بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدا
ساختمان واژه ( کلمه )
اسلاید 2 :
کلمات و واژه ها از نظر اجزای تشکیل دهنده ی آن ها ( ساختمان ) به دو دسته ی کلّی تقسیم می شوند :
1- کلمات ساده 2 – کلمات غیر ساده
کلمات ساده : به کلماتی گفته می شوند که تنها از یک بخش یا یک جزء ساخته شده اند و قابل تقسیم به دو یا چند بخش نیستند . مثال : قلم – کتاب ، دفتر ، گچ ، میز ، معلم ، دبیر
(همانطور که می بینید این کلمات را نمی توان به دو یا چند بخش تقسیم کرد زیرا در صورت تقسیم هیچ یک از بخش ها معنی نمی دهند مثلا اگر دبیر را به دو بخش تقسیم کنیم ، می شود: ( دب + یر ) که هیچکدام دارای معنی نیستند .
اسلاید 3 :
کلمات غیر ساده
کلمات غیرساده : به کلماتی گفته می شوند که از دو یا چند بخش ساخته شده اند ، یعنی می توان آنها را به دو یا چند بخش تقسیم کرد .
مانند : دانش ( دان + ش ) ، دانش آموز( دان + ش + آموز ) ، کتابخانه ( کتاب + خانه ) ،
سراسر ( سر + ا + سر ) ، آبدارچی ( آب + دار + چی ) ، بینش ( بین + ش ) ، گفتار ( گفت + ار ) و ..
نکته مهم : بن های ماضی و مضارع ، جزء معنی دار به حساب می آیند در مثال های بالا :
دانش از ( دان « بن مضارع دانستن » + « ش » ) ساخته شده
بینش از ( بین « بن مضارع دیدن » + « ش » ) ساخته شده
گفتار از ( گفت « بن ماضی گفتن » + « ار » ) ساخته شده
بنابراین درکلمات غیرساده ، داشتن یک جزء معنی دارکفایت می کند و لازم نیست همه ی اجزا معنی داشته باشند .
اسلاید 4 :
نکته ای دیگر : همانگونه که در مثال های صفحه ی قبل دیدید کلمات غیر ساده از نظر تعداد اجزای تشکیل دهنده و نوع اجزا ( معنی دار یا بی معنی بودن ) با یکدیگر تفاوت دارند .
به طور مثال : دانش ( از دو بخش « یکی معنی دار و یکی بی معنی » ساخته شده
دانش آموز ( از سه بخش « یکی بی معنی و دوتا معنی دار » ساخته شده
کتابخانه ( از دو بخش « هر دو معنی دار » ساخته شده
بنابراین کلمات غیر ساده خود به چند نوع تقسیم می شوند که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.
اسلاید 5 :
انواع کلمات غیر ساده کلمات غیر ساده به سه دسته تقسیم می شوند :
1- مشتق ( وندی ) : به کلماتی گفته می شوند که از ( یک جزء معنی دار + یک یا چند جزء بی معنی ) ساخته شده باشند .
یعنی : در ساختمان کلمات مشتق ( وندی ) تنها یک جزء معنی دار وجود دارد .
مثال :
بینا : ( بین « بن مضارع دیدن » + ا ) که از یک جزء معنی دار + یک جزء بی معنی ساخته شده
بی ادبی : ( بی + ادب + ی ) که از یک جزء معنی دار + دو جزء بی معنی ساخته شده
توانمند : ( توان « بن مضارع توانستن » + مند ) یک جزء معنی دار + یک جزء بی معنی
نکته ی مهم : به اجزای بی معنی در کلمات غیر ساده ، ( وند ) گفته می شود که توضیح داده خواهد شد .
اسلاید 6 :
2 – مرکّب : به کلماتی گفته می شوند که از ( دو یا چند جزء معنی دار ) ساخته می شوند .
یعنی : اولاً بیشتر از یک جزء هستند ، ثانیاً در ساختمان آنها جزء بی معنی ( وند ) وجود ندارد .
مثال :
کتابخانه : ( کتاب + خانه ) که از دو بخش معنی دار ساخته شده
سربازخانه : ( سر + باز + خانه ) که از سه بخش معنی دار ساخته شده
گلاب : ( گل + آب ) که از دو بخش معنی دار ساخته شده
نکته ی املایی : جدا یا روی هم نوشتن کلمات مرکب تا جایی که به معنی کلمه آسیبی نرسد و ابهام ایجاد نکند، فرقی ندارد ، یعنی می توان آنها را به هر دو شکل جدا و روی هم نوشت .
اسلاید 7 :
3- مشتق – مرکب ( وندی – مرکب ) : کلماتی هستند که از( دویاچند جزء معنی دار + یک یا چند جزء بی معنی ) ساخته شده اند .
این دست از کلمات غیرساده ترکیبی از کلمات مرکب و مشتق هستند به همین دلیل اسم آن ، ترکیبی از اسم دو نوع قبل می باشد .
مثال :
کارگشایی : ( کار + گشای « بن مضارع گشودن » + ی ) دو جزء معنی دار + یک جزء بی معنی
دانشجو : ( دان « بن مضارع دانستن » + ش + جو « بن مضارع جستن » ) دو جزء معنی دار + یک جزء بی معنی
گفت و گو : ( گفت « بن ماضی گفتن » + و + گو « بن مضارع گفتن » ) دو جزء معنی دار + یک جزء بی معنی
تهیه و تنظیم : رضارضایی
