بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
انس با قرآن
پيامبر رحمت (ص) همچون پدري مهربان و طبيبي درد آشنا ، مارا به قرآن فرامي خواند وتمسك به اين نسخه شفا بخشي را رمز رميدن از فتنه هامعرفي مي كند.
بدين سان تمسك به قرآن دريچه اي از ملكوت بر آدميان مي گشايد وآنان را از دام غفلت ها واسارت فتنه ها رهانده ، به حق و « بهشت گمشده خويش » رهنمون مي سازد.
اسلاید 2 :
مراتب انس با قرآن
ايمان به قرآن اصلي ترين بخش از انديشه وباور ديني هر مسلمان است بي شك تجلي اين ايمان وعينيت يافتن آن در انديشه ، سلوك عملي وزندگي فردي واجتماعي ، در گرو انس ، ارتباط وتعامل با قرآن ( پس از ايمان به الهي بودن قرآن ) است.
انس وارتباط با قرآن از مرتبه پائين آغاز مي شود وتا مراتب بالا ادامه مي يابد .ممكن است بي توجهي ، غفلت ، بي برنامگي و ياموانع ديگر ، انسان را همواره در مرتبه پائين ار انس با قرآن متوقف سازد ، واز اين سو شايد توجه ، برنامه ريزي ، تلاش و جديت نيز انسان مؤمن را به عالي ترين مراتب انس با قرآن برساند.مراتب انس با قرآن را مي توان پنج مرتبه دانست، كه به آن مي پردازيم:
اسلاید 3 :
1-گوش فرا دادن ونظر كردن به آيات قرآن:
نخستين وعام ترين مرتبه انس وارتباط با قرآن « استماع » وتوجه به آيات آن است . خداوند گوش فرا دادن وسكوت به هنگام تلاوت آيات آسماني را موجب نزول لطف و رحمت الهي مي داند.
امام صادق ( ع) مي فرمايد : هركس به حرفي از قرآن گوش فرا دهد . ( بدون آنكه آنرا قرائت كند ) ثوابي برايش نوشته مي شود وگناهي از او پاك مي گردد. و درجه اي بالا مي رود. ارسوي ديگر، نظر كردن به آيات قرآن نيز خود نوعي انس وارتباط با قرآن به شمار مي آيد . امام صادق ( ع) مي فرمايد : نگاه كردن در قرآن عبادت است. در روايت ديگري پيامبر (ص) چهار نگاه را عبادت خداوند دانسته است. « نگاه به علي بن ابيطالب ، نظر به والدين همراه بالطف و رحمت ، نظر در قرآن ونظر به كعبه عبادت است»
2-تلاوت قرآن :
تلاوت كه نوعي ذكر زباني است مورد تأكيد برخي آيات نيز قرار گرفته است . براي مثال ، خداوند در سوره مزمل پس از فرا خواندن پيامبر به شب زنده داري ، اورا به تلاوت قرآن در دل شب امر مي كند.
اسلاید 4 :
امام علي (ع) مي فرمايد : « كسي كه به تلاوت قرآن انس گيرد ، جدايي دوستان او را به وحشت نمي اندازد»
امام صادق (ع) مي فرمايد : « بر شما باد تلاوت قرآن ؛ زيرا درجات بهشت براساس تعداد آيات قرآن است . روز قيامت كه فرا رسد به قاري قرآن گفته مي شود بخوان و بالا برو ، پس چون آيه اي بخواند درجه اي بالا مي رود.»
شايسته است تلاوت قرآن با طهارت ، ترتيل (شمرده شمرده خواندن ) و صوت نيكو وحزين باشد . همچنين مستحب است قاري قرآن در آغاز تلاوت ( حتي قرائت يك آيه ) «اعوذبا لله من الشيطان الرجيم » را بگويد.
و بايد هنگام تلاوت ، ادب حضور در پيشگاه كتاب خدا را رعايت نمود.
