بخشی از مقاله
چکیده
معماری و گردشگری از دیرباز پیوندی ناگسستنی داشتهاند . معماری نقش مهمی در اغلب مقصدهای گردشگری ایفا میکند، زیرساختهایی برای رساندن گردشگران به مقصد موردنظر، مکانهایی برای اقامت آنها و نیز فضاهایی برای فعالیتهای فراغتی فراهم میکند. فضا، حرکت و جابجایی بهعنوان پیشنیازهای اولیه گردشگری توسط معماری ایجاد میشود و این موضوع که گردشگری بدون معماری امکانپذیر یا تصور کردنی نیست.
هدف اصلی در این مقاله ارایه رابطه بین گردشگری شهری و نقش معماری پایدار در توسعه آن میباشد. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از روش کتابخانهای و مطالعه مقالات مرتبط درزمینه موضوع پژوهش انجامشده است. یافتهها تحقیق نشان داد که معماری نقش اساسی در جاذبه های گردشگری ایفا میکند و توسعه گردشگری معماری، نه تنها از جنبه زیباشناختی تصویری مناسب از شهر ارائه مینماید بلکه دستاوردهای گرانبهایی همچون اشتغال پایدار، کسب درآمد پایدار، حفظ سلامت فردی و زیست محیطی و بقا محیطزیست را برای آیندگان به ارمغان میآورد.
مقدمه
معماری همیشه نقش خاصی را در گردشگری بازی کرده است. معماری همواره بیانی از سبک زندگی مردم و مظهر فرهنگ دوران خود بوده است؛ بر این اساس نقش چند بعدی در ایجاد جذابیت گردشگری و شهرت محلی داشته است. برای مثال »معماری گردشگری« در یک بافت تاریخی، عمدتا تجربهای از مهماننوازی محلی را تداعی میکند، شهرسازی نیز با برنامه ریزی و ایجاد تسهیلاتی ازقبیل حمل ونقل، راههای ارتباطی مناسب، ایجادکمپهای گردشگری همواره تسهیلکننده و مشوق گردشگران بوده است.
اکنون که گردشگری یکی ازعلوم نوین و پیشرو درسطح جهانی شده است رویکردهای متفاوتی برای مطالعه این صنعت درنظرگرفته میشود - فرجی راد، . - 1391 امروزه معماری پایدار را معماری میدانند که نسبت به ویژگیها و شرایط محیطی و مکانی پاسخگو است و از قابلیتهای بستر خود در راستای ایجاد شرایطمحیطی مطلوب استفاده بهینه مینماید. یعنی کمترین صدمات را بر محیطزیست دارد. علاوه براین نسبت به تغییرات، شرایط و نیازها انطباق پذیر و تداوم پذیر است و بهعبارتدیگر معماری منحصربهفردی است که ضمن توجه به نیازهای زیباشناختی با ظرفیتهای طبیعی و اکولوژیک بستر خود نیز منطبق است.
مراکز شهری به علت دارا بودن جاذبههای تاریخی و فرهنگی، غالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب میشوند. شهرها با جاذبههایمتنوع شامل: موزهها، بناهای یادبود، سالنهای تئاتر، استادیومهای ورزشی، پارکها، شهربازی، مراکز خرید، مناطق با معماری تاریخی و مکانهایی مربوط به حوادث مهم یا افراد مشهور، جاذب گردشگران بسیاری هستند. بنابراین، حجم زیادی از امکانات گردشگری نظیر: محل سکونت، سرو غذا، ارتباطات حملونقل و سایر خدمات گردشگری، در شهرها واقعاند که بازدیدکنندگان از مناطق اطراف و خود شهر، ازآنها استفاده میکنند - پاپلی یزدی و سقایی، . - 1385
معماری و شهرسازی بهعنوان یکی از علوم مرتب و ملموس با شهر میتواند تاثیربسزایی در توسعه گردشگری و جذب مسافران از مناطق مختلف داشته باشد. چراکه امروزه در دنیا از مهمترین عوامل تشویق گردشگران وجود بناهای تاریخی و حتی در بعضی موارد بناهای مدرنی که توسط معماران بصورت منحصربهفرد احداث میگردد. مقاله حاضر با ارائه تعاریف و مفاهیم مرتبط با گردشگری شهری و معماریپایدار، اهمیت و ارتباط معماری با توسعه گردشگری شهری را مورد بررسی قرار داده است.
