بخشی از مقاله
مقدمه مترجمان
ايران كشوري است زلزله خيز، زلزله هاي مختلف قرن اخير گواه اين حق اخير گواه اين است كه هيچ نقطه اي از خاك سرزمين مان از اين حادثه طبيعي مصون نيست. زلزله مثل گردش زمين، باد و طوفان و يا درخشش خورشيد و آمدن باران، پديده اي كاملاً طبيعي ، انكار ناشدني اما چاره پذير است .واقعيت تلخ اين است كه انسانها را زلزله نمي كشد بلكه خانه هاي سست بنياد مي كشد.
امروزه با آگاهيها و اطلاعاتي كه درباره ساختمان كره زمين وزلزله داريم براي ترسيم نقشه اي مناطق در معرض خطر كافي است، اما با اين همه،مردم بازهم در همين مناطق خطرناك ،خانه هاي سست و غير مقاوم مي سازند .در نتيجه بسياري از شهرهاي ما از جمله كلان شهر تهران با تهديد زلزله هاي بسيار ويرانگر روبرو هستند.
با اميد به روزگاري كه در آن بتوانيم زلزله را به موقع پيش بيني كنيم .فعلاً تنها راه نجات اين است كه خانه يمان را در برابر زمين لزره مقاوم و استوارتر بسيازيم.
منشاء زمين
به نظر دانشمندان زمين حدود 6/4 ميليارد سال پيش تشكيل شده است و از آن زمان سطح زمين بصورت تدريجي طي مراحل مختلف شكل گرفته است . به احتمال زياد زمين ميليونها سال پس از يك انفجار در فضا ايجاد شده است. اين انفجار حجم عظيم و وسيعي از گاز وذرات گرد و غبار ايجاد كرده است. دانشمندان فكر مي كنند ذرات به يكديگر متصل شده و به هم جوش خورده اند، تا توده هاي عظيمي از مواد مذاب شده ، كه بالاخره تبديل به سيارات امروزي شده اند را ايجاد كنند.
به راحتي مي توان تصور كرد كه زمين ايجاد شده به طور باور نكردني داغ بوده ودر سطح آن دريايي از سنگهاي مذاب وجود داشته است. حدود 4 ميليارد سال پيش به آرامي شروع به سرد شدن كرد وبه لايه هاي مختلفي تقسيم شد.
سنگين ترين ماده براي تشكيل هسته يا قسمت مركزي زمين فرو افتاد اما هنوز به طرز باور نكردني داغ مانده بود ماده كم چگالي تر ، لايه هاي اطراف هسته را تشكيل داد. در سطح ،ماده مذاب به اندازه كافي سرد شده تا يك پوسته سنگي كه به اعتقاد دانشمندان با آتشفشانهاي بسياري پوشيده شده است را تشكيل دهد.
قاره هاي اوليه احتمالاً از سنگ تشكيل شده است كه اين سنگ از آتشفشان به روي سطح جريان پيدا كرده و سرد شده و پوسته ضخيم تري را تشكيل داده است. اقيانوسها ممكن است در لايه هاي زيرين حين فشرده شدن گازهاي فرار فورانهاي آتشفشاني ظاهر شوند كه متشكل از قطرات ريز فشرده آب مي باشند. پس اتمسفر اوليه زمين ، احتمالا ً بوسيله گازهاي آتشفشاني تشكيل شده است.
وضع موجود زمين
اگر چه سطح زمين ظاهراً جامد وثابت به نظر مي رسد ولي هنوز تغييراتي در حال شكل گيري مي باشد. سطح زمين به طور مداوم در حين مراحل مختلف تدريجاً به سمت بالا ساخته مي شود يا به سمت پايين شكسته مي شود. بيشتر تغييرات مشاهده شده بسيار آرام رخ مي دهد ، ولي توسط تجهيزات علمي مخصوص قابل تشيخص مي باشد. براي تشكيل يك رشته كوه ميلياردها سال طول مي كشد. اما يك فوران شديد آتشفشان يا يك زلزله ويران كننده مي تواند سطح زمين را طي چند روز، چند ساعت يا حتي چند دقيقه تغيير بدهد.
