بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
شباهت ها و تفاوت های شرطی سازی پاسخگر و شرطی سازی کنشگر
اسلاید 2 :
شرطی سازی کلاسیک یا پاسخگر
پاولف ، در طی زندگی شغلی پربار و ممتازش درباره سه مسئله پژوهشی کار کرد . اولی به نقش اعصاب قلب و دومی به نخستین غدد گوارش مربوط می شد . پژوهش برجسته او درباره گوارش وی را شهره جهان کرد و در سال ۱۹0۴ برنده جایزه نوبل شد . سومین زمینه پژوهشی که او بدان خاطر جایگاه والایی در تاریخ روانشناسی یافت ، مطالعه درباره بازتابهای شرطی بود .
اندیشه بازتابهای شرطی ( همانند بسیاری از پیشرفتهای دیگر علمی ) از یک کشف تصادفی سرچشمه گرفت . پاولف هنگام کار درباره غدد گوارش سگها از روش جراحی باز استفاده می کرد . این فن اجازه می داد ترشحات گوارشی در خارج از بدن جمع آوری شود تا بتوان آن را مشاهده اندازه گیری ، و ثبت کرد ( پاولف ، ۱۹۲۷ ) .
اسلاید 3 :
یک جنبه از کار او به کار کرد بزاق مربوط می شد . هر زمان که غذا در دهان سگ گذاشته می شد بزاق به صورت غیر ارادی ترشح می کرد . پاولف متوجه شد که بعضی وقتها بزاق ، قبل از آنکه غذا به حیوان داده شود ، ترشح می کند . سگها هر وقت که غذا یا شخصی را که مرتب به آنها غذا می داد می دیدند و یا حتی صدای پای او را می شنیدند ، بزاق ترشح می کردند . بازتاب ترشح ، همراه با پاسخ نیاموخته ترشح بزاق ، به نحوی با محرکهایی که قبلا با غذا دادن تداعی پیدا کرده بودند پیوند یافته با شرطی شده بود .
این بازتابهای روانی ، آن طور که پاولف در آغاز آنها را نامیده بود ، به وسيله محرکهایی غیر از محرکهای اصلی ( غذا ) در حیوان ظاهر می شدند . پاولف استدلال می کرد که این امر به این علت اتفاق می افتد که محرکهای دیگر ( مانند منظره و صدای مراقب ) اغلب با ارائه غذا همراه بودند . پاولف ( مانند ثرندایک ، لوئب ، و سایر متقدمان ) به پیروی از تسلط روح زمان در روانشناسی حیوانی ، در آغاز بر تجارب ذهنی گرایانه حیوانهای آزمایشگاهی خود توجه کرد . این مطلب را می توان در اصطلاح نخستین او -بازتابهای روانی- به جای باز تابهای شرطی ، مشاهده کرد . پاولف در پژوهشهای اولیه خود ، درباره امیال ، داوری ، و اراده حیوان ها سخن گفت و رویدادهای روانی حیوان ها را با اصطلاحهای ذهنی و انسانی تفسیر کرد.
اما ، پس از مدتی تصمیم گرفت تمام اشاره های ذهنی گرایانه را با یک رویکرد عینی و توصیفی جایگزین سازد . پاولف این مطلب را چنین توصیف کرد : « در آغاز در آزمایشهای روانی مان . هشیارانه کوشیدیم تا نتایج را با تصور کردن حالت ذهنی حیوان توجیه کنیم . اما از این کار چیزی عاید نشد جز بحثهای بی ثمر و دیدگاههای فردی که با هم در تضاد بودند . بنابراین ، چاره ای نبود مگر اینکه تحقیق را بر مبنایی کاملا عینی به پیش ببریم».
اسلاید 4 :
مطالعه درباره ی بازتاب های شرطی
اولین آزمایشهای پاولف ساده بودند ، او یک تکه نان را ، پیش از دادن به سگ به او نشان می داد . پس از مدتی ، سگ به محض دیدن نان ترشح بزاق را شروع می کرد . پاسخ ترشح بزاق سگ وقتی که نان در دهان او قرار می گیرد یک پاسخ بازتابی طبیعی دستگاه گوارش است که برای وقوع آن هیچ نوع یادگیری لازم نیست . پاولف این پاسخ را بازتاب ذاتی یا غیر شرطی نامید. اما ، ترشح بزاق در حضور منتظرة غذا پاسخ بازتابی نیست بلکه پاسخی است که باید آموخته شود .
