دانلود مقاله آویشن

بخشی از مقاله

آویشن

آویشن Thymus vulgaris ‏
مقدمه
تيموس - نام علمي آويشن – به احتمال زياد از واژه‌اي يوناني به معناي جرات و يا عبارتي كه مفهوم آن پاكيزگي و يا ضدعفوني كردن است، ريشه گرفته است. در عصر شواليه‌گري و سلحشوري بر روي جامه‌ي شواليه‌هاي تصوير آويشن گلدوزي مي‌كرده‌اند، تا در هنگام مسابقات سواري با نيزه به آنها جرات و شهامت ببخشد. دسته‌هايي از آويشن را براي پاكيزگي هواي داخل ساختمان مي‌سوزانده‌اند و تصور مي‌كردند كه به اين ترتيب از بيماري طاعون محفوظ مي‌‌مانند. از اين گياه در مراسم تدفين نيز استفاده مي‌شده است. روزگاري در ولز، آويشن را در قبرستان در كنار گورها مي‌كاشتند و در مراسم تشييع جنازه، اعضاي يك انجمن نيكوكاري در انگلستان. دسته‌هاي آويشن را با خود حمل مي‌كردند .

بر اساس داستاني قديمي و غير قابل باور، كاشتن بستري از آويشن در باغچه‌ي منزل، راه پري‌ها و جن‌ها را به خانه باز مي‌كرده است و اعضاي خانواده مي‌توانستند با چشم خود آنها را ببينند. روغن آويشن كه تيمول ناميده مي‌شود، يك عامل قوي ضد ميكروبي است و به همين سبب، گياه آويشن به عنوان يك گياه ضدعفوني كننده شناخته شده است. چاي آويشن داروي سنتي دردهاي معده و روده مي‌باشد. روغن اين گياه را روزگاري براي دفع انگل‌هاي روده، بخصوص كرم قلابدار، تجويز مي‌كرده‌اند. آويشن همچنين يك داروي ضد گرفتگي عضلات مي‌باشد و از آن براي درمان سوزش گلو، سرفه‌هاي سخت و التهاب نايژه استفاده مي‌شود. محلول شستشوي دهان حاوي آويشن در درمان عفونت لثه مؤثر است. در طول جنگ جهاني اول، روغن آويشن را به عنوان يك ماده‌ي ضد ميكروب، روي پوست مي‌ماليدند .

آويشن به دليل طعم تند و خاصيت ضد ميكروبي‌اش، در تهيه سوسيس و خوراك‌هاي گوشتي مصرف مي‌شود. در كشورهاي فرانسه و يونان و برخي ديگر از كشورها، از اين گياه در تهيه و طبخ غذا استفاده‌هاي فراواني مي‌شود .
گیاه شناسی
مشخصات ظاهري :
معرفی و گیاهشناسی

آویشن یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و ادویه ای است. به طوری که مصریان و یونانیان باستان از آویشن برای درمان بیماریها خود استفاده می کرده اند. در کتب مذهبی از آویشن به عنوان گیاه مورد علاقه ی حضرت موسی (ع) یاد شده است. آویشن در سال 2006 میلادی به عنوان گیاه دارویی منتخب سال برگزیده شد. همچنین گیاه دارویی منتخب سازمان بهداشت جهانی ( W.H.O ) می باشد.

گیاهی است از خانواده ی نعناعیان Lamiaceae. جنس Thymus دارای گونه های مختلفی است که 14 گونه ی آن بومی ایران هستند.
آویشن T.vulgaris گیاهی است بومی نواحی شرقی مدیترانه با عدد کروموزومی 30= ۲n ، گیاهی چند ساله با بوته های متراکم و پر شاخه ، ریشه ی مستقیم و کم و بیش چوبی با انشعابات فراوان ، ساقه ی مستقیم و چهار گوش دارد که ارتفاع بوته معمولاً بین 20 تا 50 سانتی متر است. پائین ساقه چوبی است در حالی که قسمت های فوقانی آن سبز رنگ بوده و انشعابات فراوانی دارد. برگ ها کوچک ، متقابل و کم و بیش نیزه ای شکل و بدون دمبرگ هستند.

برگها پوشیده از کرک های خاکستری رنگ و حاوی اسانس هستند. گل ها کوچک ، کامل و به رنگ های سفید ، صورتی و ارغوانی مشا هد می شوند . گل ها از سال دوّم رویش در اواسط اردیبهشت ظاهر می شوند.
میوه فندقه ( شیز و کارپ چهار فندقه ) به رنگ قهوه ای تیره به طول 2-1 میلی متر است که داخل میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد. بذر آویشن بسیار ریز است و وزن هزار دانه ی آن 25/0 تا 28/0 گرم است . بذرهای آویشن 2 تا 3 سال قوه ی نامیه ی خوبی دارند. در شرایط اقلیمی مناسب 14 تا 20 روز پس از کاشت سبز می شوند.

آويشن، گياهي چند ساله است، ولي در آب و هواي سرد تنها يك سال دوام مي‌آورد. به صورت بته است و شاخه‌هاي متعدد دارد. ساقه‌هاي اصلي گياه، خشك و چوبي هستند و طول آنها به 10 تا 30 سانتي‌متر مي‌رسد. برگ‌هاي آويشن كوچك و باريك و به شكل بيضي تا خنجري هستند و بسيار معطر مي‌باشند. برگ‌ها به رنك سبز مايل به خاكستري هستند و پشت برگ‌ها نرم مي‌باشد. از اوايل تا اواسط تابستان حلقه‌هاي گل استوانه‌اي شكل دو لبه‌اي، به رنگ‌هاي بنفش و صورتي، به صورت خوشه در نوك شاخه‌ها، ظاهر مي‌شوند. گياه آويشن در انواع مختلف از جمله آويشن برگ باريك، برگ پهن، خال خال و بالاخره آويشن ليمويي يافت مي‌شود .

این گیاه علفی چندساله، از خانواده Labiatae و به انگلیسی Thyme و در كتاب سنتی فارسی با نام‌های «حاشا»، «اوشن» و «صعترالحمیر» نام برده شده است. در ایران گونه های مختلفی از این گیاه به صورت علفی تا انواعی كه به صورت درختچه هستند، می رویند و در بعضی از مناطق نیز در مزارع كاشته می شوند، این گیاه با اسامی محلی متفاوتی شناخته شده است، از جمله در همدان آن را «آزربه» در آذربایجان «ككلیك اوتی» و در سایر مناطق «صعتر»، «اوشن»، «اشمه كوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» نامیده می شود. از نظر تاریخی و قدمت شناخت: حاشاویا آویشن گیاهی است كه به خصوص به عنوان ادویه معطر از زمان های قدیم مورد توجه

بشر بوده و در عهد باستان در جوامع پیشرفته آن روز به عنوان بخورهای معطر و تصفیه كننده به خصوص در معابر به كار می رفته است. در یونان قدیم و روم «آویشن» را به عنوان سمبل شجاعت و تهور می دانستند. در طب سنتی از نظر طبیعت، عده ای از حكمای معروف از جمله ابوعلی سینا و دیگران «حاشا» را گرم و خشك می دانند. از نظر خواص این گیاه گرم كننده قوی و باز كننده گرفتگی های روده ها و پاك كننده سینه و همچنین برای تنگی نفس و تقویت معده و كشتن و خارج كردن انگل های معده، بسیار موثر است. جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال و در درمان بی خوابی و امراض جهازهاضمه مفید است.