ساختار زمين
زمين تقريبا شبيه يك كره مي باشد اما اندكي در قطب شمال و قطب جنوب پهن بوده و شامل 3 لايه اصلي پوسته ، جبه وهسته است . هر لايه از انواع مختلف سنگ تشكيل شده است.
حركت سطحي
پوسته و لايه جامد بالايي گوشته ( جبه ) از يك لايه شناخته شده به نام ليتوسفر تشكيل شده است .2 نوع ليتوسفر وجود دارد: ليتوسفر اقيانوسي كه پوسته اقيانوسي داردو در هر حدود km 6 ( 4 مايل ) در سطح خود ضخامت دارد.
اين پوسته بيشتر به وسيله دريا پوشيده شده است .نوع ديگر ليتوسفر قاره اي است كه پوسته قاره اي دارد و بين 35 تا km70 (22 تا44 ماييل ) در سطح ضخامت دارد. بيشتر قسمتهاي آن مرتفع تر از آن مي باشد كه با آب پوشيده شود پس سرزمينها و خشكي ها را ايجاد كرده است.
صفحات زمين
اگر چه تصور مي شود زمين يك سطح پيوسته دارد ولي اين سطح درچندين قسمت شكسته شده شده كه مانند يك راه موئي قطعات را به صورتي كه با يكديگر متناسب و فيكس باشند مي برد. اين قطعات هركدام يك صفحه ناميده مي شوند و بطور مداوم و بسيار آرام دركنار هم خلاف جهت يكديگر درحركت مي باشند يك صحفه مي تواند از ليتوسفر اقيانوسي يا قاره اي يا هردونوع تشكيل شده باشد. لبه هاي صفحه ها مرزهاي صحفه اي يا حاشيه هاي صفحه اي ناميده مي شوند و در همين نواحي است كه هه زلزله ها رخ مي دهد و بيشتر آتشفشانها يافت مي شوند.
حركات صفحات
صفحات زمين به طور مستمر در مسيرها وجهات مختلف در حركت مي باشند . اگر چه اين حركت بسيار كند انجام مي شود .صفحات بطور متوسط cm5 (2 اينچ) در سال حركت مي كنند كه تقريبا برابر ميزان رشد ناخن مي باشد. به دليل اينكه همه صفحات به هم متصل هستند، حركت هر يك از صفحات يك تاثير برخوردي دارد كه حركت تدريجي همه صفحات اطراف خود را ايجاد مي كنند.علائم مسيرهاي مختلف حركات صفحه اي در مرزهاي صفحات در مرزهاي صفحات اطراف خود را ايجاد مي كند .علائم مسيرهاي مختلف حركات صفحه اي در مرزهاي صفحات قابل ديدن است دانشمندان مطئمن نيستند چه چيزي موجب حركت آنها مي شود. مراحل برخورد ممكن است هيچ تئوري هايي نيز وجود دارد مبني بر اينكه يك نوع حركت صفحه اي ممكن است يك حركت دهنده ابتدايي باشد كه بطور مداوم حركات صفحات را نمايان مي كند
جابه جائي قاره ها
دانشمندان معقدند از زماني كه اولين پوسته زمين شكل گرفت، حركات صفحه اي از لحاظ موقعيت ، شكل واندازه قاره ها و اقيانوس ها تغيير كرده اند .دانشمندان اين مراحل را تكتونيك صفحه اي مي نامند. آنها ايده شان را روي شواهد گوناگون پايه ريزي كرده اند.به عنوان مثال، اشكال چندين قاره امروزي مثل آمريكايي جنوبي وافريقا به نظر مي آيد كه زماني به هم متصل بوده اند همچنين دانشمندان شباهتهايي در انواع سنگها و سن رشته كوههاي قديمي يافت شده و در دو قاره را كشف كرده اند.