اکنون پاولف این پاسخ را بازتاب مشروط خواند ، ( به جای اصطلاح ذهنی گرایانه بازتاب " روانی " ) زیرا این امر به تشکیل تداعی با پیوند بین منظره غذا و خوردن آن که به دنبال می آید مشروط یا وابسته بود . یک دانشجوی آمریکایی به نام دبليو . اچ . کانت در ترجمه اثر پاولف از روسی به زبان انگلیسی به جای کلمه مشروط كلمة شرطی را به کار برد . گانت بعدها از این کار اظهار تأسف کرد . با وجود این ، بازتابهای شرطی همچنان به عنوان اصطلاح پذیرفته شده باقی ماند . پاولف به زودی کشف کرد هر محرکی که توجه حیوان را بدون ایجاد ترس یا خشم جلب کند می تواند ترشح بزاق مشروط را موجب شود . او از محرکهایی مانند ، زنگ ، زنگ الکتریکی ، نور چراغ ، و صدای زمان سنج آونگی ( مترونم ) استفاده کرد و به نتایج مشابه رسید .
اسلاید 5 :
کمال و دقت کارهای پاولف در روش پیچیده و منظمی که در جمع آوری بزاق به کار می بست نمایان است . یک لوله پلاستیکی به سوراخی که در گونه سگ ایجاد شده بود وصل کرد تا بزاق در آن جاری شود . هر قطره از بزاق که بر روی صفحه متصل به یک فنر حساس می چکید حرکت از این صفحه سوزن را روی طبقه گردان راه می انداخت . همین ترتیب هایی که ثبت دقیق مقدار قطره ها و همین طور لحظه دقیق چکیدن قطره ها را ممکن ساخت تنها یک نمونه از تلاشهای طاقت فرسای پاولف در استاندارد کردن شرایط آزمایش بود که در آن کنترل شدید اعمال و منابع خطا حذف می شدند.
پاولف در مورد جلوگیری از مداخله های محیط آنچنان دقت داشت که برای پژوهش خود اتاقکهای مخصوص طراحی کرد . حیوان تحت آزمایش در یک اتاقک به دستگاه مخصوص یراق می شد و آزمایشگر در اتاقک دیگری قرار می گرفت . بدین ترتیب ، آزمایشگر می توانست بدون آنکه سگ او را ببیند محرکهای شرطی مختلفی را به کار گیرد ، بزاق را جمع آوری کند ، و به سگ غذا بدهد . این احتیاطها پاولف را کاملا راضی نساخت . او باور داشت که هنوز هم این احتمال وجود دارد که محرکهای مزاحم خارجی در نتایج تأثیر بگذارند . لذا با استفاده از پولی که یک بازرگان روسی در اختیارش گذاشته بود ، یک ساختمان پژوهشی سه طبقه طراحی کرد که بعدا به عنوان "برج سکوت" شناخته شد . در این برج ، پنجره ها با شیشه های فوق العاده ضخیمی پوشانده شده بودند، اتاقها درهای فولادی دو جداره داشتند که به هنگام بسته شدن مهر و موم می شدند ، و تیرهای سقف که کف اتاقها را نگه می داشتند در ماسه کار گذاشته شده بودند .
خندق عمیقی که با کاه پر شده بود دور تا دور این ساختمان را در بر می گرفت . ارتعاش ، سر و صدا ، سرما یا گرمای زیاد ، بو و حتی جریان هوا حذف شده بودند. پاولف نمی خواست چیزی بجز محرکهای مربوط به شرطی شدن که به حیوان های مورد آزمایش ارائه می شدند بر آنها اثر بگذارند . یک آزمایش شرطی سازی معمولی در آزمایشگاه پاولف به ترتیب زیر اجرا می شد . محرک شرطی - مثلآ نور چراغ تابانده می شود و بلافاصله محرک غیر شرطی - غذا - ارائه می گردد . پس از آنکه نور و غذا چند بار با هم ارائه می شوند ، حیوان با دیدن نور چراغ به تنهایی بزاق ترشح می کند . بدین ترتیب ، حیوان شرطی شده است تا به محرک شرطی پاسخ دهد . تداعی یا پیوند بین نور چراغ و غذا به وجود آمده است . یادگیری با شرطی شدن اتفاق نمی افتد مگر اینکه چندین بار پس از روشن شدن چراغ به سگ غذا داده شود . بدین ترتیب ، برای اینکه یادگیری اتفاق بیفتد ، تقویت ( دریافت غذا ) ضروری است.
