بخشی از پاورپوینت
اسلاید 4 :
مقدمه:
در جهان کنونی و در سرآغاز سده بیست ویکم میلادی، علوم بخش عمده ای از مشکلات افراد را درسیستم های کاری حل وفصل کرده است. دراین راستا، علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسانها و نیز کارآیی آنها را مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرار میدهند. یکی از این علوم ، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است.
ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی ، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانائی های جسمی – فکری و محدودیت ها و علائق انسانها ، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت برسلامتی، ایمنی ورفاه انسان در محیط شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است به جای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. دراین راستا، سازمان بین المللی کار، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کاروشغل برای انسان تعریف کرده است.
اسلاید 5 :
تعاریف ارگونومی:
واژه "ارگونومی" از دوکلمه یونانی"Ergo"به معنی کار و"Nomos"به معنی قانون و قاعده مشتق شده است ودر لغت به معنای قوانین طبیعی کار است .
در واقع ارگونومی یک علم چند رشته ای است که ارتباط متقابل تکنولوژی، محیط ونیازهای روحی وجسمانی انسان را برقرار می سازد. در ایالات متحده آمریکا، بجای واژه ارگونومی ، عبارت مهندسی فاکتورهای انسانی را به کارمی برند. انجمن فاکتورهای انسانی وارگونومی آمریکا نیز بر روش های طراحی تاکید داشته و مهندسی فاکتورهای انسانی را چنین تعریف می کند: ((کشف وکاربرد اصول مربوط به رفتار انسان وخصوصیات طراحی ، ارزیابی، فرآیند نگهداری محصولات وسیستم ها با هدف ایمن بودن، اثربخش بودن وایجاد رضایت در بین کارکنان))
اسلاید 6 :
تاریخچه ارگونومی:
حوزه پیدایش ارگونومی به انقلاب صنعتی- اواخر قرن نوزدهم واوایل قرن بیستم- بر میگردد. کارهای پژوهشی فرانک و لیلیان گیلبرت در زمینه کار سنجی و مدیریت کارگاهی سرآغازی برمطالعات ارگونومیک بود.
در سال 1949، انجمن پژوهش ارگونومی در انگلستان تاسیس شد و اولین کتاب در باب عوامل انسانی انتشار یافت.درطی چند سال بعد کنفرانس هایی برگزار شد، کتاب هایی در باب عوامل انسانی انتشار یافت وچندین آزمایشگاه وشرکت در زمینه ی عوامل انسانی تاسیس یافت.
درسال 1975 از لحاظ عوامل انسانی به ویژه در ایالات متحده سال مهمی بود. در آن سال انجمن پژوهش ارگونومی،نشریه ی ارگونومی را انتشار داد، انجمن عوامل انسانی تاسیس شد، شعبه ی 21(انجمن روانشناسی مهندسی) موسسه ی روانشناسی امریکا تشکیل گردید. شوروی ماهواره اسپوکنیک را به فضا پرتاب کرد و مسابقه ی فضایی آغاز گشت. در سال 1959 موسسه ی بین المللی ارگونومی با هدف برقراری ارتباط بین چندین انجمن عوامل انسانی وارگونومی در کشورهای مختلف تاسیس شد.
اسلاید 7 :
اهداف ارگونومی:
اهداف اساسی علم ارگونومی ، بهبود نحوه انجام کار(روش های کار وابزار کار) وانطباق آنها با ویژگیهای روانی وجسمی انسان است.
علم ارگونومی با هدف حداکثرکردن بهره وری با توجه به سلامتی ، ایمنی ورفاه انسان در محیط شکل گرفته است. ارگونومی با مطالعه قابلیت ها وشرایط انسان، احتیاط،خستگی، آموزش وطراحی ابزارها به حمایت انسان در حین کار آمده است. با رعایت اصول ارگونومی فشار کار وخستگی های بی مورد کاهش می یابد، در نتیجه کارایی نیز افزایش پیدا می کند ودرنهایت می توان گفت با اجرای این اصول، هم منافع کارگران و هم منافع کارفرمایان تامین می شود.
اسلاید 8 :
کاربردهای ارگونومی:
با توضیحاتی که داده شد مشخص می شود که عملکرد یک وسیله تنها نمی تواند ملاک قرار گیرد، بلکه کالاها ومحصولات ساخته شده باید برای استفاده انسان، مطابق با نیازها، خواسته ها، راحتی وقابلیت های او سازگار وهما هنگ گردند. در این میان وظیفه متخصصین ارگونومی یا مهندسین فاکتورهای انسانی شامل:
1- مهیا کردن راحت ترین شرایط از نظر میزان سروصدا
2- کاهش بار مغزی وفشار جسمی
3- میزان روشنائی
4- آب وهوا
5- اصلاح وضعیت کاری و کاهش نیرویی که صرف انجام دادن کارها می شود.
