بخشی از مقاله
ضرورت آموزش مربيان تربيت بدني در زمينه طب ورزشي
از آنجا كه مربي ورزش درتماس نزديك با ورزشكار است و بيشترين تأثير را روي او دارد ، توجه به كيفيت و كميت آموزش مربيان از اهميت خاصي برخوردار است . اين آموزش‌ها ، چنانچه از ابتدا و در زمينه هاي متنوع به اجرا در آيند ، بي‌شك ميتوانند پايه‌ريزي ورزشي صحيح وعلمي در رشته‌هاي گوناگون باشند . مربيان در درجات متفاوت تحصيلي ، خصوصاً تحصيل كنندگان دانشكده‌هاي تربيت بدني ميتوانند در كنار درسهاي عملي و تئوري مختلف ، از زمينه‌هاي علمي مكمل ورزش نيز بهره جويند .
در بخش طب ورزشي كه جزء لاينفك علوم ورزشي مي‌باشد ، اهميت موضوع بسيار بالاست . آموزش زمينه هاي مختلف طب ورزشي شامل تغذيه ورزشي ، روانشناسي ورزشي ، علم تمرين ، حركات اصلاحي ، بيماريها و ورزش ، دوپينگ ، آسيب شناسي در رشته‌هاي ورزشي و نحوه برخورد با آسيبها و نوع درمان آنها در صورت اجراي مناسب ، ميتواند ورزش علمي و جذاب را كه از نظر پزشكي هم ضامن سلامتي باشد ، رقم بزند .
اگر به تعريف ورزش ازديدگاه پزشكي توجه كنيم كه عبارت است از فعاليت با نشاط جهت زندگي سالم در مي‌يابيم كه زمينه‌هاي ايجاد اين نوع حركات را ، در آموزش صحيح ورزش با توجه به اصول علمي و طب ورزشي خواهيم يافت . متاسفانه در حال حاضر ، يا به موضوعات ذكر شده توجه نميشود يا در صورت وجود سرفصل‌هاي طب ورزش در آموزش مربيان ، تدريس مباحث آن توسط افراد غير متخصص صورت مي‌گيرد .
لذا شاهد آن هستيم كه جامعه ورزشي به شكل غير علمي به ورزش مي‌پردازد . يا مربيان ورزش ، بدون آگاهي لازم به افرادي كه داراي سنين متفاوت و مشكلات جسمي مختلف هستند ، ورزش يكساني را توصيه مي‌كنند و آموزش مي‌دهند كه منجر به صدمات جسمي و حتي تهديد سلامت ورزشكار و در نهايت ترك ورزش مناسب ميشود .
مسئولان محترم تربيت بدني ، بايد توجه خاصي نسبت به امر آموزش طب ورزش ، در حد پايه براي مربيان و دانشجويان اين رشته‌ها در دانشگاه مبذول دارند ، بديهي است نتايج مثبت و سازنده اين حركت علمي به نفع جامعه ورزشي خواهد بود و به ايجاد زمينه‌هاي صحيح ورزش همگاني و تحقق جامعه سالم منجر خواهد شد .
معاينات پزشكي كودكان و نوجوانان ورزشكار
با گسترش و توسعه ورزش در جوامع بشري ، توجه به ورزش در دوران كودكي و سنين بلوغ ، جايگاه خاص خود را يافته است ، اما علم ورزش و طب ورزشي نيز در راستاي توسعه ورزش در اين سنين همراه و همگام با ورزش در جهت معرفي اصول علمي و ارائه راهكارهاي مناسب حركت كرده است . معاينات پزشكي قبل از شركت در مسابقات و تمرينات ورزشي ( PSE) با گرفتن شرح حال و انجام معاينات بويژه سيستم عضلاني اسكلتي شروع ميشود . اين مرحله ميتواند در 8-1% كودكان ورزشكار مشكلات احتمالي را پيش‌بيني نموده و مانع از شركت كمتر از يك درصد آنان در فعاليتهاي ورزشي گردد.
هدف از معاينات پزشكي كاهش ميزان آسيبهاي ورزشي يا مرگ ناگهاني ناشي از ورزش در كودكان داراي بيماريهاي جسمي زمينه اي است كه قبلاً تشخيص داده نشده‌اند . لذا اين موضوع از ورزش در كودكان داراي بيماريهاي جسمي زمينه‌اي است كه قبلاً تشخيص داده نشده‌اند . لذا اين موضوع از لحاظ مسائل قانوني و بيمه ورزشي نيز مهم مي‌باشد . لازم به ذكر است انجام بيمه ورزشي جهت حضور در كليه تمرينات و مسابقات براي كودكان ورزشكار الزامي است .در صورت امكان بايد معاينات پزشكي (PSE) با ويزيت هاي ساليانه كودكان با تأكيد بر مراقبتهاي پيشگيري همراه باشد .بهترين زمان براي انجام معاينات پزشكي 6-3 هفته قبل از شروع مسابقات است كه طي اين مدت در صورت وجود آسيبهاي قبلي زمان كافي جهت بهبودي و شناسائي موارد جديد آسيب ديدگي وجود داشته باشد . در صورت عدم وجود علامت باليني در معاينات نياز به انجام آ‌زمايش نيست . 75 درصد يافته‌هاي مهم براساس شرح حال كودك مشخص مي گردد كه در اين مرحله پرسيدن سوالاتي راجع به گذشته كودك ورزشكار از والدين نقش اساسي دارد .
اين سئوالات بيشتر در ارتباط با سابقه پزشكي قبلي ، جراحي ، اختلالات قلبي عروق ، ريوي ، پوستي ، بينائي ، عضلاني اسكلتي ، سلامت روحي و رواني - عصبي و اختلالات قاعدگي در دختران ورزشكار مي‌باشند . همچنين وضعيت واكسيناسيون ، آلرژي و تغذيه نيز اهميت دارد .
شايعترين مشكلي كه در معاينات پزشكي ديده مي شود آ
سيبهاي ورزشي قبلي است كه مورد بررسي و درمان قرار نگرفته اند . بنابراين ارزيابي وضعيت عملكرد سيستم عضلاني اسكلتي بويژه زانو و مچ پا مهم است .
مرگ ناگهاني در كودك ورزشكار بيشتر ناشي از مشكلات شناخته نشده قلبي شامل بزرگي قلب ، ناهنجاري عروق كرونري يا پارگي آئورت است .در بسياري موارد بيماري قلبي زمينه اي بدون علامت فقط با مرگ ناگهاني حين ورزش بروز مي كند .
راديوگرافي قفسه سينه ، نوار قلب (ECG) و اكوكارديوگرافي
( Echocardiography) بصورت روتين توصيه نمي شود ولي در صورت شك به وجود اختلال زمينه‌اي قلبي در كودك ورزشكار براساس شرح حال ومعاينات با مشاوره متخصص قلب و عروق يا فوق تخصص بيماريهاي قلبي كودكان انجام موارد فوق الزامي است كه اهميت موضوع بويژه در صورت وجود سابقه‌اي از سنكوپ ، طپش قلب ، تنگي نفس حين ورزش ، بيماري قلبي در بستگان درجه يك ، سندرم Q-T طولاني ، كارديوميوپاتي هيپرتروفيك و سندرم مارفان چند برابر خواهد بود .
جدول1-01 معاينات پزشكي كودكان قبل از شركت در مسابقات و تمرينات ورزشي (PSE)
توصيه‌هاي فدراسيون جهاني طب ورزشي
1) بايد قبل از شروع ورزش هر شركت كننده مورد معاينات پزشكي وسيعي قرار گيرد تا اطمينان حاصل شود كه فقط كودكان بدون عوامل خطر براي سلامتي به ورزش رقابتي پذيرفته شوند . براي جلوگيري از صدمات ناشي از فشار و تمرين بيش از حد كه در نوجوانان شايعتر است ، نظارت طبي كامل و منظم لازم است .
