بخشی از مقاله
نگاه اسلام به ورزش و تربيت بدني
اسلام به عنوان دين كامل به ورزش جسم در جهت تمام و تكميل كردن ابعاد وجودي انسان، اهميت لازم را داده و بر جنبه‌هاي مختلف آن از جمله شخصيت‌سازي كودكان، اهميت جسم، مسابقه و نام بردن و تاكيد كردن بر برخي از ورزش‌ها، سنگ تمام را گذاشته است.
شخصيت سازي كودكان:
اگر چه در علم روانشناسيِ شخصيت در زمان ما به نكات جالبي در ساختار انسان از جمله بازي‌هاي كودكانه مطالبي گفته شده و با دقت به بررسي اين قسمت مهم از زندگي آدمي پرداخته‌اند ليكن به لحاظ ساختار انسان مدار دين اسلام، از همان آغاز اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است.
در قرآن كريم مي‌خوانيم: «ارسله معنا غدا يرتع ويلعب و انا له لحافظون»
« اي پدر[ فردا او را با ما به ]صحرا بفرست كه در چمن و مراتع بگردد و بازي كند و البته ما از هر خطري او را محافظت مي‌كنيم».
اين گذر قرآن كريم بر امري طبيعي است كه برادران يوسف از آن استفاده كردند و به پدر اصرار كردند كه او را با خود به صحرا ببرند، در ضمن روايتي در آيين تربيت فرزندان، امام صادق عليه السلام نيز بر اين امر تصريح مي‌فرمايند: «طفل هفت سال بازي كند، هفت سال خواندن و نوشتن بياموزد و هفت سال حلال و حرام را ياد بگيرد». در امر تربيت توصيه‌ي ائمه‌ي معصومين (عليهم صلواه الله)، همراهي با كودكان در بازي با اوست:
امام المتقين حضرت علي عليه السلام مي‌فرمايد:
«رحمت خدا بر پدري كه در راه نيكي و نيكوكاري به فرزند خود كمك كند، به او احسان نمايد و چون كودكي، رفيق دوران كودكي وي باشد و او را عالِم و مؤدب بار آورد».
نگرش اسلام به مسابقات ورزشي:
مسابقه همواره از حس برتري جويي انسانها نشأت گرفته و اين خود، نوعي پيشي گرفتن و جلو افتادن تلقي مي‌شود اسلام كه ديني است انسان ساز، به اين امر توجه كامل دارد و از اين حس طبيعي در جهت ارتقاء روحيه‌ي الهي و معنوي، بهره برده است و آنان را به سوي انجام كارهاي خير دعوت و تشويق كرده است:
«ولكل وجهه هو موليها فاستبقواالخيرات» «و هر كسي را راهي است به سوي حق پس در كارهاي نيك از يكديگر پيشي بگيريد».
يا در جاي ديگر در اوصاف بندگان راستين خداوند مي‌فرمايد:
«اولئك يسارعون في الخيرات و هم لها سابقون» «چنين بندگاني درسعادت و خيرات تعجيل مي‌كنند و اينان هستند كه در كارهاي نيك سبقت مي‌جويند».
مسابقات ورزشي و سيره‌ي پيامبر (ص)
با نگرش به زندگاني پيامبر (ص) به اين نكته مي‌رسيم كه ايشان مسابقات را تأييد مي‌فرمودند، امام صادق عليه السلام مي‌فرمايند شخصي اعرابي به مدينه آمد و به پيامبر خدا (ص) پيشنهاد مسابقه‌ي شترسواري كرد، پيامبر (ص) قبول فرمود، در اين مسابقه، شتر پيامبر (ص)، از شتر اعرابي عقب ماند، پيامبر (ص) به اصحاب فرمود: شما اين شتررابالا برديد و خداوند دوست داشت كه او را پايين بياورد. كوهها براي كشتي نوح، گردن فرازي كردند و كوه جودي، تواضعش بيشتر از همه بود، به همين جهت، خداوند كشتي نوح را بر كوه جودي فرود آورد.
