بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
ایمنی برق Electrical Safety
اسلاید 2 :
فهرست مطالب
مقدمه
جریان الکتریسیته ( خطرات ، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
جریان الکتریسیته ( حریق و قوس های الکتریکی )
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
کمک های اولیه
حوادث قابل پیش گیری اند ،علت را شناسایی و حذف کنید .
اسلاید 3 :
مقدمه
هر فردی در زندگی روزمره خود اعم از کار در واحدهای صنعتی و یا در خانه در معرض خطرات ناشی از جریان الکتریسیته قرار دارد .
جریان الکتریسیته سومین عامل حوادث منجر به فوت در کارخانجات و واحدهای صنعتی میباشد.
عامل 12% حوادث منجر به فوت کارگران ،خصوصاٌ کارگران جوان، جریان الکتریسیته میباشد.
یکی از عمده علل حریق های صنعتی و خانگی ناشی از جریان الکتریسیته است و در این بین استفاده ناصحیح و غلط از تجهیزات برقی دررده اول علل اینگونه حریق ها می باشد.
اگر میخواهید سالم و درامان باشید پیرو اکثریت ناآگاه نباشید .
اسلاید 4 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
خطرات مربوط به جریان الکتریسیته را میتوان بدو دسته جانی و اقتصادی تقسیم کرد .
خطرات جانی بدو دسته خطرات اولیه و خطرات ثانویه تقسیم بندی می شوند .
خطرات اولیه شامل سوختگیها و مرگ می باشد .
خطرات ثانویه شامل از کار افتادن بعضی حواس و اعضاء ( شنوایی و بینایی ) ، اختلالات قلبی ، اختلالات عصبی و اختلالات حرکتی می باشد .
اثرات اقتصادی شامل ایجاد حریق ، ازبین رفتن تجهیزات و وسایل ، اربین رفتن شبکه سیم کشی .
بدن انسان دارای ساختمان فیزیولوزیکی خاصی است به طوری که کمابیش هادی جریان برق میباشد لذا بدن انسان دارای مقاومتی است و این مقاومت در افراد مختلف متفاوت می باشد همچنین مقاومت اعضاء مختلف بدن یک انسان نیز در برابر جریان برق متفاوت می باشد .
هرچه قدر مقاومت در مسیر جریان الکتریسیته پایین تر باشد شدت اثرات بر جا مانده نیز بیشتر خواهد بود .
به طور کلی مقاومت بدن انسان در مقابل عبور جریان برق بین 500 تا 5000 اهم یا بیشتر میباشد و این اختلاف به عواملی از قبیل ضخامت پوست ، میزان رطوبت پوست ، درجه حرارت و مقدار نمک پوست همچنین سطح تماس پوست با قسمت برق دار و حتی وضع روحی شخص بستگی دارد . به طوریکه در حالت خنده زیاد ،هیجانات وگریه مقاومت بدن کمتر از حالت آرام می باشد .
اسلاید 5 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
شدت جریان برق گرفتگی به مقاومت و ولتاژ جریان الکتریسیته بستگی دارد بنابراین اگر مقاومت بدن را حداقل 500 اهم و ولتاژ را حداقل 24 ولت در نظر بگیریم :
V=R.I → I=24/500=0.048 A این میزان آمپر می تواند با مقاومت 500 اهم کشنده باشد .
میزان مقاوت قسمتهای مختلف بدن انسان :
پوست خشک : 100000اهم .
پوست مرطوب: 1000اهم .
قسمت های داخلی بدن : 600تا 4000 اهم .
احساس برق گرفتگی در اعضاء بدن نیز متفاوت می باشد :
شبکیه چشم : 0.02 میلی آمپر .
زبان : 0.045 میلی آمپر .
پوست دست : 1 میلی آمپر .
عضله ساعد : 9.7 تا 21.6 میلی آمپر .
فیبریلاسیون بطنی : 50 تا 100 میلی آمپر .
