بخشی از مقاله
چکیده
منطقه حفاظت شده محیط زیست محدودهای از منابع طبیعی چون جنگل، مرتع، و غیره است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران و رستنیهایش تحت حفاظت قرار دارد. و در آن قطع اشجار ، تخریب و شکار بدون مجوز ممنوع میباشد.
در ایران منطقه حفاظت شده، یکی از مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست می باشد. منطقه مدیترانه یکی از اساسی ترین مناطق در شبکه حفاظت شده به حساب می آید، تالابهای مدیترانه ای یکی از مهمترین زیستگاه های طبیعی درجهان بوده که دارای ارزش ها و فواید بسیار مهمی می باشند و در گردش انرژی در محیط زیست نقش مؤثری دارند. جانوران و گیاهان در این محیط آبی به یکدیگر وابسته اند و نقش های اکولوژیک هریک از آنها ادامه حیات را در این اکوسیستم تنظیم می کند.
از لحاظ تحقیقاتی و آموزشی در رابطه با زیستگاه حیات وحش، ذخایر گیاهی، فواید هیدرولوژیک و موقعیت گردشگری، درخور اهمیت می باشند. تالاب ها بعد از جنگل ها تکامل یافته ترین مناطق و محیط های طبیعی به شمار می روند. اکثر تالاب ها از نظر اکولوژی گیاه شناسی، جانور شناسی، لیمنولوژی و یا هیدرولوژی دارای اهمیت بین المللی هستند .
مدیریت تالاب ها به عنوان امری اجتناب ناپذیر مورد توجه قرار گرفته است. روش تالاب های مدیترانه ای نوعی سیستم رده بندی سلسله مراتبی است که به تعریف و شناسایی زیستگاه های تالابی کمک شایانی می کند. هدف اولیه سیستم رده بندی تالاب های مدیترانه، کمک به تهیه نقشه هایی از تالاب است که نه تنها منعکس کننده مشخصات آن باشد، بلکه اطلاعات مفیدی برای پایش و مدیریت تالاب نیز فراهم کند.
تالاب ها با وجود اینکه از اکوسیستم های با ارزش در سطح جهان محسوب می شوند همواره مورد بی توجهی انسان قرارگرفته اند. رشد جمعیت شهری در نزدیکی تالاب ها بر اکوسیستم تالاب ها اثر سوء داشته و باعث ورود انواع فاضلاب های صنعتی، شهری و کشاورزی به این بوم سازگان ارزشمند می شوند. این مقاله در مورد تاثیر مناطق حفاظت شده در حفظ تالاب ها از جمله تالاب های ناحیه مدیترانه ای و لحاظ نمودن آنها به شبکه جهانی مناطق حفاظت شده می باشد.
.1 مقدمه
در اهداف جهانی ایجاد شده توسط کنوانسیون تنوع زیستی آمده است که 10 از مناطق زیست محیطی جهان باید بطور موثر تا سال2010 حفظ شده باشد. برای رسیدن به این سطح از حفاظت برای مناطق مدیترانه ای در جهان حداقل 5 بیشتر از میزان حال حاضر از مناطق تحت حفاظت باید، محافظت شوند .[19] سیستم های زیست محیطی مختلف جهان به سرعت در حال تبدیل به مناطق شهری و اراضی جنگلی می باشند .[22] از نگرانی های که برای جهان طبیعی وجود دارد این است که مناطق حفاظت شده به طور یکنواخت توزیع نشده است. انسانها برای رفع این مشکل شبکه ای از مناطق حفاظت شده در جهان احداث کردند
پنج منطقه مدیترانه بر روی زمین وجود دارد که شامل کالیفرنیا، استرالیا، شیلی، آفریقای جنوبی و مکزیک می باشد .[19] تقسیم کره زمین به مناطق زیست جغرافیایی تدبیر مفیدی برای نشان دادن گستره انتشار جانوران بود. آلفرد راسل والاس در سال 1876 جهان را به شش منطقه جانوری که گاهی اقلیم حیاتی یا قلمرو جانوری نیز نامیده می شود تقسیم کرد. از این رو مناطق جانوری جهان براساس تفکیک والاس به شرح ذیل می باشد: -1 پالئارکتیک -2 نئارکتیک -3 اورینتال -4 اتیوپیا -5 نئوتروپیکال -6استرالیان . منطقه مدیترانه ای در اقلیم حیاتی پالئارکتیک وجود دارد
