بخشی از مقاله
ایدز و هپاتیت
مقدمه
همگام با زمانی که جهانیان به ویژه جامعه پزشکی، ریشه کنی آبله را جشن می گرفتند و کنترل بسیاری از بیماری های واگیر باعث کاهش شدید مرگ و میر مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه گردیده بود، ناگهان بیماری ناشناخته ای با بشر درگیر شد.
در سال 1981 بشریت با کابوس جدید روبرو شد که در تاریخ چند هزارساله پزشکی بی سابقه بود.
اینک در گوشه و کنار جهان پهناور ما هزاران دانشمند، تمام امکانات علمی و فنی خود را برای مبارزه با این ویروس تجهیز کرده اند، تا شاید از سرعت گسترش بیماری بکاهند و بتوانند راهی برای جلوگیری از ابتلا به آن پیدا کندد یا داروهایی برای درمان قربانیان آن بیابند. هم اکنون ایدز چهارمین بیماری کشنده در سراسر جهان به شمار می رود.
بیماری ایدز بیش از بیست سال پیش شناخته شد. این بیماری اولین بار در آمریکا (در سال 1981) درد و بیمار همجنس بازی شناسایی گردید. اولین بیمار ایدزی در کشور ما، سال 1366 در یک کودک 6 ساله مبتلا به هموفیلی (که از عوامل انعقادی آلوده به ویروس ایدز وارداتی از اروپا استفاده می کرد) تشخیص داده شده است، اما تاریخ 1/1/1384 در حدود 10800 نفر در ایران بیمار مبتلا به ایدز شناسایی شدند که 9751 نفر مرد و 514 نفر زن می باشند، همچنین تعداد موارد فوق 1077 نفرگزارش شده است که 37 نفر زن و 1040 نفر مرد بوده اند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه اغلب عفونت در بالغین جوان رخ می دهد و زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به این بیماری می باشند.
ایدز چیست ؟
ایدز (AIDZ) یا بیماری نقص ایمنی اکتسابی را ویروسی به نام HIV به وجود می آورد. این ویروس با گروه خاصی از گلبول های سفید حمله می کند. در نتیجه مقاومت دفاعی بدن به مرور زمان کم می شود و پس از مدتی دستگاه ایمنی بدن آن قدر ضعیف می شود که فرد مبتلا به HIV حتی توانایی مقابله با کم ترین عفونت ها را ندارد و جان خود را از دست می دهد. در واقع ویروس ایدز با تخریب گلبول های سفید، زمینه را برای فعالیت عوامل بیماری زا فراهم می کند.
HIV چگونه عمل می کند ؟
HIV از خون و غشاهای مخاطی، مانند غشاهای لوله های تولید مثلی وارد بدن می شود، به نوعی گلبول سفید می چسبد و ماده ی وراثتی خود را به درون آن می فرستد. ژن های ویروسی پس از نفوذ به درون گلبول سفید، همانند سازی DNA آن را در اختیار خود می گیرد و در نتیجه ی آن، گلبول سفید تولید ویروس را شروع می کند. گلبول سفید پس از تکثیر ویروس پاره می شود و از بین می رود و ویروس ها به درون خون رها می شوند. هر کدام از این ویروس ها، گلبول سفید دیگری را آلوده می کند. تکرار این فرایند سبب از بین رفتن سریع گلبول های سفید و ایجاد اختلال در کار دستگاه ایمنی می شود.
دوره کمون :
دوره کمون بیماری ایدز از زمان ورود ویروس HIV به بدن تا ظهور اولین علایم بیماری ایدزی ممکن است از چند ماه تا 17 سال طول بکشد، در این مدت فرد ظاهر سالمی دارد ولی می تواند ویروس را به فرد سالم انتقال دهد.
نشانه های این بیماری چیست ؟
اگر فرد بالغی دو علامت اصلی بیماری ایدز را همراه یکی از نشانه های فردی داشته باشد به شرطی که برای نقص سیستم ایمنی بدنش علامت مشخصی مانند سوء تغذیه شدید و سایر علل شناخته شده نداشته باشد، مشکوک به ایدز است.
