بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
سیستم جمع آوری اطلاعات و اهمیت کاربرد اطلاعات در برنامه ریزی، اولویت بندی و ارائه خدمات بهداشتی
اسلاید 3 :
اهداف آموزشي
از دانشجو انتظار است پس از ارائه يا مطالعه اين مطالب بتواند اقدامات ذيل را انجام دهد:
داده و اطلاعات را تعریف نماید
اهمیت و کاربرد اطلاعات را توضیح دهد
شرايط مطلوب نظام اطلاعات بهداشتى از نظر سازمان جهانى بهداشت را بیان نماید
کاربردهاى نظام اطلاعات بهداشتى را توضیح دهد
اهمیت و نقش آمار در سیستم بهداشتی را توضیح دهد
هدف از تكميل زيج حياتي را بيان كنيد.
اجزاء وجداول زيج حياتي رانام ببريد.
نحوه تكميل جداول زيج حياتي را شرح دهيد.
شاخصهاي قابل استخراج از زيج حياتي را محاسبه كنيد.
بتواند بدون کمک با استفاده از اطلاعات موجود زیج حیاتی را تکمیل نماید
اسلاید 4 :
داده اطلاعات آگاهی
دادهها عبارتند از مشاهدات گسسته صفات يا وقايعى که به تنهائى معناى اندکى دارند.
دادهها، آنگونه که از عملکرد نظامهاى مراقبتهاى بهداشتى يا مؤسسات ديگر، جمعآورى مىشوند، براى برنامهريزى کفايت نمىکنند و بايد آنها را با کاستن از حجم آنها، خلاصه کردن و تعديل کردن (Adjust) بر حسب متغيرهائى مثل سن و جنس، به صورت اطلاعات در آورد، به اين ترتيب مىتوان دادهها را برحسب زمان و مکان مقايسه کرد.
تغيير شکل دادن اطلاعات از طريق ادغام و پردازش آنها با کمک تجربه و ادراک و براساس ارزشهاى اجتماعى و سياسى جامعه، آگاهى را بهوجود مىآورد.
منبع تمام فعالیت های مدیریت، اطلاعات است. اطلاعات جریان حیاتی فرآیند برنامه ریزی بوده و اساس تصمیم گیری و برنامه ریزی می باشد
امروزه اطلاعات به عنوان یكی از مهمترین منابع قدرت در جهان مطرح می باشد.
اسلاید 5 :
مدیران بدون داشتن اطلاعات كامل در مورد یك موضوع قادر به تصمیم گیری موثر نخواهند بود.
در بخش بهداشت نیز استفاده از سیستم های اطلاعاتی كارآمد برای تحقق اهداف، كارآیی، اثربخشی و كیفیت خدمات و نیز رضامندی مراجعین ضروررتی انكار ناپذیر به شمار می رود.
دادههائى که به اطلاعات تبديل نشدهاند و اطلاعاتى که به آگاهى بدل نگرديدهاند، براى راهنمائى تصميمگيرندگان، سياستگزاران، برنامهريزان، مجريان و کارکنان سرويسهاى بهداشتي، ارزش چندانى ندارند.
اسلاید 6 :
شرايط مطلوب نظام اطلاعات بهداشتى از نظر سازمان جهانى بهداشت
نظام اطلاعات بهداشتى بايد مبتنى بر جمعيت (Population - Basde) باشد
نظام اطلاعات بهداشتى بايد از جمعآورى دادههاى غير ضرورى پرهيز کند
نظام اطلاعات بهداشتى بايد مشکلنگر باشد
در نظام اطلاعات بهداشتى بايد اصطلاحات عملى و يا عملياتى بهکار گرفته شود (مثل دفعات بيماري، رژيمهاى درماني، تستهاى آزمايشگاهي)
نظام اطلاعات بهداشتى بايد اطلاعات را مختصر و با خلاقيت بيان کند (مثل استفاده از جداول، نمودارها و درصدها)
نظام اطلاعات بهداشتى بايد چارهاى براى پسخوراند دادهها انديشيده باشد
اسلاید 7 :
کاربردهاى نظام اطلاعات بهداشتى
براى اندازهگيرى وضعيت سلامت مردم و بررسى مشکلات بهداشتى و پزشکى و نيازهاى بهداشتى جامعه
براى مقايسه وضعيت بهداشت در سطوح محلي، کشورى و بينالمللي، براى چنين مقايسههائى دادهها بايد به دقت استاندارد شده و کيفيت آنها کنترل گردد
براى برنامهريزي، اجراء و مديريت مؤثر خدمات و برنامههاى بهداشتي
براى ارزيابى اينکه آيا بهطور کامل به اهداف خدمات بهداشتى از نظر کارآئى و اثربخشى (Effectiveness and Efficiency) رسيدهايم يا نه
براى ارزيابى نگرش و ميزان رضايت گيرندگان خدمات بهداشتى
اسلاید 8 :
اهمیت و نقش آمار در سیستم بهداشتی
امروزه آمار به عنوان مهمترین ابزار برنامه ریزی برای آینده و ارزیابی عملکرد گذشته و عامل اصلی در تصمیم گیری و مدیریت بوده و از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آمار علم تصمیم گیری در باره یک فرایند یا یک جامعه بر اساس تحلیل اطلاعات موجود در نمونه بدست آمده از آن جامعه است.