2) مربي علاوه بر مربيگري ، مسئوليت تربيت و آموزش كودكاني كه به او اعتماد كرده‌اند را نيز بر عهده دارد مربي بايد در مورد مسايل بيولوژيكي ، جسمي و اجتماعي خاص رشد كودكان اطلاعاتي داشته باشد و بتواند از آنها در حرفه‌اش استفاده نمايد .
3) مربي بايد خصوصيات فردي و فرصتهاي بيشتر رشد كودكان را شناسائي نمايد و آنها را به عنوان معيار اصلي در طراحي برنامه‌هاي ورزشي مورد نظر قرار دهد . احساس مسئوليت نسبت به رشد همه جانبه كودكان بايد بر نيازهاي تمريني و مسابقات ارجحيت يابد .
4) اگر مربيگري كودكان تحت نظارت طبي و آموزشي انجام شود ، فرصتهاي رشد ارزشمندي را براي كودكان شركت كننده ايجاد خواهد نمود ولي اگر اين مساله بصورت انجام تمرين براي رسيدن به حداكثر كارايي ورزشي به هر قيمتي تبديل شود ، از لحاظ قانوني و پزشكي محكوم است . البته اين مورد تا حد زيادي براي نوجوانان صدق مي كند .
5) تنوع فعاليتهاي ورزشي سبب افزايش موفقيت و احساس لذت از ورزش در كودكان خواه
د شد . بايد از اختصاصي شدن زودرس و پيش از موقع فعاليت ورزشي جلوگيري شود .
6) بايد كودكان شركت كننده در ورزشهاي داراي برخورد را براساس بلوغ ، مهارت وقدرت بدني تقسيم بندي كرد نه براساس سن تقويمي آنها .
7) جهت كاهش خطر آسيب ديدگي كودكان بايد مدت زمان و قوانين بازي را متناسب با سن شركت كنندگان تغيير داد و جلسات تمرين را به خوبي طراحي و برنامه‌ريزي نمود .
8) نبايد كودكان را قبل از كامل شدن بلوغ به مسابقات وزنه برداري تشويق نمود .
9) انجام مسابقات دوي خيلي طولاني از نظر مسافت براي كودكان قبل از سن بلوغ توصيه نميشود .
جمع بندي جهت يك كيف پزشكي و وسائل
• راه هوائي ووسائل تهويه
سيم چين يا قيچيهاي سنگين جهت برداشتن وسايل در صورت لزوم
راههاي هوائي دهاني حلقي (دهاني ) در اندازه‌هاي مختلف
راههاي هوائي بيني حلقي ( بيني )
كولار سفت گردني با اندازه مناسب بيماران
ماسك جيبي جهت تهويه
كيسه ، دريچه ، ماسك ( ماسك و كيسه تهويه )
لوله هاي داخل تراشه با ميله مربوطه
فورسپس‌هاي بزرگ ( فورسپس مك گيل )
لارنگوسكوپ با تيغه ( و باتري‌ها )
كاتتر شماره (14) براي كريكوتيروئيدوتومي سوزني
سرنگ (cc 10)
چرب كننده
ساكشن قابل حمل( دستي )
مخزن اكسيژن و ذخيره كننده
• وسايل گردش خون
كاتترهاي داخل رگي
مايعات داخل رگي ( نرمال سالين يا رينگر لاكتات)
لوله گذاري داخل رگي
نوار چسب براي محكم كردن كاتتر داخل رگي درمحل خود
نوار كشي جهت تورنيكه
وسيله دفيبريلاسيون اتوماتيك خارجي
• متفرقه
دستكش‌هاي معاينه ( جفت هاي استريل و غير استريل )
قيچيهاي تروما و بانداژ ( بريدن لباسها ، نوار)
گازهاي استريل جذب كننده ( 4× 4)
پانسمان و بانداژ استريل
فشار دهنده هاي زبان
اپليكاتورهاي نوك پنبه‌اي
سرنگ ها و سرسوزن‌ها
بي‌حس كننده‌هاي موضعي
پاك كننده‌هاي الكلي
محلولهاي ضد عفوني
كيت بخيه ( گيره‌ها ، مواد بخيه ، سوزن گير ، قيچي )
چراغ قوه
گوشي پزشكي
كاف فشار خون
اتوسكوپ ، افتالمسكوپ با فيلتر آ‌بي
دماسنج مقعدي و دهاني
آتل سريع ( جهت بازو يا پا )
چكش رفلكس
محافظ چشم
آئينه
پتوي Foil براي گرم كردن مصدوم
قطره‌هاي چشمي فلوئورسين
نوارهاي كاغذي ادرار
كيسه‌هاي پلاستيكي براي يخ وزباله هاي زيستي
پد يا نرم‌هاي تجويزي
فهرست مواد ممنوعه
جهت انتقال
تخته مهره‌اي با محافظ طرفي سر
برانكارد
• داروها ده )
قند ( پنجاه درصد ، سرنگ هاي از قبل پر شده )
اسپري Nitro
بخور Ventolin
چادر تهويه
داروهاي ضد التهابي
داروهاي آنتي بيوتيك
ساير داروها
وضعيت‌هاي نيازمند انتقال اورژانس
اقدامات كنار زمين براي ورزشكار مصدوم * داخل وريدي = IV
پرسشنامه وضعيت سلامت كودكان ورزشكار
سوالات
1) آيا از زمان آخرين معاينات ، بيماري يا آسيب داشته است ؟
2) آيا سابقه بيماري مزمن، بستري در بيمارستان يا جراحي وجود دارد ؟
3) آيا سابقه مصرف دارو وجود دارد ؟
4) آيا سابقه حساسيت دارويي ، آلرژي غذايي يا نيش حشرات وجود دارد ؟
5) آيا سابقه مرگ ناگهاني در بستگان درجه اول در سن زير 50 سال وجود دارد ؟
6) آيا سابقه افزايش فشار خون وجود دارد ؟
7) آيا سابقه محدوديت فعاليت ورزشي توسط پزشك وجود دارد ؟
8) آيا مشكلات پوستي وجود دارد ؟
9) آيا سابقه تشنج ،سردرد ، اختلال حافظه و ضربه مغزي وجود دارد ؟
10) آيا سابقه گزگز يا بيحسي انگشتان وجود دارد ؟
11) آيا سابقه مشكلات حين ورزش در گرما وجود دارد ؟
12) آيا سابقه آسم ، آلرژي ، اختلال تنفس و درد قفسه سينه وجود دارد ؟
13) آيا سابقه استفاده از وسايل و تجهيزات حفاظتي حين ورزش
وجود دارد ؟
14) آيا سابقه استفاده از عينك ، لنز يا اختلالات چشم وجود دارد ؟
15) آيا سابقه درد يا تورم مفصل ، شكستگي و كشيدگي عضلات و تاندون‌ها وجود دارد ؟
16) آيا سابقه ك اهش يا افزايش وزن وجود دارد ؟
17) آيا سابقه احساس ترس يا استرس وجود دارد ؟
18) آيا سابقه واكسيناسيون اخير ( كزاز ، هپاتيت B ، MMR) وجود د
ارد ؟
19) آيا سابقه پريود ماهانه ( دختران ورزشكار ) وجود دارد ؟
دلايل
• هدفمند نمودن معاينات فيزيكي
• تعيين برنامه‌ريزي درماني و مشاوره
• شناخت داروهايي كه مصرف آنها با فعاليت ورزشي تداخل دارد .