آویشن یکی از قدیمی ترین گیا هان دارویی و ادویه ای است . تیموس کلمه ای یونانی و به معنای شجاع می باشد و به طوری که زنان یونان باستان این گیاه را به لباس شوهرانشان که عازم جنگ بودند می دوختند . زیرا آنها معتقد بودند آویشن سبب شجاعت و در نتیجه پیروزی آنها در جنگ می شود . آویشن گیاهی است خشبی و چند ساله . منشأ آن نواجی مدیترانه گزارش شده است و در جنوب اروپا در سطوح وسیعی کشت می شود .ریشه آویشن مستقیم ، کم و بیش چوبس و انشعابهای فراوانی دارد و سافه آن مستقیم و چهار گوش است . ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 20 تا 50 سانتی متر می باشد . برگها کوچک ، متقابل و کم وبیش نیزه ای شکل ، بدون نوک و دمبرگ ، پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ و حاوی اسانس هستند . گلها کوچک و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه هایی که از بغل برگها خارج می شوند روی چرخه هایی مجتمع پدیدار می شوند . میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد . بذر آویشن بسیار ریز بوده و وزن هزار دانه آن 25/0 تا 28/0 گرم است .
زيستگاه طبيعي :

آويشن، گياه بومي غرب حوزه‌ي مديترانه و جنوب استراليا مي‌باشد كه كشت آن در ساير نقاط دنيا نيز متداول شده است. آويشن در زمين‌هاي سخت و صخره‌اي و جايي كه خوب زهكشي شده است، سبز مي‌شود .
سازگاری :

آویشن گیاهی مدیترانه ای است و در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد . این گیاه ، خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی است . آویشن به آب ایستایی حساس است به طوریکه این امر می تواند سبب خشک شدن آن شود . خاک های سبک حاوی ترکیبات کلسیم و با ضخامت زیاد سطح الارض ، خاکهای مناسبی برای کشت آویشن است و خاکهای سنگین مناسب نیست زیرا این نوع خاکها سبب کاهش شدید عملکرد پیکر رویشی و اسانس آن می شود . (( پی اچ )) مناسب خاک نیز برای کاشت آویشن بین 5/4 تا 8 است .
ارقام

سه جنس در خانواده ی نعناعیان به نام آویشن معروف هستند که بهتر است با اینها بیشتر آشنا شویم :
۱- جنس Zataria
۲- جنس Ziziphora
۳- جنس Thymus

جنس Zataria که گونه ی معروف اش Z.multiflora است ، به آویشن شیرازی یا برگ پهن معروف است. گیاهی است که در جهان پراکندگی محدودی دارد و بیشتر در ایران ، افغانستان و پاکستان می روید. شکل گل و برگ هایش با آویشن باغی T.vulgaris متفاوت است . آویشن شیرازی برگ های پهن تری دارد و کاسه گل اش تخم مرغی شکل با 5 دندانه ی مساوی است . ( در حالی که T.vulgaris دارای سه دندانه ی کوتاه در لبه ی بالایی کاسه ی گل و 2 دندانه بلند در لبه ی پائینی کاسه ی گل است. )

جنس Ziziphora که به کاکوتی یا آویشن برگ باریک معروف است و شباهت زیادی به T.vulgaris دارد.
آویشن شیرازی
شناسنامه نعناع Labiatae :تیره
Thymus vulgaris L. :نام لاتین
Garden thyme – Common thyme :نام انگلیسی
آویشن شیرازی – آویشن باغی :نام فارسی
البعس - صعتررسمی :نام عربی
گیاهشناسی آویشن شیرازی

گیاهی است پر شاخه و دارای ساقه های چوبی به ارتفاع 10 تا 30 سانتی متر که به حالت وحشی و به صورت بوته هائی پر پشت در دامنه های خشک و بین تخته سنگها و در کوهستانها تا ارتفاعات 1200 متری و حتی گاهی بیشتر می روید. ریشه چوبی و منشعب آن که ظاهر ناهموار دارد به سهولت در زمینهای سخت درون تخته سنگها نفوذ می کند و گیاه را که ساقه های متعددش حالت فشرده به هم دارند. به خوبی ثابت نگه می دارد. و مانع می گردد از اینکه سهولت از درون خاک خارج شود. ساقه های منشعب این گیاه پوشیده از کرک و برگهای کوچک آن دارای ظاهر لوزی شکل و متقابل بر روی ساقه است. رنگ برگهای آن خاکستری روشن است. دمبرگ

بسیار کوتاهی نیز پهنک برگ آن را به ساقه ارتباط می دهد ظاهر کلی پهنک برگ این گیاه که عموماً کناره برگشته دارد و در سطح تحتانی پوشیده از گردی به رنگ مایل به سفید بنظر می رسد. بهترین وسیله تشخیص آن از گونه های مجاور است. گلهای آن کوچک ، متعدد، معطر به رنگ سفید با گلی و مجتمع به صورت دسته هایی در قسمتهای انتهائی ساقه می باشد.از حالات غیر طبیعی این گیاه یکی آنست که بعضی از پایه های آن گلهای فاقد پرچم دارند در حالیکه در برخی از پایه ها پرچم ها زودتر از مادگی رشد پیدا می کند دیگر آنکه ساقه های گلدار این گیاه با ‌آنکه حالت نیمه خوابیده دارد هیچوقت ریشه های نابجا تولید نمی نماید.

کاشت ، داشت و برداشت:
آماده سازی خاک :

پس از برداشت گیاهانی که با آویشن به تناوب کشت شده اند ( در فصل پاییز ) کودهای حیوانی مورد نیاز به خاک اضافه شده و سپس با شخم مناسبی به عمق 20تا 25 سانتی متری خاک فرستاده می شود . اوایل بهار پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه ها ، زمین را باید برای کشت کاملاً تسطیح کرد .

کاشت :

کاشت آویشن از طریق بذر یا از طریق امکان پذیر است . کاشت از طریق بذر به دو روش مستقیم وغیر مستقیم صورت می گیرد .

تاریخ و فواصل کاشت
آویش حداقل 4 تا 6 سال در یک مکان باقی می ماند لذا تناوب کشت مناسب برای این گیاه مهم است آویش را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که دوره رویشی کوتاهی داشته باشند و مدت کوتاهی پس از کشت برداشت شوند .گیاهان وجینی گیاهان مناسبی برای این کار هستند تناوب کشت با گیاهان ریشه های چند ساله مناسب نیست و سبب گسترش و شیوع بیماریها می شود. 3 تا 4 سال پس از برداشت آویش آنرا مجدداً می توان در همان زمین کاشت. زمان کاشت آویش به روش کشت و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. بذرها در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر بطور مستقیم در زمین اصلی کشت می شوند عمق بذر نباید از 5/0 سانتی متر بیشتر باشد (در رابطه با زمان مناسب برای کشت مستقیم بعضی اواسط پائیز و بعضی اوایل بهار را زمان مناسب می دانند). زمان مناسب برای کشت

غیر مستقیم (کاشت در خزانه هوای آزاد) اوایل بهار (اواخر اسفند) می باشد. در کشت غیر مستقیم بذرها در ردیفهایی به فاصله 25 تا 30 سانتی متر در خزانه هوای آزاد باید کشت شوند. هنگامیکه ارتفاع نشاء ها به 10 تا 15 سانتی متر رسید در ردیفهایی به فاصله 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر به زمین اصلی باید منتقل می شوند. فصل پائیز اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی آویش است گیاهان در ردیفهایی به فاصله 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر باید کشت شوند.

