بخشی از مقاله
مقدمه
با توجه بـه اینکـه حـدود 70 درصـد هزینـه تولیـد جوجـه گوشـتی مربـوط بـه بخـش تغذیـه مـی باشـد، تحقیقـات زیـادي در جهـت بکـارگیري هـر چـه بهتـر خوراك توسط حیوان و کم کردن هزینه هـاي مربـوط بـه این بخش انجام شده است. جیره در تغذیه جوجـه هـاي گوشتی به دو بخش مواد مغذي و مواد افزودنی تقـسیم می شود. با در نظر گرفتن رشد جمعیت جهان و کـاهش زمینهاي زیر کشت محـصولات مـورد اسـتفاده خـوراك طیور، استفاده از مکمل در تغذیه طیـور بـه عنـوان یـک راه حل در بکارگیري هر چه بهتر خوراك توسـط طیـور محسوب می شود. مکمل ها، موادي هستند که بـه میـزان خیلی کم در جیره طیور بکار می روند. از این ترکیب هـا می توان براي تأمین مواد مغذي کم نیـاز، بـازده هـر چـه بیشتر خوراك و همچنین سـلامت طیـور بهـره جـست.
یکی از ایـن مکمـل هـاي مـورد اسـتفاده، آنتـی بیوتیـک محرك رشد می باشد. کاربرد آنتی بیوتیک محـرك رشـد به عنوان مکمل در تولید طیور به سال 1950 برمی گـردد و استفاده از آن باعث افزایش تولید و بازده خوراك بـه میزان 3-5 درصد می شود. با توجه به بـالا رفـتن میـزان تولید جوجه هاي گوشتی در سالهاي اخیر، امروزه توجه بیشتري به سلامت محصولات می شود و این امر همـسو با دیگر صنایع که یک تغییـر رونـد از تولیـد بیـشتر بـه سلامت محیط و جامعه صورت گرفته است، مـی باشـد.
برخی از آنتی بیوتیک هاي مورد استفاده در تولید طیور با مــصرف درمــانی انــسانی مــشترك هــستند، در نتیجــه سـویه هـاي بـاکتري مقـاوم بـه آنتـی بیوتیـک از طریـق
محصولات طیور به انسان منتقـل مـی شـود. همـین امـر موجب می شود که آنتی بیوتیـک هـاي درمـانی در مـورد
انـسان مـؤثر واقـع نـشود. باقیمانـدن آنتـی بیوتیـک در محصولات طیور موجب کاهش اسـتفاده از ایـن مکمـل در جیره طیور شده است.
با ظهور اولین گزارشها درباره مقاومت آنتی بیـوتیکی تحقیقات زیادي در جهـت تأییـد ایـن موضـوع توسـط محققان انجام شده است که باعث ممنوعیت اسـتفاده از آنتی بیوتیک در خیلی از کشورها شـده اسـت. بـه علـت اهمیت بازده اقتصادي در تولید جوجه گوشـتی و بـا در نظر گرفتن این نکته که ممنوعیـت آنتـی بیوتیـک باعـث کاهش تولید و بازده خوراك می شود، در سـالهاي اخیـر مطالعات بسیاري در رابطه با استفاده از جـایگزین هـاي آنتی بیوتیک در خوراك دام و طیور انجام شده اسـت. از مهمتــرین ترکیــب هــایی کــه بــه عنــوان جــایگزین آنتی بیوتیک هاي محرك رشد معرفی شده است، می توان بـه گیاهـان دارویـی و عـصاره آنهـا و یـا اسـانس هـاي استخراجی آنها اشاره کرد. محققان اثر مثبت مکمل هـا و عصاره هاي گیاهی را بـر عملکـرد و رشـد جوجـه هـاي گوشـتی گـزارش کـرده انـد Bampidis et al., 2005)؛
Cross et al., 2002 , 2007؛ Demir et al ., 2003؛ Lee
.(et al.,2003 آویــشن بــاغی، ســرخارگل و ســیر از مهمترین گیاهانی هستند که در چند سال اخیر به منظور جـایگزینی آنتـی بیوتیـک هـاي محـرك رشـد در تغذیـه جوجـه هـاي گوشـتی اسـتفاده شـده انـد، هـر چنـد کـه تحقیقات انجام شده در مورد گیاه سرخارگل کمتر بـوده است. در این تحقیق بررسی مقایسه سه عـصاره گیـاهی
(آویــشن بــاغی، ســرخارگل و ســیر) و آنتــی بیوتیــک ویرجینیامایسین بـه عنـوان بهبـود دهنـده هـاي رشـد بـر عملکرد و خصوصیات لاشه جوجه هـاي گوشـتی مـورد آزمایش قرار گرفت.
