بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
دوره سوم رشد تفکر اجتماعی دوره آراستن به ادب و احسان
بسم اللّه الرحمن الرحیم
اسلاید 2 :
مهمترین ویژگیهای دوره سوم
آداب رجوع به حجت
آداب دستیابی به معرفت و حکمت
آداب شکر نعمت
آداب اطاعت و عبادت
آداب روابط
شکوفایی قصد در دوره بلوغ
فهرست مطالب
اسلاید 3 :
فاتحه مهمترین ویژگی های دوره سوم
اسلاید 4 :
رشد و بلوغ
رشد به معنای تولد توان براساس شناخت نیاز و اقتضائات شکوفایی توان، و حذف موانع توان در زندگی انسان است.
به عبارتی رشد برخورداری از مراتب نور است که با شکوفایی توانها و بروز استعدادهای نهفته همراه است.
بلوغ به معنای تلاقی ظهور توان و نقطه فعال شدن توان با توجه به شرایط مناسب که منجر به شکوفایی قوای انسان می شود.
اسلاید 5 :
1. بلوغ، بزرگترین رخداد زندگی انسان
بزرگترین رخداد پس از تولد انسان بلوغ اوست که با علائمی ظاهر میشود و در فکر و جسم و شیوه زندگی فرد به خوبی هویدا و آشکار است.
خاصیت و ویژگی بلوغ :
توان فکری فرد به گونهای تغییر میکند که مفهوم نفع و ضرر را به خوبی میفهمد و میتواند مصادیق آن را در اخلاقیات و روابط جستجو کرده و نسبت به آن عکسالعمل نشان دهد.
اگر کسی به این حد از تشخیص نرسیده باشد در واقع بالغ نشده است. و حتی در مسائل احکام نیز با عناوین سفیه یا ضعیف شناخته میشود.
بلوغ، تولد تسلیم و برائت در انسان است. تسلیم و برائتی اختیاری و آگاهانه که بر اثر آن باورها و رفتارهای حسنه شکل میگیرد.
با رسیدن انسان به بلوغ در او قدرت پذیرش اسلام و تسلیم شدن در برابر اوامر و نواهی خداوند به وجود میآید و این معادل شکوفایی خرد در اوست.
تمام آنچه به عنوان سعادت در دنیا و آخرت برای انسان مطرح است مربوط به اسلام انسان است و گوهر آن در این دوره در درون فرد متولد میشود. به همین دلیل جشن بلوغ جشن زندگی معنوی است و لازم است بیش از جشن تولد مورد ارج و تقدیر واقع شود.
اسلاید 7 :
2. ویژگیهای دوره سوم
توان شناخت نفع و ضرر
تولد معنوی
توان امر و نهی به دیگران
ورود به عرصه اجتماع و توان ورود به معاملات اقتصادی متناسب با خود
توان تصمیمگیری به تنهایی و در لحظه
تحریک توان جنسیتی و خودداری و مدیریت آن
توان شناخت دشمن
اسلاید 8 :
انسان دارای بلوغهای مختلفی است که در طول دوره سوم رشد شاهد آن خواهد بود برخی از این بلوغها در ابتدای دوره و برخی نیز در اواسط یا انتها میباشد. حد بلوغ شرعی که ابتدای بلوغ این دوره را نشان میدهد بلوغ در ازدواج یا همان تمایز جنسیتی است. بدیهی است منظور از این بلوغ وقوع ازدواج در این زمان نیست بلکه به معنای توان فهم ازدواج و فهم جنسیت و مسائل مربوط به آن میباشد.
اسلاید 9 :
2-1.گروه های مختلف در دوره سوم
گروه اول
گروه دوم
به سن تکلیف و برخورداری از عقل در طبیعت انسانی خود رسیده اند.
موظف به تحقیق درباره دین و اصول آن و تعیین مرجع صالح برای دریافت باید و نبایدهای زندگی هستند.
حتی اگر شرایط تربیتی دو دوره قبل را نیز سپری نکرده باشند؛ به دلیل برخورداری از رشد طبیعی، نیرویی به نام عقل تکلیف در آنها شکوفا میشود که به واسطه آن در صورت اهمال در دینداری مورد توبیخ واقع میشوند.
این افراد در ورود به دوره سوم و طی کردن مراحل آن موفقترند.
چون علاوه بر برخوداری از عقلِ تکلیف، در دوره اول و دوم رشد اجتماعی تواناییهای لازمی برای رجوع به عقل نیز آموختهاند.
و توان مشورت گرفتن از اهل خبره را دارا هستند و به خوبی فهم و عمل به دین را تمرین کردهاند.
