بخشی از مقاله
نقش تقاطع های غیر همسطح در کاهش ترافیک شهری و بهبود مسائل زیست محیطی در شهرستان کرمانشاه
چکیده
تقاطع های همسطح از جمله مکان هایی است که بیشترین تصادفات در آنها رخ داده، سبب مصرف سوخت بیشتر در خودروها شده و بیشترین آلودگی های زیست محیطی در آنها ایجاد می گردد. امروزه با توجه به گسترش شهرها و افزایش وسایل نقلیه، و به منظور کاهش گره های ترافیکی، تبدیل تقاطع های همسطح به تبادل ها امری ضروری می باشد.
انتخاب نوع تبادل برای یک نقطه بسیار پیچیده وحساس است وبسته به عواملی چون نوع عملکرد ترافیک، موقعیت تقاطع، وضعیت توپوگرافی، حریم مورد نیاز برای ساخت، مسایل زیست محیطی ومسایل اقتصادی بستگی دارد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تقاطع های غیر همسطح و نحوه عملکرد آنها درکاهش ترافیک شهری و آلودگی محیط زیست در شهرستان کرمانشاه صورت گرفته، نوع پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و ابزار گرد اوری اطلاعات، مشاهده، مصاحبه و اجرای پرسشنامه میان شهروندان می باشد.
بررسی های حاصل از مطالعات میدانی صورت گرفته بیانگر آن است که از میان 7 تقاطع غیر همسطح موجود در شهرستان کرمانشاه، حدود 6 تقاطع نقش موثری را در حل مشکلات ترافیکی، کاهش آلودگی محیط زیست، افزایش سرعت و کاهش زمان سفر، و نزی کاهش مصرف سوخت خودروها دارا بوده اند و از نظر انتخاب نوع تبادل اصول وضوابط فنّی نیز در آنها رعایت گردیده ودارای عمکردی خوبی می باشند، در این میان تنها 1 تقاطع غیر همسطح علیرغم عملکرد خوب در بسیاری از موارد، می توانست باطراحی و مکانیابی مناسب تر در برخی زمینه ها چون کاهش ترافیک شهری بهتر و موثرتر عمل نماید. همچنین احداث دو تقاطع غیر همسطح در دو چهارراه شهر کرمانشاه پیشنهاد می گردد.
کلید واژه: تقاطع غیر همسطح، ترافیک، تصادفات، آلودگی محیط زیست، کرمانشاه
-1 مقدمه
تقاطع ها بخش اجتناب ناپذیر از هر شبکه جاده ای می باشند؛ چنین تقاطع هایی محدودیت ها و کاربردهای خاص خود را دارند. اصلی ترین ضابطه در این نوع تقاطع ها حجم ترافیک است. از آنجایی
که در محل تقاطع، دو مسیر هم پوشانی دارند، برای حفظ ظرفیت هر یک از آنها به خصوص در محل گره ها می توان ظرفیت هر یک از آنها را با غیر همسطح کردن محل گره یا از طریق احداث تبادل ترفیع داد. تبدیل تقاطع های همسطح به تقاطع های غیر همسطح به دلیل هزینه زیاد ساخت آنها معمولاً آخرین گزینه مورد بررسی است. اما زمانی که این امر توجیه پیدا کرد، انتخاب نوع تبادل برای یک محل خاص از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می شود. عواملی چون عملکرد و نوع ترافیک، محدوده مورد نیاز، مسایل زیست محیطی، اقتصادی و ایمنی، عوامل قابل بررسی در این زمینه هستند. متخصصین امور ترافیکی و شهری مناسب ترین راهکار را برای حل این مشکل، ایجاد تقاطع های غیر همسطح در تقاطعهای با حجم زیاد ترافیک می دانند .[1] با توجه به بررسی های به عمل آمده و وسعت کلانشهر کرمانشاه و مرکزیت آن در منطقه غرب کشور و ارائه خدمات مختلف به دیگر استانها و شهرهای اطراف و نیز نقش ترانزیتی آن در منطقه و جمعیت بالای آن نیاز مبرم به احداث تعداد زیادی تقاطع غیر همسطح می باشد. برای این منظور طرح جامع حمل و نقل کرمانشاه از سال 1381 آغاز و در سال 1385 به تصویب رسید.[2] مقاله حاضر به برررسی و ارزیابی عملکرد این تقاطع
های همسطح در کلانشهر کرمانشاه می پردازد.