کاشت مستقیم :

زمان مناسب برای کاشت بذر در زمین اصلی اوائل بهار ( فروردین ) می باشد . در این صورت بذور در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متری کشت می شوند . عمق بذر نباید از 5/0 سانتی متری تجاوز کند و برای هر هکتار زمین نیز به 5 تا 6 کیلوگرم بذر احتیاج است . در ضمن از آنجایکه رشد اولیه آویشن و بطئی است از روش کاشت مستفیم فقط در سطوح کوچک کشت استفاده می شود .

کاشت غیر مستقیم :

نیمه دوم اسفند زمان مناسبی برای کاشت بذر آویشن در خزانه هوای ازاد است و در این صورت بذور در ردیفهایی به فاصله 25 تا 30 سانتی متری با ید کاشته شوند . هنگامی در ارتفاع نشاء ها به 10 تا 15 سانتی متر رسطد ( اواخر شهریور ) آنها را می توان به زمین اصلی ( فاصله ردیف ها از هم 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر ) منتقل کرد .

تکثیر رویشی :

تکثیر رویشی آویشن از طریق تقسیم بوته انجام می گیرد . به این صورت که پس از خارج کردن بوته های دو ساله سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی آنها را به چند قسمت تقسیم کرده و در زمین اصلی کشت می نمایند . فصل پاییز یا اوایل بهار ( قبل از رویش گیاهان ) زمان مناسبی برای تکثیر رویشی آویشن است . بوته ها باید در ردیف هایی به فاصله 50 سانتی متر ( فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر ) کشت شوند .
داشت
مراقبت و نگهداری :

آبیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه ضرورت دارد . از آنجائیکه تهویه خاک نقش عمده ای در افزایش عملکرد پیکر رویشی گیاهان دارد توصیه می شود در طول رویشی چند بار خاک بین ردیفها توسط کولتیواتر برگردان شود . اویشی گیاهی مقاوم است و تا کنون آفت و یا بیماری خاصی برای این گیاه گزارش نشده است .
وجین علفهاي هرز ضروری است. در صورت آبیاری زیاد ، پوسیدگی ریشه و بیماری های قارچی مشاهده می شود. علف هرز سس Cuscuta spp ( کاسکوتا ) در مواردی به مزارع حمله می کند که با وجین کردن یا استفاده از محلول پاشی سولفات آهن می توان با آن مبارزه کرد.

در سال اوّل رویش فقط یک بار محصول را می توان برداشت کرد. در حالی که از سال دوّم رویش به بعد، 2تا 3 بار می توان اقدام به برداشت پیکر رویشی آویشن کرد. اولین برداشت همزمان با آغاز گل دهی (اواسط بهار)، دومین برداشت در آغاز دومین مرحله ی گل دهی (اواسط تابستان) و سومین و آخرین برداشت نیز در اواسط پاییز ( آبان ماه ) صورت می گیرد. گیاهان از فاصله ی 10تا 15 سانتی متری از سطح زمین برداشت می شوند. و تحقیقات نشان می دهد اگر پیکر رویشی آویشن در ظهر ( هنگام تابش آفتاب ) برداشت شود، نسبت به برداشت آنها در روزهای غیر آفتابی ، دارای اسانس بیشتری خواهد بود.

از ضرورتهای کاشت گیاه آبیاری منظم و وجین علفهای هرز است در طول رویش نیز مبارزه با علفهای هرز نیز ضروری است که وجین مکانیکی با علفهای هرز باید با استفاده از علف کشهای مناسب تکمیل گردد. قبل از انتقال گیاهان از علف کش رونستار به مقدار 7 تا 8 لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی می توان استفاده کرد. زمان استفاده از این علف کش اواسط بهار (اردیبهشت) است. برای مبارزه شیمیایی با علفهای هرز آویش های چند ساله در فصل پائیز (مهر – آبان) می توان از علف کش سینبار به مقدار 2 تا 5/2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود . در صورت استفاده از این علف
کش در صورت باقیماندن علفهای هرز باید با کولتیواتور به جمع آوری آنها اقدام کرد. برگردان کردن خاک بین ردیفها به منظور تهویه نقش عمده ای در افزایش عملکرد پیکررویشی دارد.
برداشت :

در سال اول رویش فقط یکبار محصول را می توان برداشت کرد . در حالی که از سال دوم رویش به بعد ، دو و یا حتی سه مرتبه می توان اقدام به برداشت پیکر رویشی آویشن نمود . اولین برداشت هم زمان با آغاز گلدهی ( اواسط بهار ) ، دومین برداشت در آغاز دومین مرحله گادهی ( اواسط تابستان ) و سومین و آخرین برداشت نیز در اواسط پاییز ( آبان ) انجام می گیرد . گیاهان از فاصله 10 تا 15 سانتی متری از شطح زمین باید برداشت شوند . تحقیقات نشان می دهد اگر پیکر رویشی آویشن در ظهر ( هنگام تابش آفتاب ) برداشت شوند ( نسبت به برداشت آنها در روزهای غیر آفتابی ) دارای اسانس بیشتری خواهند بود . پیکر رویشی خشک از سال دوم رویشی 5/1 تا 2 تن در هکتار می باشد در سال اول رویش فقط یکبار محصول را می توان برداشت کرد. ولی در سالهای بعد دو یا حتی سه مرتبه می توان اقدام به برداشت پیکر

رویشی گیاه نمود. زمان مناسب برای اولین برداشت محصول آغاز گل دهی یعنی اواسط بهار (اردیبهشت) می باشد. دومین برداشت در آغاز دومین مرحله گل دهی اواسط تابستان مرداد انجام گیرد. سومین و آخرین برداشت را اواسط پائیز (آبان) می توان انجام داد. اگر پیکر رویشی گیاه ظهر هنگام آفتاب برداشت شوند در مقایسه با برداشت در روزهای غیر آفتابی از مقادیر بیشتری اسانس برخوردار می باشند گیاهان از فاصله 10 تا 15 سانتی متری سطح زمین باید برداشت شوند چنانچه هوا آفتابی باشد بهتر است گیاهان پس از برداشت برای مدتی روی زمین قرار گیرند تا پس از کاهش رطوبت به خشک کن منتقل شوند. دمای مناسب برای خشک کردن آویش با استفاده از خشک کنهای الکتریکی 40 درجه سانتی گراد است. اگر هدف از کاشت آویش جمع آوری بذر آنها باشد محصول را سالی یکبار و آن هم در آغاز مرحله رسیدن بذر باید برداشت کرد. اندامهای برداشت شده را در سایه خشک نموده، سپس بذرها را بوجاری تمیز و بسته بندی کرد.عملکرد بذر 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار می باشد.

نیازهای اكولوژیكی
آویشن گیاهی است بومی مناطق مدیترانه ای و در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی است . آویشن به حالت غرقابی حساس است و این امر موجب خشک شدن گیاه می شود. خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم خاک های مناسبی جهت کشت آویشن است. PH مناسب خاک برای کاشت آویشن 5 تا 8 می باشد.

آویش گیاهی مدیترانه ای است و در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه خشکی دوست است و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی می باشد کشت این گیاه در زمینهای کود و زمینهایی که سبب آب ایستایی شود مناسب نیست زیرا به غرقابی بودن زمین به شدت حساس است. برای کشت آن از مناطق آفتابی و از دامنه های جنوبی تپه ها باید استفاده شود خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و با ضخامت زیاد سطح الارض خاکهای مناسبی می باشند. خاکهای سنگین برای کشت این گیاه مناسب نیست. تهویه خاک نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد. رطوبت و آبیاری زیاد نه تنها برای رویش این گیاه مناسب نیست بلکه سبب کاهش کیفیت و کمیت اسانس گیاه می شود pH خاک برای کشت گیاه بین 5/4 تا 8 مناسب است.