اسلاید 6 :
شرطی سازی کنشگر
نسلهایی از دانشجویان روانشناسی آزمایشهای شرطی سازی کنشگر یا شرطی سازی فعال و چگونگی تفاوت آن را با رفتار پاسخگر مورد مطالعه پاولف خوانده اند . در موقعیت شرطی سازی پاولفی،تحت شرایط تقویت یک محرک شناخته شده با یک پاسخ جفت می شود. پاسخ رفتاری توسط یک محرک مشخص قابل مشاهده فرا خوانده می شود اسكينر این پاسخ رفتاری را رفتار پاسخگر ناميد.
رفتار کنشگر بدون هیچ محرک بیرونی قابل مشاهده رخ می دهد . پاسخ جاندار در ظاهر خود به خودی است ، یعنی به هیچ محرک شناخته شده قابل مشاهده ای ارتباط ندارد . این بدین معنی نیست که هیچ محرکی پاسخ را فرا نخوانده است ، بلکه هنگامی که پاسخ رخ می دهد هیچ محرکی برای آن شناخته نمی شود . تا آنجا که به آزمایشگرها مربوط می شود ، هیچ محرکی وجود ندارد ، زیرا آنان هیچ محرکی به کار نبرده اند و نمی توانند هیچ محرکی را ببینند.
اسلاید 7 :
تفاوت دیگر بین رفتار کنشگر و رفتار پاسخگر در این است که رفتار کنشگر بر محیط جاندار عمل می کند ، در حالی که رفتار پاسخگر چنین نمی کند . سگ مهار شده در آزمایشگاه پاولف به هنگامی که آزمایشگر محرک را ارائه می دهد هیچ کاری بجز پاسخ دادن ( مثلا ترشح بزاق ) نمی تواند انجام دهد ، سگ نمی تواند به خودی خود برای تأمین محرک ( غذا ) عمل کند . اما ، رفتار کنشگر موش در جعبه اسکینر ، وسیله ای برای کسب محرک ( غذا ) است . هنگامی که موش میله را فشار می دهد ، غذا دریافت می کند ، و تا زمانی که میله را فشار ندهد و بر محیط عمل نکند غذا دریافت نمی کند.
اسکینر از به کار بردن اصطلاح جعبه اسکینر که برای اولین بار در ۱۹۳۳ توسط هال به کار برده شد متنفر بود . او این وسیله را دستگاه شرطی سازی کنشگر می نامید . اما جعبة اسکینر آنقدر مشهور شده است که در اغلب واژه نامه ها وارد شده و در روانشناسی ،کاربردی پذیرفته شده دارد.
اسکینر اعتقاد داشت که رفتار کنشگر بیشتر نماینده یادگیری روزانه است . از آنجا که رفتار اغلب از نوع کنشگر است ، مؤثرترین رویکرد به علم رفتار ، مطالعه شرطی کردن و خاموش کردن رفتارهای کنشگر است . نمایش آزمایش کلاسیک او فشار دادن میله در جعبه اسکینر است که برای از بین بردن محرکهای نامربوط ساخته شده است. در این آزمایش موشی که از غذا محروم شده است در درون دستگاه گذاشته می شود و به او اجازه داده می شود تا کاوش کند . در طول این کاوش ، موش دیر یا زود به طور تصادفی اهرم یا میله ای را فشار می دهد که در اثر آن مکانیسمی فعال می شود و یک چشته غذا را به درون یک سینی می اندازد . پس از دریافت چند چشته غذا ، یعنی تقویت کننده ها ، معمولا شرطی شدن سریع است . توجه داشته باشید که رفتار موش ( فشار دادن میله یا اهرم ) بر محیط عمل می کند و وسیله تأمین غذاست . متغیر وابسته در این آزمایش ساده و مستقیم است : نرخ پاسخ.