• آگاهي پزشكان نسبت به واكنشهاي آلرژيك
• شناسايي علل مرگ ناگهاني مربوط به اختلالات قلبي عروقي
• شناسايي اختلالات قلبي عروقي
• شناسايي مشكلات جسمي
• شناسايي بيماريهاي قابل سرايت از طريق تماس پوستي در ورزش
• شناسايي اختلالات نورولوژيك
• شناسايي اختلالات نورولوژيك
• شناسايي بيماريهاي ناشي از گرما حين ورزش
• شناسايي عوامل مرتبط با EIA ( آسم ناشي از ورزش )
• شناسايي عوامل خطر توسط پزشك جهت پيگيري (Follow up)
• شناسايي اختلالات بينايي
• شناسايي اختلالات عضلاني - اسكلتي
• شناسايي اختلالات تغذيه‌اي
• شناسايي مشكلات كودك در مدرسه يا منزل ، مصرف دارو ، اختلالات تغذيه‌اي
• بررسي وضعيت سلامت كودك
• شناسايي آمنوره ، اوليگومنوره ، تغذيه ضعيف و شكستگي ناشي از استرس
فرم معاينات پزشكي كودكان ورزشكار
نحوه ارزيابي كودكان ورزشكار با آسيب مهره هاي گردني
ارزيابي كودكان مبتلا به آسم ناشي از ورزش
عوارض سوء مصرف ( دوپينگ ) استروئيدهاي آنابوليك بر اعضاي بدن
پوستي
• افزايش آكنه
• طاسي با الگوي مردانه
قلبي عروقي
• افزايش فشار خون
• افزايش كلسترول
• كاهش HDL
• احتمال كارديوميوپاتي
عضلاني - اسكلتي
• بسته شدن اپي فيز
• كشيدگي تاندون
روحي -رواني
• روحيه تهاجمي
• تغيير ميل جنسي
• افسردگي
كبد – مجاري صفراوي
• افزايش آنزيم‌هاي كبدي
• افزايش بيلي روبين ( زردي )
• پلئوزيس هپاتيس
• تومورهاي كبدي
ادراري - تناسلي
• هيپرتروفي كليتوريس ( دختران )
• آتروفي بيضه
• كاهش تعداد اسپرم
بسمه تعالي
آسيبهاي ورزشي
و
كمك‌هاي اوليه در ورزش
استاد : دكتر بهنام ثبوتي
آمار صدمات حاصل از فشار ورزشي بيش از حد در كودكان شركت كننده در ورزشهاي سازمان ي افته در حال افزايش است . فشار ورزشي بيش از حد ، صدمات مختصر ( ميكروتروما ) ولي مكرري به بافتهاي اندامهاي فوقاني و تحتاني وارد ميكند و باعث آسيب مي‌گر
دد.
كودكان نسبت به صدمه ناشي از فشار بيشتر از حد ، حساستر از بالغين هستند و خود بافتهاي در حال رشد و غضروف رشد ، عدم تعادل عضلاني را در اطراف مفاصل ايجاد مي‌كنند كه به نوبه خود احتمال آسيب ديدگي را مي افزايد .
مطالعات بيومكانيك نشان داده كه غضروف رشد كودكان نسبت به بزرگسالان در مقابل فشار حساستر و آسيب‌پذيرتر است . ميكروتروماي مكرري كه در اثر فشار مفرط ايجاد ميشود ، در اثر تمرين بيش از حد هم اتفاق مي‌‌افتد . عوامل ايجاد كننده صدمه شامل افزايش شدت تمرينات ، روشهاي نامناسب تمرين واستفاده از وسايل ورزشي نامناسب هستند . مربيان با تجربه مي‌دانند كه در دوره‌هاي رشد سريع بايد از شدت تمرين كاسته شود وبجاي آن از برنامه‌هاي ورزشي جبراني اختصاصي استفاده نمود تا عدم تعادل عضلاني را جبران كرده و جلوي صدمات را بگيرد .
زمينه‌هاي تئوري ذكر شده نشان مي‌دهند كه رشد ، ريسك فاكتوري براي صدمات ناشي از فشار بيش از حد مي‌باشد ومشخص ميكند كه ورزشكاران در حال بلوغ و نابالغ نياز به مراقبت دقيقي دارند .
به خوبي مشخص است كه مقدار قابل تحمل فعاليت ورزشي ، باعث تحريك رشد طبيعي جسم مي‌گردد. در افراد سالم و جوان اثرات مثبت و تحريك كننده رشد ، آثار بالقوه و منفي فعاليت بدني و خطرات ناشي از آن را خنثي ميكند . اين احتمال وجود دارد كه با افزايش فشار تمرين اثرات مفيد ورزش بر ساختار اسكلتي از بين رود و رشد طبيعي را مختل كند در مورد اثرات تمرين بدني شديد و ورزش بر روي دستگاه گردش خون اطلاعات زيادي در دست نيست .انجمن آمريكايي متخصصين كودكان (ACP) هشدار ميدهد كه وزنه‌برداري ميتواند باعث افزايش فشار خون شود وبلند كردن بارهاي خيلي سنگين در سنين قبل از نوجواني باعث صدمه اپي فيزها ميشود .
سطوح متفاوت كارايي ورزش در هر گروه سني غالباً به علت درجات متفاوت بلوغ است و نه به علت تفاوت مهارتهاي فردي ، تقسيم بندي براساس سن تقويمي كافي نيست وبايد از ساير تقسيم‌بندي‌هايي كه سن را بر حسب مقدار ظهور صفات ثانويه جنسي تخمين مي‌زند ، استفاده گردد.
در حال حاضر اطلاعات خيلي كمي درباره آثار استرس مفرط فيزيكي بر رش
د دستگاه‌ها و سيستم‌هاي مختلف بدن در اطفال و نوجوانان بدست آمده است . در چنين شرايطي شايد بتوان از تجربه چندين ساله طب كار استفاده نمود . در بسياري از كشورهاي جهان انجام كارهاي استريوتيپ (تكراري و يكنواخت ) و وارد آوردن فشار مفرط به كودكان ونوجوانان از نظر قانوني ممنوع شده است .
آسيبهاي ورزشي در كودكان ابتدا بايد توسط فرد معاينه كننده بويژه از نظر نبض‌هاي محيطي كنترل شوند تا در صورت بروز هر گونه اختلال در وضعيت خونرساني عضو با پزشك متخصص ارتوپدي مشاوره گردد . اين موضوع بويژه در صورت وجود شكستگيهاي باز يا آسيب اعصاب محيطي اهميت بيشتري خواهد يافت .
جدول 1-02 تقسيم‌بندي ورزش‌ها براساس ميزان برخورد ورزشكاران
وظايف نه گانه قانون مربيگري
1) طرح‌ريزي مناسب فعاليتهاي ورزشي
• اطمينان از شرايط مناسب ورزشكار
• آموزش پيشرفته مهارتهاي ورزشي
2) آموزش مناسب
• اجراي تكنيك هاي ورزشي مناسب با شرايط روز
• آموزش فوائد و مهارتهاي صحيح ورزشي
3) تدارك محيط ورزشي ايمن
• زمينه مسابقه / تمرين ، لوازم ورزشي مناسب
• جلوگيري از استفاده نادرست و يا بدون نظارت از تجهيزات
4) تهيه تجهيزات كافي و مناسب
• كنترل مرتب وسايل وتجهيزات ورزشي
5) گروه بندي ورزشكاران
• تقسيم بندي ورزشكاران براساس رشد فيزيكي ، سطح مهارت و ميزان تجربه
6) ارزيابي ورزشكاران از نظر آسيب‌پذيري و توانايي جسمي
7) نظارت دقيق بر انجام فعاليتهاي ورزشي
8) آگاهي از خطرات
9) تأمين اقدامات اوليه درماني در محيط ورزشي
نقش تيم طب ورزشي
شما به عنوان مربي، بهترين عضو تيم ورزشي هستيد . شما ميتوانيد به پزشك تيم با انجام اقدامات زير كمك كنيد :
1) كمك به پيشگيري از ضايعات ورزشي با روشهاي مناسب تمرين ، آموز
ش تكنيك ورزشي موثر و مطمئن و تحت نظارت پيوسته
2) جلوگيري از ايجاد ضايعات بيشتر در ورزشكار مصدوم
3) اطمينان از اينكه ورزشكار مصدوم تحت مراقبتهاي لازم پزشكي قرار گر
فته است.