3- درك معاني ومفاهيم قرآن :
آنان كه قادر نيستند صرفاً با تلاوت آيات معاني قرآن را نيز دريابند مي بايد با ترجمه آيات با مفاهيم اوليه مورد نظر قرآن آشنا شوند . دراين مرحله انسان مؤمن با بسياري از مفاهيم ، پيام ها ، دستورالعمل ها ، نكات اخلاقي وعبادي وداستان هاي پيامبران و ويژگيهاي زندگي دنيوي ، برزخ ، جهان آخرت و بهشت آشنا مي شود.
اسلاید 5 :
مهمترين زمينه هاي لازم اين مرحله آشنايي با زبان وادبيات عرب وآگاهي از لغات ومفردات الفاظ قرآن كريم است. ازورود به مراحل پيشرفته شناخت قرآن نيز به شمار مي آيد.
4- تفسير قرآن :
شناخت جامع ومنسجم مفاهيم وپيام هاي قرآن در گرو تفسير آن است . در پرتو تفسير ، ارتباط معنايي بسياري از آيات آشكار مي شود. آگاهي از تفسير قرآن از نگاه اهل بيت (ع) از ارزش وجايگاه ويژه اي برخوردار است.
در تفسير قرآن علاوه بر شناخت واژگان وتركيب جملات ، فراهم ساختن ابزارهاي ديگري از قبيل آگاهي از شأن نزول آيات ، علوم قرآني ، علوم منطق ، روايات وسنت وبرخي از علوم ديگر نيز ضرورت مي يابد . در حقيقت تفسير نوعي تلاش فكري است تا مفسر به وسيله آن پيام ، هدايت ها وطرح جامع قرآن آگاهي يابد.
تفسير را از آن جهت ارجمندترين علوم دين شمرده اند كه از يك سو فرد را به صورت مستقيم با كلام خداوند مرتبط مي كند. وسوي دگر ذهن وزندگي انسان را رنگي ديگر ميبخشد. وانان كه تخصص وعلم تفسير را ندارند بهتر است كه تفسير هاي موضوعي مفسران را مطالعه فرمايند.
اسلاید 6 :
5- تدبر در قرآن:
تدبر در آيات قرآن بالاترين نوع انس و ارتباط با قرآن است. تدير عبور از سطوح اوليه ومفاهيم ظاهريآيات و ورود انديشمندانه به لايه هاي ژرف براي كشف حقايق پنهاني است. حقايقي كه بدون توجه وژرف انديشي بر ما آشكار نمي شود. در حقيقت تدبر ، جرياني فكري ، روحي است كه از نوعي ارتباط ميان عقل وقلب پديد مي آيد.
امام علي (ع) مي فرمايد: ژرف انديشي در قرآن را بهار دل ما دانسته است. « و قرآن را بياموزيد كه آن زيباترين سخن است ودر آن ژرف بينديشيد كه بهار دل هاست »
در پرتو تدبر ، قرآن جاني دوباره مي گيرد واسرار نهفته آن آشكار مي شود. با تدبر در قرآن است كه آدمي در شمار پرهيز گاران قرار مي گيرد.
امام علي ( ع) مي فرمايد : « آگاه باشيد كه قرائت قرآن هنگامي كه در آن تدبر نباشد ، هيچ خيري ندارد .»
شايان ذكر است كه تدبر در قرآن نيز خود درجاتي دارد كه بر حسب كميت وكيفيت تدبر متفاوت است .
جامع ترين وعميق ترين درجه تدبر در قرآن همان است كه به پيامبر گرامي ( ص) و عترت پاكش ( ع) اختصاص دارد.
اسلاید 7 :
ثمره انس با قرآن
مقام معظم رهبري در اين باره مي گويد :
انس با قرآن ، معرفت اسلامي رادر ذهن ما قوي تر وعميق تر مي كند ، و بدبختي جوامع اسلامي به خاطر دوري از قرآن و حقايق و معارف آن است. در آيات قرآن ، توجه و تنبه وتدبر نيست ، لذا كشورهاي اسلامي عقب مانده اند.
