بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
توسعه اقتصادي و برنامه ریزی
اسلاید 3 :
فصل چهارم:
نظری اجمالی بر گزیده ای از تئوریهای رشد و توسعه اقتصادی
اسلاید 4 :
رشد اقتصادی از دیدگاه ریکاردو
ديويد ريكاردو (1823-1772) از جمله اقتصاد دانان مكتب كلاسيك و از پيشگامان علم اقتصاد است. در سال 1817 کتابی تحت عنوان اصول اقتصاد سیاسی و مالیات از دیوید ریکاردو که دومین عضو صاحب نام مکتب کلاسیک بود منتشر شد. در این کتاب وی سعی کرده است نشان دهد که به علت محدودیت زمین رشد اقتصادی در آینده با مانع مواجه خواهد شد. به همین جهت از ریکاردو به عنوان اقتصاددان بدبین مکتب کلاسیک یاد می شود.
اسلاید 5 :
به نظر ریکاردو محدودیت برای رشد به سرعت فرا می رسد مگر اینکه زمین بیشتری کشف شود و یا مواد غذایی بیشتر و ارزانتری از خارج وارد گردد.
البته وی امکان مورد دوم را بیشتر می داند و به همین سبب روی تجارت خارجی تأکید زیادی دارد.
اسلاید 6 :
دیوید ريكاردو مانند آدام اسميت معتقد بود که رشد از تجمع و تشکیل سرمایه نتیجه می شود. اما به نظر وی تجمع سرمایه خود تابعی از سود است.
سود نیز خود تابعی از سطح دستمزدها و سطح دستمزدها به قیمت مواد غذایی بستگی دارد.
قیمت مواد غذایی تابعی از میزان دسترسی به زمین یا واردات مواد غذایی از خارج است.
بنابراين در اين نظريه اجاره زمين نسبت به قيمت ساير عوامل توليد افزايش مي يابد.
به هر حال نکته اصلی و اختلاف اساسی اسميت و ریکاردو در این است که آدام اسمیت بر توليد و ريكاردو بر توزيع تولید تأکید دارد.
به نظر ریکاردو جریان نامناسب توزیع باعث اخلال در امر تولید و توقف رشد آن می شود.
اسلاید 7 :
به نظر ریکاردو تولید بین سه عامل نیروی کار، زمین و سرمایه به شکل دستمزد، اجاره و سود توزیع می شود. اما با گذشت زمان توزیع تولید به نفع اجاره و به زیان سود تغییر می کند.
به این ترتیب که چون دستمزدها در حداقل معاش ثابتند، افزایش در اجاره فقط از طریق کاهش سود امکانپذیر خواهد بود. این تغییر در توزیع در اثر گذشت زمان در شکل زیر نمایش داده شده است.
اسلاید 8 :
نمایش چگونگی تغییر در توزیع درآمد بر اساس الگوی ریکاردو
اسلاید 9 :
بر اساس نمودار، جامعه با نرخ مثبت اما کاهنده ای می تواند به حرکت خود ادامه دهد و مسیر BF نشان دهنده روند این جریان در طول زمان است. بر اساس استدلال ریکاردو، در آینده (مثلا در زمان tn) این حرکت سرانجام متوقف می شود.
دلیل این توقف کاهش سهم سود به سمت صفر است.
t0نشان دهنده زمانهای بسیار دوری است که به علت فراوانی زمین، سهم آن (که همان اجاره بها است) از تولید سرانه صفر بوده است. اما با افزایش جمعیت و کمیابی زمین، زمین به عنوان یک عامل اقتصادی مطرح می شود و سهم آن دائما در حال افزایش است.
اسلاید 10 :
تحلیل نظریه ریکاردو به کمک تئوریهای اقتصادی
نظریه ریکاردو بر اساس اصل خست زمین استوار است. به این مفهوم که تمامی زمینها همگن و یکنواخت نیستند. بلکه از بسیار مرغوب شروع شده اند و به کمتر مرغوب می رسند.
در هر مرحله از زمان بر اساس عرضه و تقاضای کل در بازار محصول، دسته خاصی از زمینها زیر کشت می روند. با گذشت زمان و افزایش جمعیت، جامعه به ناچار به زمینهای کمتر مرغوب روی می آورد.
اسلاید 12 :
در نمودار بالا، زمین (الف) زمینی است مرغوب و بر اساس قیمت حاکم بر بازار محصول، زیر کشت می رود.
بر اساس تئوری اقتصاد خرد، قیمت در بلند مدت بر حداقل منحنی هزینه متوسط تولید AC مماس است و مقدار تولید را مشخص می کند.
با گذشت زمان و افزایش تقاضا برای محصول (ذرت)، منحنی عرضه هم بالا می رود.
اما چون زمینهای جدید کمتر مرغوب هستند، هزینه واحد تولید افزایش می یابد و همانطوری که در شکل نشان داده شده است، AC’ بالاتر از AC است.
اسلاید 13 :
در بلند مدت قیمت بر حداقل هزینه متوسط AC’ مماس می شود و بر اساس قانون وحدت بها، قیمت جدید بر کل بازار حاکم می شود.
به همین دلیل به زمین (الف) به علت مرغوبیت، سهم اضافی تعلق می گیرد.
این سهم اضافی اصطلاحاً رانت اقتصادی نامیده می شود.