4) اطلاعات لازم در مورد آسيبهاي ورزشي و برنامه‌هاي توانبخشي
5) برقراري ارتباط مناسب بين پزشك تيم و ورزشكار مصدوم
آسيبهاي ورزشي و عوامل موثر در آن
وقوع حوادث در حين ورزش امري اجتناب ناپذير است . آسيبهاي ورزشي گاهي در پي ضربات شديد به وجود مي‌‌آيد ( مانند شكستگي استخوانهاي ساق پا در بازيكنان فوتبال ) و گاهي به علت ضربات بسيار جزئي است ( ميكروتروما ) كه در دراز مدت تكرار ميشود ( شكستگي استخوان ران) ماهيت آسيب ورزشي به عوامل متعددي بستگي دارد كه به دو گروه تقسيم مي‌شوند :
1) عوامل داخلي : با ساختمان بدني از جمله سن ، جنس ، قدرت عضلاني و...ارتباط دارد اين نكته كه آماده سازي بدني وتمرينات ورزشي شايد برخي از اين عوامل را تغيير دهند در طب ورزشي بسيار مهم است .
2) عوامل خارجي : عواملي هستند با منشاء خارجي كه در آسيب ورزشي دخالت دارند .( كفش ورزشي ، زمين تمرين يا مسابقه ، روش تمرينات و ...)
عوامل داخلي موثر بر آسيبهاي ورزشي
• سن، جنس، ساختار بدني ، قدرت عضلاني
• ضعف عضلاني ، سفتي عضلات
• افزايش دامنه حركتي مفصل يا كاهش آن به طور مادرزادي
• انحراف قسمت جلوي پا به داخل
• صاف بودن كف پا
• قوس زياد كف پا
• بالا يا پايين قرار گرفتن كشكك زانو بطور غير طبيعي
• اختلاف طول اندام تحتاني
عوامل خارجي موثر بر آسيب هاي ورزشي
• روشهاي آموزش و تمرين ورزشكاران ، افزايش حجم و روش تمرينات ، تم
رين فاقد برنامه‌ريزي صحيح ، بازي خشونت آميز ، تغيير ناگهاني روش تمرينات
• سطح زمين ورزشي ( چمن طبيعي ، پيست مصنوعي ، چمن مصنوعي)
• تجهيزات ورزشي ( كفش نامناسب و ...)
• محيط ورزشي ( آب و هوا ، نور كم و ...)
آب و هواي سرد : كاهش قدرت ارتجاعي آب و هواي گرم : گرمازدگي
هنگامي كه ورزشكار ، دچار آسيب ميشود اين آسيب با صدمه اي كه فرد ديگري از اجتماع مي‌بيند تفاوت چنداني ندارد ، اما در هر رشته ورزشي آسيب‌هايي رخ ميدهد كه كم و بيش خاص آن رشته است . اين نكته در پيشگيري آسيبهاي ورزشي از اهميت فراواني برخوردار است و در زمان درمان نيز بايد در نظر گرفته شود . در شرايط مطلوب و استاندارد بايد فردي براي كمك به ورزشكار آسيب ديده اقدام كند كه اطلاعات كافي درباره موضوعات زير داشته باشد :
1) نوع تمرينات و روشهاي مورد استفاده در رشته ورزشي مورد نظر
2) اساس فيزيولوژيك فعاليتهاي بدني در آن رشته ورزشي
3) جنبه‌هاي مختلف رقابت ورزشي .
در چنين شرايطي اطمينان ورزشكار جلب ميشود و مي توان در جهت بازگشت وي به صحنه ورزش بصورت فعال عمل كرد .
روشهاي مهم در پيشگيري از بروز آسيبهاي ورزشي
1) معاينات پزشكي قبل از شروع فصل مسابقات ( آزمايشات ، بيماريابي ، وضعيت جسماني )
2) گرم و سرد كردن بدن بطور صحيح و علمي
3) تجهيزات حفاظتي متناسب با نوع رشته ورزشي
4) آموزش تكنيك و تاكتيك‌هاي مناسب و صحيح
5) راهنماي مناسب تغذيه
6) ممنوعيت بازي خشونت آميز
ارزيابي ورزشكار مصدوم
1) نخستين اقدام فوري شما بايد اين باشد كه از وارد شدن صدمه بيشتر به ورزشكار جلوگيري نمائيد .
2) ابتدا به ساير ورزشكاران و تماشاگران تذكر دهيد تا اطراف ورزشكار مصدوم را خالي نمايند زيرا تجمع آنها ميتواند موجب افزايش جراحات وارده هنگام انتقال شود.
3) سپس سعي كنيد ورزشكار مصدوم را آرام نموده ، از تحريك بيش از حد او قبل از ارزيابي جلوگيري نمائيد .
4) اكثر ورزشكاران پس از بروز ضايعه به دليل درد به اطراف غلطيده يا بالا و پايين مي‌پرند .اين حركات اضافي ممكن است سبب افزايش صدمات ورزشي شود .
5) همواره بايد به خاطر داشته باشيد كه در آسيبهاي شديد ورزشي نب
ايد ورزشكار حركت داده شود مگر اينكه در معرض صدمات بيشتر باشد (مصدوميت در وسط زمين ) اين نكته بويژه در آسيبهاي ورزشي كه خطر عوارض ستون فقرات ( گردن و كمر ) را دارد حائز اهميت است ( حمل با گروه هاي چهار نفره )
6) بايد وسايل ورزشي را از بدن ورزشكار مصدوم خارج نمود مگر اينكه باع ضروري است . اما در صورتي كه كلاه يا ماسك بازيكن مانع تنفس مصنوعي شود بايد آنها را خارج كنيد .
7) در صورت بروز خونريزي بلافاصله با دستكش ابتدا در محل خونريزي يا كمي بالاتر با دست فشار مستقيم وارد نمائيد بطوريكه در عرض چند دقيقه خونريزي متوقف شود . سپس زخم را با گاز استريل پوشانده وورزشكار مصدوم را جهت ارزيابي بيشتر به مراكز درماني بفرستيد .
كمك‌هاي اوليه در ورزش
1) مربيان نقش مهمي در سيستم طب ورزشي ايفا مي‌كنند . چنانچه پرسنل پزشكي در دسترس نباشد تأمين مراقبتهاي فوري براي ورزشكاران صدمه ديده به عهده مربيان خواهد بود .
2) والدين كودكان ورزشكار از شما بعنوان مربي انتظار دارند كه برانجام اقدامات اوليه درماني نظارت داشته باشيد .
3) يكي از وظايف نه گانه مربي تأمين اقدامات اوليه پزشكي براي ورزشكاران مصدوم است . قانون از شما براي تأمين مراقبت پزشكي استاندارد مطابق با برنامه تعليمي مربيگري انتظار دارد . اگر شما در انجام وظايف ضعيف عمل كنيد بيانگر غفلت شماست .
4) مهمترين نقش مربي در درمان ورزشكار مصدوم ارائه اطلاعات لازم در مورد چگونگي آسيب ديدن ورزشكار و ميزان پيشرفت او در برنامه‌هاي توانبخشي است .
5) شما بايد چگونگي آماده سازي يك ورزشكار آسيب ديده را براي انتقال به مراكز پزشكي ونحوه ارتباط مناسب با پرسنل اين مراكز بدانيد .
6) شركت در سمينارها تكنيكهاي كمك‌هاي اوليه و طب ورزشي و كارگاه آموزشي اطلاعات شما را افزايش داده و پيشرفت شما را تضمين خواهد نمود .
7) اقدامات درماني اوليه را در ضايعات ورزشي بياموزيد و از آن براي كمك به ورزشكاران استفاده نمائيد .