مرکز تنفسی : 20 تا 50 میلی آمپر .
مقدار 30میلی آمپر جریانی است که بعنوان حد خطرناک برای بدن در نظر گرفته شده است
اسلاید 6 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
شدت برق گرفتگی به عوامل و پارامترهای زیر بستگی دارد :
نوع جریان ( جریان مستقیم DC و جریان متناوب AC ) جریان متناوب نسبت به جریان مستقیم برای بدن انسان خطرناکتر می باشد وآنهم به مقاومت بدن برمی گردد چرا که مقاومت بدن در برابر جریان متناوب کمتر از جریان مستقیم می باشد به طور مثال در شرایط یکسان مقاومت بدن یک فرد در برابر جریان متناوب 1640 اهم و در برابر جریان مستقیم 4250 اهم می باشد .
ولتاژ جریان :
اختلاف پتانسیل دو سر سیم یا به عبارتی ولتاژ جریان نیز در میزان و شدت برق گرفتگی نقش دارد . میزان ولتاژ 50 به عنوان حد تحمل بدن در نظر گرفته شده است ولی باید در نظر داشت که در تعیین میزان ولتاژ ایمن ،مقاومت و شدت جریان نقش مهمی دارند به طوری که گفته شده در ولتاژ 24 ولت نیز اگر مقاومت بدن 500 اهم ( بدترین شرایط ) باشد می تواند خطرناک و کشنده باشد .
سطوح مختلف ولتاز :
- ولتاژ خیلی ضعیف : تا جریان 50ولت در DC و جریان 24 ولت در AC.
ولتاژ ضعیف : تا جریان 250ولت ( ولتاژ کشنده ) .
ولتاژ قوی : 250تا 33000 ولت .
ولتاژ خیلی قوی : بیش از 33000 ولت .
لازم به ذکر است این میزان ولتاژ بین فاز و زمین می باشد .
اسلاید 7 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
شدت جریان :
شدت جریان نیز تحت تاثیر مقاومت و ولتاژ می باشد میزان حد خطرناک آن را 30میلی آمپر تعیین نموده اند البته این در مقاومت حدود 1660 اهمی میتواند ایمن در نظر گرفته شود نه پایین تر از آن .
میزان صدمه و آسیب براساس میزان جریان :
1 میلی آمپر : سوزش ضعیف
5 میلی آمپر : احساس شوک ضعیف ، اشفتگی اما بدون احساس درد ، در اکثر موارد قادر به حرکت .
25-6 میلی آمپر ( زنان ) : شوک دردناک ، کاهش کنترل عضلات
30-9 میلی آمپر ( مردان) : شوک دردناک ، کاهش کنترل عضلات
150-50 میلی آمپر : شوک بسیار دردناک ، توقف تنفس ، انقباض شدید عضلات و احتمال مرگ
4.3-1 آمپر : فیبریلاسیون بطنی ، انقباض عضلات و احتمال مرگ .
10 آمپر : توقف قلب ، سوختگی و مرگ .
لازم به ذکر است این مقادیر برای ولتاژهای کمتر از 600 ولت می باشد .
زمان عبور جریان :
اگر لحظه ورود برق به بدن مصادف با حالت استراحت قلبی باشد خطر برق گرفتگی بیشتر میباشد ( در هر عمل پمپاژ قلب 0.1 ثانیه مربوط به انقباض دهلیز ، 0.3 ثانیه مربوط به انقباض بطن و 0.4 ثانیه استراحت )
اسلاید 8 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان و عوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
مدت عبور جریان :
مدت عبور جریان با نوع عارضه و شدت آن اثر مستقیم دارد یک جریان 100 میلی آمپری با مدت عبور 3 ثانیه به مراتب خطرناکتر از یک جریان 900 میلی امپری با زمان 0.03 ثانیه میباشد .