حركات در مرزهاي صفحه اي
مسيري كه صفحات زمين حركت مي كنند تعيين مي كند كه در هر مرز چه چيز پيدا شود. بعضي از صفحات از هم دور مي شوند وتعدادي ديگر دركنار هم مي لغزند.
حركت صفحات دور شونده
مناطقي كه درآن دو صفحه از هم دور مي شوند درمكانهاي اصلي كف اقيانوسها يافت مي شوند .صفحات دور شونده ،بوسيله رشته كوههاي متشكل از سنگهاي آتشفشاني مشخص مي شوند .آتشفشانها شيب دار ي يا مخروطي شكل نيستند بلكه خط الرأسهاي ( ستيغ ها) پيوسته طولاني همراه با شيبهاي آرام دارند.
ستيغ هاي كه بوسيله يك شكاف كه مرز بين دو صفحه را نشان مي دهد از هم جدا مي شوند . شكاف به سمت بالا حين بالا آمدن ماگما از استنوسفر باز مي شود .هنگامي كه ماگما به سطح مي رسد سرد مي شود وروي لبه هاي صفحات تشكيل دهنده كف جديد اقيانوس منجمد مي شود. همچنين ماگما صفحات را درجهت دور شدن از هم مي كشاند.
اين مرحله به عنوان گسترش كف اقيانوس شناخته مي شود . اين گسترش به طور مدوام تا زمانيكه باز شدگي ادامه دارد بطورپايان ناپذيري انجام مي شود.ومكاني كه اين اتفاق در آن مي افتد ، به عنوان خط الرأس گسترش دهنده شناخته مي شود.
صفحات متحرك به سمت يكديگر
انواع مختلفي از مرزها هنگام حركت دو صفحه به سمت يكديگر وجود دارد وچيزي كه در مرز آنها رخ مي دهد بستگي به نوع صفحات نزديك شونده دارد.
در يك مرز صفحه اي بين ليتوسفر اقيانوسي وقاره اي صفحه اقيانوسي به زير صفحه ديگر قاره اي رفته ويك گودال در سطح ايجاد مي شوند . همان طور كه صفحه بيشتر به درون گوشته فرو مي رود شروع به ذوب شدن مي كند. در اين مرزها كوهها روي صفحه رويي همانند پوسته فشرده شده ، شكل مي گيرند. برخي از كوهها آتشفشاني هستند كه در حين بالا آمدن ماگما از ليتوسفر تشكيل شده اند.
صفحه هاي اقيانوسي
گودال هاي عميق در مرزها جائي كه دو صفحه اقيانوسي به سمت هم حركت مي كنند، شكل مي گيرند . يكي ار صفحات با فشار زير ديگري مي رود واين صفحه حين رفتن به درون گوشته ذوب مي شود .يك خط از آتشفشان روي صفحه رويي نزديك مرز ، همانطور كه ماگما از گودال داخل ليتوسفر بالا مي آيد، تشكيل مي شود.
صفحه هاي قاره اي
در نواحي كه دو صفحه ليتوسفرقاره اي از سربه هم متصل هستند رشته كوه هاي بلندي شكل مي گيرند. در مرز ، پوسته قاره اي روي هر دو صفحه فشرده مي شود، ترك بر مي دارد وبا فشار صفحات چروكيده مي شود
همان طور كه صفحات حركت خود را به سمت يكديگر ادامه مي دهند، رشته كوه ها به دليل اينكه تمام منطقه دچار بالا آمدگي مي شود، بلند تر مي شود.
سرخوردگي صفحات
تمام صفحه ها ازهم دور نمي شوند و يا به هم نزديك نمي شوند، بلكه بعضي از صفحه ها در خلاف جهت يا به جهت يكسان ولي با سرعتهاي متفاوت در كنار هم سر مي خورند.در اين نوع مرز صفحه اي كه ممكن است روي زمين ( خشكي ) يا زير آب باشد هيچ ليتوسفر جديدي ساخته يا تخريب نمي شود.