6- ساده کردن اعمال حسی- روانی در خواندن ودرک وسایل نشان دهنده به منظور درک انتقال سریع
7- راحت تر ساختن جابجایی وحرکت اهرم ها و دسته ها
8- در دسترس قرار دان کلید ها و دکمه ها وسایر قسمت ها به ترتیب اهمیت والویت منطقی
اسلاید 9 :
شاخه های دانش ارگونومی (اصول ارگونومی):
فیزیولوژی محیطی: (روانشناسی مهندسی)
در فیزیولوژی محیط اثرات، شرایط وعوامل محیطی از قبیل صدا، گرما، سرما، رطوبت، روشنائی و.از ابعاد مختلف فردی – اجتماعی وجسمانی- روانی بر فیزیولوژی بدن انسان وعملکرد وی را در این شرایط مورد مطالعه قرار می دهد. هرگاه هریک از این عوامل ذکر شده از حد تحمل فیزیولوژیک انسان فراتر رود به عنوان عامل محیطی زیان بار که تنش زا است مطرح می شود، که باعث بروز آسیب ها و اختلالاتی در افراد می شود. وجود شرایط نامطلوب وضعیت، بر روی فرد آثار زیر را به همراه خواهد داشت.
اسلاید 12 :
2- فیزیولوژی کار:
وظیفه فیزیولوژی کار در اینجا این است که میزان سختی کار را اندازه گیرد و آن را با توانائی ها وقدرت فرد متناسب سازد. این مساله خود باعث می شود که استرس ها وتنش های مختلف که فرد را تهدید می کند کاهش یابند. دراین محیط (فیزیولوژی کار) توان هوازی مورد نیاز مشاغل مختلف مورد بررسی قرارمی گیرد، مثلا دریافته اند که انجام فعالیت های خیلی سنگین به بیشتر از 5/2 لیتر اکسیژن در هر دقیقه نیاز خواهد داشت، در این مرحله از مطالعات ضربان قلب، فشار خون واسید لاکتیک نیز مورد بررسی واندازه گیری قرار می گیرد.
اسلاید 13 :
3-آنتروپومتری یا تن سنجی:
آنتروپومتری از دو کلمه یونانی"آنتروس" به معنی انسان و"مترین" به معنای اندازه گیری وسنجش گرفته شده است.
آنتروپومتری علم سنجش ابعاد بدن انسان است. این علم در طراحی ایستگاههای کار وفراهم آوردن اطلاعات اولیه کمک می کند. آنتروپومتری به دو صورت استاتیک یا ساختاری ودینامیک یا کاربردی مورد بررسی قرار میگیرد.
درآنتروپومتری استاتیک، اندازه اندام های مختلف بدن در شرایط ثابت وبدون حرکت مورد بررسی قرار می گیرد ودر آنتروپومتری دینامیک، دامنه حرکت اندام ها و چگونگی حرکات نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
اسلاید 14 :
4-بیومکانیک شغلی :
بیو مکانیک شغلی ویژگی های مکانیکی اندام های بدن انسان را مورد بررسی قرار می دهد و در هنگام انجام حرکات گوناگون ساختمان ها و سیستم آناتومیک بدن انسان را تجزیه و تحلیل می کند. بدن انسان به عنوان یک سیستم اهرمی به دسته های زیر تقسیم می شود:
اهرم های کلاس یک :
اهرم هایی که تکیه گاه مفاصل بین بار(نیروی خارجی) ونیرو(نیروی تولیدی توسط ماهیچه ها ) قرار دارد، مانند سیستم اهرمی مهره اطلسی گردن.
اهرم کلاس دو:
اهرم هایی که تکیه گاه در یک انتها ونیرو در انتهای دیگر قرار دارد،مانند سیستم اهرمی مفصل انگشت شست پا در هنگام بلند کردن بدن به کمک ماهیچه دو قلو
اهرم کلاس سه :
اهرم هایی که در یک انتها وبار در انتهای دیگر قرار دارد و نیرویی که ممکن است در هر نقطه ای بین تکیه گاه و بار اعمال شود، مانند سیستم اهرمی مفصل آرنج هنگام نگه داشتن یک وزنه.
اسلاید 15 :
پست کار
وضعیت بدن
نشستن
ایستادن
حرکات
بلند کردن بار
حمل بار
کشیدن وهل دادن
اسلاید 16 :
طراحی نمایشگرها:
انسان برای درک صحیح از وضعیت محیط و ماشین آلات نیازمند اطلاعات است که این مسئله در مورد کلیه سطوح سازمانی صدق می کند .
. انواع اطلاعاتی که از طریق نمایشگرها منتقل می شود را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
اطلاعات کمی: مقدار کمی یک متغیر مورد اندازه گیری نظیر درجه حرارت ، سرعت و.
اطلاعات کیفی: مقدار تقریبی از روند، نرخ وجهت تغییرات یک متغیر.
اطلاعات حالتی: شرایط وحالت یک سیستم را مشخص می کند نظیر حالت روشن وخاموش یک ماشین.