خواص و کاربرد
آویشن دارای اثرات ضد قارچی و ضد باکتریایی قوی است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس آویشن است. مشخص شده است که اسانس آویشن دارای اثرات ضد اسپاسم ، ضد سرفه و خلط آور است . پماد حاصل از اسانس آویشن برای درمان برخی بیماری های پوستی کاربرد دارد . شستن سر با محلول رقیق اسانس آویشن سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوی شدن غده های مو و در نتیجه جلوگیری از ریزش مو می شود. در علم آروماتراپی (رایحه درمانی یا عطر درمانی) از اسانس آویشن استفاده می شود. داروهای گیاهی زیر از گیاه آویشن هستند که در بازار موجود می باشند : 1- شربت توسیان ، ضد سرفه و خلط آور ، محصول شرکت گل دارو 2- قطره توسیون ، ضد سرفه و خلط آور ، محصول شرکت باریج اسانس 3- قطره توسیگل ، ضد سرفه و خلط آور ، محصول شرکت گل دارو 4- قطره تیم آرتا ، ضد سرفه و خلط آور ، محصول شرکت ایران داروک
5- شربت و قرص تیمکس ، ضد سرفه و خلط آور ، محصول شرکت ایران داروک
6- محلول دهان شویه پرسیکا ، محصول شرکت پور سینا

فرآوری
اسانس آویشن از گیاه تازه و به روش تقطیر با آب استخراج می شود . طی یک پژوهش، خشک کردن گیاه آویشن در دمای 35 درجه موجب کاهش میزان اسانس آن می شود. اسانس آویشن از سر شاخه های گل دار گیاه استحصال می شود. وزن هر میلی لیتر اسانس 9/0 تا 95/0 گرم است. این اسانس بی رنگ با بوی مطبوع و طعم تند است. از هر 100 کیلوگرم گیاه تازه، تقریباً 5/1 تا 2 کیلوگرم اسانس استحصال می شود. اسانس آویشن که به اسانس تیم ( Thyme ) معروف است دارای فنل هایی مثل تیمول و کارواکرول ( 40 درصد ) و دارای سیمن ، لینا لول ، پینن و .... است . تیمول و کارواکرول مهمترین اجزاء اسانس هستند .

قسمت دارویی :

پیکر رویشی آویشن حاوی اسانس است . از این رو دارای بویی مطبوع می باشد . پیکر رویشی در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار اسانس برخوردار است .

مواد موثره :

ماده موثر آویشن از نوع اسانس است . اسانس آویشن مایعی زرد رنگ و سبکتر از آب است . تا کنون 38 ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی شده است که مهمتر آنها را تیمول تشکیل می دهد . از ترکیبات دیگر اسانس می توان از کارواکرول ، پاراسیمول ، لینالول و سینئول نام برد .

خواص در مانی :

اسانس آویشن خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی دارد . مجموعه مواد موثر آویشن خلط آور است و ار آن برای معالجه سرفه استفاده می شود .

مواد و عناصر غذایی :

به زمینهای تهی از مواد و عناصر غذایی در فصل پاییز ( هنگام اماده ساختن زمین )20 تا 30 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده اضافه می شود . فصل بهار قبل از کشت گیاه نیز 50تا 80 کیلو گرم د رهکتار اکسید قسقر و همین مقدار پتاس به همراه 40 تا 60 کیلو گرم در هکتار ازت باید در اختیار گیاه قرار گیرد . از سال دوم رویش ، همه ساله در فصل بهار 30 تا 50 کیلو گرم در هکتار ازت در اختیار گیاهان قرار می دهند . به طور کلی در افزون کودهای شیمیایی به خاک هایی که آویشن در آن می روید باید دقت کرد . زیرا زیادی مواد غذلیی یا کمبود آن مناسب نبوده و هر دو حالت سبب کاهش عملکرد پیکر رویشی می شود .

اگر بیماران مبتلا به تنگی نفس، سرفه، كلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیك و ترشحات غیرطبیعی زنان، ۵ تا ۱۰ گرم «آویشن» را در یك لیتر آب جوش دم كرده و با كمی عسل مخلوط كرده و میل نمایند، (سه فنجان در روز) در درمان بیماری آنها موثر خواهد بود. خاصیت ضدمیكروبی و ضدقارچی و ضدانگلی این گیاه نیز در طب جدید مورد توجه قرار گرفته است و همچنین داروهای ضدسرفه تیمكس، تیمیان، قطره توسیون نیز از این گیاه تهیه شده است.
توجه: پیشنهاد می شود در مصرف آویشن و تركیبات آن به دستورات متخصصین توجه كرده و از اسراف در مصرف آن خودداری شود.

سبب تقويت هوش، درمان بيماريهاى عفونى و ضعف آرامش بخش دردهاى عضلانى. آويشن يا سرپوله گياهى است دارويى از تيره نعناعيان. تمام اندامهاى اين گياه معطر است. مصريهاى قديم از اسانس آويشن براى موميايى كردن مردگان خود استفاده مى كردند. در آويشن مواد چرب، رنگى، رزين، يك ماده تلخ، منگنز فراوان و ويتامينهاى A و B و E وجود دارد همچنين داراى اسانس موسوم به اسانس سرپوله مى باشد كه يك ماده ضد عفونى كننده قوى است. خواص درمانى اين گياه عبارتند از: دشمن سم است و جريان خون را از سموم پاك مى كند. سبب تقويت هوش و قوه ادراك مى گردد. در درمان بيماريهاى عفونى، ضعف معده، تشنج و ميگرن مجرب است. در درمان

بيماريهاى كبد فوق العاده مؤثر است و مى توان جوشانده رقيق آن را جانشين چاى ساخت. ماساژ پوست سر با جوشانده آويشن از ريزش مو جلوگيرى كرده و مداومت بر اين كار باعث رويش مجدد آن مى گردد. حمام با جوشانده آويشن دردهاى عضلانى، مفاصل و روماتيسم را تسكين مى دهد. نوشيدن جوشانده آويشن انگلهاى دستگاه گوارشى را از بين مى برد.

یكى از شناخته شده ترین گیاهان دارویى در طب سنتى ایران و اروپا، آویشن است. این گیاه علفى و معطر كه طول آن حدود ۴۰ سانتى متر است، داراى خواص دارویى بسیارى است، این گیاه به صورت كاشته شده در ایران موجود است. اما برخى از گونه هاى جنس آن، در شمال و غرب كشور پراكنده اند. از آویشن در صنایع غذایى، دارویى، بهداشتى و آرایشى استفاده متنوعى مى شود. اروپا به همراه آمریكا یكى از بازارهاى عمده مصرف كننده آویشن است. آمریكا، سالیانه، حدود ۱۰۰۰ تن آویشن وارد مى كند. روغن سفید آویشن، تنتور و عصاره مایع آن به عنوان تركیبات معطر در اكثر فرآورده هاى غذایى مهم شامل دسرهاى لبنیاتى منجمد، ژلاتین ها و دسرهاى