گودال هاي اقيانوسي
گودال هايي كه در مرزها ايجاد مي شوند عميق ترين مكانهاي يافت شده روي سطح زمين مي باشند .گودال ها ماريانا در اقيانوس آرام ، بطور يقين ترين گودال مي باشند كه 10961 متر زير سطح دريا عمق دارد واين عدد بزرگتر از ارتفاع قله اورست ، بلندترين قله جهان با ارتفاع 88متر بالاتر از سطح دريا، است.
علت بروز زلزله چيست ؟
زلزله زماني اتفاق مي افتد كه سنگهاي ناحيه اي از پوسته جامد زمين مقاومت خود را در مقابل خود را در مقابل نيروهائي كه از داخل زمين به آنها وارد مي شود از دست داده و بطور ناگهاني شكسته شوند وشكستگي توام با جابجائي سنگها را گسل ناميده وتكانهاي ناشي از آنرا زمين لرزه مي گويند .
بنابراين امروزه مهمترين علت زلزله را نيروهائي مي دانند كه از درون زمين منشا گرفته و پس از تجمع باعث شكسته شدن ناگهاني لايه هاي سنگي مي شوند و در نتيجه حركت لايه ها در محل گسل باعث لزره مي شود.
البته علل ديگري در بروز اين حادثه وجوددارند از قبيل لغزش لايه هاي زمين ، ريزش غارها ،ريزش بهمن انفجار گلوهاي توپ ،انفجار مين كه مي توانند در ابعاد محدودي ايجاد زمين لرزه نمايند.
بطور كلي عوامل كه ايجاد زلزله مي كنند بر سه گونه اند و برحسب اينكه كداميك از اين سه عامل موجب زلزله شده باشند زلزله را بدان اسم مي نامند اين سه گونه زلزله به قرار زير است:
1- زلزله رمبشي ( سقوطي ) اين زلزله مربوط به شكستگي وفرو ريختن حفره ها و غارهايي است كه در توده هاي بزرگ سنگهاي آهگي بر اثر انحلال آهك در آبهاي نافذ ايجاد مي شوند. گاهي اوقات بر اثر انحلال گچ ونمك در زمينهاي كه از مارنهاي گچي بوجود آمده اند توليد مي شوند. ( به سنگ آهنگي كه بيش از 35% مواد رسي داشته باشد مارن گفته مي شود ) وسعت تاثير اين گونه زلزله ها خيلي كم است . وعمق كانونشان نيز كم مي باشد اما برعكس خرابيها و خسارتهاي ناشي از آنها خيلي زياد مي باشد.
2- زلزله هاي آتشفشاني : زلزله ممكن است بر اثر انفجار ويا خروج گازهاي متراكم در مجاور كوههاي آتشفشان ايجاد شود. اين زلزله ها هميشه پيش از آتشفشان ويا همزمان با آن وقوع مي يابند و نسبتاً شديد مي باشند. زلزله هاي آتشفشاني اغلب مخرب و ويران كننده اند منطقه تاثير آنها زياد وسيع نيست و عمق كانون آنها نيز كم است .
3- زلزله هاي زمين ساختي : زمينهايي كه زياد در معرض زلزله مي باشند آنهايي هستند كه در زير انها طبقات زمين در حال حركت و جنبشند. هر تغيير ناگهاني درسرعت اين طبقات متحرك توليد لرزشي در زمين مي ند به اين لزله ها كه مربوط به جنبش هاي زمين ساختي زمين است زلرله هاي زمين ساختي مي گويند. تعداد آنها خيلي بيشتر از دو نوع ديگر زلزله است و اغلب بسيار شديد وتوليد خرابيهاي زياد مي كند براي زلزله هاي زمين ساختي دو علت متمايز از هم مي توان ذكر كرده
الف- حركتهاي تعادلي: برخي از زلزلهاي امروزه در مناطقي ايجاد مي شوند كه با حركتي خيلي آرام به طور قائم بالا يا پايئن مي روند اين حركت قائم به واسطه واكنش حركتي است كه براي برقراري وضع تعادل بوجود مي آيد.
