بخشی از مقاله
چکیده
نعناع فلفلی گیاهی پایا و چندساله، دانه دار با کرکهای پراکنده و ریشه کوتاه است. ساقه این گیاه چهار گوش و به رنگ قرمز مایل به بنفش است که برگهای بیضوی شکلی بصورت متقابل روی آن قرار میگیرند. میوه نعناع فلفلی کپسولی به رنگ قرمز است که دارای بذرهایی بدون توان رویشی میباشند. نعناع فلفلی با نام علمی Mentha Piperita از خانواده Lamiaceae است که در حال حاضر در مناطق مختلف کشور کشت میشود. نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم دارویی است که مصارف گستردهای در صنایع دارویی و غذایی دارد.
در طب سنتی از گیاه خشک شده نعناع فلفلی و اسانس آن برای کاهش اشتها، سرماخوردگی، سرفه، تب، تهوع، سردرد، آماس روده بزرگ ، ضد اسپاسم، ضد نفخ و سوء هاضمه استفاده میشود، اثرات ضد التهابی، ضد میکروبی، ضد ویروسی، آنتیاکسیدانی، ضد تومور و ضد حساسیتی این گیاه گزارش شده است. با توجه به عوارض زیاد ناشی از مصرف داروهای شیمیایی، امروزه توجه زیادی به جایگزینی این داروها میشود. لذا دانشمندان در چند دهه گذشته داروهای گیاهی را مد نظر قرار داده و یکی از هدفهای محققین دست یافتن به داروهای گیاهی موثر برای درمان درد و التهاب است که عوارض جانبی نداشته باشد.
التهاب را میتوان مجموعهای از فرآیندهای پیچیده دانست که بسیاری از سیستمهای بدن از جمله سیستم ایمنی و عصبی را درگیر کرده و باعث ایجاد علائمی مثل درد میشود. وجود شش ماده شیمیایی ایزومنتول، پلیگون، نئومنتول، پیپریتون و نئوایزومنتول در روغن این گیاه مشخص شده است. استیل استات و نئومنتول در اندامهای مسن گیاه بیشتر وجود دارد در حالی که منتول و ایزومنتول در اندامهای جوان یافت میشوند. همچنین در مقایسه با برگها، گلها حاوی مقادیر بیشتری از منتوفورین هستند.
.1 مقدمه
نعناع گیاهی است با طبیعت گرمابخش و سرد و خنک کننده. مصرف خوراکی نعناع فلفلی اثر گرمابخش دارد و گردش خون را بهبود میبخشد از این رو دارویی ایدهآل برای افرادی است که در دوران نقاهت پس از بیماری به سر میبرند. نعناع قرنها است که توسط انسان مصرف میشود. یونانیها و عبریها از رایحه خنک و تازگی بخش آن عطر میساختند. در یونان و روم باستان از آن برای درمان بیماریهای گوارشی، سردردها، سرفه، ناراحتیهای دستگاه دفع ادرار، جای نیش حشرات و مارگزیدگی استفاده میکردند.
نعناع گیاهی روزبلند است و کاشت آن در شرایط روزبلند موجب افزایش محصول میشود. "رطوبت خاک، نور کافی و مواد غذایی مناسب برای کشت نعناع ضروری میباشد و سبب افزایش عملکرد آن میشود.[1] نعناع گیاه بومی مناطق معتدل دنیا به ویژه اروپا، آمریکای شمالی و شمال آفریقا میباشد. اما امروزه در سراسر دنیا کشت میشود
نعناع فلفلی گیاهی دارویی است که در تغذیه و جذب مناسب عناصر غذایی نقش بسزایی دارد. از
برگها، پیکر رویشی و اسانس نعناع فلفلی در اکثر فرهنگهای داروشناسی به عنوان دارو یاد شده است.[3] تولید جهانی این گیاه در سال 7500 میلیون تن است
.2 گیاه شناسی
نعناع فلفلی با نام علمی Mentha Piperita از خانواده Lamiaceae است که در حال حاضر در مناطق مختلف کشور کشت میشود.نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم دارویی است که مصارف گستردهای در صنایع دارویی و غذایی دارد.
