بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدای مهـــــــربان
اسلاید 2 :
کارگاه زیج حیاتی و فرم های آماری
اسلاید 3 :
زیج حیاتی
زیج در لغت ، معرب کلمه فارسی زیگ و به معنی تعیین احوال ستارگان و جدولی است که از آن به حرکات سیارات پی برده می شود البته اصل فارسی کلمه به معنای ریسمان است .
زیج حیاتی ورقه ای است با طول و عرض 70 و 50 سانتی متر که برای اولین بار در سال 1367 در خانه های بهداشت مورد استفاده قرار گرفت .
هدف از تکمیل زیج حیاتی :
داشتن اطلاعات آماری بهنگام و دقیق از جمعیت تحت پوشش روستایی و شهری و محاسبه شاخص های جمعیتی – بهداشتی هر خانه /پایگاه بهداشت /مرکز بهداشتی شهر و روستایی تا در نهایت کل جمعیت روستایی و جمعیت شهری تحت پوشش بدست آید.
توجه :
اسلاید 4 :
*از سال 1394 به بعد پوستر مربوط به مناطق روستایی از مناطق شهری تفکیک شده است و اطلاعات مناطق روستایی در پوستر روستایی و اطلاعات مناطق شهری در پوستر شهری ثبت گردد. درصورتی که پایگاه یا مرکز دارای دو نوع جمعیت تحت پوشش (روستای و شهری )باشد باید دو زیج مجزا تهیه شود.
*اطلاعات جمعیت غیر ایرانی در زیج مخصوص جمعیت غیر ایرانی ثبت شود .
{کلیه خانوارهایی که پدر خانوار ایرانی است جزء خانوار های ایرانی محسوب می شود و اطلاعات آنها در زیج حیاتی خانوار های ایرانی محسوب می شود و در غیر اینصورت اتباع بیگانه به حساب می آید و اطلاعات در زیج حیاتی غیر ایرانی ثبت می شود . }
توجه
اسلاید 5 :
زیج های جدید دارای 8 جدول و 5 دایره متحد المرکز است
دایره سفید مرکزی---------- برای ثبت سال
دایره زرد ------------ ثبت موالید زنده
دایره صورتی -----------ثبت مرگ زیر یکسال (از بدو تولد تا 11 ماه و 29 روز تمام
دایره سبز -------------(ثبت مرگ های 1تا 4 ساله یعنی بین 12 ماه تمام تا 4 سال و 11 ماه و 29 روز تمام )
دایره آبی -----------(ثبت مرگ های 5 ساله و بالاتر)
(باید اعداد درون دوایر زیج حیاتی با جداول مربوطه کنترل و چک شود .)
اسلاید 6 :
1-جدول استفاده از نمک یددار :
هدف از ارایه این جدول بررسی وضعیت استفاده از نمک یددار در خانوارهای تحت پوشش می باشد .اطلاعات این جدول به صورت عددی و در ابتدای سال براساس سرشماری اول سال تکمیل می شود.
2-جدول توزیع جمعیت بر حسب سن و جنس :
اطلاعات این جدول به صورت عددی ،براساس سرشماری اول سال تکمیل می گردد.ضمنا در زیج جدید گروه سنی زیر یکسال به گروه سنی کمتر از یکماه و یکماه تا یکسال تفکیک شده است که مبنای جمع آوری داده های سن این گروه ها همان مقطع زمانی است که سرشماری اول سال انجام می شود.
جمعیت زنان 10تا 49سال به دو قسمت تقسیم می شود که ستون سمت راست کل جمعیت زنان و ستون سمت چپ برای ثبت جمعیت زنان همسردار استفاده می شود.
{منظور از از زن همسر دار ،زنی است که در خانه همسر زندگی می کند البته دختران عقد کرده که هنوز در منزل پدر زندگی می کنند ، هم جزءزنان همسر دار محسوب می شوند.}
معرفی جداول زیج :
اسلاید 7 :
3-جدول مرگ مادران به دلیل عوارض بارداری و زایمان بر حسب سن مادر و علت مرگ :
در این جدول مرگ مادر به دلیل عوارض حاملگی ،زایمان تا 42 روز پس از ختم بارداری را برحسب سن مادر به تفکیک منطقه و برحسب علت هایی مثل(خونریزی،عفونت بعد از زایمان ،پره اکلامپسی،بیماری قلبی و سایر علل )ثبت می شود .
توجه داشته باشید که اگر مرگ مادر در طول دوران بارداری ،حین زایمان و یا تا 42 روز زپس از ختم بارداری به علت های دیگری مثل حوادث پیش آمده باشد نباید به عنوان مرگ مادر ثبت شود و فقط و فقط در جدول کل مرگ ها ثبت می شود.