ائمه‌ي ما نيز در اين امر از پيامبر اسلام (ص) تبعيت داشته‌‌اند، در تاريخ آمده است هشام بن عبدالملك از امام باقر عليه السلام خواست تا در مسابقه‌ي تيراندازي شركت كند (و قصد او تخفيف مقام امامت بود) امام علي عليه السلام نيز پذيرفتند:
امام (ع) كمان را برداشت و هدف را نشانه گرفت و دقيقا تير را بر هدف زد، سپس تير ديگري خواست و طوري نشانه روي كرد كه دقيقا تير دوم بر تير اول سوار شد و به همين ترتيب تير سوم را بر تير دوم و تير چهارم را بر تير سوم.... در امر مسابقه در فقه ما نيز جواز بعضي ورزش‌ها (براي مسابقه) اعلام شده است.
ورزش هاي مورد تأكيد در اسلام:
با بررسي متون اسلامي روشن مي شود كه ورزشهايي چون تيراندازي، سواركاري، شنا، شمشيرزني، كشتي، مبارزه با نيزه و وزنه برداري، مورد تأكيد اسلام قرار گرفته‌اند و به لحاظ اهميت آنها به طور گذرا به اين متون مي‌پردازيم:
تيراندازي: ورزش تيراندازي با كمان يكي از پربهاترين ورزش‌ها در نظر اسلام و متون ديني ماست؛ تا جائيكه در قرآن كريم نيز از آن نام برده شده است: «و ما رميت إذا رميت ولكن الله رمي» ([اي پيامبر] تو تير نيانداختي بلكه خداوند تير انداخت) پيامبر اسلام (ص) نيز در مورد اين ورزش مهم مي فرمايند:
«احب اللهو إلي الله تعالي إجراء الخيل والرمي» «بهترين بازيها در پيشگاه خداوند تعالي اسب دواني و تيراندازي است».
و يا در حديث ديگري فرموده‌اند:
«همانا زمين بر شما گشوده مي‌شود و دنيا شما را كفايت خواهد كرد پس هيچ يك از شما هنگامي كه سرگرم تيراندازي است احساس عجز و سستي نكند.»
اسب سواري: ورزش سواركاري از جمله ورزشهايي است كه در متون ديني ما اعم از قرآن و روايات در باره‌ي آن سخن به ميان آمده است از نمونه‌هاي آن موارد زير است:
«و شما [اي مؤمنان] در مقام مبارزه با آنها خود را مهيا كنيد و تا آن حد كه مي‌توانيد از آذوقه و آلات جنگي و اسبان سواري براي تهديد دشمنان خدا و دشمنان خود فراهم سازيد».
و در حديثي پيامبر اسلام (ص) مي فرمايند:
«مسابقه به جز در اسب سواري، شتر سواري و تيراندازي جايز نمي‌باشد».
شنا: شنا نيز در زمره‌ي ورزشهايي است كه بر يادگيري آن تاكيد شده است تا جاييكه پيامبر اكرم (ص) آنرا جزء حقوق فرزندان نسبت به پدر قرار داده است و فرموده:
«حقِ فرزند بر پدرش آن است كه نوشتن، شنا كردن، تيرانداختن را به او بياموزد و او را جز با غذايِ خوب و حلال تغذيه نكند».
