بخشی از مقاله
.مقدمه
یکی از مهمترین اهداف در مطالعه مخازن هیدروکربوری، شناسایی زون هائی با کیفیت مخزنی بالا می باشد. عواملی همچون
فرآیندهای دیاژنژی، شرایط و نوع محیط رسوبگذاری، در بافت و نوع لایه های تشکیل دهنده مخزن نقش اساسی دارند. تعیین رخساره های سنگی در یک مخزن از این نظر مهم است که نشان دهنده افق های مختلف مخزنی و غیرمخزنی است
و با به دست آوردن ویژگیهای پتروفیزیکی هر کدام از رخساره ها، می توان تغییرات عمودی مخزن را از نظر تخلخل و
تراوایی و در نهایت کیفیت مخزنی را مورد ارزیابی و سرشت نمایی قرار داد 1]، 2، 3، .[ 4
در این مطالعه سعی شده است با بررسی پتروفیزیکی و پتروگرافیگی، سازندهای دالان و کنگان در محدوده کمان قطر، مورد ارزیابی مخزنی قرار گیرند.
.1-1 موقعیت جغرافیایی و عوامل زمین ساخت
محدوده مورد مطالعه در خلیج فارس در محدوده کمان قطر و اطراف میدان های بزرگ گازی پارس جنوبی ایران و گنبد
شمالی قطر بین طول های جغرافیایی 540000 تا 720000 و عرض های جغرافیایی 2840000 تا 3020000 در سیستم مختصات UTM قرار گرفته است شکل(.(1
شکل((1 موقعیت محدوده مورد مطالعه در خلیج فارس (اقتباس از آرشیو شرکت نفت فلات قاره ایران)
زمین شناسان بر این باورند که فعالیت های تکتونیکی سپر عربستان، تحت تاثیر فرآیندهای تکتونیکی پرکامبرین قرار گرفته
است که یک بستر غیر مقاوم را ایجاد نموده است.
43
مطالعه پتروگرافی و پتروفیزیکی سازندهای کربناته پرمو- تریاس...
همچنین تاکید بر این است که این ساختمان قدیمی همواره تحت تاثیر فعالیتهای حرکت نمک که ضربه آغازین جهت
حرکت توده نمک به سمت بالا می باشد، شده است .[ 5] هسته اولیه ساختمانهای زمین شناسی در این ناحیه، اصولا کنترل کننده ژئومتری و نوع رسوبات نهشته شده می باشد.
تداوم فعالیتهای ساختمانی دیاپیریکی از ابتدای پالئوزوئیک، توجیهی بر فازهای متعدد حرکت گنبد های نمکی در زمان های
پرمین، تریاس، کرتاسه میانی، ائوسن تا الیگوسن و نئوژن می باشد.[ 6]
در پایان تریاس یک حرکت بالا آمدگی تکتونیکی در مرکز خلیج فارس رخ می دهد که سبب تقسیم ژئوسنکیلینال خلیج
فارس به دو حوضه رسوبی کم و بیش مجزا ولی مرتبط می شود که این رخداد تفاوت های شدید در ضخامت رخساره های رسوبی مزوزوئیک و ترشیری در خلیج فارس را ایجاد می نماید که به کمان قطر مشهور است 2] ، .[ 7
.2 روش مطالعه و مواد مورد استفاده
در سال های اخیر به جهت اهمیت مخازن هیدروکربوری عظیم در ناحیه کمان قطر، بررسی های زیادی از جنبه های مختلف
سنگ منشاء، سنگ مخزن، سنگ پوشش و نحوه مهاجرت هدروکربورها صورت گرفته است1]، 2، 3، 4 ،.[ 5 در این مطالعه
نیز داده های پتروفیزیکی، نمودارهای چاه نگاری، داده های تخلخل و تراوایی حاصل از آزمایش های ویژه و بیش از 210
مقطع نازک سنگ شناسی (با استفاده از میکروسکوپ پولاریزان) مورد مطالعه دقیق قرار گرفته است.
.1-2 تعبیر و تفسیر نمودار های پتروفیزیکی
مطالعات پتروفیزیکی بر پایه لاگهای موجود برای هر نیم متر عمق به دو صورت کیفی و کمی انجام شده است.[ 8] در ابتدا
با استفاده از مطالعات کیفی لاگهای چاه پیمایی هر چاه، رأس و قاعده سازندهای کنگان و دالان و همچنین زونهای داخل این سازندها با دقت بسیار بالایی تعیین شده است و در ادامه نیز خواص مخزنی این چهار زون، مورد مطالعه کمی قرار گرفته است.