محتوى آردبرنج استفاده مى شود. قسمت هاى درمانى این گیاه، سرشاخه هاى آن و برگ خشك شده آن است. در طب سنتى از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، درمان سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، سرماخوردگى، آنفلوآنزا و براى درمان نفخ و گرفتگى هاى عضلانى استفاده مى شود. استفاده امروزى و ثابت شده گیاه آویشن براى درمان آسم، سرفه هاى خشك مكرر، آمفیزم و برونشیت است. چاى دم كرده آن را نیز براى درمان عفونت گوش میانى، نفخ و تهوع استفاده مى كنند، عصاره آویشن به نام «تیمول» براى بیمارى آسم مفید است. حمام آویشن براى مبتلایان به دردهاى عضلانى، مفصلى و روماتیسمى مفید است. ۵۰۰ گرم آویشن را به مدت یك ربع ساعت در كیسه كوچكى ریخته و مقدارى آب جوش در آن داخل كرده، سپس آن را داخل وان آب گرم بگذارید و به مدت ۲۰ دقیقه در وان باشید. البته قبل از انجام حمام آویشن

حتماً با پزشك خود مشورت كنید. ضماد آویشن براى نیش و گزیدگى حشرات موثر است، البته روغن این گیاه سمى است و مصرف خوراكى روغن آن ممنوع است. در حاملگى مصرف این گیاه ممنوع است اما در دوران شیردهى منعى ندارد. براى مصرف این گیاه، ۱ تا ۴ گرم پودر خشك گیاه را در یك لیوان آب جوش دم كرده (به مدت ۲۰ دقیقه) پس از صاف كردن، شیرین كرده و ۳ بار در روز مصرف كنید. در التهاب حنجره و لوزه ها و براى درمان آفت به صورت غرغره كردن مى تواند استفاده شود. براى این منظور، یك استكان از پودر گیاه را در چهار استكان آب جوش آهسته به مدت ۲۰ دقیقه جوشانیده و پس از صاف كردن، براى شست وشوى دهان استفاده كنید. البته،

فرآورده هاى دارویى مختلفى از این گیاه ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بیماران قرار مى گیرد. از فرآورده هایى كه به تأیید «نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى» رسیده است مى توان «شربت توسیان»، «قطره توسیگل»، «قطره توسیوین»، «قطره تیم آرتا» و «شربت تیمكس» را نام برد. این فرآورده ها، همگى ضد سرفه و خلط آور هستند و ایمنى مصرف آنها در دوران شیردهى و باردارى به اثبات نرسیده است. از این میان «قطره توسیوین» و «قطره توسیگل» در كودكان كمتر از ۶ سال نیز ممنوع است. همچنین «شربت توسیان» در افراد دیابتى نباید مصرف شود. اما «قطره تیم آرتا» در تمام سنین قابل مصرف است. قبل از مصرف گیاهان دارویى حتماً با پزشك مشورت كنید.

آویشن دارویی
گياهي است علفي شبه درختچه اي چند ساله كه تاريخ گل آوري آن از ارديبهشت تا شهريور مي باشد. پراكنش آن بفراواني در نقاط كوهپايه اي, مراتع, خاكهاي شني, سنگلاخي, در جنگلهاي آزاد و در مناطق كم درخت پست تا مرتفع رشد مي كند. توزيع جغرافيايي آن در مناطق معتدل اروپا و آسيا و همچنين گرينلند, ايسلند و مناطق اطراف رودخانه يني سئي سيبري مي باشد. محل استقرار آن در آمريكاي شمالي مي باشد. قسمت هاي هوايي آن قبل از مرحله گل آوري جمع آوري مي گردد. قسمت هاي فوقاني بهمراه گل چيده شده و در سايه و يا درون اطاقك هاي خشك كن با حرارت

مصنوعي تحت شرايط 40 درجه سانتي گراد خشك مي شود. دارو داراي عطر و قدري طعم تلخ, مزه ادويه اي مي باشد. اين دارو حاوي 0.3 درصد اسانس است كه تركيبات آن بستگي به منشا جغرافيايي و ساير فاكتورها دارد. همچنين دارو داراي فلاون ها, تانن ها و تركيبات تلخ مي باشد.
اثرات مفيدي در درمان بيماريهاي مجاري تنفسي فوقاني و نيز ناراحتي هاي جهاز هاضمه دارد و اين بعلت كاهش اسپاسم وجلوگيري از نفخ مي باشد.
بصورت مصرف داخلي بفرم دم كرده قطره يا شربت براي سرفه هاي محرك زكام و آبريزش مجاري تنفسي فوقاني و هم چنين ناراحتي هاي جهاز هاضمه بكار مي رود.
به عنوان استعمال خارجي در درمان زخم هاي چركي و روماتيسم كاربرد دارد. اسانس اين گياه داراي خاصيت ضد عفوني كننده است و براي تهيه برخي غرغره و دهان شويه ها و خميردندان بكار مي رود ولي ازطرف ديگر شبيه روغن آويشن است. دارو منحصرا بصورت وحشي جمع آوري شده و بنابراين شامل گونه هاي مختلفي از آويشن مي باشد.

آویشن در طب سنتی
در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، درمان سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و برای درمان نفخ و گرفتگی ‌های عضلانی استفاده می‌شود.
آویشن در طب نوین

استفاده امروزی و ثابت شده گیاه آویشن برای درمان آسم، سرفه‌ های خشک مکرر، آمفیزم و برونشیت است. چای دم کرده آن را نیز برای درمان عفونت گوش میانی، نفخ و تهوع استفاده می‌کنند، عصاره آویشن حاوی ماده‌ای به نام «تیمول»است که برای بیماری آسم مفید است. حمام آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، مفصلی و روماتیسمی مفید است. ضماد آویشن برای نیش و گزیدگی حشرات موثر است .در حاملگی مصرف این گیاه ممنوع است اما در دوران شیردهی منعی ندارد.
روش مصرف

برای مصرف این گیاه، ۱ تا ۴ گرم پودر خشک گیاه را در یک لیوان آب جوش دم کرده (به مدت ۲۰ دقیقه) بریزید. پس از صاف کردن محلول را شیرین کرده و ۳ بار در روز مصرف شود.
در التهاب حنجره و لوزه ‌ها و برای درمان آفت به صورت غرغره کردن استفاده شود. برای این منظور، یک استکان از پودر گیاه را در چهار استکان آب جوش آهسته به مدت ۲۰ دقیقه جوشانیده و پس از صاف کردن، برای شست وشوی دهان استفاده شود.

فرآورده‌های دارویی مختلفی از این گیاه ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بیماران قرار می‌گیرد. از فرآورده‌هایی که به تأیید «نظارت بر امور دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» رسیده‌است می‌توان «شربت توسیان»، «قطره توسیگل»، «قطره توسیوین»، «قطره تیم آرتا» و «شربت تیمکس» «شربت تیمیان» و«شربت برونکوتیدی» را نام برد. این فرآورده‌ها، همگی ضد سرفه و خلط آور هستند و ایمنی مصرف آنها در دوران شیردهی و بارداری به اثبات نرسیده‌است.

آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر ابجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری انها موثر واقع خواهد شد.
آویشن برای جلوگیری از ریزش مو نیز موثر است. ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر آب جوشانده شود و هرچند روز یک بار به سر مابیده شود. ضمنا در خوردن آویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار می‌شود

خواص درمانی آویشن کوهی
گیاهی است که در جنگلها واراضی غیر مزروع به طور خودرو می روید و ساغه آن بنفش است و گلهای آن گلبهی رنگ است و برگهای آن بیضی شکل و در مقابل دیکدیگر قرار می گیرند و در ایران آویشن کوهی بیشتر در شهرهای لاهیجان و طالش و آستارا می روید.