كشتي: ديگر از ورزشهايي كه در روايات در مورد آن سخن رفته ورزش كشتي است، در بحارالانوار، مرحوم مجلسي (ره) داستاني را در مورد كشتي گرفتن امام مجتبي و امام حسين (عليهماالسلام) آورده كه عينا نقل مي‌نمايم:
امام صادق عليه السلام فرمود:
«يكي ازشبها پيامبر اكرم (ص) همراه امام حسن و امام حسين (عليهماالسلام) وارد خانه‌ي حضرت فاطمه (س) گرديد، پيامبر اكرم (ص) به فرزندانش فرمود؛ برخيزيد و با يكديگر كشتي بگيريد، دو كودك برخاستند و به كشتي گرفتن مشغول شدند، حضرت فاطمه (س) كه براي انجام كاري به خارج از منزل رفته بود، به خانه بازگشت و و صحنه‌ي كشتي فرزندان را مشاهده نمود و شنيد كه پيامبر (ص) امام حسن (ع) را براي پيروزي در مسابقه تشويق مي فرمايد، پس حضرت زهرا (س) با تعجب گفت: آيا براي پيروزي، يكي از ايندو را تشويق مي‌كنيد؟! آن هم تشويق فرزند بزرگتر براي مغلوب كردن فرزند كوچكتر!
پيامبر (ص) فرمود: دخترم آيا رضايت نداري به اينكه من فرزندم حسن (ع) را براي پيروزي بر فرزندم حسين (ع) تشويق كنم در حالي كه دوستم جبرئيل امين نيز فرزندم حسين (ع) را براي پيروزي بر فرزندم حسن (ع) تشويق مي نمايد».
در ورزش‌ها نيز مِلاك و ارزش، الهي شدن است و با اخلاق بودن لذا پيامبر (ص) در مورد ورزش كشتي فرمودند: « همانا كسي در كشتي پيروز است كه هنگام غضب بر نفسش مسلط باشد».
به همين مقدار اكتفا مي‌كنيم كه اجمال و خلاصه اي است از بهايي كه اسلام براي ورزشكاري قائل است. نوشتار حاضر با اين ديدگاه كه ورزش در اسلام ارزشمند است و اهميت به ترتيب بدني مورد نظر مي‌باشد مهيا گرديده ولي ذكر اين نكته كه هدفمندي كار را روشن مي‌نمايد لازم است كه ديدگاه اسلام به ورزش نيز مانند هر مقوله و واقعيت ديگر انسان سعادتمند است، انساني كه مقرر شده درزمين و حيات دنيوي با ارزش‌هاي اخلاقي جانشين خداوند سبحان گردد و در حيات جاويد در جوار رحمت الهي به سعادت و حيات پاك ابدي برسد.
به همين روي طي صفحات آينده به اخلاق ورزشي يك كماندار، آيين و آداب انساني - الهي اين ورزش مهم (در نظر اسلام) خواهيم پرداخت، اميد اين است كه پرورش جسم و تعالي روح در خوانندگان و مخاطبان به خصوص ورزشكاران در اين رشته موجب جلب رحمت واسعه‌ي خداوندي گردد و همگان را به سعادت دنيا و آخرت برساند.
شاد و سلامت و سعادتمند باشيد.
«گفتار چهاردهم - در آداب تير و كمان در ادبيات كهن پارسي»
براي حسن ختام اين نوشتار مناسب ديدم كه با رجوع به متون غني پارسي چند كلامي در آداب كمانداري و تير و كمان بازگو نمايم:
نيك سهل است زنده بي جان كرد كشـته را بـاز زنده نتوان كرد
شـرط عقل اسـت صبـر تـير انداز كه چو رفت از كمان نيايد باز
كاشفي سبزواري در فصل پنجم از باب هفتم فتوت نامه‌ي سلطاني در قبضه‌ي كمان حرب (جنگ) چنين مي نويسد:
بدان كه كمان داري علم شريف است و در او قواعد و اركان بسيار بيان كرده‌اند و ما از جمله آنچه لايق اين مختصر باشد بياريم:
اگر پرسند كه كمان داري از كه مانده؟ بگوي در اين امت (مسلمانان) از سيد الشهداء حمزه كه پيوسته تيرانداختي و گفته‌اند كه حضرت رسالت (ص) تيرانداخته‌اند و در آن كه آن حضرت كمان به دست گرفته‌اند هيچ ترديدي نيست....