منطقه مدیترانه یکی از اساسی ترین مناطق در شبکه حفاظت شده به حساب می آید که 5 از بیوم های حفاظت شده IUCN در آن وجود دارند .[22] منطقه آسیب پذیر مدیترانه ای با توسعه پذیری کم که مشخصه آن تابستان های گرم و خشک و زمستان معتدل و مرطوب و جذب گردشگری بالا و کشاورزی کم، باعث حساسیت بیشتر مناطق مدیترانه ای می شود
بالاترین سطح حفاظت در دنیا برای حفظ ناحیه مدیترانه ای در استرالیا ،آفریقای جنوبی و گهگاهی درکالیفرنیا 9 - تا - 11 و پایین ترین سطح حفاظت در شیلی و حوضه مدیترانه کمتر از 1 بوده است. حفاظت از منطقه مدیترانه ای در برابر مخاطرات زیست محیطی نیازمند این است که حفاظت از تنوع زیستی از %10 به %30 تبدیل شود که این مجموعه با High priority - اولویت بالا - در آینده قرار می گیرد.
مطالعات اخیر نشان می دهد حفاظت از بیوم توسط یک عامل از نسبت 2:8 پیروی می کندکه منجر به تبدیل تمام بیوم ها، به جز مناطق چمنزار های معتدل و دشت ها، شده است .[22] طبق کنوانسیون اهداف جهانی تنوع زیستی در سال 2010 باید %10 از مساحت هر کشور به مناطق حفاظت شده اختصاص یابد . [35 ] هدف از این کنوانسیون به چالش کشیدن مناطق ناحیه مدیترانه ای و اضافه کردن 5 به مساحت مناطق حفاظت شده می باشد. بدون برنامه ریزی هدفمند و راهبردی و تلاش برای رسیدن به این هدف برای کنوانسیون می تواند رضایت بخش باشد اما هنوز هم برای محافظت برای بیوم های زیست محیطی که شاخص آن تالاب های ناحیه مدیترانه ای است یک شکست می باشد.
به عنوان مثال جنگل های ارتفاعات دره بلوط در ایالت کالیفرنیای آمریکا و منطقه رویل شیلی که بیانگر ویژگی های گونه های خاص آب و هوای مدیترانه ای می باشند از دست رفته اند .[26] که این نقاط به عنوان نواحی داغ زیستی شناخته می شوند .[28] البته نقاط داغ - hot spots - نظیر جنگل های گرمسیری زیستگاه هایی هستند که بیش از همه در خطرند و دارای بیشترین تعداد گونه های خاصی هستند که هیچ جای دیگری جز آنجا یافته نمی شوند
اگر چه ارزیابی زیست محیطی متعددی در سطح کشوری و محلی به عنوان مثال کیپ در آفریقای جنوبی انجام گرفته اما به دلیل تفاوت زیاد در روش ها، معیار ها و داده ها، استفاده های معدودی برای شناسای اولویت های حفاظت وگسترش جهانی بیوم صورت گرفته است. برای شناسایی مناطق با ارزش زیست محیطی بالا در ناحیه مدیترانه با استفاده از تنوع زیستی و مجموعه پوشش گیاهی بالقوه به نوع و ارتفاع منطقه رسیدیم
.2مواد و روش ها
این مقاله با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای، ترجمه و بررسی مقالات علمی تخصصی گرد آوری و تهیه شده است.
.3بحث ونتایج
تالاب ها یکی از غنی ترین اکوسیستم ها از نظر تنوع زیستی هستندکه جهت رفاه انسانها نیز کاربرد دارند که امروزه مورد تهدید فعالیت های انسانی قرار گرفته است. تالاب ها در مناطق مدیترانه به دلیل تنوع زیستی بالا و سطح بالایی از تهدید به ویژه در نواحی ساحلی و منطقه به دلیل بی نظمی های منابع آب شیرین و نادر بودن آن، رشد انسانها و فشار موثر بر آنها مورد تهدید است.