میزان توسعه کشورها با حجم و گستردگی نظام تولید و انتقال آمار و اطلاعات ارتباط تنگاتنگ دارد
توسعه هر کشوری تا حد زیادی تابع نظام آماری موجود در کشور و میزان کارایی این نظام است.
این نظام آماری است که اطلاعات و آمار لازم را در دسترس محققان قرار میدهد و زیربنای هر تحقیقات را فراهم میکند
اسلاید 9 :
اهمیت و نقش آمار در سیستم بهداشتی
اطلاعات آماری دقیق و درست که پایه برنامه ریزی و زیربنای تحقیقات و عامل اصلی در تصمیم گیری و مدیریت میباشد، ارتباط مستقیم با منبع داده ها داشته و هر چقدر این منبع از درجه دقت و صحت بالاتری برخوردار باشد، اطلاعات آماری و شاخص های بدست آمده از آن داده دارای ارزش بیشتری میباشد.
ثبت صحیح اطلاعات در سطح کلان کشور برای مسئولان و برنامه ریزان بسیار کمک کننده است.
اما اگر اطلاعات صحیح ثبت و گزارش نشده باشد، رسیدن به اهداف برنامه های سلامت که همان پیشگیری و مراقبت ازبیماریها و تامین سلامت مردم میباشد را با مشکل مواجه میکند.
اسلاید 10 :
منابع جمع آوری و ثبت اطلاعات درخانه بهداشت
فرمها
دفاتر مراقبتهای بهداشتی و درمانی
پرونده خانوار
زیج حیاتی
اسلاید 11 :
نحوه ثبت و جمع آوری اطلاعات
اولین گام در فرایند جمع آوری اطلاعات، سرشماری سالانه میباشد.
هر خانه بهداشت در شروع کار و آغاز هر سال باید اطلاعات کاملی از منطقه تحت پوشش خود جمع آوری نماید.
برای این کار منازل هر یک از روستاهای تحت پوشش طبق نظم خاص شماره گذاری میشود.
تعداد خانوارها و تعداد افراد هر خانوار به تفكيك نام، سن جنس، نسبت با سرپرست خانوار، شغل و ميزان سواد، بارداري، معلوليت و بيماري مزمن و تغييرهاي جمعيتي خانوار(ازدواج، مرگ، مهاجرت) و . ثبت مي گردد.
مشخصات مجتمع هاي موجود(آب، فاضلاب، نوع مصالح بكار رفته در مسكن و دفع فضولات..)، شرايط محيطي(راه ارتباطي، فاصله ها، اماكن عمومي و.)، چگونگي مواد غذايي و تغذيه مردم و نيز ساير اطلاعات لازم در پرونده خانوار ثبت مي شود.
براي اين مقصود، تهيه فرمهاي خلاصه و حتي المقدور آسان و ساده اهميت بسياري دارد.
پس از سرشماري اوليه يا سالانه، گروههاي سني، جنسي، شغلي و. كه برنامه مراقبت بهداشتي معيني دارند، دسته بندي، ثبت و برنامه مراقبت بهداشتي آنها تنظم مي گردد. با جمع آوري و دسته بندي اين اطلاعات وسعت عمل، حجم فعاليت و ميدان عملياتي خانه بهداشت روشن مي شود.
اسلاید 12 :
فرم بازدید سالانه خانوار همزمان با انجام آمار گیری یا کنترل آمار جمعیتی در ابتدای هرسال توسط بهورزان تکمیل میشود.
سپس از اطلاعات بدست آمده برای نوشتن اسامی زنان واجد شرایط تنظیم خانواده و زنان باردار در دفاتر مربوطه استفاده و مبتلایان به بیماریهای قید شده در فرم پیگیری بیماریها شناسایی و کنترل میشود و درصورتی که تحت مراقبت نباشند آنها را تحت مراقبت قرار میدهند.