نمونه سوالات تستی وتشریحی وتکمیلی
1- مراتب انس با قرآن را به ترتيب نام ببريد و هر يك را توضيح دهيد؟
1- گوش فرا دادن ونظر كردن به آيات قرآن 2- تلاوت قرآن 3- در ك معاني ومفاهيم قرآن 4- تفسير قرآن 5- تدبر در قرآن
1- شناخت جامع ومنسجم پيامدهاي قرآني در گرو چيست ؟
الف) تلاوت قرآن ب) درك معاني
ج) تفسير د) گوش دادن به آيات قرآني
گزينه صحيح : ج
اسلاید 8 :
2- بالاترين نوع انس وارتباط با قرآن چيست ؟
الف) گوش فرا دادن به قرآن ب) تفسير قرآن
ج) تلاوت قرآن د) تدبر در آيات
گزينه صحيح : د
1- اصلي ترين بخش از انديشه وباور ديني هر مسلمان .. مي باشد.
جواب: ايمان واعتقاد به خدا
2- نخستين مرتبه انس با قرآن .. است.
جواب: گوش فرادادن به آياات قرآن
هر یک از کتب آسمانی درآیات خود سیمای ویژه ای از خداوند به دست میدهد که شناخت آن ، نقش بسیار مهمی در فهم دیگر معارف دینی و میزان تعهد به دستور های الهی دارد. کامل ترین سیمای خداوند در قران ظهور یافته است ، قران ظرف تجلی کامل اسما و صفات پروردگار است.
اسلاید 9 :
اسما و صفات خداوند در یک نگاه :
وَ لِلّهِ الاَسماءُ الحُسنی فاَدعُوهُ بِها : و نامهای نیکو به خداوند اختصاص دارد پس او را با آنها بخوانید.
قران و روایت خداوند را دارای نام های نیک دانسته اند نام هایی که بیانگر صفات اویند آیهء ذکر شده نام های نیک را تنها از آن خداوند می داند اینکه اسماء حسنی مخصوص خداوند است ، تنها از این روست که اسماء او حاکی از کمالات اوست کمال حقیقی از آن خداوند است.
در برخی از روایات اسلامی برای خداوند 99 اسم و صفت نام برده شده است ( منابعی دیگر 1000 اسم گفته شده است. )
اللّه : ذاتی که جامعه همه کمالات است و آن کمالات را بطور مطلق دارد.
رائی : بیننده و آگاه
ذاری : اظهار کننده و به معنای خالق
دّیان : جزا دهنده
مهیمن : گواه شاهد و حافظ
واسع : غنی و آگاه ، لطف کننده به دیگران
اسلاید 10 :
تفسیر برخی از صفات
در این بخش از میان صفات الهی چهار صفت خالقیت ، ربوبیت ، علم گسترده و قدرت بی پایان را تفسیر می کنیم .
الف ) خالقیت :
در واقع باید برای هستی خالقی تصور کرد که همه صفات والا ویژه او باشد صفاتی چون حی ، قادر ، علیم ، مرید ، حکیم ، غفور ، هادی ، عادل و رحیم . این خالق بیش از دارا بودن این صفات کمال ، باید هستی او موقتی نباشد بدین معنی که هستی از ذات او جدا نشود و فنا ناپذیر و عاریه ای نباشد. واژه خلق و مشتقاتش 261 بار در قران بکار رفته است.
خداوند آفریدگار هستی :
اِقرَء بِاسمِ رَبّکَ الّذِی خَلَقَ : بخوان به نام پروردگارت که آفرید.
اقرء به معنای ضمیمه کردن حروف و کلمات به یکدیگر است وقتی بکار می رود منظور شناخت خواص و آثار و ذات موجود است مثلاً هنگامی که حضرت آدم تمام اسم ها را فرا گرفت علاوه بر یادگیری نام موجودات با خواص ، آثار ، صفات و ویژگی های آنها نیز معرفت یافت . رب نیز به معنای اصلاح گر و نعمت بخش است.
اسلاید 11 :
پروردگار دو عرصه دارد : تکوینی و تشریعی .
در ربوبیت تکوینی ، لوازم رشد طبیعی موجودِ تحت تربیت فراهم می شود اما در ربوبیت تشریعی ، قوانین و مقررات لازم برای تکامل موجود مختار دراختیارش نهاده می شود و او را تا رسیدن به شکوفایی راهنمایی می کند.
