بخشی از مقاله
چکیده
سیستم پویای شهرها مدام در حال تغییر و تحول است. در این میان مشکلاتی مانند تغییرات فرهنگی و اجتماعی، فقر، آلودگی های بهداشتی - زیست محیطی و ناپایداری های کالبدی، برخی نقاط شهر را دگرگون ساخته و رنگ و بویی متفاوت از گذشته که نشانه هایی از عدم توسعه پایدار شهری است، بر آنها می نشاند. کیفیت توسعه و زیر ساخت های آن در اثر برنامه ریزی های نامطلوب گذشته مسائل عمده ای را در روند توسعه شهر های استان خراسان رضوی ایجاد کرده است.
از اینرو نخستین گام در برنامه ریزی مناسب توسعه پایدار بافت های فرسوده، شناخت و سطح بندی نواحی یاد شده در سطح استان خراسان رضوی می باشد. روش کار این پژوهش، ترکیبی از روش های توصیفی- تحلیلی است.20 ناحیه فرسوده منتخب استان در پانزده شهرستان و پنج ناحیه در شهر مشهد با ارسال پرسشنامه 42 سنجه ای در چهار بخش اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، فنی- کالبدی و بهداشتی- زیست محیطی با تکنیک تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی و به کمک نرم افزار spss16 در چهار خوشه، گروه بندی گردید.
یافته ها نشان دهنده تفاوت ها و نابرابری هایی در سطح توسعه یافتگی بافت های فرسوده خراسان رضوی می باشد. لذا این تفاوت ها لزوم تهیه و اجرای برنامه ها و طرح های هدفمند را برای توسعه یکپارچه و متوازن شهرها مانند تخصیص متوازن بودجه به شهرها، تدوین برنامه های نوسازی و بهسازی در بافتهای فرسوده کمتر توسعه یافته در راستای بهبود زیرساختهای کالبدی- نهادی و زیست محیطی و تدوین برنامه های مناسب فرهنگی و اجتماعی ایجاب می کند.
-1 مقدمه
توسعه پایدار شهری بعنوان پارادایم نوین و مسلطی در ادبیات توسعه و برنامه ریزی شهری مبدل شده است که توجه برنامه ریزان شهری را به سوی مفهوم توسعه پایدار شهری معطوف داشته است - ابراهیم زاده و همکاران،. - 34:1387توسعه پایدار رویه ای است که بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فناوری به سوی عدالت اجتماعی باشد و در جهت آلودگی اکوسیستم و تخریب منابع طبیعی نباشد به عبارتی توسعه ای که به لحاظ زیست محیطی غیر مخرب، از نظر فنی مناسب، از نظر اقتصادی ماندگار و از نظر اجتماعی قابل پذیرش باشد که هماهنگی همین چهار عامل، توسعه پایدار خواهد بود.
اصولا توسعه تغییر بنیادی، در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه محسوب می شود و تحقق آن مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون آن است. توسعه اقتصادی پایدار بدون توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی امکان پذیر نیست و توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز بدون نگرش منطقی و علمی به مساله توسعه اقتصادی در بلند مدت، راه به جایی نخواهد برد. از طرف دیگر، برای هماهنگی هدفهای ملی و بخشی با واقعیت منطقه ای، لازم است که در چارچوب سیاسست های توسعه کلان و بخشی، سیاستهای توسعه منطقه ای و ناحیه ای نیز مورد توجه قرار گیرند تا بتوان سیاست های کلان را با قابلیتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه سازگار کرد - امین بیدخت، . - 19:1385
از دیگر سو، بافت های فرسوده شهری به دلیل فرسودگی های کالبدی، فقدان دسترسی های مناسب، کمبود خدمات و زیرساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردار هستند که همین امر شرایط نازل زیست پذیری و ایمنی را در کنار نابسامانی های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و خدمات شهری مانعی عمده بر سر راه توسعه پایدار شهری ایجاد کرده است.
همچنین سطح مقاومت در برابر سوانح طبیعی، ناکافی بودن شبکه های دسترسی و تاسیسات شهری، فضاهای تفریحی و سبز و کتابخانه ها، خارج بودن بافت های فرسوده از چرخه سرمایه گذاری مالی، سطح عدالت اجتماعی در شهر و وضعیت توزیع خدمات و منابع عمومی باعث ناهماهنگی فضایی و اجتماعی شده - مرصوصی، - 19:1383 و از طرفی نیز، فرسودگی بافت های شهری عاملی برای جلوگیری از تحقق روشهای مدرن مدیریت شهری در شهرسازی و توسعه اقتصادی شهر ها بوده است - تیموری و همکاران،. - 20:1389
در کشور های در حال توسعه، از جمله ایران با توجه به ضرورت توسعه یکپارچه و متوازن، شناخت ویژگی های نواحی مختلف و نابرابری های آنها، در هر برنامه ریزی اساس کار محسوب می شود - بیات،. - 115:1388 به عبارت دیگر تحلیل نواحی فرسوده استان باید کارایی و بازدهی فعالیت های اقتصادی استان را در همه زوایا به همراه عدالت اجتماعی در توزیع امکانات افزایش داده و بصورت محرک فعالیت های اقتصادی و اجتماعی عمل کند. حال سوالهای اساسی که در این تحقیق مطرح می گردد بدین ترتیب است:
· آیا بافت های فرسوده استان خراسان رضوی به لحاظ شاخص های توسعه پایدار همگون هستند؟
· نواحی توسعه یافته یا کمتر توسعه یافته و محروم در سطح استان به کدام شهرستانهای استان تعلق دارد؟
· آیا شناخت و سطح بندی بافت های فرسوده استان خراسان رضوی در زمینه های مختلف توسعه پایدار شهری به حل مسائل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای در استان خراسان رضوی کمک میکند؟
کیفیت توسعه و زیرساخت های آن در اثر برنامه ریزی های نامطلوب و متمرکز گذشته مسائل عمده ای را در روند بهبود و توسعه بافتهای فرسوده ایجاد کرده است. ابعاد گوناگون و پیچیدگی ساختاری این موضوع یکی از تنگناهای اساسی در عرضه مدل مناسب برای توزیع اعتبارات به شمار می آید که به منظور حل مسائل ناشی از عدم تعادلهای منطقه ای، گام نخست شناخت و سطح بندی بافتهای مذکور از نظر برخورداری در زمینه مختلف توسعه پایدار است.
