بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بخش های مهم مدیریت جامع منابع آب، مدیریت کیفی می باشد که ارتباط بین منابع آب و محیط زیست را برقرار می کند. معمولا" برای بیان مقادیر غلظت املاح محلول از نتایج آنالیز نمونه های برداشت شده ماهانه متوسط حسابی گرفته می شود. برآورد مناسب میزان املاح محلول به رابطه بین آبدهی و مواد جامد محلول نیاز دارد. این رابطه قابل حصول و متداول است. اما معمولا" برآوردها از طریق آن صورت نمی گیرد.
این مطالعه با هدف تبیین رابطه بین دبی رودخانه و غلظت املاح محلول در آب رودخانه صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه محدوده ایستگاه های هیدرومتری بلده و رزن بر روی رودخانه نور بود. در این تحقیق رابطه کل مواد جامد محلول با دبی و شوری توسط نرم افزار اکسل در مدل های مختلف بررسی گردید و ضرایب همبستگی مدل های مختلف برازش داده شده به دست آمد. نتایج نشان داد که در ایستگاه بلده هر سه مدل رگرسیونی - چند جمله ای، نمایی و توانی - برازش مناسبی دارند ولی در ایستگاه رزن برازش مناسبی وجود ندارد.
مقدمه
مبحث کیفیت منابع آب و مدیریت کیفی یکی از بخشهای مهم مدیریت جامع منابع آب می باشد. میدیت کیفی منابع آب ارتباط بین منابع آب و محیط زیست را برقرار می کند. در راهبردهای بلند مدت توسعه منابع آب کشور، بر مدیریت ملی آب بر اساس مدیریت توامان عرضه و تقاضا، اصلاح ساختار مصرف آب، رعایت جنبههای زیست محیطی و بالاخره مدیریت فعالیتهای مصرف کنندگان مختلف آب تاکید شده است. شناخت و برآورد پارامترهای اساسی و موثر در کیفیت منابع آب به تحقیق این سیاستها و راهبردها کمک شایانی می نماید.
در واقع مدیریت کیفی منابع آب، کنترل وضعیت کیفی منابع در هر لحظه به نحوی که منبع آبی مورد استفاده کیفیت مورد نیاز یک مصرف خاص را تامین نماید. در این خصوص شناخت و محاسبه کل املاح محلول در آب 1 مهم و ضروری است. این پارامتر نشان دهنده کل غلظت یونهای موجود در آب است که بر حسب میلی گرم در لیتر گزارش می شود. این پارامتر شاخص خوبی برای تعین کیفیت کلی آب می باشد که در مطالعه منابع آب زیرزمینی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
برای تشخیص مقدار املاح محلول در آب لازم است تا با اندازهگیری، مقدار آن مشخص شود. به دلیل آنکه اندازه گیری مستقیم رایج نیست لذا محققین به دنبال برآورد آن به طرق دیگر هستند. اصغری مقدم و همکاران - 1386 - با روشهای رگرسیونی چگونگی ارتباط بین منبع آب دشت سلماس و دریاچه ارومیه را بررسی نمودند.
امامقلی و همکاران - 1385 - روند تغییرات مقدار املاح محلول در آب و هدایت هیدرولیکی املاح را در قالب مدل رگرسیون خطی برای رودخانه کندک استان خوزستان بررسی نمودند. قره محمد لو و همکاران - 1386 - نشان دادند که رابطه مناسبی بین دبی و کل مواد جامد محلول در ایستگاه هیدرومتری لزوره رودخانه چهل چای در استان گلستان برقرار نیست.
علی فقیهی و همکاران - 1388 - با بررسی رابطه بین مواد جامد محلول با دبی رودخانه کرخه در استان خوزستان نشان دادند که رابطه کل املاح محلول و هدایت الکتریکی نیز در حالت رگرسیون خطی بهترین برازش را دارد، و مدل چند جمله ای را به خاطر سادگی و بالا بودن ضریب رگرسیونی چند جمله ای را به منظور برآورد مقدار کل املاح محلول در آب رودخانه با توجه به مقدار دبی پیشنهاد کردند.
