بخشی از مقاله
چکیده:
گردشگری روستایی یکی از شاخههای مهم گردشگری میباشد که در چند دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بخش گردشگری مانند سایر بخشهای دیگر میتواند در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی و .... مثمر ثمر باشد و زمینه مساعد برای توسعهی یک کشور یا منطقه و ناحیه و شهر و روستا فراهم بیاورد. امروزه روستاها با مشکلات و چالشهایی همچون، بیکاری، کاهش درآمد اقتصادی، مهاجرت از روستا به شهرها و کم آبی و خشکسالی مواجهه هستند.
اما میتوان با رونق و توسعهی گردشگری در این نواحی این مشکلات را به حداقل رساند. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای میباشد. حجم نمونه ی پژوهش 273 سرپرست خانوار روستاهای هدف گردشگری استان کرمانشاه است. دادههای بدست آمده با استفاده از نرم افزارهای آماری و آزمون تی - T - و کای اسکوار تجزیه و تحلیل شدند.
مقدمه:
امروزه صنعت گردشگری در جهان توسعهی فراوانی یافته است به طوریکه برخی از کشورها با استفاده از این صنعت میتواند مشاغل متنوعی را ایجاد کنند و برخی از مشکلات خود از قبیل بیکاری، کاهش سطح درآمد و کمبود درآمد ارزی را به طور قابل توجهی برطرف نمایند. یکی از مهمترین مشکلات در کشورهای در حال توسعه، مسائل و چالشهای موجود در روستاهاست، چرا که اهداف و راهکارها و برنامه ریزیهایی که در گذشته صورت گرفته و انجام شده موفقیت آمیز نبوده است و نتوانسته مسائل مهمی همچون: بیکاری، بهبود سطح کیفی زندگی مردم روستا از لحاظ اقتصادی و اجتماعی را تامین کند و همین مسئله موجب شده تا در سالهای اخیر توسعه گردشگری روستایی مورد توجه قرار بگیرد - هاشمیو حسین پور، . - 1389
صنعت گردشگری در ایران از ظرفیتهای بسیار بالایی برای رشد و توسعه به خصوص در روستاها برخوردار میباشد. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری ایران از لحاظ جاذبههای طبیعی در رتبهی 5 دنیا و از نظر جاذبههای تاریخی در رتبهی 10 دنیا قرار دارد و میتواند از این پتانسیلهای موجود به نحو احسنت در جهت کاهش مشکلاتی همچون بیکاری و درآمد اقتصادی بهره ببرد، اما با توجه به آمارهای منتشر شده ایران از این پتانسیل بهره کافی را نبرده است. به طوری که تنها در میان کشورهای اسلامی رتبهی دهم را دارد. - ابوالحسنی نژاد، . - 1382
امروزه توسعهی روستایی یکی از دغدغههای اصلی کشورها و دولتهای در حال توسعه است. - chosh & Ther,2003 - روستاها با وجود منابع طبیعی باید که همانا پتانسیلهای نهفته میباشند دارای مشکلات فراوانی هستند از این رو برای برون رفت از این مساأل میتوان از گردشگری به عنوان راه حلی جهت ایجاد اشتغال پایدار و توسعه روستاها و برطرف نمودن مشکلات بهره برد - روضوانی، . - 1374 برای برون رفت از این مسائل میتوان از گردشگری روستایی یکی از مردمیترین گونههای گردشگری است و با توجه به پتانسیلها و ویژگیهای متنوع روستاها لازم است برنامه ریزی به منظور توسعهی گردشگری در آنها صورت گیرد.
پیشینه تحقیق:
با توجه به اهمیت یافتن موضوع گدشگری روستایی طی سالهای اخیر، مطالعات و تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته است. جولیا شارپلی - 1380 - در کتاب گردشگری روستایی در بخشهای مختلف به نیازها و خدمات گردشگری روستایی، مفهوم و مدیریت گردشگری و ....... پرداخته است. ایشان گردشگری روستایی را در کشورهایی مانند، اتریش، استرالیا، ایرلند و قبرس به صورت تئوری بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که گردشگری روستایی یکی از انواع گردشگری، مبتنی بر اصول و مباحث علمی است و مفهومی فراتر از تصور و بیان دارد. همچنین موفقیت گردشگری روستایی مرهون محیط زیست سالم میباشد و ضروری است که بخشهای دولتی و خصوصی نیازها و انتظارات گسترده گردشگران را برآورده سازند.
