بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مکتب تربیتی اسلام
جلسۀ نهم: تربیت بلاغی یا تربیت مدیریتی؟
اسلاید 2 :
در جلسۀ قبل .
روش غالب در تعالیم دینی، تذکرات مبتنی بر عقل و فطرت است
تذکرات عقلی یک نیروی درونی را در انسان بیدار می کند که مانند ریشۀ درخت ثمر بخش می باشد
تذکرات عقلی از سنخی است که قابل انتقال به دیگران است و در کار امر به معروف مؤثر است
تربیت عقلانی برای کودکان، قدری دیربازده خواهدبود، اما اثرِ پابرجاتر خواهد داشت
اسلاید 3 :
تذکرات مناسب برای خردسالان (4 تا 7 سال)
احترام به والدین
تذکر به وجود خدا
شکرِ خدا
با محبّت و منصافه رفتار کردن
خدا عادل است و لذا بهشت و جهنمی دارد
تصدیق و پرهیز از انکار
نظافت و پرهیز از آلودگی
گذشت و پرهیز از انتقام
بخشیدن و پرهیز از عصبانیت
صبر و پرهیز از بی تابی
اسلاید 4 :
تذکرات مناسب برای کودکان (8 تا 11 سال)
احترام و احسان به والدین
راستگویی و پرهیز از دروغگویی
نشاط و پرهیز از کسالت
شادی و پرهیز از غمگینی
نگهداری و پرهیز از سهل انگاری
دوستی و پرهیز از قهر
احترام به بزرگتر و مهربانی با کوچک تر
گشایش گرفتاری های ما پس از دعا برای امام زمان
دعا و اجابت خدا بعد از دعا
مناجات با خدا و شکرگزاری
اسلاید 5 :
تذکرات مناسب برای نوجوانان (11 تا 18 سال)
راستگویی و پرهیز از دروغگویی
نشاط و پرهیز از کسالت
شادی و پرهیز از غمگینی
تشکر و پرهیز از قدرناشناسی
دعا و دریافت اجابت خدا بعد از دعا
پاکدامنی و پرهیز از پرده دری
فروتنی و پرهیز از خودبزرگ بینی
از خودگذشتگی و پرهیز از خودخواهی
پوشیدگی و پرهیز از آرایش
پرهیز از غیبت کردن
اسلاید 6 :
مخاطبین ما در تربیت چه کسانی هستند؟
اسلاید 7 :
اولین و اصلی ترین مخاطب: خود انسان
قَالَ أمِیرُالْمُؤْمِنِينَ علیه السّلام: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ
حضرت علی علیه السلام فرمودند: کسی که خود را وارد امر تعلیم و تربیت می کند سزاوار است که قبل از تعلیم دیگران، به تعلیم خودش بپردازد و در این تربیت، سیرت خود را قبل از زبانش تأدیب کند و کسی که معلم و ادب کنندۀ نفس خودش می باشد از معلّم مردم و ادب کنندۀ دیگران بیشتر سزاوار تجلیل و تکریم می باشد
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ ﴿البقرة: ٤٤﴾
آیا مردم را به نیکی دعوت میکنید، اما خودتان را فراموش مینمایید؛
وسائل الشيعة ج16، ص 149
اسلاید 8 :
دومین مخاطب: خانواده و فرزندان
وَ سُئِلَ الصَّادِقُ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً كَيْفَ نَقِيهِنَّ قَالَ تَأْمُرُونَهُنَّ وَ تَنْهَوْنَهُنَّ قِيلَ لَهُ إِنَّا نَأْمُرُهُنَّ وَ نَنْهَاهُنَّ فَلَا يَقْبَلْنَ قَالَ إِذَا أَمَرْتُمُوهُنَّ وَ نَهَيْتُمُوهُنَّ فَقَدْ قَضَيْتُمْ مَا عَلَيْكُمْ
از امام صادق علیه السلام پرسیده شد که ما چگونه باید رفتار کنیم؟ کیف نقیهم؟ فرمودند: آن ها را امر به معروف و نهی از منکر کنید. پرسیدند ما به خانواده مان امر می کنیم و نهی می کنیم، ولی قبول نمی کنند. چه کنیم؟ حضرت فرمودند اگر امر کردید و نهی کردید، آن چیزی که به عهدۀ شما هست را انجام داده اید.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ﴿التحريم: ٦﴾
ای کسانی که ایمان آورده اید خودوخانواده خود رااز آتشی که هیزم آن انسانها و سنگهاست حفظ کنید
من لا یحضره الفقیه: 4533
اسلاید 9 :
سومین مخاطب: نسبت به سایر مؤمنین
«كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ .» ﴿آلعمران: ١١٠﴾
شما بهترین امت ها بودید که از میان مردم بیرون آمده اید. تفاوت شما با امت های قبل در این ویژگی است که شما امر به معروف می کنید از کارهای بد نهی می کنید و به خدا ایمان دارید
امر به معروف و نهی از منکر قبل از اسلام جزو وظایف پیامبران تبلیغی بود اما خدا به مسلمانان منت گذارد و توفیق این امر مهم را به آن ها داد
اسلاید 10 :
سومین مخاطب: نسبت به سایر مؤمنین
لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿التوبة: ١٢٨﴾
طه ﴿١﴾ مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ ﴿طه: ٢﴾
به یقین، رسولی از خود شما بسویتان آمد که رنجهای شما بر او سخت است؛ و تلاش بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است!
ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنی!
اسلاید 11 :
چهارمین مخاطب: مخالفین و منکرین
غالبا ما را از دعوت مخالفین و منکرین نهی کرده اند
امام کاظم علیه السلام: إِنَّ الْعَاقِلَ لَا يُحَدِّثُ مَنْ يَخَافُ تَكْذِيبَهُ
در روایتی راوی می پرسد که آیا با مخالفین (ظاهرا اهل تسنن) بحث بکنم و حقایق تشّیع را بگویم؟ حضرت نهی می کنند. می پرسد اگر از من خواست که بگویم چطور؟ حضرت می فرمایند اگر خواست بگو منتها مادامی که با تو جلو می آمد ادامه بده، اما اگر مخالفت کرد دیگر ادامه نده و رها کن
اسلاید 12 :
وظیفۀ ما برای انسان مختار
رویکرد ما بر این اساس باید به چه صورت باشد؟
خداوند راه هدایت را برای انسان روشن کرده است:
إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُورا (الإنسان:3)
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿البقرة: ٢٥٦﴾
روش صحیح تربیت، ارائه مطلوب پیام های دینی (تذکرات عقلی و فطری) است و البته در یک محیط متعادل.
وَ ما عَلَيْنا إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبين (يس : 17)
اسلاید 13 :
نکاتی درباره تربیت مدیریتی
اسلاید 14 :
محیط در تربیت مؤثّر است
اجتناب از محیط نا امن
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يَجْلِسَ مَجْلِساً يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى تَغْيِيرِهِ. – کافی – 2 – 374 - بَابُ مُجَالَسَةِ أَهْلِ الْمَعَاصِي
امام صادق علیه السلام فرمودند: سزاوار نیست که مومن در مجلسی حضور یابد که در آن معصیت خدا می شود و او توان تغییر فضا را ندارد
فرزندان را نبایستی به محیط ناامن فرستاد
عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى 7 قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ 6 فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا حَقُّ ابْنِي هَذَا قَالَ تُحْسِنُ اسْمَهُ وَ أَدَبَهُ وَ ضَعْهُ مَوْضِعاً حَسَناً. (الكافي،6 ، 48 - باب حق الأولاد.. ص48)
از پیامبر سوال شد که حق فرزندم بر من چیست؟ فرمودنداین که نام نیکو بر او بگذاری و این که او را تادیب کنی و این که فضای خوبی را برای پرورش او ایجاد کنی
بایستی فرزندان را از خطرات محیط ناامن مطلع کرد
اسلاید 15 :
منع فرزندانمان از هم نشینی با بدان و نگاه صیانتی، نتیجه ای عقلی است، مشروط به اینکه:
این صیانت منتهای معقولی داشته باشد
مانع اختیار ایشان نشود
منجر به این نشود که ما خودمان را مربی و متکفل تربیت فرزندان بدانیم و عملا از سپردن آنها به خدا و حجت هایش غافل شویم
موارد تأیید کننده تربیت مدیریتی در دین
تعرّب بعد الهجرة
انسان گاه طغیان میکند و جامعه را برهم میزند
سفارش های خاص در خصوص نماز، تربیت فرزندان
اسلاید 16 :
آفات تربیت مدیریتی
روش بشر در کار تعلیم و تربیت، بیشتر به روش مدیریتی شبیه است و نظام آموزش بشر طوری دقیق طراحی می شود که مسیر لازم الاتباعی را برای همه مخاطبین به طور تقریبا یکسان تعیین کند. در حالی که این مطلب با رویکرد تربیت بلاغی که محور آن تکیه بر هدایت توسط خدا است، فاصله دارد. ضمن اینکه رویکرد آموزش غیرمنظم، هم توسط قرآن و هم توسط خطب پیامبر و امیرالمؤمنین علیهما السلام به چشم می خورد و محور آن داشته های فطری انسان هاست
محدوده صیانت مرز مشخصی ندارد و به تجسس یا دخالت در زندگی متربی میانجامد
معلم ممکن است خود را مسئول تربیت 100 درصدی متعلم ببیند و خود را مسوول می داند که متربی را به کمال برساند
کار تعلیم و تربیت محدود میشود و کسی جرأت ورود در این کار را نمیکند