اسلاید 8 :
*خونریزی: اگر مادری در طول بارداری یا در حین زایمان و یا 40روز بعد از زایمان بعه علت خونریزی فوت کند ،علت مرگ مادر خونریزی تیک زده می شود .
عفونت بعد از زایمان : اگر مادری 2تا 10 روز بعد از زایمان و به دنبال تب بیش از 38 درجه بمیرد به عنوان عفونت بعد زایمان ثبت می شود .
مسمومیت حاملگی : مسمومیت چند علامت دارد :
(فشار خون بیش از حد معمول – ورم دست و پا –استفراغ شدید – وجود آلبومین در ادرار پس از ماه ششم بارداری)
بیماری قلبی
سایر :اگر مرگ مادر در دوران بارداری ،حین زایمان یا 40روز بعد از زایمان به علتی غیر از سه علت فوق باشد ،در ردیف «سایر» ثبت می شود .
علت مرگ مادر به دلیل عوارض حاملگی و زایمان
اسلاید 9 :
4-جدول تولد بر حسب وزن و جنس نوزاد ،سن مادر و شرایط زایمان ،نوع زایمان و فرزند آوری :
در دو حالت ،نوزاد مرده بدنیا آمده به حساب می آید :
الف)نوزادی که بعد از شروع هفته 22 حاملگی بدنیا می آید و هیچیک از علائم حیاتی را نداشته باشد .
ب)نوزادی که با وزن بیش از 500گرم بدنیا آمده و در زمان تولد فاقد علائم حیاتی است .
در صورتی که وزن هنگام تولد نوزاد در دست نیست وزن روز دهم را اندازه بگیرید.
برای هر تولد زنده سن مادر ثبت می شود اگر حاصل زایمان دو قلو باشد ،دو تیک در سن مادر زده می شود .
در خصوص شرایط زایمان اگر حاصل زایمان دو قلو باشد ،در این قسمت یک تیک زده می شود چون تعداد زایمان ملاک می باشد.
تعداد دو قلو یا چند قلو = شرایط زایمان-(سن مادریا وزن هنگام تولد یا تعداد تولد زنده )
مامای روستا :خانم هایی در روستا که دوره 6 ماهه ماما روستایی راگذرانده اند .
بهورز ماما :بهورزانی که دوره آموزش بهورز ماما را با موفقیت گذرانده اند .
مامای دوره ندیده :در صورتی که زایمان توسط مامای محلی یا اطافیان مادر انجام شود .
نوع زایمان طبیعی یا سزارین مشخص شود
اسلاید 10 :
تعریف تک فرزندی و بی فرزندی زنان 10تا 49 ساله شوهردار :
در صورتی که زوج دارای فقط یک فرزند (با حداقل سن 1 سال و 11 ماه و 29 روز )باشد و هنوز تصمیم برای بارداری نداشته باشد .(توجه کنید که در پایان فرم مشاوره ،انتخاب و آغاز استفاده از روش پیشگیری از بارداری این سوال اضافه شود که آیا تصمیم برای فرزند آوری مجدد دارید یا خیر ؟؟)
از طریق پرونده خانوار تعداد تک فرزندی استخراج می شود و عدد استخراج شده به صورت عددی (تجمیعی) با مداد ثبت می گردد.
در صورتی که از زندگی مشترک زوجین براساس اطلاعات پرونده خانوار 24 گذشته باشد و زن سابقه سقط یا مرده زایی نداشته باشد و در حال حاضر هم باردار نباشد این فرد بی فرزند محسوب می شود .
(توجه کنید تاریخ ازدواج به فرم مشاوره انتخاب و آغاز زندگی استفاده از روش پیشگیری از بارداری اضافه شود و سقط و مرده زایی از فرم مراقبت بادراری –بخش اول شرح حال قابل دستیابی می باشد.)
تک فرزند
بی فرزند
اسلاید 11 :
چند مثال :
1-چنانچه مادری دو قلو زائید و هردو مرده به دنیا بیایند در جداول زیج چگونه تیک زده می شود ؟
2-اگر در یک زایمان دو قلو یکی از تولد ها در منزل و دیگری در زایشگاه اتفاق افتد در ستون شرایط زایمان چگونه تیک زده می شود ؟
3-در صورتی که زایمان در منزل یا بین راه اتفاق افتاده ولی جفت در بیمارستان یا مرکز زایمانی خارج شده باشد شرایط زایمان چگونه انتخاب می شود ؟
اسلاید 12 :
جدول 5- جدول مرگ برحسب سن و جنس :
در این جدول آمار مرگ به تفکیک منطقه سکونت فرد و برحسب جنس و سن به صورت چوب خطی ثبت می شود .