تالاب ها نزدیک شش درصد از کره زمین را در بر می گیرند و همواره سفره خانه مهمان نوازی برای انسان ها و موجودات دیگر بوده اند. این اکوسیستم ها با قابلیت زادآوری بالا، نقش مهمی در بقای گونه های بی شماری از گیاهان و جانوران وابسته به خود ایفا کرده و ذخیره گاه مهمی برای انبوه پرندگان، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی مهرگان بوده اند
تالابها از جمله غنی ترین و پیچیده ترین اکوسیتم های طبیعی محسوب می شود، برخی از کارکردهای مهم تالاب شامل کنترل سیلاب، ذخیره گل ولای، کنترل فرسایش، تصفیه آب و پساب، ایجاد زیستگاه گیاهی و جانوری، ایجاد بستر تفریحی و اقتصادی و ارائه چشم انداز زیبای طبیعی می باشد .[14] تالاب بوم نظام بسیار پرتولیدی است که قادر به تامین غذای بسیار از جانوران می باشد. همچنین در هنگام خشکسالی این بوم نظام پناهگاه مهمی برای حیات وحش محسوب می شود .
مدیریت تالاب به اقداماتی اطلاق می شود که درجهت حفاظت و استفاده خردمندانه و پایدار از آن صورت می گیرد. به منظور دستیابی به استفاده خردمندانه از تالاب ها، ضروری است به تعادل و توازنی رسید که موجودیت تالاب ها در گستره وسیع فعالیت های انسانی که از حفاظت مطلق تا دخالت مؤثر متفاوت است، تضمین گردد .[6]تالاب ها صرف نظر از عملکردهای متفاوت، تولیدات یا فرایند های ویژه بر اساس روابط و پیوند های متقابل بیولوژیک، شیمیایی و ویژگی های فیزیکی آنها تعریف می شوند.
نابودی تالاب ها موجب از بین رفتن این فوائد می شود. فواید تالابها می تواند مکانهایی به عنوان زیستگاه گونههای در معرض خطر و گونه های نادر جانوری و گیاهی، پناهگاه پرندگان مهاجر، مکانهایی به عنوان میراث ملی و بستر های تحقیقاتی و آموزشی به حساب آیند .[13] تالاب ها در زمان پرآبی رودخانه ها و یا در مهار سیلاب ها در تغذیه آبهای زیرزمینی، در پالایش آب، پرورش آبزیان و پرندگان آبی و گیاهان خاص حاشیه کاربرد دارند
تالاب ها براساس پیچیدگی های مکانی ، زمانی و کمی و براساس اهداف آن طبقه بندی می شوند .[30,31] به طور مثال در آمریکا طبقه بندی تالاب ها براساس خصوصیات پوشش گیاهی، رژیم آب و شوری صورت می گیرد. اما در استرالیا این طبقه بندی براساس پوشش گیاهی است
طبق کنوانسیون رامسر تالاب ها به سه دسته: -1 تالاب های ساحلی و دریایی -2 تالاب های داخلی -3 تالاب های انسان ساخت تقسیم می شوند. در انگلستان روش طبقه بندی تالاب ها براساس رژیم آب، شوری و پوشش گیاهی می باشد .
تعریف تالاب ها طبق کنوانسیون رامسر به این قرار است: مناطق مردابی، آبگیر تورب زار - پیت زار - ، آبی به صورت طبیعی ، مصنوعی ، دائم یا موقت با آب ساکن ، جاری شیرین، لب شور یا مشتعمل بر آن دسته از آب های دریایی که عمق آب در کشند پایین از 6 متر تجاوز نکند. بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر، صدها تالاب طبیعی و انسان ساخت در کشور وجود دارد که از نظر تنوع زیستی بسیار غنی هستند. از 39 نوع اساسی تالاب در جهان، تمامی آنها به استثنای انواع آلپی و تندرا در ایران یافت می شود.