-2 تعریف مسأله و اهداف تحقیق
هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی و بررسی عملکرد تقاطع های غیر همسطح در شهر کرمانشاه می باشد. مهمترین علت اجرای پروژه های ساخت تقاطع غیرهمسطح در استان کرمانشاه، آمادگی جهت وقوع حوادث غیر مترقبه، مقابله با افزایش آلودگی محیط زیست، فشارهای روانی و عصبی شدید ناشی از شهری شدن و پیامدهای آن چون افزایش حجم ترافیک و ازدیاد جمعیت شهری است که ایجاد تقاطع های غیر همسطح در صورتی که با توجه به اصول مکانیابی صحیح احداث گردد، می توانند نقش بسزایی در کاهش یا حذف مشکلات فوق داشته باشد.
شهر کرمانشاه به عنوان یکی از کلان شهرهای کشور، با مشکلات جدی و عدیده ای در سیستم آلودگی محیط زیست خود مواجه است. در طی 10 ساله اخیر با افزایش مالکیت خودرو و افزایش رفاه نسبی، افزایش نرخ سفر منشاء بسیاری از مشکلات زیست محیطی ودیگر مشکلات در شهر کرمانشاه است. بطوریکه مصرف بنزین توسط خودروها افزایش یافته که این امر خود باعث آلودگی محیط زیست و در نتیجه کاهش ضریب ایمنی و سلامتی شهروندان است؛ و این موضوع نشان از گستردگی مسائل و مشکلات کلان شهر کرمانشاه در بخش حمل و نقل دارد که نیازمند عزم و ابزاری کارآمد برای کاهش مشکلات و بهبود وضعیت آن است. امروزه مسائل حمل و نقل و ترافیک شهر کرمانشاه به صورت کلاف پیچیده و سردرگمی درآمده است که ارائه راهکارهایی جهت تقلیل یا رفع معضل ناشی از آن جز بر پایه مطالعه و تحقیق میسر نمی باشد.[2] بر این اساس، مسئولان و دست اندرکاران سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر کرمانشاه انجام مطالعه ای جامع و کامل که تمامی
2
جوانب حمل و نقل و ترافیک شهر کرمانشاه در آن لحاظ شده باشد را در دستور کار قرار داده و به انجام رسانیدند که یکی از این مطالعات، احداث تقاطع های غیر همسطح در مناطق مختلف کرمانشاه است؛ که ارزیابی به عمل آمده از طریق مقایسه هایی که قبل و بعد از احداث تقاطع ها انجام شده و بررسی های صورت گرفته از طریق اجرای پرسشنامه میان شهروندان، نشان می دهد که تقاطع های غیر همسطح شهر کرمانشاه در کاهش مشکلات زیست محیطی و تسهیل رفت و آمد و بهبود کیقیت زندگی روزمره شهروندان تاثیر بسزایی داشته است.
-3 فرضیات تحقیق:
فرضیه -(1)به نظر می رسد با ایجاد تقاطع های غیر همسطح در چند ساله اخیر در شهر کرمانشاه از میزان ترافیک کاسته شده باشد:
فرضیه -(2)به نظر می رسد سن پاسخگویان با میزان شناخت انها از درک مفهوم تقاطع های شهری ارتباط دارد.
فرضیه(-(3 به نظر می رسد تحصیلات پاسخگویان با میزان شناخت انها از درک مفهوم تقاطع های شهری ارتباط دارد.