اسلاید 10 :
2-2.ظهور حجت های الهی
آنچه در دوره سوم مورد نظر است استفاده و بهرهمندی از عقل است زیرا در این دوره نوع انسان مجهز به عقل شده است و باید در موقعیتهای مختلف و مسائل گوناگون به عقل رجوع کند.
انسان در مواجهه با مسائل نیازمند حجت است و برای فهم حجت نیازمند توان رجوع به عقل است.
ارتباط دوره اول، دوم و سوم
رُسُلاً مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيماً
پيامبرانى كه بشارتگر و هشداردهنده بودند، تا براى مردم، پس از [فرستادن] پيامبران، در مقابل خدا [بهانه و] حجّتى نباشد، و خدا توانا و حكيم است.
(نساء/ 165)
اسلاید 11 :
تعریف عقل
عقل در زبان قرآن و روایات، به فهم کلیات و تشخیص خیرو شر یا حق و باطل می پردازد.
قوه فهم کلیات
قوه تشخیص
انسان را به علم، معرفت و یقین می رساند.
انسان را به رسیدن به خیرات و انتخاب درست وا می دارد.
اسلاید 12 :
بر این اساس تفاوتهای انسان در دوره سوم آشکار میشود :
گروهی در مواجهه با حجتهای ظاهری و اولیای الهی گروهی همراه و همگاماند.
گروهی که خود را از آنها جدا میکنند.
همچنین کسانی که حجتهای الهی را شناخته و در مسیر دین قرار میگیرند دو دستهاند:
گروه یا کسانی هستند که جامعه، اولیا و مربیانی مؤثر در دو دوره قبل داشتهاند.
و گروه یا کسانی هستند که از توان ذاتی خود استفاده کرده و با اهمیت دادن به بارقههای رحمت که در درون هر انسانی هر از چند گاهی میزند راه خود را پیدا کردهاند.
نمودار 2. انواع انسان در دوره سوم
اسلاید 13 :
2-3.شکوفایی عقل در دوره سوم
بر اساس آیات و روایات نورانی آنچه به عنوان وضع تکوینی در دوره سوم لازم است طی شود، تثبیت مراحل قبل و آغاز توانمندیهای جدید معنوی و اجتماعی است.
این توانمندیها به یمن شکوفایی عقل در انسان پدیدار میشود و اگر قدرت عقلانی در او به هر دلیلی خاموش باشد و یا خاموش شود سیر رشدش متوقف گشته و از این به بعد هر نعمتی به او داده شود بیفایده و بیسود و در بسیاری از موارد مضر خواهد بود، مگر آنکه در میانه راه پشیمانی و توبه ایجاد شود و روند رو به اصلاح رود.
از آیات و روایات نورانی که به ویژگیهای عمومی عقل و شأن اتمام حجت بودن آن اشاره دارند، میتوان ویژگیهای این دوره را به دست آورد. اغلب این آیات و روایات به مطالبی میپردازند که بیان کننده بازخواست انسان در صورت غفلت او نسبت به وظایف دینی و انسانیاش میباشد.
اسلاید 14 :
ویژگیهای عمومی عقل و شأن اتمام حجت بودن
خداوند از این دوره به بعد مسئولیت زندگی هر فرد را به عهده خود او گذاشته و به هیچوجه کسی به جای او توبیخ و تنبیه نمیشود. این به دلیل اتمام حجتی است که خداوند به واسطه عقل و تشخیص هدایت و ضلالت در او ودیعه گذاشته است.
بر هر فردی لازم است بر اساس عقلی که در او به ودیعه نهاد شده تنها خدا را عبودیت کند و از عبودیت شیطان احتراز نماید. بر این اساس یکی از مهمترین اقداماتی که در این دروه لازم است توسط فرد انجام پذیرد، موضوع دشمنشناسی است.
منِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى وَ ما كُنَّا مُعَذِّبينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً
هر كس راه هدايت يافت تنها بنفع و سعادت خود يافته و هر كس به گمراهى شتافت آنهم به زيان و شقاوت خود شتافته و هيچ كسى بار عمل ديگرى را به دوش نگيرد و ما تا رسول نفرستيم هرگز كسى را عذاب نخواهيم كرد.
(اسراء/ 15)
أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ * وَ أَنِ اعْبُدُوني هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ
مگر با شما عهد نسبتم و نگفتم اى فرزندان آدم شيطان را اطاعت مكنيد كه او براى شما دشمنى آشكار است. و مگر نگفتم كه مرا بپرستيد كه صراط مستقيم تنها همين است(یس/ 60 و 61)
اسلاید 15 :
ویژگیهای عمومی عقل و شأن اتمام حجت بودن آن
بر اساس امر به عبودیتی که به هر فرد شده، لازم است افراد علاوه بر ترمیم نواقص خود به ترمیم نواقص جامعه و دیگران نیز بپردازد.