خواص درمانی در طب سنتی
گلهای خشک و آویشن کوهی دارای خاصیت نیروبخشی خلط آور ضد تشنج و مقوی معده است. دم کرده آن برای درمان نفخ شکم و انواع سو هضم و اسهال و اختلالات روده و قاعدگیهای سخت موثر و مفید است. کسانیکه روماتیسم دارند و یا مبتلا به ورم مفاصل شده اند می توانند به آسانی خود را با ضماد آویشن کوهی تازه معالجه کنند و برای این کار باید گل و برگ آویشن را در ظرفی بریزند و روی حرارت قرار دهند و آنرا تا گرم آست روی ناحیه ای که درد می کند بگذارند وببندند. در ضمن برای بر طرف کردن تلخی دم کرده جوشانده گل آویشن کوهی می توانید از عسل استفاده کنید.

آويشن داراي اثر ضدعفوني کنندگي و ضد تشنج است
آويشن داراي اثر ضدعفوني کنندگي و ضدتشنج و افزايش دهنده ترشح غدد داخلي، باکتري کش، ضد انگل و قابض نيز است.
برگ و سرشاخه‌هاي گلدار آن مقوي معده، نيرودهنده، ضدتشنج، رفع كننده بيماري‌هاي مختلف دستگاه تنفسي و قاعده‌آور است. همچنين مصرف اين گياه در رفع ضعف عمل دستگاه گوارش، نفخ، ضعف عمومي، سرفه، سياه سرفه، رفع ترشحات زنانگي و درد قاعدگي توصيه شده است.
در استعمال خارجي، جوشانده سرشاخه‌هاي گلدار و برگدار گياه بصورت لوسيون و کمپرس در محل کوبيدگي اعضاء، در رفتگيها، آماس و نيز در محل‌هاي دردناک نقرس و روماتيسم خصوصا در افراد سالخورده موثر واقع مي‌شود و نحوه و ميزان مصرف آن به صورت دم کرده 4 تا 1 گرم گياه خشک و سه بار در روز است.
در برگ خشک اين گياه، آب، پروتئين، چربي، ترکيبات قندي، کالري، کلسيم، فسفر، آهن، منيزيم، سديم، پتاسيم، روي، ويتامين ب 1، ويتامين ب 2، نياسين يافت مي‌شود.

آويشن گياهي است پرشاخه و داراي ساقه‌هاي چوبي که به حالت وحشي و به صورت بوته‌هايي پرپشت در دامنه‌هاي خشک و بين تخته سنگها مي‌رويد.
خواص عصاره آویشن

نتايج يك پايان نامه دانشجويي نشان داد كه عصاره آويشن شيرازي بر و اشرشياكلي A روي سه گونه باكتري هاي سالمونلاتيفي , شيگلا ديسانتري پاتوژن كه در ايجاد گاستروآنتريت عفوني دخيل اند , اثر ضد ميكروبي دارد.

به گزارش سرويس « پايان نامه » ايسنا منطقه يزد , بنا بر نتايج اين تحقيق كه توسط نجمه شجاعي , دانشجوي دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد با راهنمايي دكتر محمد باقر خليلي و دكتر عليرضا وحيدي انجام شده , اثر ضد ميكروبي گياه آويشن به طور مشخص مربوط به تيمول و كاراكرول موجود در عصاره آن مي باشد و هر چه درصد اين مواد بيشتر باشد تاثير ضد ميكروبي آن افزايش مي يابد.

براساس اين تحقيق تاثير آويشن از سيپروفلوكساسين كمتر ولي بيشتر يا قابل قياس با كوتريموكسازول و به مراتب بيشتر از آمپي سيلين مي باشد.
همچنين توصيه شده است با توجه به خطر بيماري گاستروآنتريت به ويژه براي كودكان مقاومت ميكروبي عليه آنتي بيوتيك هاي ضاعي , عوارض جانبي آنتي بيوتيك هاي صناعي و تاثير قابل توجه آويشن بر روي سه گونه باكتري مورد نظر , بررسي بيشتر شناخت گياه مورد نظر جهت جداسازي ماده موثر جهت توليد پروبيولوتيك جديد استفاده شود.

در اين بررسي سه گونه باكتري مورد نظر از باكتري هاي استاندارد فريز شده آزمايشگاه بخش ميكروب شناسي دانشكده پيراپزشكي ـ پرستاري مامايي شهيد صدوقي يزد تهيه شده و پس از تهيه سوسپانسيون باكتريايي نيم مك فارلند بر روي محيط مولوهينتون آگار كشت داده و بر روي هر محيط چاهكي به قطر 4 ميلي متر ايجاد كرده و دو قطره از عصاره آويشن دو درصد داخل چاهك ريخته و ديسك هاي آنتي بيوتيكي (آمپي سيلين , كوتريموكسازول و سيپروفلوكساسين ) را روي هر محيط به طور جداگانه قرار داده است . پس از گذشت زمان لازم در صورت حساس بودن باكتري به قطره آويشن و آنتي بيوتيك هاي انتخابي , قطر هاله ايجاد شده توسط خط كش اندازه گيري و ثبت شده است .

اين آزمايش شش مرتبه تكرار شد و قطر هاله حاصله از آويشن و آنتي بيوتيك هاي انتخابي بر روي محيط كشت سه باكتري مورد نظر مقايسه شد و مورد ارزيابي قرارگرفت . Pairidt - test و SPSS داده ها توسط روش آماري
طبق نتايج , سالمونلاتيفي عامل تب تيفوئيد در مقابل قطره آويشن ) و اشرشيا s شيرازي با ميانگين قطر هاله 5 ,0 +ـ 5 ,33 ميلي متر حساس ( كلي پاتوژن با ميانگين قطر هاله 0,5 +ـ24,67 ميلي متر حد واسط و در مقابل آويشن شيرازي با ميانگين قطر هاله A شيگلاديسانتري 0,5 +ـ27,5 ميلي متر حد واسط است .
قطر هاله ناشي از سيپروفلوكساسين در تمامي مشخصا بيشتر از آويشن و دو آنتي بيوتيك انتخابي ديگر مي باشد و قطر هاله ناشي از قطر آويشن در تمامي نمونه ها بيشتر يا قابل مقايسه با آنتي بيوتيك كوتريموكسازول مي باشد.

به علت مقاومت ايجاد شده نسبت به آمپي سيلين در تمامي نمونه ها هاله موثر آويشن به مراتب بيشتر از آمپي سيلين بود.
گیاه آویشن شیرازی خاصیت قارچ زدایی از آبزیان را دارد
عصاره گیاه آویشن شیرازی خاصیت دارویی و قارچ زدایی برای انواع گونه آبزیان را دارد.

آبزیان موجودات زنده ظریفی هستند كه شدیدا تحت تاثیر عوامل بیماری زا قرار می گیرند و بیماری های متفاوت با عوامل قارچی و ویروسی زیادی به سراغشان می آید.
برای جلوگیری از عوامل باكتریایی قارچی یا ویروسی بین ماهیان و آبزیان از مواد شیمیایی استفاده می شود و امروزه هم همچنان ادامه دارد.
اما بعد از انجام تحقیقات متعدد بر روی این مواد مشخص شد این مواد به عنوان باقیمانده سم و دارو در بدن آبزیان باقی می ماند و این محصول مورد تغذیه انسان قرار می گیرد كه می تواند برای سلامتی انسان مضرباشد.

ماده ضدعفونی كننده "ماراشیتگرین یا ماراشیت سبز" یكی از این مواد ضد عفونی كننده شیمیایی است كه استفاده آن در مراكز پرورش آبزیان ممنوع شده است.