در این بین روش رگرسیون روشی است که می تواند در بررسی تاثیر یک متغیر مستقل برمتغیر وابسته استفاده شود
با این روش می توان معادله ای را بر داده ها برازش و از روی مقادیر ضریب تعیین2 اظهار نمودند
حمادی و همکاران - - 1387 در تحقیقی به بررسی اثر مقیاس زمانی در برآورد کل بار املاح محلول در آب پرداختند و روشی را برای برآورد مقدار املاح محلول در آب با توجه به دبی روزانه ارائه نمودند.
در ایم مقاله سعی شده است که به بررسی کیفیت آب رودخانه نور پرداخته شود. به طوری که شناخت وضعیت فعلی در ارتباط با منابع و مقادیر انتشار آلاینده ها می تواند گام اساسی در اتخاذ تدابیر کنترلی در به حداقل رساندن آلاینده ها و بهبود عملکرد زیست محیطی این رودخانه باشد.
مواد و روشها
رودخانه نور یکی از سرشاخه های رودخانه هراز و از رودخانه های دائمی در استان مازندران می باشد. این رودخانه در حوزه آبریز بابل - آمل قرار گرفته است. در این مطالعه از داده های دو ایستگاه هیدرومتری بلده و رزن، در یک دوره 12 ساله، از مهر 1375 تا مهر 1386 استفاده شده است. موقعیت رودخانه و ایستگاه های هیدرومتری در - شکل - 1 ارائه شده است.
روش کار
هدایت الکتریکی قابلیت یک محلول، جهت انتقال جریان الکتریکی می باشد، با توجه به اینکه در محلول های آبی یون ها جریان را منتقل می کنند بنابراین هدایت الکتریکی یک محلول معرف کل مواد محلول نمونه، و خصوصیت شیمیایی آن می باشد. غلطت املاح محلول در آب های سطحی و زیرزمینی ناشی از تماس آب با تشکیلات زمین شناسی مسیر آب و حل مواد و یونیزه شدن آنها در آب و یا از زهکشی اراضی می باشد.
غلظت مواد محلول بستگی به طول مسیری که جریان آب طی کرده نیز تغییر می کند. آب های سطحی مواد شیمیایی مختلف را در خود حل کرده و یا به صورت مواد کلوئیدی به همراه خود حمل می نمایند. شرایط زمین شناسی، خاک، هوا، فعالیت های میکروارگانیسم ها نیز در ناخالصی آب دخالت دارند. این ناخالصی آب شامل مواد معلق، مواد کلوئیدی، گازها، کاتیون ها، آنیون ها، مواد آلی و موجودات زنده می شوند
در این قسمت صرفا" به یک جنبه از زمینه های فوق الذکر یعنی غلظت مواد محلول و یا املاح موجود در آب رودخانهی مورد مطالعه پرداخته است. برای دستیابی به اهداف این تحقیق، مراحل زیر انجام شد:
الف - ترسیم و استخراج روابط دبی جریان - متغیر مستقل - با کل مواد محلول در آب رودخانه - متغیر وابسته -
ب - ترسیم و استخراج روابط هدایت الکتریکی با کل مواد محلول در آب رودخانه
ج - محاسبه مواد املاح محلول با استفاده از روابط بند الف
د - استخراج نتایج
نتایج و بحث
همانطور که قبلا" ذکر شد با توجه به هدف تحقیق، ابتدا رژیم جریان در رودخانه نور مورد بررسی قرار گرفت. بررسی تغییرات رژیم جریان رودخانه به منظور مطالعه تحولات کمی رودخانه مهم و اساسی است. جدول - 1 - پارامترهای آماری مربوط به رژیم جریان ماهانه در ایستگاههای هیدرومتری بلده و رزن منعکس شده است. همچنین در شکل - 2 - و - 3 - الگوی جریان ماهانه در این دو ایستگاه هیدرومتری مذکور منعکس شده است.
جدول : - 1 - آبدهی متوسط سالانه ایستگاههای هیدرومتری بلده و رزن - متر مکعب در ثانیه -
شکل : - 2 - مقادیر و الگوی آبدهی ماهانه رودخانه نور - ایستگاه بلده - در بازه مورد نظر
شکل - : - 3 مقادیر و الگوی آبدهی ماهانه رودخانه نور - ایستگاه رزن - در بازه مورد نظر
متوسط جریان سالانه رودخانه نور در ایستگاههای بلده و رزن بترتیب، 4/33 و 7/53 و انحراف معیار آنها نیز بترتیب برابر 3/98 و 7/52 متر مکعب در ثانیه است.