جدول 6- جدول مهاجرت بر حسب نفر :
در طول سال اطلاعات (اعم از کد ملی ،تاریخ مهاجرت ،.)افرادی که به منطقه شهری /روستا مهاجرت می کنند یا افرادی که از منطقه شهری /روستایی مهاجرت می کنند در فرم مهاجرت ها ثبت می شود .در پایان هر فصل اطلاعات از این فرم ها استخراج و و با مداد در این جدول به صورت تجمیعی (عددی) ثبت شود
7-جدول پوشش تنظیم خانواده برحسب نوع روش در آخرین روز سال :
در روز آخر سال (29اسفند) تعداد افرادی (زن یا شوهر )که از هر نوع وسیله یا روش پیشگیری از حاملگی استفاده می کنند در دفتر مربوط ،شمارش شده و در محل مخصوص به خود در این جدول ثبت شود .توجه کنید که در این جدول هدف وضعیت یک سال کامل نیست بلکه فقط ماه آخر سال ملاک است .(یعنی اگر فرد در آخرین روز ماه اسفند هنوز تحت پوشش تنظیم خانواده باشد در جدول ثبت می شود ،البته در این جدول اطلاعات تا سن 49 سالگی زن ثبت می شود و بعد ازآن دیگر فرد واجد شرایط نمی باشد .)
همچنین دقت کنید که در این جدول تعداد افراد ثبت می شود نه تعداد وسایلی که از آن استفاده می کنند .
اسلاید 13 :
جدول 8-جدول علت مرگ د رکودکان کمتر از 5سال :
در این جدول علت مرگ کودکان به تفکیک محل سکونت و سن مشخص می شود .
*در صورتی که مرگ نوزادی بعد از هفته 37 بارداری مادر با وزن هنگام تولد 2500گرم یا کمتر به دنیا آمده است و حداکثر تا پایان اولین ماه زندگی به دلیل عوارض ناشی از این کمبود وزن هنگام تولد مرده باشد ،علت مرگ کمبود وزن هنگام تولد می باشد .
*در صورتی که مرگ نوزاد قبل از هفته 37 بارداری مادر بدنیا بیاید (خواه با وزن زمان تولد کم یا طبیعی )و حداکثر تا پایان اولین ماه زندگی به دلیل عوارض ناشی از این تولد زود رس ،مرده باشد ،مرگ ناشی از نارسی نوزاد می باشد.
*در صورتی که مرگ به علت سرخک ،سیاه سرفه ،کزار ،هپاتیت ،فلج اطفال ،سل باشد ، مرگ ناشی از بیماری های قابل پیشگیری با واکسن می باشد.
*در صورتی که نوزاد با علائم حیاتی بدنیا بیاید ،ناهنجاری مادرزایی آشکار نداشته باشد ولی علائم حیاتی او ضعیف باشد و به اقدامات اولیه احیا پاسخ ندهد و حداکثر تا یک ساعت پس از زایمان بمیرد ،مرگ نوزاد ناشی از صدمات زایمانی می باشد .
*اگر نوزاد با علائم حیاتی بدنیا بیاید اگر پس از تولد ناهنجاری آشکاری داشته باشد که منجر به فوت نوزاد شود ،مرگ ناشی از ناهنجاری مادرزایی می باشد .
*اگر کودک زیر 5 سالی به دلیل حادثه ،مسمومیت ،یا سوختگی فوت کند هر چند که بیماری دیگری هم داشته باشد ،مرگ وی مرگ ناشی از حوادث ،مسمومیت یا سوختگی می باشد .
اسلاید 14 :
معرفی فرم های آماری
اسلاید 15 :
1-فرم ثبت فوت بالای هفت روز
2-فرم ثبت فوت زیر هفت روز و مرده زایی
تعداد مرگ برحسب سن و جنس و منطقه سکونت در فرم های ثبت فوت با جدول و گردونه مرگ کنترل و چک شود .
در تکمیل فرم ثبت فوت تاریخ تولد (روز ،ماه ، سال)،کد ملی ،نام پدر ،علت زمینه ای ،علت مستقیم ،آدرس و .به کامل نوشته شود و د رخصو ص علت فوت در صورتی که سرطان هست نوع سرطان ،اگر تصادف است ،نوع تصادف در فرم ذکر شود .
سپس کاردان مربوطه تاریخ تکمیل و امضا نماید و بعد مورد تایید پزشک مسئول مرکز قرار گیرد
فرم های ثبت فوت
اسلاید 18 :
فرم مراجعین سرپایی:
اسلاید 19 :
شاخص های زیج حیاتی
اسلاید 20 :
شاخص های که از جدول توزیع جمعیت استخراج می شود :
درصد گروه سنی زیر یکسال :
درصد گروه سنی زیر 5سال :
