بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
عصمت فرشتة وحی و پیامبران علیهمالسلام
اسلاید 2 :
عصمت در لغت و اصطلاح
در لغت
لسان العرب:العِصْمة في كلام العرب: المَنْعُ.
عَصَمه يَعْصِمُه عَصْماً: منَعَه و وَقَاه.
و عِصْمهُ الله عَبْدَه:
أن يَعْصِمَه مما يُوبِقُه.
در اصطلاح
ملکه ای نفسانی که خداوند از طریق آن فرد معصوم را از گناه و خطا باز می دارد.
اسلاید 3 :
چرایی بحث از عصمت در موضوع راه و راهنماشناسی
معیار إطمینان به محتوای وحیشده
دو دلیل عقلی بر سلامت وحی:
الف) دلیل عقلی بر اصل ضرورت وحی (در درس چهارم)
1. هدفمندی آفرینش انسان
2. مختار بودن انسان
3. نارسایی دانش و شناختهای بشری در یافتن راه صحیح زندگی و تأمین مصالح أبدی
4. مقتضای حکمت الهی
نتیجة نهایی: اگر وحی به صورت سالم به دست مردم نرسد؟
هدف الهی تأمین نشده و نقض غرض الهی است
اسلاید 4 :
دلیل عقلی عصمت
ب) دلالت معجزه بر عصمت
1- خدا پیامبران را برای هدایت فرستاده است.
2-مردم سخنان آورنده معجزه را می پذیرند.
3- اگر آورنده معجزه در دریافت وحی خطا کند مردم گمراه می شوند.
4- گمراه شدن مردم توسط آورنده معجزه نقض غرض الهی است و خدای حکیم چنین کاری نمی کند.
اسلاید 5 :
یکی از نشانههای أهمیت بحث از عصمت پیامبران در وحی
أفسانة غرانیق و آیات شیطانی
اسلاید 6 :
دیدگاه ها
1- عدم عصمت
ملائکه به خدا اعتراض کردند!! (روح المعانی)
2- توقف
اشاعره: (لا قاطع) ای فی هذا المبحث لا نفیا ولا اثباتا بل ادله طرفیه ظنیه (وان الظن لا یغنی فی مثله) من المسائل التی یطلب فیها العلم والیقین (عن الحق شیئا). (شرح المواقف جرجانی)
3- تفصیل : ملک وحی و غیروحی/ ملک آسمانی، ملک زمینی
4- عصمت مطلق
اسلاید 7 :
عصمت فرشتة وحی
وقالُواْ اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ؛ انبيا، 26-27
امیرالمؤمنین علیهالسلام پس از قرائت آیة فوق: جَعَلَهُمُ اللَّهُ فِيمَا هُنَالِكَ أَهْلَ الْأَمَانَةِ عَلَى وَحْيِهِ . وَ عَصَمَهُمْ مِنْ رَيْبِ الشُّبُهَاتِ فَمَا مِنْهُمْ زَائِغٌ عَنْ سَبِيلِ مَرْضَاتِهِ (خ. 91)
لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ؛ تحريم، 6
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ (19)ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ (20) مُطاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ
قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ (بقره 97)
شان نزول آیه : روي أن (ابن)صوريا، و جماعة من يهود اهل فدك، لما قدم النبي (ص) المدينة سألوه.أيّ ملك يأتيك بما ينزل الله عليك؟ قال جبريل قال ذاك عدونا ينزل بالقتال و الشدة و الحرب و ميكائيل ينزل باليسر و الرخاء فلو كان ميكائيل هو الذي يأتيك لآمنا بك. (التبیان فی تفسیر القرآن)
اسلاید 8 :
عصمت پيامبران در گرفتن، حفظ و ابلاغ وحي از نگاه عقل و قرآن
دلیل عقلی (که بیان شد)
دلائل قرآنی
رُّسُلاً مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَي اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا؛ نساء 165
آيات اطاعت مطلق از پيامبران:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ(نساء64)
أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و أولی الأمر منکم (نساء 59)
آیات هشدار دهنده در مورد افتراء نبی به خدا:
وَما كانَ لِبَشَر اَنْ يُؤْتِيَهُ اللّهُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنّاسِ كُونُواْ عِباداً لّي مِنْ دُونِ اللّهِ؛ آلعمران، 79؛
وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ (44) لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ (45) ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِينَ (46) فَما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزِين (الحاقه44تا 47)
اسلاید 9 :
مراتب عصمت پیامبران
1. عصمت پيامبران در گرفتن، حفظ و ابلاغ وحي
2. عصمت در عمل به محتوای وحی و پرهیز از عصیان
3. عصمت از گناه، پیش از نبوت
4. عصمت از خطا و اشتباه، سهو و نسیان در غیر بیان معارف وحیانی
مورد اتفاق قاطبۀ مسلمانان: عصمت پس از نبوت
برخی از حشویه و أهل حدیث از سنی ها: انکار عصمت انبیاء
دیدگاه های دیگر: تنها عصمت از کبائر
فقط عصمت پس از بلوغ
تنها عصمت پس از نبوت
دیدگاه شیعه: عصمت از همۀ گناهان، قبل از رسالت تا پایان عمر
اسلاید 10 :
دلائل قرآنی بر عصمت پیامبران در مقام عمل
فَبِعِزَّتِكَ لَاُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِين إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ؛ ص 82 و 83
تفاوت میان مخلِص و مخلَص
المیزان ج8 ص 32: فإن المخلصين- بفتح اللام- هم الذين اُخلَصوا لله فلا يشاركه فيهم أي في عبوديتهم و عبادتهم سواه، و لا نصيب فيهم لغيره، و لا يذكرون إلا ربهم و قد نسوا دونه كل شيء حتى أنفسهم فليس في قلوبهم إلا هو سبحانه، و لا موقف فيها للشيطان و لا لتزييناته.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَي إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولاً نبيّاً؛ مريم 51
وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلا أَن رَّأَي بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاء إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ؛ يوسف24
المیزان: والله لقد همت به و الله لو لا أن رءا برهان ربه لهم بها و أوشك أن يقع في المعصية
المیزان: و من لطيف الإشارة في الآية ما في قوله: «لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ»
حيث أخذ السوء و الفحشاء مصروفين عنه لا هو مصروفا عنهما.
« إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»احزاب 33
اسلاید 11 :
جمع میان عصمت و اختیار
أمر و نهی و وعدة ثواب و عقاب نسبت به کارهای اولیاء الهی، نشاندهندة
اختیاری بودن أعمال آنهاست
فعل و ترک إجباری،
أمر و نهی، نمیپذیرد و نه مستحق مدح است و نه مستلزم مذمت
جملهقرآن، أمر و نهی است و وعید / أمر کردن سنگ مرمر را که دید
هیچ دانا، هیچ عاقل، این کند؟ / با کلوخ و سنگ، خشم و کین کند؟
خالقی که أختر و گردون کند/ أمر و نهی جاهلانه چون کند؟
وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَي الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ؛ زمر، 65
رابطة عصمت با علم معصوم
یکی از زمینههای عصمت : علم گستردة معصوم به زشتی گناهان
ما هم نسبت به برخی از گناهان معصومیم
تفاوت علم ما با علم معصوم، تفاوت نور شمع با نور خورشید است.
اسلاید 12 :
عصمت، اکتسابی است یا موهبتی؟
عصمت، موهبتی الهي در ساية شايستگي اختياري است
چرا این موهبت را به دیگران، نکرده است؟
اللّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ؛ انعام، 124
ملاک و معیار دراین علم چیست؟
علم پیشین الهی به أفعال اختیاری بندگان در ظرف دنیا و دار اختیار
مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً (اسراء 18)
وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً (19)
كُلاًّ نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً (اسراء 20)
بَعْدَ اَنْ شَرَطْتَ عَلَيْهِمُ الزُّهْدَ فى دَرَجاتِ هذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ وَزُخْرُفِها وَزِبْرِجِها، فَشَرَطُوا لَكَ ذلِكَ، وَعَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفآءَ بِهِ، فَقَبِلْتَهُمْ وَقَرَّبْتَهُمْ
يا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللَّهُ الَّذى خَلَقَكِ قَبْلَ اَنْ يَخْلُقَكِ، فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صابِرَةً
امام صادق علیهالسلام: إن اللهَ عزّ و جلّ اختارَ مِنْ وُلْدِ آدمَ أُناساً طهَّر ميلادَهم و طيَّب أبدانهم و حَفِظَهم في أصلاب الرجال و أرحام النساء، أخرج منهم الأنبياء و الرسلَ فهم أزكي فروع آدمْ فَعَل ذلك لا لأمرٍ استحقّوه من الله عز و جل، و لكن عَلم اللهُ منهم حينَ ذَرأهم أنهم يُطيعونه و يعبدونه و لا يشركون به شيئا، فهؤلاء بالطاعة نالوا من الله الكرامةَ و المنزلَة الرفيعةَ عنده
نکتة مهم دیگر: خداوند در برابر این موهبت ، از اولیاء الهی تکالیف بسیار سنگین و سختی خواسته است
اسلاید 13 :
(یا حسین) إِنَّ لَكَ فِي الْجَنَّةِ دَرَجَاتٍ لَا تَنَالُهَا إِلَّا بِالشَّهَادَةِ
اسلاید 14 :
شبهه: گناه در سرشت بشر نهادینه شده است.
1. امکان عصمت
منشأ گناه: جهل و توهم و شیطنت
برخی افراد با اختیار و تلاش، خود را به محدودة عقل ناب میرسانند.
در محدودة عقل ناب، وهم و خیال و شیطان راه ندارد.
شک در محدودة حس و خیال و وهم است
لو کشف الغطاء ماازددت یقینا
2. کار پاکان را قیاس از خود مگیر گرچه باشد در نوشتن، شیر، شیر
اسلاید 15 :
منابعی جهت مطالعة بیشتر
سيدمرتضي علمالهدي، تنزيه الانبياء و الائمة، ص 100 ـ 20.
محمد احسانيفر، «پژوهشي در روايات و فطرس ملك»، مجله علوم حديث، شماره 34، زمستان 1383، ص 80 ـ 68 .