مراحل اقدامات اورژانس در آسيب هاي ورزشي
اگر آسيب ورزشي اتفاق افتاد طرح اورژانسي شما بايد به ترتيب شامل موارد زير باشد :
1) ارزيابي آسيب ورزشي
2) فردي رابط جهت فعال كردن سيستم پزشكي اورژانسي فرستاده شود
3) اجراي كمك‌هاي اوليه
4) همكاري با پرسنل پزشكي اورژانس در جهت آماده سازي ورزشكار براي انت
قال به مراكز پزشكي
5) همراهي مربي يا سرپرست يا والدين با مصدوم از جنبه رواني هم تأثير دارد
6) تكميل فرم گزارش حوادث ورزشي فدراسيون پزشكي ورزشي
انجام بيمه ورزشي جهت حضور در كليه تمرينات و مسابقات براي هر ورزشكار الزامي است.
اقدامات درماني اوليه هنگام بروزآسيبهاي حاد ورزشي
• در موارد ز يادي ورزشكار هنگام انجام فعاليتهاي ورزشي دچار عارضه پيچ خوردگي يا آسيب شديد زانو، صدمات حاد مچ پا و... ميشود ، آيا مي‌دانيد اولين اقداماتي كه هنگام بروز اين گونه آسيبها بايد صورت گيرد چيست ؟
• اقدامات درماني اوليه ، در واقع عكس‌العمل‌هايي به چگونگي پاسخ بدن و واكنشهاي التهابي ايجاد شده هستند . در حقيقت تلاش ما اين است كه تورم را كنترل كرده و ميزان هماتوم (خونريزي داخل ضايعه ) را كاهش دهيم . به اين ترتيب فرايندهاي بهبودي سريعتر و بهتر وارد عمل مي‌شوند . آنچه در اولين برخورد با ورزشكار مصدوم بايد انجام شود به صورت اصولي استاندارد شده با علامت اختصاري PRICE يا ICERS نشان داده ميشود .
P: Protection/ R: Rest /I: Icebag / C: Compression /E: Elevation /S: Support
1) سرما درماني (Cryotherapy)
• بعد از توقف فعاليتهاي ورزشي ورزشكار ، اولين قدم هنگام بروز آسيب حاد اندام‌ها ، سرما درماني است . اين كار با استفاده از كيسه يخ مخصوص اسپري‌هاي سرمازا وكيسه معمولي كه مقداري يخ در آن قرار داده شده انجام پذير است .البته توجه كنيد كه هيچ گاه يخ را مستقيماً روي بدن ورزشكار قرار ندهيد . زيرا سرماي مستقيم روي پوست اندام ميتواند عوارض نامطلوبي ايجاد نمايد .( ليوان يكبار مصرف ، در صورت نبودن ساير موارد ) مهمترين فوائد سرما درماني عبارتند از :
A: كاهش سرعت واكنشهاي التهابي
B: انقباض مويرگهاي منطقه وكاهش جريان خون و جلوگيري از ادامه روند خونريزي
C: كاهش حرارت بافت و نياز متابوليك
D: كاهش سرعت انجام واكنشهاي شيميايي در سلولهاي مجاور منطقه آسيب ديده و افزايش امكان زنده ماندن سلولهاي بافتي در شرايط كاهش موقت O2
E: كاهش ميزان گرفتگي و اسپاسم عضلات اطراف ضايعه و كاهش درد و ناراحتي ورزشكار مصدوم
*استفاده از سرما درماني در 24 ساعت اول پس از آسيب ورزشي ، هر
2) فشار (Compression)
اعمال فشار مختصر جهت كاهش تورم بافت و ايجاد يك وضعيت حفاظتي مناسب لازم است . اين كار با استفاده از باندهاي كشي يا نوارهاي مخصوص انجام مي‌گيرد . اين بانداژ باعث ميشود ميزان فشاري كه از بيرون بر عروق خوني وارد ميشود نسبت به فشار داخلي آنها افزايش يابد . لذا جلوي انتشار مايع به بيرون پلاسما گرفته ميشود .بطور طبيعي فرد آسيب ديده بعد از بانداژ عضو احساس راحتي بيشتري ميكند و همين فشار مختصر در كاهش درد ورزشكار مصدوم تأثير بسزائي ايفا ميكند .
* بانداژ با باند كشي بايد بصورتي باشد كه حدود 20 سانتي‌متر بالا و پايين ناحيه آسيب ديده را بپوشاند و هر لايه ، لايه ديگر را بپوشاند .
3) بالا نگه داشتن عضو آسيب ديده(Elevation)
• مهم ترين فوائد بالا نگه داشتن عضو‌آ‌سيب ديده عبارتند از :
A: كاهش تجمع مايعات در منطقه آسيب ديده و تسريع بازگشت وريدي
B : در صورت امكان سعي كنيد اندام آسيب‌ديده را در سطحي بالاتر از قلب نگه داريد .
C : كنترل تورم ناحيه آسيب ديده باعث ميشود فضاي كوچكتري نياز به ترميم و بازسازي پيدا كند .
D: بالا نگه داشتن عضو آسيب ديده روي ساك ورزشي ، بالش ، صندلي ، ميز و ... امكانپذير است .
* زاويه عضو آسيب ديده با خط افق بايد حدود 45 درجه باشد .
4) استراحت (Rest)
• استراحت عضو آسيب ديده براي آنكه بدن فرصت مناسب جهت ترميم ضايعه داشته باشد و از آسيب بيشتر بافتي جلوگيري كند امري الزامي است اينكه چقدر به اندام مربوطه استراحت دهيم به نظر پزشك تيم و شدت ضايعه بستگي دارد .
* طول مدت استراحت از 10 دقيقه تا چند روز متغير است. هنگاميكه ورزشكار بعد از آسيب همچنان به تمرين يا مسابقه ادامه بدهد ، ميزان خونريزي زير پوستي ناحيه افزايش يافته و تخريب بافتي بيشتري ايجاد ميشود وبدين ترتيب ميزان و شدت پاسخ‌هاي ثانويه مانند تورم و تجمع مواد زائد به دليل آسيبهاي بافتي ناشي از كمبودO2 و ... نيز زيادتر ميشود . تمامي اين وقايع ، بزرگتر شدن هماتوم و آهسته شدن روندي بهبودي و دوره طولاني بازتواني را براي ورزشكار به همراه دارد .
5) حفاظت از اندام (Support)
• گاهي ضرورت دارد به منظور جلوگيري از آسيب بيشتر ، اندام را بي‌حركت نمود يا دامنه حركت آن را محدود كرد ، بدين منظور پزشك تيم مي تواند از مواردي مانند آتل ، Brace ، گچ گيري و بانداژ استفاده كند .گاه در تمام طول درمان نياز به حفاظت از اندام وجود دارد . ( زا
نو بند طبي Palembo يا انواع وسايل مصنوعي محافظت كننده پاك سمن يا Lp Support)
* هدف از درمانهاي فوق كاهش آثار ضايعه ، فراهم آوردن شرايط مناسب براي بهبود سريع ضايعه و كاهش طول درمان و زمان استراحت ورزشكار است . انجام به موقع اين موارد در روند درمان بعدي ورزشكار كمك‌هاي شاياني ميكند .
سئوال : چگونه متوجه مي‌شويد كه آسيب ديدگي كودك ورزشكاي جدي است ؟
• چند علامت شايع به شما هشدار مي‌دهند كه نياز به توجه بيشتر و مشاوره
پزشكي وجود دارد . مسلماً شدت بسياري از آسيبها كاملاً مشخص است اما بعضي ديگر بصورت آهسته پيشرفت ميكند و بدتر ميشود . اگر به هر دو نوع آسيبها توجه نكنيد ممكن است كودك مصدوم دچار ضايعات مزمن شود . علائم زير را جدي بگيريد :
1) درد مفصل : خصوصاً در مفاصلي مانند زانو ، مچ پا ، آرنج ، مچ دست نبايد هيچگاه ناديده گرفته شود زيرا اين مفاصل پوشش عضلاني خوبي نداشته و لذا احتمال منشاء عضلاني درد نادر است ، درد مفصلي اگر بيش از 48 ساعت باقي بماند نياز به تشخيص پزشك دارد .