-4 ارزیابی طرح جامع ترافیک کرمانشاه
در کلانشهر کرمانشاه از اوایل دهه 80 مطالعاتی جهت شناسایی تقاطع های پر ترافیک و گلوگاهی و یافتن مکان های مناسب جهت ساخت تقاطع های غیر همسطح صورت گرفت. نخستین تقاطع غیر همسطح ایجاد شده در شهر کرمانشاه تقاطع 15 خرداد است که در حاشیه رودخانه قره سو که از میانه کرمانشاه می گذرد، احداث گردیده و نقش بسیار بسزایی در کاهش ترافیک میدان 15 خرداد و مشکلات ناشی از آن دارد. پس از آن، در چندین نقطه دیگر شهر نیز نسبت به احداث تقاطع غیر همسطح اقدام گردیده است. شهر کرمانشاه در حال حاضر دارای 7 تقاطع غیر هم سطح می باشد (شکل.(1
3
شکل:1 نقشه معابر شهری و جانمایی تقاطع های غیر همسطح در کلانشهر کرمانشاه [2]
بر اساس بررسی های میدانی صورت گرفته از طریق مطالعات کتابخانه ای، مشاهده، و اجرای پرسشنامه نتایج زیر حاصل گردید:
-1-4 روش تحقیق
برای ارزیابی عملکرد تقاطع های غیر همسطح در این تحقیق از ابزارهای متفاوتی چون مطالعات کتابخانه ای، مشاهده و پرسشنامه استفاده گردید. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد:
که N حجم جامعه آماری و n حجم نمونه حاصله است. حجم جامعه آماری 135594 نفر بود و در نهایت حجم نمونه 383 نفر به دست آمد که به طور تقریبی300 نفر در نظر گرفته شد.
به منظور سنجش روایی و محتوای پرسشنامه، با مشورتهای صورت گرفته، اصلاحاتی در نوع و تعداد سوالات طرح شده انجام شد و برای سنجش پایایی پرسشنامه، از آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید.
4
-2-4 یافته های حاصل از تجزیه وتحلیل پرسشنامه:
الف: یافته های توصیفی جمعیتی
نتایج حاصل از اجرای پرسشنامه نشان می دهد که 9 درصد از پاسخگویان به پرسشنامه را افراد زیر 20 سال تشکیل می دهد، 34 درصد از پاسخگویان بین 20 تا 30 سال داشتند، 33/7 درصد بین 30 تا 40 سال، 14 درصد بین 40 تا 50 سال، و 9/3 درصد نیز بیش از 50 سال سن داشتند. پس بیشتر اعضای حجم نمونه را افراد بین 20 تا 30 سال تشکیل می دهند. از نظر جنسیت، 41 درصد از پاسخگویان به پرسشنامه زن، و 59 درصد مرد بوده اند.
از نظر سطح تحصیلات، 10 درصد از اعضای جامعه نمونه است، 31 درصد دارای تحصیلات در حد دیپلم یا پایین تر بوده، 20 درصد فوق دیپلم، 31 درصد دارای تحصیلات در حد کارشناسی، 13 درصد کارشناسی ارشد، و 5 درصد دارای تحصیلات در مقطع دکتری بوده اند.
در زمینه شغل پاسخگویان، بررسی ها نشان داد که 7/7 درصد از اعضای مورد بررسی در جامعه آماری را دانش آموزان و 29 درصد را دانشجویان تشکیل می دادند. همچنین 21 درصد کارمند، 28 درصد دارای شغل آزاد، 9 درصد بازنشسته و 5 درصد نیز زنان خانه دار بودند. لازم به ذکر است که 16/7 درصد از پاسخگویان به پرسشنامه را متخصصین امور شهری و افرادی شغلشان به نوعی با مدیریت شهری مرتبط است، تشکیل می دادند.
ب: یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل پرسشنامه
✓ میزان قابل درک بودن مفهوم تقاطهای غیر همسطح توسط پاسخگویان
7 درصد از پاسخگویان به پرسشنامه اعلام کردند که هیچ گونه آشنایی با واژه "تقاطع غیر همسطح" ندارند. در حالیکه 10 درصد میزان درک خود را از این مفهوم، کم، 16 درصد متوسط، 41 در صد زیاد و 26 درصد بسیار زیاد می دانستند.
✓ شناخت تقاطع های غیر همسطح در شهر کرمانشاه از نظر پاسخگویان:
در پاسخ به این سوال که از وجود تقاطع های همسطحی که تا کنون در شهر کرمانشاه احداث شده، چقدر اطلاع دارید، 21 درصد میزان آگاهی خود را بسیار زیاد، 33/1 درصد زیاد، 39/1 درصد متوسط، و 4/7 درصد کم اعلام کردند و 2/3 درصد نیز در این زمینه اظهار بی اطلاعی نمودند.
همچنین 17 درصد مشکلات ناشی از وجود تقاطع های غیر همسطح را بسیار زیاد می دانستند، در حالیکه 28 درصد پاسخگویان این مشکلات را زیاد، 36 درصد متوسط، و 17 درصد کم تشخیص
5