اگر پرسند كه كماندار را اول چيزي كه دربايست (شايسته) است چيست؟ بگوي استاد مشفق كه اگر كسي را استاد نبود (به خود) در اين كار نتوان شروع نمود و اگر نمايد به هيچ جا نرسد و از او هيچ كار نيايد. ... اگر پرسند كه كمان به چه تمام شود؟ بگوي زه كه كمان بي زه ناقص باشد.
اگر پرسند كه روح كمان كدام است؟ بگوي زه بركمان به جاي روح است در بدن.
اگر پرسند كه غذاي كمان چيست؟ بگوي آتش كه چون در كمان كژي پيدا شود زود آن را به آتش راست كنند تا فاسد نگردد...
اگر پرسند كه آينه‌ي كماندار كدام است؟ بگوي نشانه كه از اول كشيدن، كمان و پيوستن تير تا آخر گشادن چشم را بر او بايد دوخت و به جاي ديگر مشغول نبايد ساخت، اين نكته‌اي چند بود از علم كمان داران ....
• اصول تيراندازي:
1-هواشناسي
هنگام تيراندازي بايد هوا نه گرم و نه سرد باشد و باران و برف و باد هم نباشد زيرا در اين مواقع تيراندازي مناسب نيست و تير خوب به نشان نمي‌توان انداخت.
2-شيوه ي ايستادن
بايد تيرانداز چنان بايستد كه پهلوي چپ با پاي راست، برابر هدف باشد و كعب پاي راست مقابل پاشنه‌ي پاي چپ و ميان هر دو پاي يك گام بيشتر فاصله نباشد و بايد نوك يا سرپاي چپ را به زمين سخت و محكم نگهدارد و پاشنه را كمي از زمين بلند كند و اين در صورتي است كه ايستاده بخواهد تيراندازي كند ولي اگر بخواهد نشسته تير بيندازد، بايد پاي راست را خم كند و پاي چپ را ستون نمايد و برافرازد. چنانكه فردوسي فرموده است:
ستون كرد چپ را و خم كرد راست خروش از خم چرخ چاچي بخاست
و اگر بخواهد از بالا به پايين (از فراز به نشيب) تيراندازد بايد «مرفق» دست چپ را بر زانوي چپ تكيه دهد تا دست نلرزد.
3-شيوه قبضه گرفتن
بايد تيرانداز به قدري تمرين كند كه در موقع كمان گرفتن كف دستش آبله نكند و انگشت ابهام وي زخم نشود و تا ول نزند و نلرزد و انگشتان به يكديگر نپيچد و از يكديگر باز نباشد. هركدام از اين علتها (اشكالات) اگر ظاهر شود، تيراندازي درست انجام نخواهد شد...
4-دست درست داشتن:
بايد دست چپ كه كمان را گرفته با ساعد راست باشد زيرا اگر بالا باشد تيربلند مي‌افتد و اگر پايين‌تر باشد تير به راست مي‌خورد، توضيح آنكه تيرانداز بايد «كباده» بسيار بكشد تا ستون فقرات قائم شود و بازوان نيرو گيرد و نلرزد، تا ستون قايم نشده اگر تيرانداز، تيراندازي كند عيبهاي بسيار پديد آيد.
5-مسافت دانستن:
بايد چشم تيرانداز «اندازه گير» باشد كه به مجرد نگاه كردن، حدس بزند كه مابين او و هدف يا دشمن چه مقدار فاصله هست...