آفریدگاری ، نقطه آغازین معرفت :
پیامبر اکرم ( ص ) در آغاز رسالت مأمور شد تا پروردگارش را (( هستی آفرین )) بخواند . خداوند از آن حضرت می خواهد تا صفات پروردگار را بر مردم بخواند و بر خالقیتش نیز تکیه کند. قران در سوره حج می فرماید : کسانی را که جز خدا می خوانید هرگز حتی مگسی را نمی آفرینند،هر چند برای آفریدن آن اجتماع کنند.
پردازش ، اندازه گیری و هدایت آفریننده هستی ، اجزای هر موجود را در جایی قرار داده که بهتر از آن تصور نشود مثلاً در مورد انسان چشم ، گوش و هر عضو را در جایی قرارداده که اگر در جایی دیگر می نشست ، کارایی اش هرگز به این اندازه نبود . ( به این عمل تسویه می گویند )
اسلاید 12 :
عمل دیگر تقدیر است هر یک از موجودات صورتی خاص و سیر زندگی و رشد تکاملی ویژه ای دارند. این ویژگی ها همان تقدیر ها و اندازه گیری های هستی آفرین است .
و در سوره فرقان می فرماید : و هر چیزی را آفریده و بدان گونه که در خور آن بوده اندازه گیری کرده است.
عمل سوم هدایت است : یعنی نشان دادن راه گذر از وضع موجود تا رسیدن به وضع مطلوب
در سوره طا فرموده است : پروردگار ما کسی است که هر چیزی را خلقتی که در خور اوست داده ، سپس آن را هدایت فرموده است.
نکاتی باید به آن توجه نمائیم :
1- از نظر قران امکان شناخت آغاز هستی وجود دارد آن هم با سیر در آفاق و مطالعه در زمین که گاهواره موجودات است.
در سوره عنکبوت می فرماید : در زمین بنگرید و بنگرید که چگونه آفرینش را آغاز کرده است.
2- همه اقرار دارند که آفریدگار هستی خداوند است.
اسلاید 13 :
3- از آیات قران می توان دریافت که مطالعه در خلقت و نظامهای حاکم بر جهان ، انسان را به بیهوده نبودن آفرینش رهنمون می سازد.
«« و آسمان و زمین و آنچه میان آن دو است به بازیچه نیافریدیم »» سوره انبیاء
ب) ربوبیت :
قران کریم خداوند را تنها پروردگار انسان و تمام موجودات عالم می داند واژه رب مشتقاتش 981 بار در قران آمده است.
رب در لغت به معنای اصلاح شی اقدام به تأمین مصالح آن است قران خداوند را صاحب اختیاری مطلق و اصلاح گر کاملی ترسیم می کند که انسان و تمام موجودات را می پروراند.
مربی انسان کیست ؟
حضرت ابراهیم ( ع ) با درکی از ملکوت آسمان ها و زمین یافت ربوبیت بتها را باطل نمود ، وقتی چشمش به ستاره ای افتاد گفت : ( هذا ربّی ) این پروردگار من است . آنگاه که غروب کرد گفت من غروب کنند گان را دوست ندارم ( و همچنین ماه ) و هنگامی که خورشید را دید گفت این پروردگار من است چون این بزرگتر است هنگامی که افول کرد گفت ای قوم من ف من از آنچه به خدا شریک می سازید بیزارم از نظر حضرت ابراهیم پروردگار باید چهار صفت داشته باشد:
اسلاید 14 :
1- اثر بخش باشد.
2- اثر بخشی او دائمی باشد.
3- موجودات اثر پذیر در محضرش باشند.
4- تأثیراتش بیشتر و عمیق تر از دیگران باشد.
پروردگار انسان ، همان پرودگار هستی :
در حقیقت پروردگار شما آن خدایی است که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید جهان همان طور که حدوثش نیازمند به خداوند است در تدبیرواداره اش نیز وابسته به اوست.