قاره هاي بزرگ بر روي محيط سيال خميري شكلي شناورند و ريشه آنها بيشتر در اين محيط فرود مي رود. تعادلي برقرار مي باشد هرگاه وزن قاره بواسطه عمل فرسايش تغيير كند اين تعادل بهم مي خورد وموجب بالا آمدن ويا پايين رفتن آن مي شود . بهترين نمونه برقرار شدن وضع تعادل را امروزه در كرانه هاي درياي بالتيك وكانادا مي توان مشاهده كرد. اين نواحي بر اثر از بين رفتن يخهاي يخچالهاي اوايل دوران چهارم زمين شناسي كه ضخامت آنها به چندين صدمتر مي رسيده است سبك گرديده و در نتيجه از آب خارج شده اند وهنوز هم اين عمل خارج شدن ادامه دارد . زلزله هاي كرانه هاي كانادا و كرانه هاي درياي بالتيك ناشي از اين امر است.
به اين نوع زلزله ها زلزله هاي قائم گفته مي شود.
ارتعاشات شديد زمين لرزه سال 1906 سانفرانسيسكو حدود 40 ثانيه به درازا كشيد اگر چه اغلب جابه جايي در طول شكستگيها در همين زمان كم اتقاق افتاد، ولي تا بر قراري تعادل در سنگها پس از زمين لرزه اصلي معمولاً با توليد زمين لرزه هاي كوچكتري به نام پس لرزه ها همراه است با اينكه پس لرزه ها بسيار ضعيف تر از لرزه اصلي هستند اما گاهي سبب خرابيهاي عمده در بناهاي سست مي شوند . ضمناً به زمين لرزه هاي اصلي اتفاق مي افتند. پيش لرزه foeshock مي گويند.شناخت اين پيش لرزه ها در پيشگويي زمين لرزه هاي بزرگ و قريب الوقوع اهميت دارد.
ب- جنبشهاي كوهزايي : طبقات تدريجي فشار، كم كم وخيلي به آهستگي تغيير مكان پيدا مي كنند اين تغيير مكانهاي تدريجي موجب جا به جا شدن طبقات رسوبي مي گردند وتوليد چين خوردگيها و گسلها را مي كنند. در بعضي نواحي طبقات رسوبي برحسب جنس سنگهايي كه ازآن تشكيل گرديده اند تحت تاثير فشارهاي كوهزايي ، چين خوردگي حاصل مي كنند .
در بعضي از نواحي ديگر طبقات مزبور تاب تحمل فشارهاي كوهزايي را نمي آورند و در نتيجه در آنها به جاي چين خوردگي ،شكستگي ايجاد مي گردد در محل اين شكستگي ها حركتهايي همراه با لرزشهايي نسبتاً شديد هستند به اين حركتها كوهزايي مي گويند منطقه تاثير لرزهاي ناشي از اين حركتها كه به لرزهاي كوهزايي موسوند متغير است و كانون انها نيز در اعماق مختلف قرار گرفته است.
نيروهاي زمين ساختي به آرامي سنگهاي پوسته دو طرف گسل را مانند مدلهاي تصوير شده در شكل مزبور تغيير شكل مي دهند. تحت اين شرايط درست مثل يك عصاي چوبي ، سنگها خمش حاصل نموده وتا زماني كه شكسته شوند، انرژي كشساني زيادري را در خود ذخيره مي كنند. سرانجام مقاومت مالشي نگاهداره سنگها به پايان مي رسد و لعزش در ضعيف ترين نطقه (كانون) اتفاق مي افتد و جابه جايي تنش را در امتداد گسل به نقاط دور وارد كرده و سبب جا به جايي بيشتر مي شود تا اينكه قسمت اعظم انرژي ذخيره شده آزاد مي شود . اين گسيختگي سبب مي شود تا سنگها فوراً به جاي اول خود بازگردند . ارتعاشاتي كه مادر زمين لرزه مي شناسيم نتيجه بازگشت ارتجاعي سنگها به شكل اوليه خود است . اين «پس جهش » يا حركت فنر مانند سنگها ، توسط رد بازگشت كشسان ناميده شد زيرا رفتار ارتجاعي سنگ نظير كشي است كه كشيده شده ورها مي شود.