اسلاید 8 :
اسکینر از این آزمایش اولیه ، قانون اكتساب خود را به دست آورد ، که می گوید هنگامی که یک محرک تقویت کننده یک رفتار کنشگر را دنبال می کند نیرومندی رفتار کنشگر افزایش می یابد . اگرچه تمرین در افزایش سرعت فشار دادن میله متغیری مهم است ، متغیر عمده تقویت است تمرین به خودی خود سرعت پاسخ را افزایش نمی دهد ؛ تنها کاری که تمرین می کند این است که موقعیتی برای وقوع تقویت اضافی فراهم می آورد . قانون اكتساب اسکینر با موضع ثرندایک و هال در یادگیری متفاوت است . اسکینر با پیامدهای لذت - درد با رضایت ۔ عدم رضایت تقویت ، آن گونه که ثرندایک می گفت ، کاری ندارد . اسکینر هیچ کوششی نیز برای تفسیر تقویت بر حسب کاهش سائقها ، آن گونه که هال می گفت ، انجام نداد.
نظامهای ثرندایک و هال تبیینی هستند ؛ نظام اسکینر صرفا توصیفی است. اسکینر و پیروانش مقدار زیادی پژوهش در مورد مسائل یادگیری انجام دادند ، مسائلی مثل نقش تنبیه در اکتساب پاسخها ، اثر برنامه های مختلف تقویت ، خاموشی پاسخهای کنشگر ، تقویت ثانوی و تعمیم.
آنها با حیوانات دیگر و با آزمودنیهای انسانی نیز با استفاده از همان رویکرد اولیه مثل جعبه اسکیئر کار کردند . رفتار کنشگر در کبوترها نک زدن به یک خال یا کلید است ؛ تقویت کننده غذاست . رفتار کنشگر برای آزمودنیهای انسانی شامل حل مسئله است ، که با تأیید کلامی یا اطلاع از دادن پاسخ صحيح تقویت می شود . اسکینر گزارش کرد کوشیده تا نوازش پشت را به عنوان تقویت کننده برای دختر سه ساله اش به کار برد ، اما آزمایش نتیجه عکس داد . او وقت خوابیدن کودک در ضمن نوازش پشت او با او حرف می زد و تصمیم داشت این را به عنوان تقویت کننده مورد آزمایش قرار دهد . او نوشت " من منتظر ماندم تا او قدری پایش را بلند کند و سپس به نوازش مختصر پشت او پرداختم . تقریبا او به سرعت پایش را دوباره بلند کرد و من مجددا پشت او را مالیدم . سپس او خندید . پرسیدم به چه می خندی ؟ « گفت " هربار که من پایم را بلند می کنم تو پشت مرا نوازش می کنی!»."
اسلاید 9 :
برنامه های تقویت
اولین پژوهش درباره فشار دادن میله در جعبه اسکینر ، نقش ضروری تقویت در رفتار کنشگر را نشان داد. در آن موقعیت رفتار موش برای هر بار فشار دادن میله تقویت شد ، یعنی موش برای هربار پاسخ درست دادن غذا دریافت کرد . اما اسکینر خاطر نشان کرد که تقویت در جهان واقعی همیشه آنقدر پیوسته یا پیاپی نیست ، ولی یادگیری اتفاق می افتد و رفتارها ادامه می یابند . حتی هنگامی که فقط گهگاهی یا به طور ناپیوسته تقویت میشوند.
شما ، حتی اگر به طور مداوم مطالعه کنید ، در تمام امتحانات نمره عالی نمی گیرید . در کارتان هر روز پاداش یا اضافه حقوق دریافت نمی کنید . رفتار چگونه تحت تاثیر چنین تقویت متغیری قرار می گیرد ؟ آیا یک الگو یا برنامه تقویت وجود دارد که بر حسب تأثیر بر رفتار بهترین باشند ؟ اسکینر و همکارانش سالها وقت صرف تحقیق در مورد این سؤالها کردند . انگیزه برای این پژوهش نه از کنجکاوی ذهنی بلکه از مصلحت اندیشی به وجود آمده و نشان داد که علم گاه به صورتی عمل می کند که کاملا با تصویر آرمانی ارائه شده در بعضی از کتابهای در سی متفاوت است .