اسلاید 17 :
پرورش مطلوب در دورانهای مختلف سنی (1)
رَفَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: يَثَّغِرُ الْغُلَامُ لِسَبْعِ سِنِينَ وَ يُؤْمَرُ بِالصَّلَاةِ لِتِسْعٍ وَ يُفَرَّقُ بَيْنَهُمْ فِي الْمَضَاجِعِ لِعَشْرٍ وَ يَحْتَلِمُ لِأَرْبَعَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ مُنْتَهَى طُولِهِ لِاثْنَتَيْنِ وَ عِشْرِينَ سَنَةً وَ مُنْتَهَى عَقْلِهِ لِثَمَانٍ وَ عِشْرِينَ سَنَةً إِلَّا التَّجَارِبَ
ترجمه: فرزند در سن نه سالگی امر به نماز می شود و در سن ده سالگی در رختخواب بین دختر و پسر فاصله ایجاد می شود و در چهارده سالگی به بلوغ می رسد و در بیست و هشت سالگی که به نهایت عقل می رسد مگر تجربیاتی که بعد از آن به عقلش اضافه می کند
الكافي (ط - الإسلامية)، ج6، ص: 46.
اسلاید 18 :
پرورش مطلوب در دورانهای مختلف سنی (2)
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ: إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي خَمْسِ سِنِينَ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ وَ نَحْنُ نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّوْمِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ بِمَا أَطَاقُوا مِنْ صِيَامِ الْيَوْمِ إِنْ كَانَ إِلَى نِصْفِ النَّهَارِ أَوْ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ أَوْ أَقَلَّ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ وَ الْغَرَثُ أَفْطَرُوا حَتَّى يَتَعَوَّدُوا الصَّوْمَ وَ يُطِيقُوهُ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ إِذَا كَانُوا بَنِي تِسْعِ سِنِينَ بِالصَّوْمِ مَا اسْتَطَاعُوا مِنْ صِيَامِ الْيَوْمِ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ أَفْطَرُوا
امام صادق علیه السلام می فرمایند که ما فرزندانمان را از پنج سالگی به نماز امر می کنیم، اما شما از هفت سالگی. ما روزه را از هفت سالگی امر می کنیم و اگر تا نصف روز توانستند روزه بگیرند یا بیشتر می گوییم که ادامه دهند، والا نصفه بگیرند برای این که به روزه گرفتن عادت کنند اما شما وقتی که نه ساله شدند، آن ها را به روزه گرفتن امر کنید.
اسلاید 19 :
پرورش مطلوب در دورانهای مختلف سنی (3)
عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: دَعْ ابْنَكَ يَلْعَبْ سَبْعَ سِنِينَ وَ يُؤَدَّبْ سَبْعاً وَ الْزَمْهُ نَفْسَكَ سَبْعَ سِنِينَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مَنْ لَا خَيْرَ فِيهِ
بگذار فرزندت هفت سال بازی کند و هفت سال تو او را ادب کن و هفت سال او را همراه خودت کن تا از تو کار یاد بگیرد. اگر بعد از این سه هفت سال (21 سال) به رستگاری رسید، خوب است، والا بدان که در آن خیری نیست. (یعنی لازم نیست تربیت را تا آخر عمر ادامه دهی)
اسلاید 20 :
پرورش مطلوب در دورانهای مختلف سنی (4)
وَ قَالَ النَّبِيُّ ص الْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ وَزِيرٌ سَبْعَ سِنِينَ فَإِنْ رَضِيتَ خَلَائِقَهُ لِإِحْدَى وَ عِشْرِينَ وَ إِلَّا فَاضْرِبْ عَلَى جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى
فرزند در هفت سال اول حالت سید و آقا دارد، اورا خیلی محدود نکنید (زمینه خلاقیت و رشد او را فراهم کنید). هفت سال بعدی حالت عبد دارد، باید به او امر کرد و او را تعلیم داد و هفت سال سوم او حالت وزیر دارد. اگر در ویژگی ها و اخلاقیاتش در بیست و یک سالگی راضی بودی، خوب، والا بدان که فایده ای ندارد