452 مقایسه اثر عصارههاي آویشن باغی…
جدول -1 اجزاء و ترکیب جیرة پایه مورد استفاده در آزمایش
اجزاء (%) جیره آغازین 1-21)روزگی) جیره رشد 22-42)روزگی)
بر حسب درصد بر حسب درصد
ذرت 54/5 60/5
کنجاله سویا (% 48) 38 32
پودر ماهی 2/5 2/5
دي کلسیم فسفات 1/6 1/4
صدف 1/3 1/2
مکمل معدنی- ویتامینی 0/5 درصد 0/6 0/6
متیونین 0/2 0/1
روغن سویا یا اسید چرب 1/5 1/5
نمک 0/2 0/2
ترکیبهاي شیمیایی محاسبه شده *(%)
انرژي قابل متابولیسم (kcal/kg) 2850 2950
پروتئین خام 21/5 19/5
چربی (درصد) 4/5 5
اسید لینولئیک 2/3 2/3
فیبر (درصد) 4/5 4
لیزین 1/25 1/05
متیونین 0/52 0/43
عصاره اتري 0/1 0/1
متیونین + سیستئین 0/89 0/75
سدیم 0/18 0/16
فسفر قابل استفاده 0/48 0/44
کلسیم 1 0/95
:* مقادیر از (1994) NRC محاسبه شدهاند.
مواد و روشها تصادفی به شش تیمار تقسیم شدند، که هر تیمار 4 تکرار
این بررسی تجربی در مرغداري تحقیقاتی دانشکده و هر تکرار مشتمل بر 20 قطعه جوجه بود. جوجهها در
کشاورزي دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. به همین شرایط بستر پرورش یافتند. جوجههاي یک گروه بهعنوان
منظور تعداد 480 قطعه جوجه گوشتی یک روزه نر از شاهد در نظر گرفته شده و با جیرة غذایی پایه (فاقد هر
سویه تجاري رأس 308 براساس طرح آزمایشی کاملاً گونه محرك رشد، آنتیبیوتیک، داروي ضد کوکسیدیوز)
فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 26، شماره 2 255
تغذیه شدند. براي تیمارهاي یک تا چهار عصارههاي آویشن باغی، سرخارگل، سیر و مخلوطی از عصارهها با دوز 0/1 درصد مورد استفاده قرار گرفتند، تیمار پنجم آنتیبیوتیک ویرجینیامایسین با دوز 0/15 درصد و تیمار شاهد بهعنوان تیمار ششم در نظر گرفته شد ( Hernandez .(et al., 2004 اجزاء و ترکیب جیرة پایه (دوره آغازین
0-21 روزگی و رشد 22-42 روزگی) در جدول 1
معرفی شده است. جیرههاي آزمایشی با انرژي و نیتروژن یکسان و مطابق توصیه (1994) NRC تنظیم شده بود.
عصارههاي فوق از شرکت دارویی زردبند تهران خریداري شده و با رعایت کلیه دستورالعملهاي شرکت مزبور مصرف گردید. در طول دورة پرورش میزان خوراك مصرفی و وزن بدن پرندگان هر تکرار بهطور هفتگی با ترازوي دقیق (±0/01) گرم وزن کشی شد. در پایان آزمایش از هر تکرار 2 قطعه پرنده با وزنی نزدیک به میانگین وزنی تکرار انتخاب و جهت بررسی درصد لاشه، درصد چربی بطنی و وزن اندامهاي گوارشی کشتار گردیدند. مدل آزمایشی استفاده شده به صورت معادله زیر بود (ولیزاده و مقدم، :(1386
Үij = µ + Ti + eij
در این مدل Үij میانگین مشاهده j ام از تیمار i ام میباشد.
:µ میانگین جامعه :Ti اثر تیمار i ام :Eij اثر خطا
براي تجزیه و تحلیل دادههاي مربوط به صفات اندازهگیري شده از نرمافزار آماري SAS و رویه GLM
استفاده شد. از آزمون چنددامنهاي دانکن براي مقایسه میانگین گروههاي آزمایشی (در ارتباط با هر صفت)
استفاده شد 5 =α) درصد).
نتایج
اثر تیمارهاي آزمایشی بر عملکرد جوجههاي گوشتی در جدول 2 نشان داده شده است. بهنحوي که در شروع آزمایش میانگین وزن بدن جوجهها نزدیک به هم بوده و اختلاف معنیداري در میان گروهها وجود نداشت
.(P>0/05) در پایان هر دو مقطع 21 و 42 روزگی بیشترین و کمترین وزن بدن بهترتیب مربوط به جوجههاي تغذیه شده به وسیله جیره غذایی آنتیبیوتیک و سرخارگل بود. در 21 روزگی، کمترین میانگین وزن بدن مربوط به تیمار سرخارگل بود که نسبت به سایر تیمارها بجز کنترل، آویشن و مخلوط عصارهها این اختلاف معنیدار بود (جدول 2، .(P<0/05
از اینرو، بیشترین افزایش وزن در دوره آغازي 1-21)
روزگی) مربوط به گروه آزمایشی ویرجینیامایسین و کمترین افزایش وزن روزانه مربوط به گروه آزمایشی سرخارگل است. در همین دوره بیشترین افزایش وزن بعد از آنتیبیوتیک متعلق به گروه سیر بود (جدول 2، .(P<0/05 در بازة سنی 22-42 روزگی بیشترین و کمترین افزایش وزن بهترتیب متعلق به گروههاي آنتیبیوتیک و سرخارگل بود. در همین بازة سنی افزایش وزن در تیمار آنتیبیوتیک تفاوت معنیداري با سایر تیمارها بجز آویشن داشت. در کل دوره نیز بیشترین و کمترین افزایش وزن بهترتیب مربوط به تیمارهاي آنتیبیوتیک و سرخارگل بود.