موسسه تحقیقات شیلات برای رسیدن به محصولی دارویی برای از بین بردن عوامل قارچی و ویروسی آبزیان كه هیچ گونه ماندگاری و عوارض نداشته باشد، استفاده از داروهای گیاهی را مورد توجه قرار داد.

در پی این امر موسسه تحقیقات شیلات مطالعه برروی چند گیاه با خصوصیات دارویی را آغاز كرد كه خوشبختانه بعد از انجام تحقیقات متوالی به عصاره گیاه آویشن شیرازی دست یافت كه می توان از آن به عنوان داروی ضد عفونی كننده واز بین برنده قارچ و ویروس بیماری در آبزیان استفاده كرد.
عصاره این گیاه در مزارع ماهیان سردابی، خاویاری و میگو كاربرد دارد.

عصاره گیاه آویشن بعد از تزریق به ماهیان مورد تست و آزمایش قرار گرفت و مشخص شد كه قارچ و عوامل باكتری زا را به میزان بسیار قابل قبول حتی بیشتر مواد ضدعفونی كننده شیمیایی از بین می برد.
این تحقیق به عنوان پروژه ملی در سطح كشور تعریف شده و در برخی از مراكز پرورش آبزیان استفاده می شود و به زودی به تولید انبوه خواهد رسید.
موسسه تحقیقات شیلات ایران همچنین در حال تحقیق بر روی انواع گونه گیاهی دیگر از جمله گل میخك و شمعدانی در خصوص خاصیت دارویی آنان است.
آویشن دارای چه موادی است
يك چهارم قاشق چاي‌خوري پورد برگ آويشن خشك‌شده چه دارد؟
انرژي : 0.8 كيلوكالري
پروتئين : 0.04

هيدرات كربن: 0.02
چربي : 0.01
فيبر: 0.01


اسانس آویشن
مقدمه
هدف از خشك كردن هر ماده غذائي ذخير هسازي طولاني مدت، به حداقل رساندن نيازهاي انبارداري و كاهش هزينه هاي بست هبندي و حمل و نقل مي باشد، عمليات خشك كردن بسته به تغييرات فيزيكي و بيوشيميايي كه در طول فرآيند خشك

كردن در آن رخ م يدهد تاثير زيادي بر روي كيفيت محصول نهايي مي گذارد [ 1]. از طرفي فرآيند خشك كردن يكي از مراحل پرهزينه درجريان آماده سازي محصول مي باشد و از طرف ديگر مي تواند تاثير قابل توجهي بر راندمان و اجزاي اسانس داشته باشد. اما اين تاثير براساس دماي خشك كردن گياه، طول مدت خشك كردن و گونه گياهي فرق م يكند. به عبارت ديگر كاهش ميزان اسانس در همه گياهان يكسان نبوده و بستگي به ساختمان شيميايي اجزاي اسانس دارد . براي مثال در تحقيقي در مورد گياه آويشن، در تيمار دمايي 30 درجه 3/4 بار، Myrcene سانت يگراد در مقايسه با گياه تازه ميزان دو بار كاهش يافت و از β-pinene سه بار و Limonene . [ 29 درصد افزايش پيدا كرد [ 2 β- caryophyllene طرفي ماده نتايج نشان داد كه كاهش ترپ نهاي هيدروكربني در طول خشك كردن در دماي 60 درجه سانت يگراد به طور قابل ملاحظه اي بيشتر از تركيبات اكسيژنه به خصوص ترپ نهاي

الكلي بود. دليل اين امر: -1 اختلاف در فراريت
-2 اكسيد شدن تركيبات بدون اكسيژن در جريان خشك شدنHS مي باشد.آزمايش ها با استفاده از روش 2نشان داد كه درگياه آويشن مواد فرار در دماي 60 درجه سانتي گراد آون نسبت به 30 درجه سانتي گراد و خشك كردن به روش انجماد به ميزان بيشتري آزاد م يشوند. به اين ترتيب كه خروج اين 4/ مواد در دماي 60 درجه سانت يگراد نسبت به گياه تازه 2 برابر، نسبت به گياه خشك شده در دماي 30 درجه 19 برابر و نسبت به خشك كردن با انجماد، / سانتي گراد، 4 12/9 برابر افزايش م ييابد و به همين

جهت است كه آويشن خشك شده در دماي 60 درجه سانت يگراد بوي قوي تري 1 Volatility 2 Head space نسبت به گياه تازه و يا خشك شده در دماي 30 درجه سانتي گراد دارد. اين به اين معنا است كه روش خشك كردن ، روي آزادسازي تركيبات فرار براي هر گياه به صورت اختصاصي عمل م يكند چرا كه در موردگياه مري مگلي اين موضوع مشابه آويشن نيست و ميزان فراريت مواد در گياه تازه و خشك شده در دماي 30 درجه سانتي گراد و در حالت فريز شده آن نسبت به آويشن بيشتر است . هنگامي كه دماي خش ك

كردن از 30 درجه سا نتي گر اد به 60 درجه سا نتي گر اد افز ايش 4 برابر / مي يا بد خروج مو اد فر ار از آويشن (نسبت به گياه تازه افز ايش مي يا بد و لي در گياه مريم گلي اين اتفاق نمي افتد . اختلاف در ميز ان خروج مو اد فر ار در جريان خشك كردن گياهان آويشن به اين دليل است كه در جريان خشك (HS و مريم گلي ( روش كردن ( دماي 60 درجه سا نتي گر اد ) تغيير ات قا بل ملاحظه اي در بافت برگ هاي آويشن ايجاد مي شود اما برگ هاي مريم گلي مقاومت بيشتري در مقا بل اين تغيير ات د ار ند . اين موضوع بسيار اختصاصي عمل كرده و حتي درمورد گياهان يك خانواده نيز يكسان نيست. امروزه مي دانيم كه اسانس ها را در كرك هاي غده اي Labiateae

خانواده ساخته و ذخيره م يكنند. براي مثال در آويشن و مريم گلي اسانس ها در تشكيل و آزاد مي شوند كه از capitate و peltate كر كهاي نظر ساختماني بسيار شبيه يكديگر هستند، اما تشكيل كرك هاي غده اي در دو گياه با هم متفاوت است و بر گهاي دو گياه نيز .[ از نظر اندازه و شكل با هم بسيار متفاوت هستند [ 2
مطالعات قبلي نشان مي دهد كه مناسب ترين دما براي خشك كردن گياهان اسانس دار دماي محيط و يا دماي حدود 35 درجه سانت يگراد م يباشد به همين منظور در اين تحقيق مقايس هاي بين اندا مهاي خشك و تر دو گياه معطر آويشن و ترخون از حيث كميت و كيفيت اسانس صورت گرفت.
آويشن

در ايران Labiateae متعلق به خانواده Thymus L. جنس به T. vulgaris L. 14 گونه گياه معطر و چند ساله دارد. گونه Glandular hairs صورت وحشي در ايران وجود ندارد بلكه به ايران وارد شده و به صورت كاشته شده و زراعي ديده مي شود [ 4]. آويشن گياهي است خشبي و چند ساله با ساقه مستقيم و چهارگوش و چوبي كه بسته
20- به شرايط اقليمي محل رويش ارتفاع آن متفاوت است و بين 40 سانتي متر مي باشد. بوته هاي آن داراي برگ هاي سبز خاكستري، كوچك، متقابل و كم و بيش نيزه اي شكل و بدون دمبرگ هستند. برگ ها پوشيده از كرك هاي خاكستري رنگ و حاوي اسانس است. گل ها كوچك و به رنگ هاي سفيد، صورتي تا ارغواني هستند و در محور برگ هاي فوقاني به شكل فراهم قرار گرفته اند. ميوه آن از نوع فندقه و زمان گل دادن بين خرداد تا مردادماه است. تمام بخ شهاي .[ گياه داراي طعم و بوي معطر و مطبوعي است [

آويشن بومي كشورهاي منطقه مديترانه است و گاهي هم به حالت وحشي يافت م ي شود ولي اين گياه به حالت وحشي در ايران ديده نشده است. اين گياه در دامنه هاي خشك بين تخته سنگ هاي نواحي مختلف مديترانه مخصوصاً در كشورهاي فرانسه، پرتقال، اسپانيا، ايتاليا، ويشن به آب و هواي معتدل _ يونان و برخي نواحي آسيا مي رويد [ 7،8 ] .