2) حساس بودن يك نقطه خاص : اگر شما ميتوانيد محل درد را به خوبي روي استخوان ، عضله يا مفصل يا يك انگشت مشخص نماييد احتمال دارد آسيب ديدگي جدي باشد . بخصوص اگر همين نقطه در طرف مقابل بدن هيچ حساسيتي ندارد ، بهتر است با پزشك مشاوره كنيد .
3) تورم : تورم معمولاً قابل مشاهده بوده وعلامت شايعي در آسيبهاي ورزشي است كه هرگز نبايد از آن چشم پوشي كرد گاهي تورم در يك لحظه منجر به درد وسفتي ميشود .
4) كاهش دامنه حركتي : اگر تورم مشخص نيست با معاينه دامنه حركت يك مفصل مي‌توان آن را كشف كرد . اگر تورم واضحي در داخل يك مفصل وجود داشته باشد دامنه حركت آن مفصل كاهش مي يابد . اندام دو طرف را با هم مقايسه كنيد تا متوجه تفاوت واضح آنها بشويد . اگر اين تفاوت وجود داشت ورزشكار شما با آسيبب ورزشي مواجه شده است كه نياز به توجه ودقت دارد .
5) ضعف قابل مقايسه : تشخيص ضعف يك عضو و مقايسه آن با طرف ديگر غالباً كارمشكلي است اما ميتواند كليد خوبي براي تشخيص آسيب جدي باشد . يك راه اين است كه قد
رت اندام هر دو طرف با يك وزنه مشخص مقايسه شود . فيزيوتراپها اين كار را با دست و يا وسايل خاصي ميتوانند انجام دهند .
6) گزگز و خواب رفتگي : هرگز خواب رفتگي يا گزگز و مورمور اندام‌ها را دست كم نگيريد . گاهي اين علامت تحت فشار قرار گرفتن عصبي را نشان مي دهند كه بايد حتماً توسط يك پزشك مورد معاينه قرار گيرد .
سئوال : وقتي متوجه شديد كه آسيب ديدگي كودك شما جدي است چه كار بايد انجام دهيد ؟
• وقتي براساس علائم گفته شده متوجه جدي بودن آسيب ورزشي شده‌ايد اولين اقدام آن است كه از ادامه آسيب ديدگي پيشگيري نمائيد . اجازه ندهيد مشكل بدتر شود و تورم ادامه يابد . بهتر است فعاليت ورزشي را متوقف نموده و درمانهاي اوليه را آغاز نماييد . اولين اقدام در هر آسيب حاد ورزشي كاهش تورم است . تورم موجب درد و از دست رفتن دامنه حركتي ميشود كه به نوبه خود بكارگيري عضلات را نيز محدود مي‌نمايد . اگر عضلات بكار گرفته نشوند ضعيف و كوتاه شده و به فرايندهاي ترميم خوب پاسخ نمي‌دهند . هرگز از پمادهاي گرم كننده پيروكسيكام ، ديكلوفناك و ساليسيلاتها براي آسيبهاي حاد ورزشي استفاده نكنيد زيرا گرما ج ريان خون عضو آسيب ديده را زياد كرده ، تورم را افزايش داده وشدت و و سعت آسيب را مي افزايد . موارد زير را هنگام بروز آسيب ديدگي جدي رعايت كنيد :
1) فعاليت ورزشي را بلافاصله متوقف كنيد .
2) از يخ جهت كاهش تورم استفاده نمائيد ( نحوه استفاده و زمان آن در بحث قبلي توضيح داده شده است )
3) از يك بانداژ فشاري استفاده نمائيد .
4) عضو آسيب ديده را بالا نگه داريد .
5) جهت تشخيص و ادامه درمان به پزشك مراجعه نمائيد .
آسيبهاي سر و گردن در ورزش
آسيبهاي سر وگردن در ورزش علت حدود 90 درصد مرگهاي ناشي از ضربه بوده كه منجر به ناتواني دائم و عدم شركت در فعاليتهاي ورزشي مي‌گردد . شيوع آسيبهاي خ چشمگيري داشته است .
حدود 63 درصد آسيبهاي خفيف سر در دبيرستانها ناشي از فوتبال است كه در 10 درصد موارد با ضايعات مغزي همراه مي باشد ودر اين حالت علائمي مانند اختلال بينائي ، عدم تعادل ، فراموشي ، سردرد واختلال شناختي ديده مي‌شوند . توصيه شده است ورزشكاراني كه دچار آسيب سر شده‌اند از انجام ورزشهائي كه احتمال برخورد با حريف در آنها بالا است اجتناي نمايند . ميزان محدوديت به تعداد وشدت ضربات بستگي دارد ( جدول 2-2 و3-2) .
جدول 2-2 . راهنماي ارزيابي شدت ضربات سر در ورزشكار
جدول 3-2 راهنماي حداقل زمان بازگشت به ورزش پس از ضربات سر
زماني كه يك ورزشكار با آسيب مهرههاي گردني مراجعه ميكند بويژه در صورت وجود كاهش سطح هوشياري ، درد خط وسط گردن و محدوديت حركات گردن ، معاينه دقيق و مراقبتهاي لازم با دقت بيشتري بايد انجام شوند . در اين موارد ثابت نگهداشتن گردن و انجام راديوگرافي در نماي قدامي خلفي ، مايل و با دهان باز (Open – mouth) الزامي است .
اگر مصدوم نتواند گردن خود را به بالا يا پايين حركت دهد ، انجام CT Scan ضرورت دارد . با اين شرايط بررسي و مايعات عصبي دقيق توصيه ميشود فلج موقت چهار اندام ( كمتر از 36 ساعت ) بدنبال ضايعات گردني در ورزشكار بدون شكستگي مهرههاي گردن يا آسيب طناب نخاعي ديده شده است كه در صورت تداوم آن جهت رد تنگي مادرزادي كانال نخاعي ، مهره هاي بهم چسبيده و ساير اختلالات ساختماني انجام MRI را بايد در نظر داشت ورزشكاني كه آسيب گردني ناشي از ورزش وتنگي كانال نخاعي دارند در معرض خطر ناتواني دائم قرار دارند لذا بايد از ورزشهاي پر برخورد ( جدول 1-2) اجتناب نمايند (Contact Sports).
ورزشكاران با آسيب خفيف گردن كه معاينات عصبي و بررسيهاي راديوگرافيك آنها طبيعي است زماني مي توانند به ورزشهاي پر برخورد بپردازند كه شرايط زير را داشته باشند :
1) دامنه حركتي گردن در تمام جهات طبيعي باشد .
2) احساس درد يا ناراحتي درناحيه ستون فقرات گردني نداشته باشند .
3) معاينه حسي عصبي و قدرت عضلاني طبيعي باشد .
4) انحناي طبيعي مهرههاي گردني (Lordosis) وجود داشته باشد .
آسيبهاي شبكه بازوئي (C5-T1) در فوتبال با ضربات سر شديد كه گردن به طرفين خم شده يا حركت تكل (Tackling) مي تواند پديد آيد كه در موارد خطرناك با احساس گزگز ، س
وزش ، بي حسي يا ضعف عضلات بازو وشانه ظاهر مي‌گردد . اين علائم در آسيبهاي ضعيف طي چند دقيقه خود بخود برطرف مي‌شوند . در صورت شديد و دو طرفه بودن علائم ، انجام MRI ضرورت دارد .
15% ورزشكاران زير 20 سال بويژه آنهايي كه به سندرم داون ( مونگول ) مبتلا هستند دچار ناپايداري مفصل استخوان پس سري با مهره اول گردني "Atlanto axial instability (AAI)" هستند كه با توجه به نداشتن علائم باليني ، توجه و دقت مربياني كه به آموزش ورزش اين افراد اشتغال دارند بسيار حائز اهميت است .