پس از انجام سرشماری جمعیتی، کروکی و نقشه روستا ترسیم شده و فرم اطلاعات آبادی یا روستا برای روستای اصلی و اقماری تکمیل میشود و سپس سالانه تغییرات در آن اعمال میگردد، بعد از آن فعالیتها در دفاتر مراقبتی و پرونده خانوار ثبت گردیده، اطلاعات جمعیتی به تفکیک گروههای سنی در جدول شماره یک زیج حیاتی ثبت میشود و درطول سال نیز جداول موالید و مرگ و میر بصورت روزانه چوب خط زده میشود، البته این اطلاعات در دفتر یا فرم وقایع حیاتی روزانه بطوردقیق ثبت میشود.
جمع کل تعداد موالید و مرگ و میر در دوایر وسط زیج حیاتی نوشته میشود.
خدمات تنظیم خانواده در پایان هر فصل با توجه به اطلاعات دفتر مراقبت تنظیم خانواده در جدول مربوط در زیج ثبت میگردد
اسلاید 13 :
پس از اینکه اطلاعات در فرمها، دفاتر و پرونده خانوار ثبت شدند، این اطلاعات بصورت داده های عددی به فرمهای یکسانی که بیشتر در غالب فرمهای نظام نوین آماری میباشد انتقال داده میشود.
یک نسخه از این فرمها در خانه بهداشت نگهداری می شود و نسخه اصلی به مرکز بهداشتی درمانی، که خانه بهداشت تحت پوشش آن مرکز می باشد ارسال می گردد
غالباً در قسمت جمع آوری اطلاعات در واحد های ابتدایی زحمات زیادی کشیده می شود تا این داده ها به شاخص ها و اطلاعات مناسب تبدیل گردد
ثبت اطلاعات و عملکرد بهورزان در دفاتر و فرمها باید به موقع باشد که این مستلزم در اختیار گذاشتن فرم و دفتر به تعداد کافی و در زمان معین به آنان است.
فرمهای آماری بر حسب نوع فرم ممکن است بصورت ماهانه ( مانند فرم آماری واکسیناسیون ) یا بصورت فصلی ( مانند فرمهای تنظیم خانواده ) و یا شش ماهه ( مانند فرمهای بهداشت محیط و حرفه ای ) باشند
اسلاید 14 :
کنترل اطلاعات
کنترل به معنی اعمال ضوابط و راهنمایی هایی در مورد چیزی یا کسی جهت اطمینان از کسب نتایج مورد نظرمیباشد.
پس ازجمع آوری اطلاعات در خانه بهداشت به شکل آمار فرمهای آماری به مرکز بهداشتی درمانی ارسال میگردند.
آمارها در قالب عملکرد مرکز بهداشتی درمانی به مرکز بهداشت شهرستان و بعد به حوزه معاونت بهداشتی و در نهایت از آنجا به وزارتخانه ارسال می گردد.
چون کلیه شاخص ها در سطوح مختلف از همین آمارهای ارسالی است پس اهمیت صحت این آمارها به وضوح مشاهده میشود و مرحله کنترل اطلاعات جایگاه ویژه خود را نشان میدهد.
نکات مهم:
یکی از مهمترین ابزار کنترل در خانه بهداشت زیج حیاتی است این زیج ها که منبع اصلی برای تهیه شاخصهای بهداشتی میباشند باید در سطح خانه بهداشت با درستی و با دقت هر ماهه کنترل و بررسی شود .
آمارها باید به طور مرتب و منظم ماهانه در پوشه ای بایگانی شود
اسلاید 15 :
اولين فعاليت بهورزان در شروع به كار در خانههاي بهداشت، انجام سرشماري جمعيت تحت پوشش و شناسايي گروههاي سني و جنسي و گروههاي آسيبپذير است.
يكي از موارد استفاده آنچه بهورزان در سرشماري عمومي جمعيت روستايي تحت پوشش خود فراهم ميكنند كاربرد داده ها در زيج حياتي است.
زيج در لغت، معرب كلمهي فارسي زيگ و به معناي تعيين احوال ستارگان، و جدولي است كه از آن به حركات سيارات معرفت يابند.
همه زيج فلك جدول به جدول به اصطرلاب حكمت كرده ام حل (نظامي)
همه زيج و صلاب برداشتـــند بر آن كار يك هفته بگذاشتند (فردوسي)
اسلاید 16 :
اصل فارسي كلمه، به معناي ريسمان(زه) بوده و بتدريج به رشتههاي موازي كه تارهاي پارچهاي از انها تشكيل مييابد، اطلاق شده و بالاخره به مناسبت مشابهت خطوط يك جدول عددي به رشته تارهايي كه در كارگاه بافندگي تنظيم ميشود، اين گونه جداول نيز زيج خوانده شد.