حداکثر زمان مجاز تماس با سیم برق دار بر اساس میزان ولتاژ :
5 ثانیه : کمتر یا مساوی 50 ولت . 1 ثانیه : 75 ولت .
0.5 ثانیه : 90 ولت . 0.2 ثانیه : 110 ولت .
0.1 ثانیه : 150 ولت . 0.05 ثانیه : 220ولت .
0.03 ثانیه : 280 ولت .
مقاومت :
همانطور که گفته شد هرچه قدر مقاومت کمتر خطر برق گرفتگی بیشتر خواهد بود که کمترین مقاومت در بدن انسان مربوط به بافت های خونی ، مایعات بدن و بیشترین به پوست خشک ، چربی ، مو و ناخن می باشد .
تکیه گاه و رعایت اصول حفاظتی :
به طور کلی هرچقدربه روش های موثر بتوان جلوی جریان برق را از بدن گرفت خطر و شدت عارضه کمتر خواهد بود .
برق خادمی است که میتواند قاتل هم باشد .
اسلاید 9 :
جریان الکتریسیته (خطرات، بدن انسان وعوامل موثر در شدت برق گرفتگی )
جهت جریان :
چگونگی ورود جریان برق به بدن از حیث اینکه دو عضو حیاتی یعنی قلب و ریه را در بر می گیرد بسیار مهم است:
جریان از دست راست وارد و از پای چپ نیز خارج گردد
به صورت مورب چپ و راست وارد و خارج گردد.
به صورت راست کامل یا چپ کامل وارد و خارج گردد.
شدیدترین حالت زمانی است که به صورت کامل عبور کند که باعث سوختن و حتی انفجار درونی می گردد.
غرور و جهالت در هنگام کار با وسایل برق دار جان انسان را تهدید میکند .
اسلاید 10 :
جریان الکتریسیته ( حریق و قوس های الکتریکی )
معمولاٌ یکی از عامل های ایجاد آتش سوزی در صنایع و منازل مسکونی جریان الکتریسیته می باشد اتصال دو سیم فازو نول یا دو سیم فاز دربرق های سه فاز با یکدیگر باعث ایجاد جرقه و تولید گرمای زیاد می شود و در صورتی که محیط اطراف اجسام قابل سوختن وجود داشته باشد آتش سوزی حتمی می باشد حتی سوختن روکش و عایق سیمها و کابلها نیز احتمال بروز حریق را دو چندان می کند .
حرارت ایجادشده در وسایل و تجهیزات برقی عمده دلیل بروز حریق ناشی از جریان الکتریسیته می باشد .
استفاده از فیوزهای نامناسب در مسیر جریان دلیل عمده ایجاد جرقه و حرارت در اتصالات برقی و حریق می باشد .
کابل های نامناسب و نامتناسب با میزان جریان عبوری دلیل عمده بعدی در بروز حریق میباشد .
اسلاید 11 :
جریان الکتریسیته ( حریق و قوس های الکتریکی )
اطفاء حریق ناشی از جریان الکتریسیته :
از آنجا که اینگونه حریق ها در کلاس C طبقه بندی می شوند بهترین ماده اطفایی CO2 میباشد که یا به صورت دستی ، اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک مورد استفاده قرار می گیرد .
قوس های الکتریکی :
وقتی بین دو قطعه (رسانا ) یا کنتاکتور اختلاف پتانسیل (ولتاز ) بالا برقرار شود ، قوس الکتریکی ARC بوجود می اید و این حالت اغلب در وسایل الکتریکی و عیوب و یا بر اثر استفاده ناصحیح ایجاد می شود .
قوس های الکتریکی دارای آمپراژ بالا بوده و حرارت ایجاد شده تا 1000 درجه سانتی گراد نیز می رسد
در قوس های الکتریکی فشار قابل ملاحظه ای ایجاد می شود که می تواند باعث صدمه به سیتم شنوایی . کاهش هوشیاری شود .