6-كمان كشيدن
تيرانداز بايد هنگام كمان كشيدن اندكي زانو را فراخ كند ولي كمر را خم نكند و نيز در وقت كمان كشيدن هم بايد دم فرو بندد و تمام حواس خود را به زور تازه آورد تا به آن اندازه كه بايد كمان را كشيد، كشيده شود و آن هشت قبضه‌ي تير است و نيز حد كشيد كمان رسيدن زه و سوفار تير است به گوش (و در صورت امكان رسانيدن) و پيكان به شست دست چپ كه كمان را گرفته است. چنانكه فردوسي گفته است:
چو سو فارش آمد به پهناي گوش ز چرم گوزنان برآمد خروش
چو بوسيد پيكان سراگشت اوي گذر كرد از شهره پشت اوي
7-گشاد دادن
گشاد دادن يعني رها كردن تير، فردوسي مي‌فرمايد:
چو او از كمان تير بگشاد شست تن رستم و رخش جنگي بخست
«خواجه حافظ» به طور كنايه گويد:
بگشاي تير مژگان و بريز خون حافظ كه چنين كشنده‌اي را نَكِشد كس انتقامي
تفریح و ورزش پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله): عَلِّمُوا أوْلادَکُم السَّباحَةَ وَالرِّمایةَ. به فرزندانتان شنا و تیراندازی تعلیم دهید.
تیر اندازی کنید وسواری کنید ، اگر تیراندازی کنید بیشتر دوست دارم که سواری کنید ، هر چیزی که مرد بدان سرگرم شود بیهوده است جز آنکه مردی با کمان خود تیر اندازد یا اسب خود را تربیت کند یا با زن خود بازی کند ، همه اینها حق است و هرکس تیراندازی آموزد و آنرا ترک کند حق معلم خود را ادا نکرده است.
شنا و تیراندازی
جوانان و نوجوان ، برای رشد و کمال روحی و جسمی هم به فعالیتهای بدنی نیاز دارند و هم به طراوت و شادابی روح. باید تفریحات سالم را ، بگونه‌ای برای جوانان فراهم کرد که هم وقت آنها را پر کند و بیکار و سرگردان نمانند و هم در رشد جسمی و روانی آنان تاثیر داشته باشد.
حضرت علی علیه السلام به دو نوع از سرگرمیهای خوب اشاره می‌فرماید: "علـِّموا اولادکم ، السباحة و الرمایة."
به کودکان و نوجوانان خود ، شنا و تیراندازی بیاموزید. (البته قابل ذکر است که در زمان حضرت علی علیه السلام تیراندازی و فراگیری آن امر مهمی بود اما در این زمان شاید فراگیری موارد دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.)
تیراندازی رایاد بگیرید و فرزندانتان نیز بیاموزید. « پیامبر اکرم»
پـِینت‌بال (Paintball)
یک نوع بازی گروهی که در آن چندین نفر در دو گروه رقیب با سلاحهایی که گلوله‌های رنگ پرتاب می‌کنند به مبارزه برای تسخیر پرچم گروه مقابل می‌پردازند.
پینت بال را می‌شود در فارسی در قیاس با تیراندازی، «رنگ‌اندازی» نامید.
پینت بال یک توپ(گلوله) ژلاتینی (از جنس ژلاتین کپسول دارویی) است. که داخل آن با رنگ خوراکی پر شده است و پس از سلیک توسط تفنگ (مارکر مخصوص این ورزش) و برخورد به هدف ترکیده و رنگ آن پخش می‌شود که این نشانه مورد هدف قرار گرفتن است. به سادگی می‌توانید تصور کنید در نگاه اول این ورزش به مانند یک میدان جنگ واقعی است که هر کس که مورد اصابت قرار گرفته و رنگی شود از بازی حذف می‌شود تا یک تیم کاملاً تیم دیگر را حذف کند. این تنها یکی از 100ها سناریوی (داستان) تعریف شده این ورزش است و یا حتی خود شما با توجه به سلیقه شخصی خود یک سناریو تعریف کنید. از این ورزش به دلیل هیجان زیاد آن به عنوان مهیج‌ترین ورزش جهان یا شطرنج زنده به دلیل فکری بون آن یاد می‌شود .