علایم اصلی بیماری ایدز :
کاهش وزن بیش از 10% و اسهال مزمن بیش از یک ماه.
نشانه های فرعی :
سرفه پایدار به مدت بیش از یک ماه، عفونت پوستی همراه با خارش و تبخالهای زونایی مجموعه این علایم در نتیجه نقش سیستم ایمنی بدن انسان و رشد عفونت های فرصت طلب (مثل پنومونی پنومویستیس کارینی و سارکوم کاپوزی ) ایجاد می شود.
علایم بالینی بیماری ایدز چیست ؟
شامل 4 مرحله است :
1 ) مرحله حاد
2 ) مرحله بی علامت
3 ) مرحله بزرگی غدد لنفاوی
4 ) سندرم ایدز
1 ) علائم مرحله حاد :
بیشتر از افراد 2 تا 4 هفته پس از ورود ویروس به بدن دچار علایمی مانند تب، گلودرد خفیف، بزرگی غدد لنفاوی، سردرد، ضعف، کوفتگی، درد مفاصل و ماهیچه ها، کاهش وزن، تهوع و استفراغ می شوند.
2 ) مرحله بی علامت :
در کشورهای در حال توسعه 8 تا 10 سال تخمین زده می شود و عفونت های شایع تبخال، آفت و درماتیت سبورتیک (پوسته پوسته شدن ) است.
3 ) مرحله بزرگی غدد لنفاوی :
غدد لنفاوی بیشتر به صورت دو طرفه بزرگ می شوند و حداقل 3 ماه به این صورت باقی می مانند و ممکن است اندازه آنان تغییر یابد.
4 ) مرحله سندرم ایدز (علامت دار) :
تب طولانی بیشتر از یک ماه، اسهال به مدت بیشتر از 3 ماه و کاهش وزن شدید (بیشتر از 10% در مدت کمتر از 4 ماه است)
بیماری ایدز چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص قطعی /HIV ایدز با انجام آزمایش خون امکان پذیر است. این آزمایش، آزمایش پادتن HIV نامیده می شود. وقتی ویروس وارد خون می شود، گروهی از گلبول های سفید علیه آن پادتن می سازند. ساخته شدن پادتن ممکن است دو هفته تا چند ماه طول بکشد. وقتی مقدار پادتن در خون زیاد شود، با انجام آزمایش خون شناسایی می شود و به این ترتیب به وجود ویروس ایدز در فرد پی می برند، در این حالت گفته می شود که نتیجه ی آزمایش HIV مثبت است.
منابع و مخازن بیماری ایدز چیست ؟
انسان تنها مخزن شناخته شده ویروس ایدز می باشد. خود ویروس ایدز بسیار ضعیف بوده و در عوض دقایقی در نور آفتاب از بین می رود. ویروس ایدز را در خون، ادرار، منی، ترشحات واژن، مایع مغذی نخاعی و استک و بزاق انسان یافته اند، ولی یافت شدن ویروس در این مایعات به مفهوم انتقال از طریق آنها نمی باشد.
راههای انتقال بیماری و میزان آن :
1 ) انتقال خون : احتمال انتقال بسیار زیاد و در حدود 90% یا بیشتر است. انتقال از طریق خون و فرآورده های خونی شامل تزریق خون، تزریق فرآورده های خونی، ورود اجسام تیز و برنده آغشته به خون آلوده در خالکوبی یا تاتوکردن، ختنه و سوراخ کردن گوش در مراکز غیر بهداشتی، تیغ و لوازم آرایشی در آرایشگاه ها و استفاده از مسواک آلوده است.
2 ) انتقال از مادر آلوده به جنین با نوزاد در زمان حاملگی، زایمان و شیردهی : 25 تا 30 درصد.