برهان ابراهیم ( ع ) علیه نمرود :نمرود گمان می کرد که قتل و حفظ جان مردم به دست خودش است و هنگامی که محکوم به مرگی را از کشتن نجات داد گفت من میتوانم بمیرانم یا زنده نگه دارم. اما برهان حضرت ابراهیم این بود که پروردگار من خورشید را از شرق آشکار می کند و در مغرب پنهان می کند در حالی که اگر تو به راستی پروردگار هستی خورشید را از مغرب بیرون آور.
و همچنین در مناظره حضرت موسی ( ع ) آمده است فرعون مدعی بود که او پروردگار و صاحب اختیار دیگران است اما موسی ( ع ) این ویژگی را خاص دانستند.
اسلاید 15 :
ج) دانش گسترده :
یکی از دیگر اوصاف خداوند علم و دانایی اوست قران کریم خداوند را آگاه به جزئیات امور و پدیده ها می داند و آگاه به گذشته و حال و آینده ، دنیا و آخرت ، غیب و شهادت ، ظاهر و باطن ، نیات و گفتار می داند علم خداوند به هر کس و هر چیز حتی از خود موجودات به آنها بیشتر است
- عالم محضر خداست :
در آغاز رسالت پیامبر ( ص ) ابوجهل با پیغمبر برخورد تندی داشت از این رو خداوند برای تسلی دادن به پیامبر اسلام و تهدید ابوجهل به خاطر آزارهایی که انجام می داد این آیه را نازل فرمود :
ألَم یَعلمَ بِاَنّ اللّهَ یری ( مگر نداسته که خدا می بیند؟ )
خداوند ظاهر و باطن پدیده ها را آفرید و بر آنها آگاه است و قران به مطالب پنهان در سینه کفار و مشرکان اشاره می کند و می گوید خداوند به آنچه در سینه دارند دانا تر است و در جای دیگر می فرماید (( آیا کسی که آفریده است نمی داند؟ )) با آنکه او خود باریک بینِ آگاه است.
اسلاید 16 :
نمونه سوالات
1- از صفات خداوند ازلی و ابدی بودن را توضیح دهید.ازلی : کسی که از آغاز بوده ، بی آنکه آغازی داشته باشد ،
ابدی : کسی که آخر است ، بی آنکه انتهایی داشته باشد.
2- آفرینش در کلام عرب به چه معناست؟آفرینش در کلام عرب یعنی به وجود آوردن شیء به گونه ای که نمونه سابقی نداشته باشد البته آغازش از تقدیر و اندازه گیری است. بدین معنا که در مرحله اول باید حدود هستی موجود مشخص شود و سپس آفرینش صورت پذیرد.
3- عمل تسویه را توضیح دهید.
آفریننده هستی اجزای هر موجود را در جایی قرارداده که بهتر از آن تصور نشود مثلاً در مورد انسان چشم ، گوش و هر عضوی را در جایی نهاده که اگر در جایی دیگر می نشست کارایی اش هرگز به این اندازه نبود این عمل تسویه نام دارد.
4- عمل هدایت را توضیح دهید.
عمل هدایت یعنی نشان دادن راه گذر از وضع موجود تا رسیدن به وضع مطلوب.
اسلاید 17 :
5- طبق آیه سوره اعراف پروردگار آسمان و زمین را در چند روز آفرید؟
1- هفت روز 2- شش روز 3- چهار روز 4- پنج روز
6- جهان هستی بخش می خواهد یعنی چه ؟یعنی کسی که خود هستی را از جایی دیگر برنگرفته باشد.
7- مرگ در فرهنگ قران بیانگر چیست ؟
بیانگر انتقال از جهانی به جهان دیگر است.
8- در آیه ( و هُو القاهِرُ فَوقَ عِبادِهِ و هُوَ الحَکِیمُ الخَبِیرُ ) عباده را تعبیر نمایید.از تعبیر فوق عباده در این آیه نیز میتوان این مطلب را دریافت که گویا همه موجودات عالم هستی بندگان ضعیف و ناتوانی هستند که مهار امر و نهی آنها کاملاً در دست مولای قادر و غالب است.