در نحوه برخورد با ورزشكاراني كه دچار آسيب سرو گردن شده است رعايت نكات زير ضروري است :
1) رعايت قانون (Airway , Breathing , Circulation) ABC و آشنايي با اصول احيا
3) در صورت شك به آسيب نخاع گردني ، كلاه يا تجهيزات ايمني ورزشكار را خارج نكنيد .
4) در صورت نياز به بر قراري راه هوايي براي مصدوم ، محافظ صورت را ميتوانيد خارج نمائيد .
5) ارزيابي و انتقال ورزشكار مصدوم با آرامش كامل و بدون عجله به نزديكترين مركز پزشكي
6) انجام معاينات عصبي مكرر توسط پزشك ( توجه به محدوديت حركات گردن ، درد واحساس ناراحتي و ايجاد علائم جديد پس از چند ساعت مهم است )
7) ورزشكار دچار شكستگي جمجمه ، تغيير سطح هوشياري ( كاهش سطح هوشياري بيش از 5 دقيقه ) ، سردرد شديد پيشرونده ، تشنج ، گيجي بيش از 30 دقيقه ، علائم عصبي موضعي و استفراغ مداوم حتماً بايد در يك بيمارستان مجهز تحت نظر قرار بگيرد تا در صورت لزوم اقدامات تخصصي انجام شود .
جدول 4-2. الگوريتم نحوه ارزيابي ورزشكاري كه با آسيب گردن مراجعه مي‌نمايد.
ضربات مغزي
• اصابت هرگونه ضربه فيزيكي به ناحيه سر را كه باعث تغيير سطح هوشياري شود ، ضربه مغزي گويند . ضربه مغزي اگر چه بسيار خطرناك است ولي اگر اقدامات اوليه انجام گيرد ، از عوارض بعدي آن جلوگيري به عمل مي آيد . نكته مهم در ضربه مغزي وجود آسيب مغزي وآسيب‌هاي گردني است كه بايد هميشه در هر ضربه مغزي نكته فوق مدنظر باشد .
• سردرد شديد در ناحيه پس سري در ورزشكاران ممكن است به علت شكستگي مهره هاي گردن باشد .
• شايعترين علت ضربه مغزي ، اصابت ضربه پر قدرت به ناحيه سر است . ضربه مغزي ـسيب شايعي در ورزشهاي فوتبال ، هاكي ، بوكس ، كشتي ، راگبي و ورزشهاي بدون برخورد بيس بال ، دوچرخه سواري ، اتومبيل راني ، موتور سواري و ژيمناستيك ) است .مثال :
• برخورد سر دروازه‌بان فوتبال با تيرك دروازه
• برخورد سرشناگر (شيرجه ) با كف استخر
• ضربه‌ناك اوت در بوكس
وظايف مربي در برخورد با ورزشكار دچار ضربه مغزي
• تمامي مربيان بايد از علائم و عوارض ضربه مغزي آگاهي كامل داشته باشند .خطرناك بودن آن را جدي بگيرند و بدون اتلاف وقت اقدام كنند . آسيب سلولهاي مغزي به دنبال 4 دقيقه قطع تنفس ورزشكار حتمي است . لذا تمام مربيان بايد احياي قلبي - تنفسي را در ذهن داشته باشند .
• ورزشكار آسيب ديده‌اي را كه روي شكم خوابيده ، بايد به پشت برگردانيد
. به اين منظور بهتر است سر وگردن او توسط شخص كمكي و همزمان با چرخش بدن توسط مربي ، هماهنگ ، همزمان و توأم انجام شود . سپس گردن ورزشكار مصدم را با بالشتك حفاظتي در دو طرف گردن حمايت كنيد وسريعاً تيم اورژانس را خبر كنيد . در مورد ورزشكاراني كه دچار ضربه به ناحيه سر شده اند ولي هوشياري و عوارض بيهوشي يا فراموشي ندارند ، موارد زير را به والدين ورزشكار اطلاع دهيد :
2) در صورت بروز حالت خواب و بيداري ورزشكار را سريعاً نزد متخصص جراحي مغز و اعصاب ببريد .
3) در صورت بروزگيجي، استفراغ و سردرد افزايشس يابنده سريعاً ورزشكار مصدوم را به مركز اورژانس منتقل نمائيد . (علائم هشدار دهنده )
• مربيان ورزشي بايد دقيقاً مراقب باشند اگر گيجي ورزشكار دچار ضربه مغزي بيش از 10 دقيقه طول كشيد ، سريعاً او را به مركز اورژانس اعزام كنند . ورزشكاري كه دچار ضربه به ناحيه سر شده ولي بيهوشي نداشته واختلال حافظه نيز پيدا نكرده است .ميتواند به ميدان بازي برگردد و ورزش خود را از سر بگيرد .
• در ورزش بوكس ، هرگاه ورزشكار 3 ناك اوت در طول يك سال داشته باشد ، بايد به مدت يك فصل به استراحت بپردازد .
• در ورزشهاي رزمي و بوكس ، ورزشكاري كه يكبار ناك اوت داشته باشد بايد 4 هفته استراحت كند .
• هنگام تمرين يا مسابقه بوكس، هرگاه بيش از 40 ضربه به سر ورزشكار وارد شود اين حالت براي بوكسور خطرناك خواهد بود .
جدول 5-2 شيوع ضربه مغزي درورزشهاي مختلف كه منجر به بستري شدن ورزشكاران شده است .
آسيبهاي فك و صورت در ورزشكار
ضرباتي كه منجر به آسيبهاي دنداني مي‌شوند بصورت مستقيم ( ضربه توپ ، گوي ، چوبف سر يا مشت ) و غير مستقيم ( ضربات وارد شده به دهان ، لب ، فك و اطراف سر ) پديد مي‌‌آيند .
بسياري از اين موارد در فوتبال ، هاكي ، چوگان ، كاراته ، بوكس ، جودو و تكواندو ديده مي‌شوند كه ريسك بروز اين آسيبها با استفاده از محافظ دهاني و دنداني كاهش مي‌يابد . درمان عمومي آسبيهاي فك وصورت شامل بازسازي عملكرد وظاهر صورت ، حفظ راههاي هوايي ، كنترل خونريزي ، درمان شوك و كنترل ساير آسيبهاي همزمان ( طناب نخاعي) مي‌باشند .آسيبهاي شايع فك وصورت در ورزشكار به سه گروه تقسيم‌بندي مي گردند :
1) آسيبهاي بافت نرم ( كوفتگي ، بريدگي ، كبودي و سائيدگي) : ابتدا خونريزي كنترل شده و سپس پاك كردن ناحيه از مواد زائد ويا احتمالاً دندان انجام شده وپس از بستن زخم در صورت لزوم ، بخيه زده ميشود .
2) آسيبهاي دنداني (شكستن دندان ،لق شدگي و بيرون افتادن دندان) :
دراين موارد ، پس از كنترل خونريزي بوسيله گاز گرفتن آرام يك گاز استريل يا حوله ، قطعه شكسته دندان را پيدا نموده و جهت اقدامات درماني و ارزيابي راديولوژيك ، ورزشكار مصدوم را به دندانپزشك ارجاع دهيد .
3) آسيبهاي اسكلتي ( شكستگيهاي يك سوم فوقاني ، يك سوم مياني و يك سوم تحتاني صورت ): شكستگي فك تحتاني رتبه سوم آسيبهاي ورزشي فك و صورت را دارد و حدود 7% كل اين آسيبها را شامل ميشود اقدامات درماني در اين نوع آسيبهاي فك و صورت عبارتند از :
• بازنگهداشتن راههاي هوايي
• غير متحرك نمودن فك پايين با بانداژ و كمپرس يخ
• ارجاع هر چه سريعتر ورزشكار جهت جا انداختن فك ، بررسيهاي لازم و تهيه راديوگرافي
• پيگيري كودكان ورزشكار بويژه از نظر ايجاد حالت غير قرينه در رشد صورت و يا ثابت شدن ( آنكيلوز) مفصل
• ممنوعيت انجام مسابقات حداقل تا يكماه
• تجويز رژيم غذايي مايعات يا نرم به ورزشكار
• توصيه به استفاده ازمحافظ دهاني در مسابقات بعدي
پيشگيري از آسيبهاي فك و صورت در ورزش
كشتي : در اين ورزش ، به علت آسيبهاي زياد وارد شده به ناحيه صورت استفاده از محافظ هاي دهاني توصيه ميشود .