3 ) تماس جنسی واژینال یا مقعدی بدون محافظ : احتمال انتقال در یک تماس واحد از 10/1 تا 100/1 درصد ذکر شده است.
4 ) اعتیاد تزریقی (استفاده از سرنگ مشترک ) : 5/0 – 100 درصد.
5 ) تماس با سرسوزن : 3/0 درصد ( آسیب پوست با سرسوزن برای پرسنل آزمایشگاه ها، دندانپزشکی، بیمارستان ها و حجامت )
نحوه انتقال ایدز از مادر به کودک :
ویروس ایدز در زمان حاملگی، حین زایمان و پس از زایمان به واسطه شیردهی می تواند به نوزاد منتقل شود ریسک خطر در حین حاملگی حدود 30 تا 50 درصد می باشد، که البته اگر مادر آلوده حین حاملگی تحت درمانهای مندرتورویروسی قرار گیرد این خطر به 3 تا 5 درصد کاهش می یابد.
احتمال انتقال از طریق سوزن آلوده به پرسنل بهداشتی درمانی چقدر است ؟
ریسک انتقال حدود 3/0 درصد می باشد که گرچه ریسک پایینی باشد، ولی به دلیل اهمیت بیماری، این میزان را باید جدی گرفت، بنابراین رعایت احتیاط همه جانبه (پوشیدن ماسک و دستکش، عدم درپوش گذاشتن سوزن مصرف شده، پوشیدن گان و استفاده از عینک زمانی که خطر پاشیدن خون و ترشحات وجود دارد و ... ) امری ضروری می باشد.
در صورت تماس کارکنان با سرسوزن آلوده چه باید کرد ؟
در صورت تماس با خون یا ترشحات یک فرد، مانند فرو رفتن سرسوزن مصرف شده به پوست بدن، فرد آسیب دیده باید بلافاصله با مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری یا مرکز بهداشت شهرستان تماس گرفته و وضعیت خود و فرد منشاء را گزارش کند تا پزشک دوره دیده مرکز با مشاوره ای که انجام می دهد در صورت نیاز، اقدام به شروع درمان ضد ویروس کند. گفتنی است که درمان دارویی باید حداکثر 24 تا 48 ساعت پس از آسیب انجام گیرد.
آیا برقراری تماس جنسی حتماً منجر به آلودگی با ویروس ایدز می شود ؟
برخورد با ویروس گرچه همیشه به عفونت منجر نمی شود اما در هر بار تماس جنس امکان آلوده شدن وجود دارد، و این مساله به عواملی مانند میزان ویروس موجود در ترشحات، شدت بیماری زایی و عوامل میزبانی بستگی دارد. ریسک انتقال در هر بار تماس جنس از زن به مرد 1/0 تا 1 درصد و از مرد به زن 3 تا 5 برابر بیشتر است.
آیا استفاده از کاندوم احتمال انتقال ویروس ایدز را به صفر می رساند ؟
استفاده از کاندوم تا حد بسیار زیادی از انتقال ویروس ایدز و بیماری های آمیزشی می کاهد، البته این به شرطی است که از کاندوم صحیح استفاده شود یا در شرایط مطلوب و استفاده صحیح از کاندوم حدود 2 درصد خطر ابتلا وجود دارد. تئجه به تاریخ انقضاء آگاهی از روش استفاده صحیح از آن و جنس کاندوم در میزان ضریب احتمال این وسیله پیشگیری موثر است، کاندوم باید حداقل یک سانتی متر ضخامت داشته و از جنس لاتکس باشد.
گروه های پرخطر در معرض ابتلا به ایدز چه کسانی هستند؟
زنان روسپی، معتادان، جوانان با رفتارهای کنترل نشده، ساکنان پادگان ها، رانندگان ترانزیت، افراد بیکار، مبتلایان به بیماری های آمیزشی، و به خصوص افراد دارای زخم های تناسلی، همجنس گراها، مراقبین و پرسنل بهداشتی درمانی.