اطلاعات موجود برای تفسیر کیفی لاگها، شامل لاگهای پتروفیزیکی آنالوگ چاه ها است. بطور کلی در این مطالعه از لاگهای
مختلفی مانند پرتو گاما، مقاومت مخصوص کم عمق و عمیق، نمودار کروی متمرکز شده، نمودار صوتی، نمودار چگالی و
... استفاده شده است. در این محدوده با استفاده از مطالعات کیفی روی لاگها، سازندهای کنگان و دالان به چهاربخش یا زون اصلی: K1، K2، K3 و K4 که هر یک از این زون ها نیز به نوبه خود به زیر واحدهای مختلف، بر اساس خواص مخزنی تقسیم شده اند 8]، 9، 10 ، .[ 11 در شکل (2) زون بندی سازندهای دالان و کنگان بر اساس تعدادی از لاگهای پتروفیزیکی نشان داده شده است .[1]
43
مطالعه پتروگرافی و پتروفیزیکی سازندهای کربناته پرمو- تریاس...
Top Dalan Top Kangan 100
K4 K3 K2 K1 90
80
70 logs
60
Petrophisyc
DT 50
40
GR 30
20
PHIN 10
0
3050 3000 2950 2900 2850 2800 2750 2700 2650 2600 2550
Depth(m)
(%)NIHP GR DT(ms)
شکل((2 زون بندی سازندهای دالان وکنگان با استفاده از لاگهای پتروفیزیکی در یکی از چاههای ناحیه مورد مطالعه
.2-2 بررسی ناحیه ای نقشه های زمین شناسی هر یک از زونهای مخزنیk1 - k4
در این بخش از طریق تهیه نقشه های هم ضخامت و هم عمق سطح فوقانی هر یک از زونها، به بررسی ویژگیهای زمین
شناسی آنها پرداخته شده است. با استفاده از لاگهای پتروفیزیکی چاههای مورد مطالعه، عمق های مربوط به رأس و قاعده
هر سازند تعیین و بخشها و زونهای حفاری شده در هر یک از چاههای واقع در این محدوده مورد مطالعه دقیق قرار گرفته است. بر این اساس نقشه های عمقی(ِ(Depth map و هم ضخامت (Isopach map) کلیه زونها ترسیم شده است. در شکل های 3 الی10 این نقشه ها آورده شده است.[1]
-2600
-2650
-2700
-2750
-2800
-2850
-2900
-2950
-3000
-3050
-3100
-3150
-3200
-3250
-3300
-3350
-3400
-3450
-3500
-3550
-3600
000027 540000 560000 580000 600000 620000 640000 660000 680000 700000
Longitude(m)
3020000
3000000
2980000
2960000
2940000 )m
(e
d
u
2920000 t
ita
L
2900000
2880000
2860000
2840000
135
720000 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
Longitude(m)
3020000
3000000
2980000
2960000
2940000 )m
(e
d
u
2920000 itta
L
2900000
2880000
2860000
2840000
شکل (3) نقشه هم عمق سطح فوقانی زون مخزنی K1 در ناحیه مورد مطالعه.
شکل((4 نقشه هم ضخامت زون مخزنی k1 در ناحیه مورد مطالعه.
43
مطالعه پتروگرافی و پتروفیزیکی سازندهای کربناته پرمو- تریاس...
3020000 3020000
3000000 3000000
2980000
2960000
-2750
-2800 2940000
-2850
-2900
-2950 2920000
-3000
-3050
-3100 2900000
-3150
-3200
-3250 2880000
-3300
-3350
-3400 2860000
-3450
-3500
-3550 2840000
-3600
-3650
-3700 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
720000
Longitude(m)
51
) m
(e
d
u
itta
L
1
2980000
2960000
2940000 )m
(e
d
2920000 u
t
ita
L
2900000
2880000
2860000
2840000
720000 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
Longitude(m)
شکل (5) نقشه هم عمق سطح فوقانی زون مخزنیk2 در ناحیه شکل((6 نقشه هم ضخامت زون مخزنی k2 در ناحیه مورد
مورد مطالعه. مطالعه.
-2750
-2800
-2850
-2900
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0 -3
- 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
720000
Longitude(m)
3020000
3000000
2980000
2960000 )m
(e
2940000 d
u
itta
L
2920000
2900000
2880000
2860000
2840000
136
720000 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
Longitude(m)
3020000
3000000
2980000
2960000 )m
(e
2940000 d
u
t
ita
L
2920000
2900000
2880000
2860000
2840000
شکل((7 نقشه هم عمق سطح فوقانی زون مخزنیk3 در ناحیه مورد مطالعه.