ژانگ - - 2012 در مقاله ای با عنوان تحقیقی در مورد توسعهی استراتژیهای گردشگری روستایی در - سوژو - براساس تحلیلهای مدل یک سنجش گسترده و تحلیلهایی را در مورد نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها را در مورد توسعهی گردشگری روستایی - سوژو - با استفاده از تحلیلهای روش SWOT ، انجام داده است. شارپلی - - 2002 در تحقیقی، گردشگری روستایی و چالشهای آن را مورد بررسی قرار داده و نتیجه گرفته است که حمایتهای مالی و عمرانی در دراز مدت نقش موثری در توسعهی گردشگری نواحی روستایی بازی میکند.
لیو - - 2006 در تحقیقی توریسم در ناحیه ی روستایی - کده - در مالزی را مورد بررسی قرار داده است. گردشگری روستایی در ایران با وجود اکثریت جمعیتی که در گذشته در این مناطق روستایی وجود داشته است و آداب و رسومیباستانی و ماندگار میتوان گفت که توریسم روستایی دارای جایگاه ویژه ای بوده است و در حقیقت گردشگری روستایی در ایران از زمان شکل گیری تمدنهای بزرگ و ایجاد شهرها شکل گرفته و ادامه یافته است. - محمودی، . - 1385
مبانی نظری تحقیق - مفاهیم گردشگری -
گردشگر: گردشگر معادل واژه ی توریست در زبان فارسی میباشد. و آن کسی است که با انگیزههای گردشگری، از یک مبدا به مقصدهای گردشگری سفر میکند تا بتواند از زمان فراغت خود برای تفریح، استراحت، بازدید از دیدنیها و دیگر فعالیتهای لذت بخش بهره گیرد. گردشگران متناسب با زمان فراغتی که دارند، میتوانند از چند ساعت تا چند هفته در سفر گردشگری باشند. - رهنمایی، - 1392
گردشگری:
اصطلاح گردشگری از سالهای 1380 به بعد وارد ادبیات گردشگری ایران شد. گردشگری را میتوان سفری دانست که با انگیزه ی گردش و اهداف استراحت و تفریح و لذت بردن از زمان فراغت بین مبدا و مقصد انجام میگیرد - رهنمایی،. - 1392 طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری»مجموعه فعالیتهای فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت میکنند و هدف انها از سفر کردن گذراندن اوقات فراغت است گردشگری گویند.
گردشگری روستایی:
در گردشگری روستایی منابع فرهنگی، طبیعی و تاریخی نواحی روستایی به عنوان کالای فرهنگی گردشگری قابل عرضه اند. گردشگری روستایی موجب رشد اقتصادی، ایجاد تنوع و ثبات در اشتغال، پویایی تجارت و صنایع، گسترش فرصتهایی برای رشد درامد به صورت فعالیتهای چندگانه، ایجاد بازارهای جدید برای محصولات کشاورزی و گسترش مبنای یک اقتصاد منطقه ای میشود ایجاد بازارهای جدید برای محصولات کشاورزی و گسترش مبنای یک اقتصاد منطقه ای میشود . - Sharply,2012 -
یکی از مهمترین ویژگیهای اقتصاد گردشگری روستایی رغبت بخش خصوصی و سرمایه گذاری به علت کوچک بودن و تنوع و ساده بودن طرحها است - پایلی، . - 1385 در سالهای اخیر با توجه به گسترش شهر نشینی و ماشینی، بسیاری از مردم تمایل دارند محیطهای آرام با زندگی سنتی سفر کنند،در واقع این نوع گردشگری شباهتی هم به گردشگری بومیدارد به خصوص در اروپا و آمریکای شمالی مردم به این نوع گردشگری تمایل دارند Sun, . - 1992 - مردم به نواحی کشاورزی، دامداری میروند و مدتی را در آنجا اقامت میکنند و از نزدیک شاهد نحوه ی زندگی روستایی هستند.
در ایران اگر شرایط و امکانات آن فراهم شود گردشگری روستایی میتواند از جمله موارد مهم درآمدزایی جهانگردی به حساب آید. ایران دارای روستاهای بکر و سنتی است که برخی از آنها با معماری خاصی که دارند میتوانند شهرت جهانی کسب نمایند مانند ماسوله در گیلان، ابیانه در کاشان، زیادت در گرگان و روستای کندوان در تبریز.