فعال کردن باورهای درست و عقلی و نیز رجوع به این باورها در مواقع مورد نیاز و در مواجهه با مسائل مختلف از وظایف هر فرد به حساب میآید.
وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ .
و خدا را بپرستيد، و چيزى شريك او مگيريد، و به پدر و مادر احسان كنيد، و همچنين به خويشاوندان، و يتيمان و..(نساء/ 36 و 37)
وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذينَ لا يَعْقِلُون
در حالى كه هيچ كس جز به اذن و ارادهى الهى توفيق ايمان ندارد و خداوند پليدى (ترديد و كفر) را بر كسانى كه نمىانديشند مقرّر مىدارد (یونس/ 100)
اسلاید 16 :
برای این منظور لازم است هر فردی بر اساس موارد زیر زندگی خود را شکل دهد:
لازم است هر فرد بالغی بپذیرد که توان تحقیق در رابطه با هستها و نیستها، بایدها و نبایدها را داراست و در صورتی که بخواهد میتواند به حکم الهی واقف شود. و در صورتی که فرد سرمایه زندگی خویش را صرف مطامع نفسانی کند، کاهش یافته و موجب زایل شدن قوت عقل او خواهد شد.
لازم است افراد بالغ مراقبت و تقوا در شناخت بایدها و نبایدها و عمل را به صورت دائمی در خود تقویت کنند. زیرا ممکن است به واسطه جهالتها و هواهای نفس خود به این شناخت دست نیابد و یا بعد از شناخت، آن را به عمل در نیاورد.
لازم است افراد بالغ برائت از شرک و مشرکین و نظامهای طاغوتی را از مهمترین وظایف خود بدانند. زیرا قرار گرفتن در این بستر موجب آلودگی فکری و رفتاری فرد میشود.
اسلاید 17 :
2-4.توانمند شدن در ارتباطات اجتماعی
برخی از جلوههای توانمندیهای اجتماعی در این دوره:
ایجاد قدرت سفر
ایجاد قدرت اقتصادی
ایجاد قدرت دوستیابی
ایجاد قدرت دوستی یا دشمنی با والدین
به دلیل برخورداری از عقل تکلیف و قدرت اختیار و انتخاب
ورود آگاهانه و مستقل فرد بالغ به عرصه اجتماع
از ویژگیهای مهم دوره سوم رشد
اسلاید 18 :
3. مسیر تعلیم و تزکیه در این دوره
تعقل امری است که انسان را از سایر موجودات متمایز میکند و نیاز به فراهم کردن اقتضائات متعددی دارد و پس از تحقق آن نیز محدودیتها و توانهای فراوانی را برای فرد به وجود میآورد.
از جمله این اقتضائات: قرار گرفتن در مسیر تعلیم و تزکیه به تشخیص خود فرد و یا به مساعدت و مشورتِ دیگران
امام حسین علیه السلام در دعای عرفه خود مسیر طی شدن تعقل و درک حجت و عمل بر اساس آن را در مواردی عنوان نموده است که این موارد همان اقتضائات دریافت رشد در دوره سوم است.
اسلاید 19 :
اقتضائات دریافت رشد در دوره سوم بر اساس دعای عرفه:
اکمال فطرت به معنای
«تکامل سرشت انسان و برخورداری از توانهای لازم برای رسیدن به مطلوب در نظر گرفته شده» برای اوست.
این توان از یک سو به بالا رفتن توان ادارک او
و از سوی دیگر
به ابراز آن توان
وابسته است. و به طور طبیعی بر سیر تعلیم و تزکیه او اثر میگذارد.
آنگاه فرد میتواند با اختیار و انتخاب خود برنامههایی را برای رسیدن به مقاصد الهی برگزیند. و آنها را به آدابی منظم و سیر و سلوکی مشخص تبدیل نموده و به کنترل و ارزیابی مشخصی از رشد خود دست یابد.
استفاده از این توان موجب تزاید در آن توان گشته و به عنوان نیرویی معنوی در اختیار انسان قرار میگیرد.
بنابراین شرایط فهم حجت که با رجوع به عقل برای انسان حاصل میشود به واسطه عمل بر اساس حجت تقویت شده و همان اقتضائات، خود به صورت نتایجی شگفتانگیز در اختیار انسان قرار میگیرد. در این صورت آنچه خود به عنوان مقدمه محسوب میشده در این دوره به عنوان نتیجه نیز محسوب میگردد.
اسلاید 20 :
اقتضائات و نتایج تعقل یا فهم حجت و عمل بر اساس آن