اطلاعات اخباری واضطراری: حالتهای اضطراری و یا شرایط نا مطمئن ، یا حضور و عدم حضور یک شی در شرایط مورد بررسی نظیر چراغی که اتمام بنزین را اعلام می کند و یا آژیر اعلام خطر.
اطلاعات تصویری: اطلاعات از طریق سیستم های تصویری یا اشکال گرافیکی منعکس می شود، نظیر ضربان قلب که بر روی صفحه یک اسیلوسکوپ دیده می شود.
اطلاعات شناسائی: اطلاعات مربوط به شناسائی یک وضعیت ، یک شیء ویا یک شرایط خاص مانند تابلوهای راهنمایی در جاده.
اطلاعات سمبلیک و الفبایی: که با استفاده از اعداد ، حروف الفبا و کدهای خاص ارائه می شوند، نظیر برچسب ها ، پلاکارتها ، کدهای موجود در جداول اطلاعاتی ، آرم سازمانها و.
اطلاعات زمانی مرحله ای : که در آن از علائم و سیگنالهایی که طبق فاصله زمانی معین ارسال می شوند، جهت انتقال اطلاعات استفاده می شود، نظیر مرس در تلگراف.
اسلاید 17 :
انواع نمایشگرها:
معیارهای انتخاب سیستم های سمعی یا بصری برای نمایشگرها:
اسلاید 18 :
انواع نمایشگرهای بصری:
1- دیال 2- اندیکاتور3- شمارشگر
از نظر نوع اطلاع رسانی نمایشگرهای بصری به سه نوع تقسیم می شوند:
1- نمایشگرهای کمی
2- نمایشگرهای کیفی
3- نمایشگرهای تصویری
اسلاید 19 :
طراحی دیالها:
نکاتی که باید به طور کلی در طراحی دیالها در نظر گرفت شامل موارد زیر است:
تعداد قسمت های نشانه روی صفحه باید به گونه ای باشد که بین سرعت و دقت تعادل ایجاد شود، زیرا اگر تعدادنشانه ها زیاد باشد ، دقت بیشتر ولی سرعت کمتر می شود و بالعکس.
اندازه این نشانه ها باید به حدی بزرگ باشد که اپراتور به راحتی قادر به خواندن آن باشد و از آنجا که توانایی شخصدر خواندن نشانه ها بستگی به فاصله او از آنها دارد، اندازه باید متناسب با فاصله باشد.
ساختار وشکل صفحه مقیاس و جهت شماره گذاری نشانه ها باید مطابق با عادات مصرف کنندگان باشد. مثلا بطور عادی انتظار می رود که افزایش متغیر بصورت حرکت از پایین به بالا و یا از چپ به راست ویا گردش در جهت حرکت عقربه های ساعت باشد و نه برعکس.
توالی اعداد روی صفحه بهتر است پشت سر هم و با فواصل منظم باشد.
اندازه عقربه ها نباید خیلی کوتاه باشد و نباید به قدری بلند باشد که اعداد روی صفحه را بپوشاند.
سرعت خواندن اطلاعات از روی دیالهای دایره ای بیش از دیالهای خطی است.
اسلاید 20 :
طراحی کنترل ها:
قواعد کلی زیر را در مورد انتخاب کنترل ها می توان بکار گرفت:
1- کنترل: باید طوری توزیع شوند که اعضای مختلف بدن آنها را بکار گیرد. کنترل هایی که نیاز به کاربرد زیاد و اعمال مداوم نیرو دارند برای پا در نظر گرفته می شوند و کنترل هایی که به سرعت و دقت عمل نیاز دارند برای دست طراحی می شوند.
2- انتخاب: محل یابی وجهت دادن به حرکت کنترل ها باید به نحوی باشد که حرکت آنها مطابق با جابه جایی نمایشگر مربوط به آنها باشد.
3- کنترل های چرخشی هنگامی مناسبند که تنظیم دقیق لازم باشد زیرا کنترل های خطی دامنه جابه جایی محدود داشته و در یک دامنه بزرگ نمی توانند دقیقا تنظیم شوند.
4- وقتی که هدف کنترل، تنظیمات گسسته و یا حالت روشن و خاموش باشد، بهتر است از دکمه های فشاری استفاده شود. اما چنانچه تعداد زیادی از تنظیمات گسسته در اختیار فرد باشد ، می توان از یک کنتل پیوسته استفاده کرد.
5- در انتخاب کنتل باید نیروی مورد نیاز برای اعمال کنترل را در نظر گرفت،مثلا برای نیروی کم از دکمه های فشاری ، سوئیچها، دکمه های پیچی و اهرمها استفاده کرد. برای اعمال نیروی زیاد فراوان، پدال وهندل بزرگ مناسب است.
6- کنترل ها باید به آسانی شناسایی شوند و حتی المقدور هم با چشم و هم با لامسه قابل شناسایی باشند.