زلزله اي كه انسان مي تواند آن را احساس كند زلزله هاي محسوس يا مهزلزله اي را كه به كمك زلزله نگار درك مي شود زلزله نامحسوس ياكهزبزله مي گويند.
هر حركت ناگهاني زمين توليد امواج لرزه اي مي كند ولي درك اي واقعيت مهم است كه هر حركتي در يك نقطه فشار توليد مي كند از جهتي بستگي به موقعيت اين نقطه دارد. و كانون يا مركز اصل زلزله نقطه اي است كه شكستگي از آنجا شروع و انرژي آزاد مي شود ودرواقع مركز دروني نيز گفته مي شود اگر از مركز دروني مستقيماً خطي بر سطح زمين وصل شود نقطه مورد نظر مركز بيروني يا سطحي زلزله مي باشد.
ارتعاشات زلزله از مركز به اطراف انتشار پيدا مي كند اين ارتعاشات هر اندازه كه از آن دورتر مي شوند ضعيف تر مي شوند.
درمركز سطحي يا بيروني لرزش زمين خيلي شديد است ولي هر اندازه كه از آن دور تر مي شويم از شدت زلزله كاسته مي شود. فاصله مركز دروني تامركز بيروني زلزله راعمق كانون مي گويند .
وبراين اساس داراي زلزله هاي كم عمق كه عمقشان كمتر از 50 كيلومتر ميباشد زلزله هاي عميق كه عمق كانون آنها بيش از 300 كيلومتر است.
بايستي توجه داشت كه هنگامي دركانوني واقع در يك نقطه از زمين زلزله اي رخ مي دهد در زاويه هاي حدود 105تا 140 درجه نسبت به آن نقطه مستقيماً هيچ نوعي موجي از درون زمين دريافت نمي شود اين فاصله را اصطلاحاً منطقه سايه يا آرامش گويند ودر بعضي موارد (103 الي 143)ذكرگرديده است.
منطقه تاثير زلزله ناحيه اي است كه در آن زلزله قابل احساس باشد منطقه تاثير در مورد زلزله هاي مختلف متفاوت بوده و درهر مورد به عوامحلي مثل شدن زلزله ، عمق زلزله ومحيطي كه امواج در آن منتشر مي شوند بستگي دارد.
اگر نقاطي را كه درآنها زلزله باهم مساوي است به يكديگر وصل كنيم . منحني هايي بدست مي آيد كه به آنها منحني هاي همزلزله مي گويند.
منحني هاي همزلزله هاي با يكديگر بسيار متفاو هستند علت اين امر اين است كه جنس سنگها وساختمان پوسته جامد زمين در اطراف مركز زلزله يكسان ويكنواخت نمي باشد.
همانطور يكه قبلاً گفته شد معمولاً ودر شرايط يكنواخت هر قدر را از مركز سطحي ( بيروني ) دورتر شويم از شدت زلزله كاسته خواهد شد. و هرگاه نقاطي را كه درآنها در يك زمان زلزله احساس مي شود به يكديگر وصل كنيم. منحني هاي غير منظم ديگري بدست مي آيد كه سرعت انتشار زلزله درسنگهايي كه جنس علت اين امر نيز است كه سرعت انتشار زلزله در سنگهايي كه جنس آنها مختلف است فرق مي كند وموجب مي شود كه زلزله در زمان واحد به نقاطي كه فاصله آنها نسبت به مركز زلزله متفاوت است برسد.