برق کسی را دوست دارد که از او بترسد
اسلاید 12 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
به منظور دور بودن ازریسک خطر برق گرفتگی (ایمنی برق ) لازم است مدل ایمنی سه مرحله ای شناسایی، ارزیابی و کنترل را درمورد خطرات جریان الکتریسیته در نظر بگیریم . اولین مرحله شناسایی خطر می باشد برای ایمن بودن ما باید قادر باشیم خطرات پیرامون خود را بدقت شناسایی کنیم چرا که اگر خطری شناخته نشود حلقه های دوم و سوم مدل ایمنی نیز اجرا نخواهد شد و خطر کماکان وجود خواهد داشت بنابراین ما باید با شناسایی دقیق خطرات امکان وقوع هر نوع اشتباه را به حداقل برسانیم و همواره به این موضوع توجه داشته باشیم که :
اگر امکان وقوع اشتباه وجود داشته باشد ، اشتباه به وقوع خواهد پیوست .
هرگونه نقص در سیستم الکتریکی را به عنوان یک خطر بزرگ نگاه کنید و بی تفاوت از آن نگذرید موارد ذیل بخشی از مواردی است که میبایست در شناسایی خطرات به انها توجه کرد و با مشارکت افراد آگاه و مسئول در این زمینه ( سرپرست خود ، مسئول ایمنی و بهداشت کارگاه و مسئول برق کارگاه ) اقدام به حذف ، کاهش و یا انتقال ریسک خطرات شناسایی شده نمایید .
سیم و کابل اضافی میتواند خطرساز باشد (کابل های سرگردان ) : در یک برنامه جامع ایمنی برق توجه به موضوع cabling و جمع آوری سیم ها و کابل های قدیمی و بلا استفاده بسیار مهم است کابل های بلااستفاده احتمال خطر گسترش حریق را افزایش داده همچنین منظره نازیبایی را در ساختمان و شبکه سیم کشی ایجاد می کند.
پوشش نامناسب سیم ها زخمی بودن ، دوتکه بودن ، کشیدگی عایق و .
بدون حفاظ بودن قسمت های برقدار ماشین الات و تابلوها
اسلاید 13 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
عدم وجود و یا نامناسب بودن فیوزها :
در اغلب مواردی که منجر به برق گرفتگی یا حریق می شود مشاهده شده است که در مسیر جریان فیوز در نظر نگرفته شده است و یا اینکه نوع فیوز بکاربرده شده متناسب با میزان جریان استحصالی از سیستم نمی باشد و در اکثر موارد داغ شدن بیش از حد فیوزها دال بر این قضیه می باشد . فیوزهای ذوب شونده ، حرارتی و فیوزهای مغناطیسی از مهم ترین نوع فیوزهای مورد استفاده می باشند .
حداقل جریان اتصال کوتاه لازم برای قطع سریع ia بیشتر یا مساوی جریان اسمی in در ضریب انتخابی k فیوز می باشد . ia≥ k.in
میزان ضریب انتخابی برخی فیوزها k :
فیوز زود ذوب ( همه اندازه ها ) : 3.5
فیوز دیر ذوب ( برابر یا کمتر از 50آمپر ) : 3.5
فیوز دیر ذوب ( برابر یا بیشتر از 63 آمپر ) : 5
کلید خودکار مینیاتوری : 3.5
کلیدهای خودکار : 1.25
گرفتن بار اضافی از تابلوها و کابل ها .
استفاده از تجهیزات و وسایل برقی معیوب .
استفاده از تجهیزاتی با سیستم های حفاظتی معیوب و نامناسب ( سیستم ارت ، رله های حفاظتی یا دیفرانسیلی
اسلاید 14 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
استفاده از نردبان و داربست های نامناسب :
استفاده از نردبان و داربست های عایق برق مانند فایبرگلاسی همچنین استفاده از نردبان های چوبی در شرایط مرطوب مناسب نمی باشد .