با گذشت زمان و با زیر کشت رفتن زمینهای (ج)، به زمینهای (ب) که قبلاً رانت اقتصادی نداشت، سهم اضافی تعلق می گیرد و رانت اقتصادی زمینهای (الف) تشدید می شود و مسئله به همین شکل ادامه می یابد.
اسلاید 14 :
در نتیجه، در اقتصاد سهم اجاره بها از تولید یا درآمد ملی دائماً افزایش می یابد و این همان نظریه ریکاردو است.
توصیه ریکاردو آن است که به خاطر حفظ سلامت اقتصاد، دولت باید این سود اضافی (رانت اقتصادی) را از بهرمندشدگان گرفته و آنرا در اقتصاد توزیع مجدد نماید.
عمده ترین ایرادی که به نظریه ریکاردو گرفته شده است، در نظر نگرفتن عامل تکنولوژی است که می تواند وضعیت توزیع درآمد را به نفع عامل سرمایه یعنی سود، تغییر یا دست کم تعدیل کند.
اسلاید 15 :
تئوریهای مرحله ای رشد و توسعه
تعدادی از اقتصاددانان و جامعه شناسان رشد و توسعه جوامع بشری را مشتق از تاریخ اقتصادی آنها می دانند و عنوان می کنند که رشد و توسعه اقتصادی در جوامع گوناگون می تواند مسیر نسبتاً یکنواختی را طی کند. این مسیر یکنواخت شامل یک سری مراحل است و تفاوت اصلی بین دو جامعه در قرار گرفتن آنان در دو مرحله مختلف از این مسیر عبور است.
اسلاید 16 :
پیروان مکتب تاریخی در آلمان به تئوریهای مرحله ای نظر بسیار موافقی داشتند، ولی اشخاص مختلف این مکتب تعبیرهای متفاوتی از مسیر انتقالی توسعه دارند.
از مشهورترین پیروان مکتب تاریخی، مارکس را می توان نام برد.
در مقابل تجزیه و تحلیل مارکس و ارائه تئوری مرحله ای او، تئوری مرحله ای دیگری در دهه 1960 از طرف روستو ارائه شده است که خود روستو آنرا اعلامیه غیر کومونیستی می نامد.
اسلاید 17 :
نظر دیگر نویسندگان معتقد به مسیر مرحله ای:
به نظر لیست، تاریخ زندگی بشر شامل مراحل مختلف زیر است: بربریت، زندگی چوپانی، کشاورزی، کشاورزی و صنعت، کشاورزی و صنعت و تجارت تواماً.
بوکر می گوید: اقتصاد خانوار (استقلال در تولید و مصرف)، اقتصاد شهری (تولید بر طبق رسوم) و اقتصاد ملی (تولید به منظور ذخیره سازی و توزیع عمده ای).
اشلی: نظام خانوار، نظام صنفی، نظام ملی، نظام کارخانه ای.
اسلاید 18 :
هیلد براند: تجارت پایاپای، تجارت پولی، تجارت اعتباری
به نظر هیلد براند هر جامعه سه مرحله را طی می کند. مشخصه مرحله اول اقتصاد غیر پولی است یعنی مبادلات به صورت پایاپای انجام می شود.
مشخصه مرحله دوم تسلط پول بر اقتصاد است. اکثر کشورهای در حال توسعه در این مرحله به سر می برند.
مشخصه مرحله سوم این است که نقش پول در اقتصاد تضعیف شده است و اسناد اعتباری نقش مسلط در اقتصاد را پیدا کرده اند. امروزه کشورهای توسعه یافته در این مرحله از تاریخ اقتصادی خود قرار دارند.
اسلاید 19 :
نظریه مرحله ای مارکس
كارل ماركس(1883-1818) فـيلسوف، جامعه شناس، مورخ و اقتصاددان قرن نوزدهم ميلادي بزرگترين منتقد نظام سرمايه داري است. مكتب سوسياليسم علمي حاصل تلاش اوست. نام كتاب مشهور ماركس سرمايه است. ماركس اميدي به اصلاح نظام سرمايه داري نداشت و معتقد بود نظام سرمايه داري محكوم به شكست است. ماركس اولين كسي بود كه معايب سيستم اقتصاد آزاد را ذكر كرد. نظريه توسعه اقتصادي ماركس در شمار نظريه هاي مراحل طبقه بندي مي شود.
اسلاید 20 :
سیر تکاملی تاریخ از دیدگاه مارکس مثل دیدگاه هگل به وسیله استدلال دیالکتیکی و با بکار بردن قانون تز- آنتی تز – سنتز قابل توجیه است.
به نظر مارکس پیدایش تضاد میان ابزار تولید موجب شده است که جوامع از مرحله برده داری، فئودالیسم و سرمایه داری عبور کرده و به سوی سوسیالیزم و کمونیزم حرکت کنند.
برای درک این مراحل از دیدگاه مارکس یادآور می شویم که وی معتقد بود وضع اقتصادی هر جامعه تنها عاملی است که اوضاع سیاسی، فکری، اجتماعی و دیگر پدیده های غیر اقتصادی را معین می کند.
وضعیت اقتصادی هم نشأت گرفته از روش تولید، ابزار تولید و وضع نیروهای تولیدی است.