شکل((8 نقشه هم ضخامت زون مخزنی k3 در ناحیه مورد مطالعه.
G-3
3020000 3020000
3000000 3000000
2980000
2960000
-2850 )m
-2900
-2950 2940000 (e
-3000 d
u
-3050 t
ita
-3100 2920000 L
-3150
-3200
-3250 2900000
-3300
-3350
-3400 2880000
-3450
-3500
-3550 2860000
-3600
-3650
-3700 2840000
-3750
-3800
-3850
720000 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
Longitude(m)
2980000
2960000
146 )m
2940000
(e
d
u
t
2920000 ita
L
2900000
2880000
2860000
2840000
720000 700000 680000 660000 640000 620000 600000 580000 560000 540000
Longitude(m)
شکل (9) نقشه هم عمق سطح فوقانی زون مخزنیk4 در ناحیه شکل((10 نقشه هم ضخامت زون مخزنی k4 در ناحیه مورد
مورد مطالعه. مطالعه.
43
مطالعه پتروگرافی و پتروفیزیکی سازندهای کربناته پرمو- تریاس...
.3-2 مطالعات پتروگرافی
محققین مطالعات با ارزش زیادی بر روی سنگ سناسی 12]،2، [13، چینه شناسی 11 ]، 12 ،13، 14، [15 میکروفسیل 4]،
12، [16، رخساره های رسوبی 12 ]، [14، مدل سازی مخزن [17 ] و تکتونیک 5 ]، 7، [18 در بخشهای گوناگون خلیج
فارس بر روی این دو سازند به انجام رسانیده اند.
در این بخش سعی می شود از تلفیق مطالعات گوناگون به نتایج مطلوب در امر سرشت نمایی این دو مخزن برسیم. حدود210
مقطع نازک از مغزه های حفاری مربوط به سازندهای دالان و کنگان تهیه و پس از رنگ آمیزی با آلیزارین - رد- اس مورد
مطالعه میکروسکوپی قرار گرفت. براساس تقسیم بندی و نامگذاری دانهام (1962) ده رخساره سنگی مجزا در این سازند ها تشخیص داده شد .[1] این رخساره ها شامل:
:F1 انیدریت توده ای با فابریک پر مرغی.
:F2 مادستون دولومیتی/ آهکی اغلب با فابریک فنسترال و ندولهای انیدریتی بزرگ. :F3 باندستون استروماتولیتی لایه بندی شده.
:F4 وکستون/ پکستون پلوئیدی با خرده های اسکلتی.
:F5 دولوگرینستون/گرینستون اوئیدی با دانه بندی متوسط همراه با مقدار کمی خرده های اسکلتی.
:F6گرینستون/ دولوگرینستون انتراکلاستی همراه با انکوئید و تخلخل بین دانه ای. :F7 گرینستون اوئیدی و پلوئیدی با دانه بندی خوب.
:F8 کنگلومرای داخل سازندی همراه با پلاگهای انیدریتی.
:F9 باندستون با آشفتگی زیستی پلوئیدال و خرده های اسکلتی دیگر. :F10 دولوباندستون ترومبولیتی با آشفتگی زیستی مخصوص دریای باز.
می باشند. شکل های 11 و 12 درصد فراوانی و محیط رسوبی هر یک از این رخساره ها را در این سازندها نشان می دهد.
25
20
15 Frequency
10
5
0
CF10 CF9 CF8 CF7 CF6 CF5 CF4 CF3 CF2 CF1
Core Facies
شکل((11 دیاگرام فراوانی انواع رخساره های سنگی در سازندهای دالان و کنگان.
شکل((12 محیط رسوبی انواع رخساره های سنگی در سازندهای دالان و کنگان.
43
مطالعه پتروگرافی و پتروفیزیکی سازندهای کربناته پرمو- تریاس...
بعد از تعیین انواع رخساره های موجود در این سازندها با استفاده از مطالعه پتروگرافی رخساره ها، میزان تخلخل و تراوایی رخساره ها در آزمایشگاههای مخصوص توسط گاز هلیوم (برای تعیین تخلخل) و هوا (برای تعیین تراوایی) مشخص شده
و در نهایت ارتباط بین تخلخل و تراوایی در هر یک از رخساره ها مورد بررسی قرار گرفت. در شکل های زیر مطالعه
پتروگرافی هر یک از رخساره های ذکر شده و رابطه بین تخلخل و تراوایی در آنها آورده شده است.[1]