کار درشرایط محیطی و فردی نامناسب :
محیط های مرطوب ، لباس خیس ، بدن عرق کرده باعث افزایش شدت خطرات برق گرفتگی می شود .
خطرات کابل های هوایی :
آمارها نشان می دهند با توجه با اینکه دسترسی به کابل های هوایی کمتر می باشد ولی موارد برق گرفتگی بر اثر این کابل بالا میباشد به طوریکه بیشتر از نیمی از موارد برق گرفتگی منجر به فوت در اثر تماس با کابل های هوایی می باشد . اکثر مردم از اینکه این کابل ها پوشش عایق ندارند بی اطلاع هستند .
خطرات جانبی ( خستگی شانه ها ، گردن ، مچ دست ، دردهای کمری ، سقوط ، بریدگی ، پارگی انگشتان و . )
اسلاید 15 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
Lock out: استفاده از قفل جهت تجهیزات و تابلوهای برق به منظور عدم دسترسی افراد غیر مسئول همچنین در حین انجام کار بر روی سایر تجهیزات برقی به منظور جلوگیری از استارت و راه اندازی توسط افراد نامطلع .
Tag out: استفاده از برچسب هشداردهنده برروی تابلوها و وسایل الکتریکی معیوب یا در حال تعمیر .
لازم است به منظور برقراری این سیستم ابتدا کلیه وسایل ، تجهیزات ،عملیات و فرایندهایی که نیاز به اعمال چنین سیستمی بر روی آنها دارد را شناسایی کرده سپس نسبت به تهیه دستورالعمل و اطلاع رسانی آن اقدام شود .
نبود سیستم ایمنیLock out و Tag out .
اجرای دستورالعمل Lock out و Tag out شیوه بسیار مناسب و مهم در جلوگیری از بروز حوادث و سوانح ناشی از جریان الکتریسیته می باشد علاوه بر این از این سیستم میتوان در کنترل خطرات ناشی از مواد شیمیایی نیز استفاده کرد .
اسلاید 16 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
عدم استفاده از تجهیزات و وسایل حفاظت فردی :
استفاده از دستکش عایق ( لاسیتکی ) ، کلاه عایق Class E کفش کار عایقClass EH ، عینک ایمنی مقاوم در برابر حرارت و لبا س کار .
عدم وجود علائم هشدار دهنده و عدم نظارت لازم بر انجام کار ایمن ( خطر برق گرفتگی و .
عدم توجه به هشدارها .
عدم رعایت اصول توصیه شده .
عدم نظارت لازم بر کارپیمانکاران و تامین کنندگان مرتبط با تجهیزات الکتریکی .
نصب و استقرار نامناسب سیم و کابل ها ( فیکس نشدن ، عبور از کنار منابع حرارتی ، عبور از کناره پنجره و دربها و خطر قطع شدگی و ساییدگی و .
عدم آشنایی پرسنل با کمک های اولیه در خصوص برق گرفتگی .
عدم اشنایی پرسنل با اصول اطفاء حریق ناش از جریان الکتریسیته .
استفاده از کلید و پریز های شکسته .
همراه داشتن اشیاء فلزی در هنگام کار با تاسیسات الکتریکی .
عدم تخلیه انرژی باقی مانده (Deplete کردن ) ذخیره برق در ژنراتورها و وسایل برق :
اسلاید 17 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
در اکثر موارد برق باقی مانده در تجهیزات برقی در صورتی که دارای اتصال به زمین نداشته باشند خطر افرین می باشد که میبایست از طریق اتصال آن وسیله به زمین انرژی ان را تخلیه کرد.
عدم استفاده از وسایل EX در محل های پرخطر .