نام رایج این گیاه Peppermint است.[6] نعناع فلفلی گیاهی پایا و چندساله، دانه دار با کرکهای پراکنده و ریشه کوتاه است. ساقه این گیاه چهار گوش و به رنگ قرمز مایل به بنفش است که برگهای بیضوی شکلی بصورت متقابل روی آن قرار میگیرند. میوه نعناع فلفلی کپسولی به رنگ قرمز است که دارای بذرهایی بدون توان رویشی میباشند
گلهای این گیاه نامنظم و اکثرا دو جنسی یا هرمافرودیت است که در ماههای مرداد و شهریور ظاهر میشوند.[8] ارتفاع این گیاه چندساله 60-50 سانتیمتر است.[9] نعناع در 2 تا 3 درجه سانتیگراد شروع به رویش مینماید ولی درجه حرارت مطلوب برای رویش نعناع 10 درجه سانتیگراد است. درجه حرارت مناسب به منظور تسریع در رشد و همچنین افزایش در تولید اسانس 18 تا 20 درجه سانتیگراد است. بعضی محققان معتقدند که در حرارتهای بالاتر 22 تا 25 درجه سانتیگراد مقدار تولید اسانس در گیاه افزایش مییابد ولی میزان منتول کاهش مییابد.[10] اسانس این گیاه بیشترین تولید و مصرف را در بین اسانسهای دیگر دارد
تیره نعناعیان دارای 187جنس و 3000 گونه است.[12] در میان گیاهان دارویی، گونههای موجود در تیره نعناع از اهمیت بالایی برخوردارند.[13] این گونه هیبریدی است عقیم که از تلاقی بین گونههای Mentha Aquatica و Mentha Spicata بیش از 250 سال قبل در میچام انگلستان بدست آمده و از آن زمان به روش رویشی در حال تکثیر است و مصارف گستردهای در صنایع دارویی، غذایی و بهداشتی دارد
.3 مواد موثره موجود در گیاه دارویی نعناع فلفلی
مواد موثره اگرچه اساساً با هدایت فرایندهای ژنتیکی ساخته میشوند ولی سنتز آنها به طور بارزی تحت تاثیر عوامل محیطی سبب تغییراتی در رشد و نمو گیاهان و نیز کمیت و کیفیت مواد موثره آنها میشود.[15] این گیاه به دلیل دارا بودن منتول، منتون، ترکیبات فنولی و فلاونوئید و همچنین اکسیدکنندههایی مانند پیپریتون اکسید و ترپنها مورد توجه قرار گرفته است.[16] وجود شش ماده شیمیایی ایزومنتول، پلیگون، نئومنتول، پیپریتون و نئوایزومنتول در روغن این گیاه مشخص شده است
منوترپنها و سزکوییترپنها نیز در گیاه نعناع فلفلی سنتز میشود.[18] استیل استات و نئومنتول در اندامهای مسن گیاه بیشتر وجود دارد در حالی که منتول و ایزومنتول در اندامهای جوان یافت میشوند همچنین در مقایسه با برگها، گلها حاوی مقادیر بیشتری از منتوفورین هستند
فلاونوئیدها گروهی از متابولیتهای ثانویه هستند که در فعالیتهای بیولوژیکی گیاه شامل اریوسیتین، ناریروتین، هیسپریدین، لوتیولین -7 او- روتینوساید، ایزوروینولین، دیوسمین و همچنین رزماریک اسید در جنس M.Pipertia وجود دارد.[20] وجود ترکیب منتوفرولاکتون نیز در اندامهای هوایی نعناع فلفلی گزارش شده.[21] اسانس نعناع فلفلی حداقل 5 درصد است و حداقل 50 درصد منتول به حالت استری یا آزاد، 5-3 درصد منتون و مقدار کمی سینئول و ترپنها را دارا میباشد
از دیگر ترکیبات موثره نعناع فلفلی پلی فنلهای پلیمریزه شده، کاروتن، توکوفرول، بتائین - - Betain و کولین - - Choline میباشند
مراحل ساخت منتول در نعناع فلفلی به این شرح است: ابتدا ایزوپنتیل دی فسفات و دی متیل الیل دی فسفات به وسیله آنزیم ژرانیل دی فسفات سینتاز در پلاستیدها به ژرانیل دی فسفات تبدیل میشود و ژرانیل دی فسفات توسط آنزیم لیمونن سینتاز حلقوی شده و به لیمونن تبدیل می شود، لیمونن هم طی یک سری واکنشهای اکسید و احیاء و ایزومریزاسیون به منتون تبدیل میشود، در پایان مسیر منتون هم تحت تاثیر آنزیم منتون- ردوکتاز در سیتوسول به منتول تبدیل میشود
شکل - : - 1 مسیر بیوسنتزی منتول در نعناع فلفلی و موقعیت ژنهای - Ls، Mfs وPr
.4خواص دارویی گیاه نعناع فلفلی
این گیاه حاوی مانتول و تانن است که ترکیباتی آنتیاکسیدانی و گاهی ضد میکروبی هستند.[25] منتول و منوترپنهای مرتبط نماینده کوچکترین عضو از کلاس بسیار بزرگ ترپنوئیدها هستند. گزارشهای اخیر نشان میدهد که منتول فعالیت ضدتوموری و پتانسیل شیمی درمانی دارد.
از خواص دارویی نعناع میتوان به خاصیت ضد اسپاسم، ضد تشنج، ضد باکتری، ضد التهاب.ضد نفخ و سوء هاضمه.کاهش دهنده سردرد و آماس روده بزرگ.ضد قارچ و پیشگیری کننده از استفراغ اشاره کرد.
در طب سنتی از نعناع به عنوان مقوی معده، ضد درد، آرامکننده اعصاب استفاده میگردد، همچنین نعناع از طریق کاهش اسپاسم عضلات صاف گوارشی منجر به کاهش درد ناحیه شکم میشود. احتمالا منتول برگیرندههای کاپای اوپیوئیدی اثر نموده و بدین ترتیب با مهار جریان و انتقال سیگنال درد، منجر به کاهش احساس درد میشود
نعناع از گذشتههای دور به عنوان تقویتکننده قلب شهرت داشته است و موجب تسکین تپش قلب شده، عملکرد قلب و دستگاه گردش خون را بهبود میبخشد. همچنین موجب تعریق میشود که خود میتواند با سرماخوردگی، تب و بسیاری از بیماریهای زمستانی مبارزه کند. این گیاه برای کولیت، سکسکه، میگرن و بیخوابی مفید است. ترکیبات موجود در نعناع از روده در برابر تحریکات آزاردهنده محافظت میکند و از این رو مصرف آن میتواند برای بیماریهایی مانند اسهال، یبوستهای ناشی از عدم تحرک و زخمهای رودهای مفید باشد. تندی آن محرک کبد و کیسه صفرا است و به این سبب خوردن نعناع موجب تصفیه کبد شده و در درمان سنگ کیسه صفرا موثر است