.[ و ملايم، متمايل به گرم، خشك و آفتابي نياز دارد [ 16 آويشن حاوي اسانس ولي غير از اسانس تركيباتي مانند تانن، فلاونوييد، ساپونين و مواد تلخ را دارا است. مه مترين تركيبات اسانس آويشن يك تركيب فنلي به نام تيمول است. از تركيبات ديگر اسانس مي توان كارواكرول، پاراسيمن، لينالول، سينئول، .[ ترپنوييد، گليكوزيد، كافئيك، رزمارينيك اسيد و ... را نام برد [ 5،9 بخش مورد استفاده گياه طبق فارماكوپه اروپا و انگليس
تمامي برگ ها، گل ها و سرشاخه ها و حداقل ميزان (BP, EP) .[ است [ 3 (v/w 1 درصد (حجم به وزن يا / اسانس آن 2 اسانس به دست آمده به (BP) برطبق فارماكوپه انگليس

روش تقطير با بخار آب از بخ شهاي هوايي تازه گياه محتوي تركيبات زير است:
لازم به ذكر است كه اسپانيا 90 درصد اسانس آويشن دنيا را توليد م يكند [ 3
نتايج يك تحقيق نشان داد انبارداري در نايلون هاي كاملاً 1 ماه موجب - بسته در دماي اتاق و بدون نور حتي به مدت 5 تغييرات معن يداري روي تركيبات اسانس گرديد. دليل تغيير در تركيبات اسانس در طي انبارداري ممكن است به دليل اكسيداسيون و يا ساير تغييرات شيميايي باشد. از آنجاي يكه پاكت هاي پلي اتيلني استفاده شده، نسبت به فرار تركيبات معطر مقاومت ندارند ممكن است اين كاهش به دليل تبخير تركيبات فرار

(اغلب هيدروكربن هاي مونوترپن) از پوشش پلاستيكي باشد. كاهش 1 درصد در اثر خشك كردن مشاهده - كل اسانس به ميزان حدود گرديد اما اثر معن يداري بين دو روش خشك كردن در دماي 30 .[ درجه سانتي گراد و روش انجماد نبود [ 10

مقايسه بين ميزان تركيبات مختلف در گياه تازه و گياه خشك شده در دماي محيط و با روش انجماد نشان داد كه به به طور معمول در اثر خشك كردن كاهش اندكي در ميزان اين مواد به وجود م يآيد به جز بتاكاريوفيلن و تيمول كه مقدار آنها در اسانس گرفته شده از گياه خشك نسبت به گياه تازه بيشتر بود (البته نه درحد معن يدار). اما اين تاثير روي اجزاي مختلف اسانس يكسان نبود به طوري كه در طي انبارداري پس از 10

ماه بعضي تركيبات مثل: آلفاپينن، پاراسيمن، لينالول، بورنئول، تيمول، كارواكرول و بتاكاريوفيلن تغيير معني داري در ميزان تركيبات آنها مشاهده نشد اما گروه ديگر تركيبات شامل: آلفاتوژن، ميرسن، آلفاترپينن، گاماترپينن، ترانس سابينن هيدرات
و كاريوفيلن اكسايد در طي اين مدت انبارداري، تغييرات معني داري را نشان دادند [ 1

تهيه و آماده سازي آويشن
براي تهيه گياه آويشن از مزرعه تحقيقاتي پژوهشكده گياهان دارويي واقع در هلجرد كرج استفاده شد. گياهان مزرعه در سال چهارم رشدي خود بودند و سعي شد تا كليه نمون هها از سرشاخ ههاي هوايي گياه و در مرحله رشدي يكسان برداشت شوند. به دليل نزديكي مزرعه به آزمايشگاه، گياهان بلافاصله پس از برداشت به آزمايشگاه منتقل مي شدند.

درصد رطوبت و اسانس در تيمارهاي مختلف در آزمايشگاه با روش هايي كه قبلاً توضيح داده شد، اندازه گيري و .( ثبت گرديد (جدول شماره 4
همان گونه كه در جدول شماره 4 مشاهده مي شود در طي فرآيند خشك شدن گياه بخشي از روغن هاي فرار آن متصاعد شده و از دست مي روند به طوري كه در دماي 35 درجه سانت يگراد نيز نسبت به گياه تازه حدود 40 درصد كاهش در ميزان اسانس ديده مي شود. اسانس هاي به دست آمده از تيمارهاي مختلف، پس از آب گيري توسط دستگاه

آناليز گرديد و نتايج به دست آمده پس از تفسير، در GC/Mass جداول شماره 5 و 6 آورده شده است. نتايج نشان مي دهد بيشترين مقدار مجموع تيمول و 51 درصد) كه تركيبات اصلي اسانس آويشن / كارواكرول ( 87 م يباشند در نمونه تازه ديده م يشود.
بحث و نتيجه گيري

گياهان ترخون و آويشن از جمله گياهان اسانس دار مهمي هستند كه در صنايع دارويي و غذايي از اسانس آنها به وفور استفاده مي شود . از آن جاي يكه فرآيند خشك كردن اين گياهان معمولاً هزينه بر و زمان بر است و از طرفي فاكتور اصلي انتخاب استفاده از گياه تر و يا خشك، عملكرد ميزان اسانس و ماده موثر است. در اين پژوهش مناس بترين روش استحصال روغن هاي فرار از دو گياه مذكور به شرح ذيل تعيين گرديد:

مواد موثر اصلي در :(Artemisia dracunculus L.) -1 ترخون اسانس ترخون شامل استراگول، ليمونن، ترانس بتا اوسيمن و آالفا پينن بودند كه با نتايج به دست آمده در مطالعات ديگر مطابقت دارد نشان داد كه Macnado R. 14 ] . همچنين نتايج ب ه دست آمده توسط ] A. dracunculus var. ميزان ماده استراگول در واريته بسيار A. dracunculus var.sativa نسبت به واريته dracunculus پايين تر است. بر اين اساس و با توجه به نتايج به دست آمده در اين تحقيق واريته مورد استفاده در منطقه جنوب تهران با بيش از 71 است. sativus درصد استراگول شبه احتمال زياد واريته از آن جايي كه تفاوت چنداني در ميزان اسانس و ماده موثر استراگول بين گياه تازه و خشك شده در دماي 35 درجه سانت يگراد ديده نم يشود م يتوان جهت استحصال اسانس ترخون از گياه تازه و يا خشك شده در دماي 35 درجه سانتي گراد استفاده نمود. ولي افزايش دما موجب كاهش ميزان اسانس و ماده موثر مي گردد.

مقدار ماده تيمول و :(Thymus vulgaris L.) -2 آويشن كارواكرول در اسانس آويشن در محدوده اعلام شده در فارماكوپه انگليس بود. اما مقادير تركيبات پاراسيمن پايين تر و
گاما ترپينن طبق جدول زير بالاتر از اين محدوده بود.