اسلاید 10 :
. در یک بعد از ظهر تعطیل آخر هفته اسكینر متوجه شد که ذخیره چشئة غذائی آزمایشهایش رو به اتمام است . در آن زمان ( سالهای دهه ۱۹۳۰ ) ، چشته های غذا را نمی شد از شرکتهایی که برای کارهای آزمایشگاهی مواد لازم را آماده می کنند خریداری کرد ؛ خود آزمایشگر مجبور بود که آنها را با دست ، از راه فرایندی وقت گیر و پرزحمت ، بسازد .
به جای گذراندن وقت آخر هفته اش برای ساختن چشته های غذا ، اسکینر از خود پرسید اگر موشهایش را صرف نظر از تعداد پاسخهایی که می دهند فقط دقیقه ای یک بار تقویت کند چه روی خواهد داد . بدین طریق او در طول آخر هفته به تعداد کمتری چشته غذا احتیاج میداشت .اسکینر به طراحی یک رشته طولانی از آزمایشها دست زد تا میزان سرعتها و تعداد متفاوت تقویت را آزمون کند. در تعدادی پژوهش ، اسکینر سرعت پاسخ دادن حیوانات تقویت شده برای هر پاسخ را با سرعت آنهایی که فقط بعد از فاصله زمانی مشخص تقویت می شدند مقایسه کرد . این شرایط ، برنامه تقویت فاصله" ثابت " نامیده می شود . برای مثال تقویت کننده را می توان هر یک دقیقه یک بار یا هر چهار دقیقه یک بار داد . نکته مهم این است که حیوان فقط بعد از گذشتن مقدار معینی از زمان تقویت خواهد شد . ( شغلی که حقوق آن هر هفته یک بار ، یا هر ماه یک بار پرداخت می شود براساس برنامه فاصله ثابت تقویت فراهم می کند ؛ به کار کنان نه برای تعداد اقلامی که تولید می کنند - تعداد پاسخهای داده شده - بلکه برای تعداد روزها و هفته هایی که می گذرد حقوق پرداخت می شود.
اسلاید 11 :
پژوهش اسكينر نشان داد که هر چه زمان بین تقویت کننده ها کوتاهتر باشد سرعت پاسخ دادن حیوان بیشتر است . برعکس ، هر چه فاصله بين تقويتها بیشتر باشد ، سرعت پاسخ دادن کاهش می یابد. فراوانی تقويتها بر خاموش شدن پاسخ نیز اثر می کند . رفتارها هنگامی که به طور مداوم تقویت شده باشند و بعدا تقویت متوقف شود سریعتر از زمانی که تقویت به صورت ناپیاپی بوده است خاموش می شوند . بعضی از کبوترها ، زمانی که با تقویت ناپیاپی شرطی شده بودند ، بدون تقویت بیش از ده هزار بار پاسخ دادند . اسکینر برنامه تقویت نسبت ثابت را نیز بررسی کرد . در این مورد ، تقویت نه بعد از فاصله زمانی مشخص ، بلکه بعد از تعدادی پاسخ از قبل تعیین شده صورت می گیرد .
رفتار حیوان تعيين می کند که پس از چند بار پاسخ دادن تقویت خواهد شد . برای مثال او باید ۱۰ بار یا ۲۰ بار پس از آخرین تقویت پاسخ دهد تا تقویت دیگری دریافت کند . حیواناتی که تحت برنامه نسبت ثابت بودند سریعتر از آنهایی که با برنامه فاصله ای ثابت کار می کردند پاسخ می دادند . پاسخ دادن سریعتر در تقویت فاصله ای ثابت تقویت اضافی به همراه نخواهد داشت ؛ حیوانی که تحت برنامه فاصله ثابت است ممکن است ۵ بار یا ۵۰ بار میله را فشار دهد ، و هنوز فقط وقتی تقویت خواهد شد که مدت زمان از پیش تعیین شده بگذرد.