-4تاریخچه گردشگری روستایی در ایران:
گردشگری روستایی اگرچه واژه ای نوین در صنعت گردشگری کشور است، اما در واقع ریشه و اصل آن به سفرهای زندگی بشری مربوط است. زیرا در ابتدا، زندگی اجتماعی پس از غارنشینی و کوچ نشینی، روستانشینی بوده و آن زمانی که انسان متوجه اوقات فراغت خویش شد و اقدام به سفر کردن نمود، اولین گامها در جهت گردشگری روستایی برداشته شد - اکبراقلی، . - 1392
روی کار آمدن دولت قاجاریه در ایران که همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا بود، تحولاتی را در زمینه ی گردشگری و به ویژه گردشگری روستایی بوجود آورد. ورود فناوریهای جدید به ویژه اتومبیل تحولی بی سابقه در گردشگری بویژه گردشگری روستایی پدید آورد. در دوران انقلاب مشروطیت در ایران دولتهای غربی اقدام به سرمایه گذاریهای مختلفی در کشورمان نمودند. یکی از این سرمایه گذاریها که بر صنعت گردشگری و به ویژه گردشگری روستایی موثر بود، تاسیس چند رشته راه اهن در کشور بود.
در سالهای 1320-1340 که انقلاب سفید رخ داد مهاجرت روستائیان به شهرها صورت گرفت و همین امر سبب شد که گردشگری روستایی در ایران رواج یابد و مردم برای فرار از شهرها و استراحت و تفریح در طبیعت به صورت دسته جمعی و گروهی به نواحی روستایی رهسپار شوند و با گذشت زمان زمینههای بیشتری برای توسعهی گردشگری روستایی از جمله خانههای دوم در کشور بوجود آمد - رضوانی، . - 1382
در واقع میتوان گفت که از سال 1383 طرح گردشگری روستایی در ایران کلید خورد و بر همین اساس مطالعاتی در زمینه ی روستاهای هدف گردشگری در سراسر کشور صورت گرفت. در کشور 465 روستا به عنوان روستاهای هدف گردشگری شناسایی شده اند و در سال 1350 به ثبت رسیده اند. این روستاها دارای پتانسیلها و توانهای بالقوه ای در جذب گردشگر و رونق گردشگری روستایی دارند. این سیاست و طرح در جهت ساماندهی و رسیدگی به وضعیت معیشت روستائییان صورت گرفته و عامل مهمیدر جهت کاهش مهاجرت روستائیان به شهرها و اشتغال و کارآفرینی و همچنین معرفی میراث ملی در نواحی روستایی صورت گرفته است.
گردشگری روستایی در ایران هنوز در مراحل ابتدایی تری نسبت به جهان قرار دارد. به همین دلیل از مجموع هزاران روستای مستعد گردشگری در کشور، بیشتر چند روستا در این زمینه شهرت دارند و برای مردم شناخته شده اند. آنچه مسلم است جاذبهها و زمینههای گردشگری روستایی در ایران متنوع و گسترده است. ولی این جاذبهها هنوز چندان معرفی و عرضه نشده اند.
-5روستاهای هدف گردشگری
روستای نمونه ی گردشگری به محدوده ی جغرافیایی اطلاق میگردد که در این محدوده یک یا چند و یا مجوعه ای از جاذبههای تاریخی، طبیعی و فرهنگی وجود دارد و آنها انگیزه ای برای سفر و اقامت گردشگران خواهند بود.
-6انواع گردشگری در نواحی روستایی
با توجه به پتانسیلها و جاذبههای گردشگری که در روستاها وجود دارد و همچنین اهداف گردشگران میتوان انواع مختلفی از گردشگری روستایی را بیان نمود که در جدول زیر به آن اشاره میشود.
-6روش شناسی تحقیق:
انتخاب یک متدلوژی مناسب با موضوع یکی از اقدامات اساسی در پژوهشها است و همین امر سبب میشود که پژوهش به خوبی هدایت شود. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و با استفاده از مطالعات میدانی و از اطلاعات کتابخانه ای و منابع اسنادی مطالب موردنظر جمع آوری شده است. همچنین در این پژوهش، از تصاویر و سایتهای اینترنتی استفاده شده است. جامعه آماری شامل 5 روستای منتخب و دارای الویت از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه است. حجم نمونه هم شامل 273 سرپرست خانوار بود.