ادبیات و پیشینه تحقیق
معماری پایدار
پیشینهی معماری پایدار به قرن 19 برمیگردد. جان راسکین، ویلیام موریس و ریچارد لتابی1 از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب میشوند. راسکین در کتاب "هفت مشعل معماری " خود میگوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت میتوان نظم هارمونیک موجود در طبیعت ر ا الگو قرارداد. موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر و خودکفایی و احیای صنایع محلی را توصیه میکرد. هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط ازنظر انرژی و بهرهبرداری از منابع طبیعی است، که شامل قوانین زیر میباشد:
· کاهش مصرف منابع غیرقابلتجدید
· توسعه محیط طبیعی
· حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیبرسان بر طبیعت در صنعت ساختمان - حاتمی نژاد و شریفی، . - 1394 معماری، علمی است که با شناخت از محیط، احترام به طبیعت و توجه به ارزشها، نیازهای مادی و زیبا شناسانهی انسانهای عصر خویش را برطرف میسازد و ارمغان آور آرامش و شکوه است که با الهام از مفهوم پایداری، معماری پایدار را پدید آورده و به نامهای »معماری اکولوژیکی«، »معماری سبز« و »معماری زیستمحیطی« نیز خواندهمیشود که همگی بیانگر سازگاری معماری با محیطزیست میباشند.
مفهوم معماری پایدار، چه بهعنوان خلق فضای انسانی و تنظیم رابطهی انسان و محیط فیزیکی و چه بهعنوان محصول این فرایند، همواره با محیطپایدار، درآمیخته و در چارچوبی کلی میتوان از آن به »خلق محیط پایدار انسانساخت تعبیر کرد« - حسینی، . - 1387 این معماری، فعالیتی در جهت ترمیم، بازسازی و تجدید سیستمهای طبیعی زمین؛ همچنین استفادهی محتاطانه از منابع چرخهی حیات در طبیعت داشته« - فرهودی، - 1386، تا بتواند محیط مناسبی برای زندگی انسان بهعنوان ارگانیسم زنده دیگری فراهم نماید - سلیمانی، . - 1387
اهداف معماری پایدار
یکی از اهداف مهم پایداری جبران مافاتی است که انسان در طی صنعتی شدن و پیشرفت ظاهری از دست داده است و انسان را به فکر حفاظت از اکوسیستم ها و استفادهی بهینه از استعدادهای موجود در طبیعت به منظور بقا و حفظ آن ها برای نسلهای آینده واداشته تا در عین آسایش و ارتقای کیفیت زندگی بشر، از تخریب آن ها نیز جلوگیری به عمل آورد. اما بطور کلی می توان گفت تقرباًی اصول زیر مصداق معماری پایدار در مباحث امروز است:
· تأثیرپذیری از شرایط فرهنگی و محیطی و اقلیمی؛
· هماهنگی و سازگاری با طبیعت و محیط زیست؛
· صرفه جویی در مصرف انرژی؛
· پاسخ درست به نیازهای عملکردی؛
· تأثیرپذیری از معماری بومی اما به صورت امروزی؛
· استفاده درست از مصالح هم از لحاظ بصری و هم زیست محیطی - عشریه و امیری رستکی، . - 2016
گردشگری شهری
منابع مختلف تقسیم بندیهای متفاوتی را از جاذبههای گردشگری از دیدگاههای مختلف ارائه کرده-اند. رایجترین آن، تقسیم بندی سازمان جهانی گردشگری ارائه شده است که به شرح زیر میباشد:
· جاذبههای طبیعی: جاذبههای طبیعی موجود در مقصد، غالباً اولین موضوعی است که توجه گردشگر را جلب میکند که اصولاً ترکیب متنوعی از منابع طبیعی را میتوان به منظور ایجاد محیطی جذاب برای توسعه گردشگری به کار گرفت.
· جاذبههای فرهنگی: در صنعت گردشگری، فرهنگ به عنوان عامل جذب عمل میکند. برای گردشگرانی که سفر میکنند، فعالیتها، رویدادها و محصولات فرهنگی، همچون نیرویی الهامبخش و جذاب بر آنان اثر میگذارد. جاذبههای فرهنگی شامل تمام تجلیها و تبلورهای بیرونی و رسمی فرهنگ هر کشور است که میتوان آنها را دید، نمایش داد یا به نوعی عرضه کرد.
· جاذبههای انسان ساخت: به کلیه عناصر و پدیدههای مصنوع دارای ارزش و حائز تعاریف معیار جذابیت، جاذبه انسان ساخت گفته میشود - آشورت1، . - 1989 مقاصد گردشگری با توجه به پتانسیلها و منابع گردشگری مختلفی که در بردارند، ممکن است یک یا چند نوع از جاذبههای گردشگری را به گردشگران به عنوان محصول گردشگری ارائه نمایند.