سرعت زیاد پاسخ دادن در برنامه نسبت ثابت هم در مورد موشها و کبوترها و هم در مورد انسانها صدق می کند . برای مثال ، برنامه نسبت ثابت دستمزد جایی به کار می رود که کارفرما دستمزد را به تعداد واحدهای تولید شده یا کمیسیون فروش را به تعداد اقلام فروخته شده وابسته می کند . این برنامه تقویت تا زمانی مؤثر است که نسبت بیش از اندازه بالا به کار نرفته باشد ( یعنی، مقدار ناممکن کار درخواستی برای هر واحد پرداخت ) ، و تقویت معین شده ارزش کوشش را داشته باشد.
اسلاید 12 :
رفتار کلامی
رفتار کلامی اسکینر می گفت اصواتی که آدمیان در گفتار تولید می کنند نوعی رفتار هستند - رفتار کلامی . آنها پاسخهایی هستند که می توانند به وسیله سایر اصوات گفتاری یا به وسيله حالات چهره تقویت شوند ، به همان طریقی که رفتار میله فشار دادن موش می تواند به وسیله غذا تقویت شود . رفتار کلامی به دو نفر در حال کنش متقابل احتیاج دارد . یکی در حال صحبت کردن و دیگری در حال گوش دادن . گوینده پاسخی می دهد ؛ یعنی صوتی تولید می کند . شنونده با رفتارش در تقویت کردن ، تقویت نکردن ، یا تنبیه کردن گوینده برای آنچه گفته شده است می تواند رفتار بعدی گوینده را کنترل کند.
برای مثال ، اگر هر بار که گوینده یک کلمه یا عبارت معینی را به کار می برد ، شنونده لبخند بزند ، شنونده احتمال کاربرد دوباره آن کلمه را افزایش می دهد . اگر شنونده با اخم کردن ، یا حالات چهره خصمانه پاسخ دهد ، یا کلام نامطلوبی را زمزمه کند ، احتمال احتراز از کاربرد آن کلمات را به وسیله گوینده در آینده افزایش داده است. ما می توانیم این فرایند را در رفتار والدین هنگامی که کودکانشان در حال یادگیری حرف زدن هستند ببینیم . کلمات غیر قابل پذیرش ، کاربرد ناصحیح ، یا تلفظ بد ، عکس العملهایی متفاوت با زمانی که عبارات مؤدبانه ، کاربرد صحیح ، با تلفظ واضح است را فرا می خواند . بدین طریق به کودک کار برد مناسب گفتار آموزش داده می شود ، حداقل آن گونه که والدین یا مراقبان او آن را درک می کنند.
از آنجا که گفتار رفتار است ، مانند هر نوع رفتار دیگر ، مشمول وابستگیهای تقویت ، پیش بینی و کنترل است . اسکینر پژوهش های خود را در کتاب رفتار کلامی خلاصه کرده است.
اسلاید 13 :
بررسی تفاوت ها و شباهت ها
شرطیسازی کلاسیک شامل یک محرک طبیعی است که به صورت خودکار یک پاسخ را فراخوانی میکند در حالیکه شرطیسازی کنشگر نیازمند استفاده از تقویتکنندهها یا تنبیه است.
یکی دیگر از راههای به خاطر سپردن تفاوت بین این دو نوع شرطی سازی این است که ببینیم رفتار مورد نظر اختیاری یا غیراختیاری است. شرطیسازی کلاسیک رابطه بین پاسخ غیراختیاری و یک محرک است در حالیکه شرطیسازی عامل در مورد رابطه بین رفتار اختیاری و پیامدهای آن است.
در شرطیسازی عامل یادگیرنده با یک مشوق پاداش میگیرد در حالیکه در شرطی سازی کلاسیک هیچ گونه اغوایی برای یادگیرنده در کار نیست. همچنین به خاطر داشته باشید که شرطیسازی کلاسیک به صورت منفعل در یادگیرنده ایجاد میشود، در حالیکه شرطیسازی عامل نیاز دارد تا یادگیرنده به صورت فعالی برخی از اعمالش را به منظور دریافت پاداشت یا اجتناب از تنبیه انجام دهد.