زيجهاي حياتي مورد استفاده در خانههاي بهداشت كه داراي چند دايره متحدالمركز و 12 قطاع (هر قطاع براي يك ماه) است نام خود را از جداولي كه در رصدخانهها مورد استفاده قرار ميگيرد وام گرفته است و چون از آن براي ثبت و نمايش آمارهاي حياتي بهره گرفته ميشود پسوند ”حياتي“ دارد.
زيج حياتي ابزاري است ايراني كه براساس نيازهاي واقعي نظام ارائه خدمات بهداشتي درماني كشور شكل گرفته است.
اين ابزار، اول بار در سال 1367 و فقط براي نمايش وقايع تولد و مرگ در جمعيت خانههاي بهداشت كشور بكار گرفته شد و بتدريج در جريان كار با اثبات كارآيي خود تكميل تر گرديد.
با استفاده از اين ابزار كارآ، ساده و معتبر مي توان در سطوح مختلف محيطي، شهرستاني، استاني و كشوري توان رهبري تيم بهداشتي را ارتقاء داد.
اسلاید 17 :
زيجهاي كنوني ورقهاي است با طول و عرض 70 در 50 سانتيمتر داراي 7جدول و 5 دايره متحدالمركز كه در چهار رنگ چاپ ميشود و دادههاي مختلفي را نشان ميدهد از جمله:
اطلاعات جمعيتي بر حسب سن، جنس و محل سكونت؛ مواليد؛ شرايط زايمان؛ مرگ برحسب سن و جنس؛ مرگ مادران به دليل عوارض حاملگي و زايمان و علل مرگ آنها؛ علل مرگ كودكان زير پنجسال؛ چگونگي مصرف نمك يددار توسط خانوارها و تنظيم خانواده.
سالانه شاخصهاي متعددي از اين ورقه بدست ميآيد كه ميتوان با تحليل آنها و مقايسه با سالهاي قبل، وضعيت برنامه ها و مداخله ها را ارزيابي كرد و در برنامهريزيها به جهت ارتقاء وضعيت سلامت جامعه گامهاي مثبتي برداشت.
همچنين، با مرتب كردن شاخصهاي بدست آمده از زيجهاي حياتي هر خانه بهداشت مي توان مناطق با پايين ترين عملكردها را مشخص كرد، نقاط ضعف آن مناطق را شناسايي و اقدام به مداخله مناسب نمود. اين، ساده ترين استفاده از زيج حياتي است كه كارآيي مديريتي خوبي دارد.
اسلاید 18 :
زیج حیاتی وسیله مناسب برای ثبت داده هایی است که از نظر برنامه ریزی، پایش عملیات و نظارت بر نحوه پیشرفت کارها اساسی می باشند. تجربه نشان داده است که بهورزان در ثبت کردن داده ها بر زیج حیاتی با مشکل رو به رو نیستند و هر گاه که نظارت بر کار آنان بدرستی انجام گرفته، دقت اطلاعات ثبت شده نیز قابل اعتماد بوده است
زیج وسیله ای بسیار خوب و مناسب برای ثبت وقایعی چون تولد و مرگ است
با استفاده ازداده های آن می توان وقایع نادری مانند مرگ مادران را پیگیری کرد و با بررسی دلایل وقوع آنها از نقاط ضعف نظام بهداشتی و اجتماعی منطقه ارزیابی کرد
نظارت کنندگان آگاه در شبکه های بهداشت و درمان بخوبی قادرند با یک سلسله مقایسه های سهل و سریع، صحت و دقت اطلاعات زیج را کنترل کنند و حتی با پیگیری منشاء این اطلاعات در پرونده های خانوار و دفاتر عملیاتی، ابعاد نظارت خود را به جنبه های دیگر کار و فعالیت خانه بهداشت و بهورز در مناطق روستایی تولید کننده زیج حیاتی گسترش دهند.
اسلاید 19 :
هدف از تكميل زیج حیاتی
داشتن اطلاعات آماري بهنگام و دقيق از جمعيت تحت پوشش روستايي و شهري
محاسبه شاخصهاي جمعيتي، بهداشتي هرخانه بهداشت، پايگاه بهداشت يا مركز بهداشتي درماني شهري
تا در نهايت كل جمعيت روستايي و جمعيت شهري تحت پوشش بدست آيد و بتوان هر سال نتيجه فعاليتهاي واحدهاي ارائه كننده خدمات بهداشتي درماني (خانههاي بهداشت و پايگاههاي بهداشت) را به صورت كمي ارزيابي كرد
اسلاید 20 :
هدف ارزيابي و كنترل زيج حياتي
ثبت صحيح اطلاعات و داده ها به هنگام و دقيق
سنجش عملكرد خانه بهداشت
سنجش مركز بهداشتي درماني
سنجش بهداشت شهرستان و استان
اولويت بندي مشكلات