در همین دوره افزایش وزن در بین سایر تیمارهاي آزمایشی تفاوت معنیداري نداشت، ولی بیشترین افزایش وزن متعلق به گروه آویشن بود.
بنابراین نتایج مندرج در جدول 2 نشاندهنده میانگین خوراك مصرفی تیمارها در سه مقطع سنی 1-21، 22-42
روزگی و 1-42 روزگی است. میانگین خوراك مصرفی
652 مقایسه اثر عصارههاي آویشن باغی…
در مقطع سنی 22-42 روزگی معنیدار نبوده است
(جدول 2، .(P>0/05 بهطوري که بیشترین مصرف خوراك تا سن 21 روزگی مربوط به تیمار ویرجینیامایسین بود که در مقایسه با سایر تیمارها بجز سیر معنیدار بود
(جدول 2، .(P<0/05 در این بازة سنی 1-21)روزگی)
کمترین مصرف خوراك مربوط به تیمار آویشن بود که این کاهش مصرف خوراك فقط نسبت به تیمار ویرجینیامایسین معنیدار بوده است (جدول 2، .(P<0/05
در پایان دوره پرورشی نیز بیشترین مصرف خوراك مربوط به تیمار ویرجینیامایسین بوده که این افزایش مصرف خوراك فقط نسبت به تیمار سرخارگل معنیدار بوده است. در مقطع سنی 42 روزگی، کمترین مصرف خوراك مربوط به تیمار سرخارگل بوده که این اختلاف بجز با گروه آویشن و مخلوط عصارهها با سایر تیمارها معنیدار نبوده است (جدول 2، .(P<0/05
بهطور کلی، براساس نتایج آزمون تجزیه واریانس اضافه کردن آنتی بیوتیک و عصارههاي گیاهی در تمام تیمارهاي موجود داراي تأثیر معنیداري بر ضریب تبدیل غذایی (خوراك مصرفی/ افزایش وزن FCR=Feed (Conversion Ratio در تمام مقاطع سنی بود (جدول 2، .(P<0/05 بهنحوي که تیمار آنتیبیوتیک در پایان 21
روزگی، ضریب تبدیل کمتري را نسبت به سایر تیمارها داشت که فقط نسبت به تیمارهاي کنترل و سرخارگل معنیدار بود (جدول 2، .(P<0/05 در این مقطع سنی، بیشترین ضریب تبدیل غذایی مربوط به تیمار سرخارگل بوده که این اختلاف فقط نسبت به تیمارهاي سیر و ویرجینیامایسین معنیدار میباشد (جدول 2، .(P<0/05
در پایان دورة پرورشی نیز کمترین ضریب تبدیل مربوط به تیمار آنتیبیوتیک بوده که بجز در مقایسه با
تیمار آویشن با سایر تیمارها اختلاف معنیداري را داشت
(جدول 2، .(P<0/05 در این مقطع سنی نیز بیشترین ضریب تبدیل غذایی مربوط به تیمار سرخارگل بوده که این بالا بودن ضریب تبدیل نسبت به تیمارهاي آنتیبیوتیک، آویشن و مخلوط عصارهها معنیدار بود
(جدول 2، .(P<0/05
البته در جدول 3 وزن نسبی لاشه و اندامهاي داخلی ارائه شده است. بهطوري که اثر تیمارهاي آزمایشی بر وزن نسبی لاشه و اندامهاي داخلی بجز روده معنیدار نمیباشد (جدول 3، .(P<0/05 بالاترین درصد لاشه مربوط به تیمار سرخارگل و کمترین آن متعلق به تیمار مخلوط عصارههاست.
بالاترین وزن نسبی کبد و قلب مربوط به تیمار آویشن و کمترین آن متعلق به گروه مخلوط عصارهها بود.
بیشترین وزن نسبی پانکراس در تیمار سیر و سرخارگل و کمترین آن در تیمار آویشن و مخلوط عصاره ها مشاهده گردید. تیمار مخلوط عصارهها بالاترین وزن نسبی سنگدان را داشت و کمترین آن مربوط به تیمار آویشن بود. بیشترین وزن نسبی پیش معده در تیمار سرخارگل و کمترین آن در تیمار آویشن مشاهده گردید.
وزن نسبی روده کوچک در بین تیمارهاي آزمایشی تفاوت معنیداري را نشان داد. بالاترین وزن نسبی روده کوچک متعلق به تیمار شاهد و کمترین آن مربوط به تیمار ویرجینیامایسین بود. تیمار آویشن کمترین وزن نسبی روده کوچک را نسبت به سایر تیمارها بجز ویرجینیامایسین داشت (جدول 3، .(P<0/05