بوكس : استفاده از محافظ‌هاي دهاني توصيه مي گردد .
هاكي روي يخ : ورزشكاران اين رشته از محافظ‌هاي صورتي استفاده مي‌كنند كه شبيه قفس است چون ميله دارد وبه كلاه ايمني متصل ميشود . علاوه بر اين ، استفاده از محافظ‌هاي دهاني نيز توصيه ميشود .
بيس بال : دراين ورزش بهتر است ورزشكار از كلاه ايمني استفاده نمايد .
چوگان : كلاه ايمني شبيه آنهايي كه در بيس بال استفاده مي‌شوند مطلوب است .
هاكي روي چمن : استفاده از كلاه ايمني و محافظ‌هاي دهاني توصيه ميشود .
ورزشهاي رزمي : استفاده از محافظ‌هاي دهاني توصيه مي گردد .
آسيبهاي گوش در ورزش
• شيوع زيادي ندارد .عمدتاً در ورزشهاي بوكس ، راگبي و كشتي بوجود مي آيد .( در اثر ضربات مكرر ، خونريزي غضروف گوش ، گوش كلمي )
• پارگي پرده گوش در اثر ضربات شديد ورزشي از پهلو به سر
• خروج مايع يا خون از گوش ( اورژانس جراحي اعصاب )
• گوش شناگران حرفه‌اي : تماس زياد با آب وخاراندن و دستكاري گوش زمينه‌ساز اين بيماري است . (درد گوش ، خارش ، ترشح و اختلال شنوايي ، قرمزي موضعي در كانال گوش )
* رعايت بهداشت گوش ، آنتي بيوتيك موضعي ( قطره ) و ضد التهاب
* بهتر است ورزشكار تا بهبود كامل از شنا كردن پرهيز كند
• استفاده از گوش بند ممكن است باعث صدمه به گوش ( مجراي گوش ) و زمينه‌ساز عفونت باشد .
آسيب چشم در ورزش
• صدمات چشمي در ورزش با وجود اينكه شيوع نسبتاً بالايي دارند ولي تقريباً بطور كامل قابل پيشگيري هستند از دست دادن ديد حتي يك چشم باعث ايجاد تغييرات
اساسي در زندگي فرد ميشود و عواقب جدي و مهم اقتصادي و اجتماعي به همراه دارد .
• معاينه چشم به صورت مشاوره با چشم پزشك بايد حتماً به عنوان جزئي از معاينات انجام شده قبل از شركت ورزشكاران در رشته ورزشي انجام گيرد .
• خطر آسيب ديدگي چشم كاملاً وابسته به نوع ورزش است :
1) ورزشهاي كم خطر : توپ پرتاب نمي شود ، از راكت استفاده نميشود وتماس بدني خشن و نزديك وجود ندارد ( شنا ، ژيمناستيك ، قايقراني )
2 ) ورزشهاي پر خطر : توپ با سرعت بالا زده ميشود ، از راكت استفاده مي شود وتماس خشن و نزديك بدني و برخورد عمد و غير عمد بدني يا تركيبي از آنها وجود دارد ( هاكي روي يخ ، هاكي روي چمن ، اسكواش ، بدمينتون ،هندبال ، بيس بال ، راگبي ، فوتبال ، واليبال )
3) ورزشهاي بسيار خطرناك ( بوكس ، كاراته ، رزمي )
* ورزشكاري كه فقط يك چشم سالم دارد نبايد در اين رشته‌ها فعاليت كند وشديداً بايد پرهيز نمايد .
بدليل حساسيت آسيبهاي چشم در ورزش و اهميت موضوع حتماً بايستي معاينات تخصصي توسط چشم پزشك انجام شود .
جدول 6-2 علائم و نشانه‌هاي آسيبهاي شديد چشم در ورزش
3- از بين رفتن ناگهاني بينايي
4- درد با يا بدون حركات چشم
5- حساسيت به نور ، فتوفوبي
6- ديپلوپي (دوتا ديدن )
7- بيرون زدگي يك چشم (در اثر ضربه به سر)
8- مردمكهاي نامنظم و غير قرينه
9- احساس وجود جسم خارجي در چشم ( در اثر خشكي چشم ، درمان با قطره اش ك مصنوعي قبل از خواب )
10- چشم قرمز (در اسكي بازان به علت انعكاس نور )
11- خون در اتاقك قدامي چشم ( به علت فشار خون بالا – به علت سيستم انعقادي خون )
12- ديدن هاله نوراني
آسيبهاي ستون فقرات در ورزش
• آسيبهاي ستون فقرات در ورزش شايع است . در هر ورزشكار مصدوم كه دچار درد در ستون فقرات ميشود ، بلافاصله بايد معاينات را شروع كرد . اين فرد ممكن است كشتي‌گيري باشد كه از ناحيه گردن دچار صدمه شده يا دونده‌اي كه با سر به زمين اصابت نموده است در هر حال بايد فرض شود اين ورزشكار در معرض خطر آسيب نخاعي است . درد نوا
حي گردن به نسبت درد ستون فقرات پشتي و كمري به مراقبت بيشتري نياز دارد .
• معمولاً ستون فقرات پشتي براحتي دچار شكستگي نميشود زيرا قفسه سينه استحكام خوبي براي آن ايجاد مي‌نمايد حتي در صدمات شديد ورزشي اين نوع شكستگي نادر بوده ولي در صورت وقوع بسيار خطرناك است زيرا خطر آسيب نخاع بسيار بالاست . در ناحيه كمري صدمات ستون فقرات شايعتر است ولي در صورت وقوع خطر آسيب نخاعي پايين مي‌باشد . به علت حركات گردن در ورزش ، صدمات اين ناحيه شايع بوده و در ورزشكاران دو سوم موارد صدمات ستون فقرات ، گردني هستند .
• در زمان معاينه ورزشكار مصدوم را در وضعيتي كه قرار گرفته ثابت نگه داشته و به هيچ وجه تكان نمي‌دهيم . سپس قدرت چهار اندام وي را بررسي مي‌كنيم اگر ورزشكار هيچگونه علائم عصبي نداشت و قدرت اندام‌ها خوب بود ، ميتوانيد مطمئن شويد كه ورزشكار حداقل تا زماني كه وي را معاينه كرده‌ايد ، صدمات نخاعي ندارد . براي جابجايي ورزشكار مصدوم دقت كنيد كه در صورت شك به آسيب ستون فقرات بايد تمام بدن بيمار با هم بچرخد . به هيچ عنوان نبايد يك قسمت بدن چرخيده و قسمت ديگر ثابت باشد . بدين ترتيب بايد چند نفر با هم كمك كنند تا ورزشكار مصدوم در وضعيت مناسب قرار گيرد . سپس مهره‌ها از پايين به بالا يك به يك معاينه ميشود و در صورت فقدان درد وحساسيت روي مهره‌ها معاينه طبيعي تلقي مي شود .
• در آسيبهاي مهرههاي گردني اگر سر ورزشكار مصدوم را بطور ناگهاني جلو ببريم ممكن است فلج كامل براي او ايجاد كنيم . اگر محدوديت حركت و درد در 6 جهت حركات گردني وجود نداشت ، پزشك ميتواند او را دوباره به مسابقه ورزشي باز گرداند ولي اگر ورزشكار مصدوم حتي در مورد يك حركت درد و محدوديت داشت ، اجازه رفتن به ميدان مسابقه را ندارد و بايد براي گرفتن عكس راديولوژي اقدام شود .