عدم وجود کفپوش عایق و سکوی ایمن در جلوی تابلوهای برق :
ایجاد سکوی ایمن و نصب کفپوش عایق بر روی آن علاوه بر فیکس شدن کفپوش از تجمع آب در زیر و اطراف کفپوش جلوگیری نموده که این امر خود در کاهش ریسک خطرات برق گرفتگی مهم می باشد علاوه بر آن در محل هایی که کفپوش بر روی کف فلزی قرار گرفته باشد تجمع آب در زیر آن سبب پوسیدگی کف می شود همچنین وجود سکوی ایمن و داشتن ارتفاع با سطح زمین باعث می شود اپراتور پای خود را از محدوده ایمن سازی شده بیرون نگذارد و ممکن جابجا شدن و پارگی کفپوش نیز بر طرف می گردد .
کار کردن انفرادی در تاسیسات برقی .
اسلاید 18 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
عدم رعایت فاصله ایمن از کابل های هوایی هنگام استفاده از جرثقیل و بالابر ها :
استفاده از جرثقیل در شرایطی مجاز است که پس از استقرار ماشین در وضعیت کار ، فاصله از کابل ها با جرثقیل ( سیم بکسل ، قلاب و زنبیل ) مطابق فاصله های استاندارد زیر باشد :
برای ولتاژ تا 12 کیلو ولت : 2.6 متر .
برای ولتاژ تا 24کیلو ولت : 2.8 متر .
برای ولتاژ تا 36کیلو ولت : 2.9 متر.
برای ولتاژ تا 72 کیلوولت : 3 متر .
برای ولتاژ تا 100 کیلو ولت : 3.46 متر .
برای ولتاژ تا 245 کیلو ولت : 4.5 متر .
برای ولتاژ تا 362 کیلو ولت : 5.25 متر .
برای ولتاژ تا 525 کیلو ولت : 7.5 متر .
عدم رعایت ولتاژ گام :
در صورت بروز تخلیه الکتریکی و اتش سوزی راننده می بایست بدون تماس با قسمت های فلزی با پرش روی دو پا از دستگاه پایین بیاید و تا زمانیکه برق قطع نشده در یک نقطه باقی بماند در صورت ضرورت میتوان به وسیله پرش روی دو پا بطور همزمان از دستگاه دور شد .
اسلاید 19 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
عدم رعایت ضوابط کار برقی در ارتفاع :
هر گونه کار مربوط به برق در ارتفاع بیش از 5 متر از سطح زمین کار در بلندی محسوب می شود و می بایست با اتصال به زمین سیار حفاظت لازم تامین گردد . پرتاب هر نوع شیی یا ابزار کار برای کارگری که در بالای اسکلت می باشد ممنوع و می بایست به کمک طناب ابزار کارگر به وی رسانده شود .
نبود سیستم برق گیر ( صاعقه گیر ) در ساختمان ها .
کار با جرثقیل و بالابر در شرایط نامناسب جوی اگر موجب انحراف سیم بکسل های بالابر شود ممنوع می باشد .
اسلاید 20 :
حفاظت در برابر برق گرفتگی ( شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر )
عدم توجه به ایمنی تابلوهای برق از قبیل: رعایت فاصله مجاز تابلوها با پست های کاری ، استقرار نامناسب تابلوی برق ، محصور بودن و عدم دسترسی سریع به تابلو ، نبود جعبه تابلو و پوشش مناسب ، نبود وسایل اطفایی مناسب ، عدم قابلیت ردیابی سیم و کابل ها در تابلو، اضافه بودن سیم های ورودی به تابلو و ترمینال آنها ، عدم وجود بوش و مهره ماسوره جهت ورود سیم به تابلو ، روشنایی نامناسب تابلو و..
محل نامناسب کلید و پریزها .
نصب سه راهی بر روی پریزها .
انتخاب نامناسب سیم و کابل ها با توجه به شدت جریان :
بسیاری از خطرات جریان الکتریسیته مربوط به عدم استفاده صحیح و مناسب کابل ها می باشد . کابل انتخابی باید قادر باشد میزان جریانی که مورد نیاز است را بدون اینکه بیش از حد گرم شود از خود عبور دهد .