9- منظور ازاین صفات خداوند کدام است ؟
((جبار))؛ او برهمه چیز تسلط دارد و دست های افکار و اندیشه ها از رسیدن به دامن عظمتش کوتاه است و با اراده نافذش به اصلاح هر امر می پردازد.
((مبین))؛ آثار قدرتش در همه جا نمایان، و حکمش در عالم تکوین و تشریع ظاهر است.
اسلاید 18 :
((بدیع))؛ کسی که اشیای جهان را بدون الگوی قبلی ابداع کرد.
((فالق))؛ خداوند دانه های گیاهان را در دل زمین می شکافد و جنین را از شکم مادر بیرون می فرستد. نیز ظلمت شب را با نور سپیده صبح شکافته، پرده عدم را با آفرینش موجودات پاره می کند.
((قابض))؛ او ارواح را از بدن می گیرد و نور آفتاب را به هنگام غروب بر می گیرد. نیز برای جمعی روزی را قبض می کند و نور وجود را در آنجا که صلاح بداند، جاری می سازد.
((باعث))؛ او کسی است که همه مردگان را در قیامت محشور می کند و بعثت انبیاء نیز از ناحیه اوست.
((دیِّان))؛ او بندگان را در برابر اعمالشان جزا می دهد.
((مهیمن))؛ خداوند گواه شاهد و حافظ همه چیز است.
((فتّاح))؛ حاکم و گشاینده گره مشکلات است.
((شکور))؛ او اعمال نیک بندگان را ارج می نهد و به بهترین گونه پاداش می دهد.
((رقیب))؛ خداوند حافظ و نگهبان است.
اسلاید 19 :
((حفی))؛ خداوند کسی است که عالم و آگاه است و یا به دیگران بسیار لطف و نیکی می کند.
(بعنوان مثال ::: خداوند حافظ و نگهبان است، به کدام گزینه از صفات خداوند اشاره دارد؟ جواب ::: رقیب)
10- منظور از ربوبیت تکوینی و تشریعی چیست ؟
در ربوبیت تکوینی، لوازم رشد طبیعی موجودِ تحت تربیت فراهم می شود و مربی ابزار بالندگی ِ لحظه به لحظه او را در عرصه حیات تقدیر کرده، سرانجام او را به شکوفایی می رساند. اما در ربوبیت تشریعی، قوانین و مقررات لازم برای تکامل موجود مختار در اختیارش نهاده می شود و او را تا رسیدن به شکوفایی راهبری ميكند.
11- تلقي هر انساني از خداوند بر اساس نوع رابطه اي كه با او بر قرار ميكند ميباشد.
اسلاید 20 :
شناخت قرآن
اقسام شناخت
بررسی و مطالعه درباره یک اثر در صورتی به شناخت همه جانبه آن می انجامد که انسان پژوهشگر سه نوع شناخت را مطمح نظر قرار دهد:
1.شناخت سندی 2.شناخت تحلیلی 3.شناخت ریشه ای.
شناخت عمیق قرآن نیز متوقف بر همین سه نوع شناخت است. از این رو, دست یافتن به ایمان حقیقی میسور نیست , مگر آن که این کتاب آسمانی از هر سه زاویه مورد بررسی قرار گیرد
شناخت سندی
در این مرحله, پژوهشگر می کوشد با استفاده از ابزارهای لازم در یابد کتابی که در اختیار اوست, از نظر اسناد و انتساب به گوینده و یا نویسنده اش, تا چه میزان اعتبار دارد و آیا اسناد همه آن درست است, یا آنکه بخشی درست است و بخشی نیز نادرست, وهمچنین دلیل و مدارک اطمینان بخش بر درستی یا نادرستی این انتساب کدام اند.
قرآن از این نوع شناخت بی نیاز است, چنان که هیچ گاه در انتساب سوره, آیه و یا بخشی از آن به آورنده اش, یعنی پیامبر اسلام(ص) تردید وتشکیکی رخ نداده است . در واقع مسائلی از این دست که فلان سوره مشکوک است, فلان آیه در فلان نسخه هست ودر فلان نسخه نیست و. در مورد قرآن اساسا مطرح نیست.