زلزله هاي ضعيف و متوسط اغلب بر اثر يك ضربه به وقوع مي پيوندند و مدت آنها نيز از چند ثانيه تجاوز نمي كند .اما زلزله هاي شديد و متعاقب آن يك يا چند ضربه شديد زمين را به شدت مرتعش مي كند و سپس ارتعاش زمين كم شده و به تدريج خفيف مي شود تا آنكه به كلي زمين به حال آرامش وسكون در آيد.
ز لزله هاي گاهي ممكن است چندين ساعت دوام پيدا كند و در مورد بعضي نواحي مدت چند روز و چند هفته ممكن است زمين داراي لرزشهايي كه شدت آنها متغير چند هفته ممكن است زمين داراي لرزشهايي كه شدت آنها متغير باشد ادامه داشته باشد. اين نوع زلزله هايي را كه مدتي طولاني ادامه مي يابند دوره هاي زلزله هاي مي نامند . البته بايد توجه داشت كه پس لرزه هاي را نبايد با دوره هاي زلزله اشتباه گرفت.
در اين نوع زلزله ها به فاصله هاي مختلف متناوباً حركات شديد وخفيف تكرار مي شود تكانهاي زلزله هاي به خصوص درمجاورت مركز زلزله توام با صداهايي شبيه صداي رعد ويا صداي وزش باد يا صداي انفجار شديد مي باشد اين صداها گاهي پيش از وقوع زلزله و گاهي پس از آن به گوش مي رسند وقوع بعضي از زلزله ها همراه با آثار نوراني است كه به شكلهاي مختلف ديده مي شوند اين آثار به شكل برق ، جرقه هاي نوراني يا لكه هاي نوراني ظاهر مي شوند.هنوز توضيح درستي درباهر علت پديد آمدن اين آثار داده نشده است ولي تصور مي رود كه اين آثار براثر متصاعد شدن گازهاي قابل اشتعال و التهاب انها هنگام زلزله ايجاد مي شوند.
هرگاه كانون زلزله در زير اقيانوس يايك درياي بزرگ باشد ارتعاشات بوجود مي آيند و در زلزله هاي شديد حتي بيش از يك سال ادامه مي يابند ودر بعضي موارد نسبتاً شديد ومخرب مي باشند وموجب تلاطم امواج دريا مي گردند. اثر زلزله در كشتيها به خوبي محسوس است اگر كشتي در حدود مركز بيروني زلزله باشد به طور ناگهاني بالا وپايين مي رود. درمنطقه مركز سطحي يا بيروني زلزله سطح آب برجستگي پيدا مي كند .هرگاه ضربه وارده به آب مروب باشد كشتي به طوري تكانهاي شديد مي خورد كه مسافرين كشتي تصور مي كنند كشتي به يكي از سنگهاي ساحلي برخورد كرده است اگر مركز بيروني زلزله نزديك ساحل باشد اغلب توليد خرابيهاي زيادي مي كند زيرا بر اثر بالا آمدن آب ساحل دريا و ساختمانهاي ساحلي به كلي در زير آب مي روند و هنگام برگشتن آب دريا سيلي سهمگين بوجود مي آيد و با خود آنچه را كه در ساحل دريا قرار دارد به دريا مي برد به امواج سهمگين دريا كه در اثر زلزله ايجاد مي شوند سونامي مي گويند.
معمولاً زلزله هاي رمبشي (سقوطي) و زلزله هاي آتشفشاني بيشتر توليد حركات قائم مي كنند به اين زلزله هاي مركزي نيز مي گويند . زلزله هاي زمين ساختي كه به آنها زلزله هاي خطي نيز گفته مي شود بيشتر به طور افقي موجب حركت زمين مي شوند. زيرا كانون اين دسته از لرزه ها كم و بيش در طول چين ها و سطوح گسلها قرار دارند . البته حركات انتشار و ارتعاش امواج بعلت نيروي فراوان وتكانهاي شديد و سرعت زياد بسيار پيچيده عمل مي نمايند ولي بيشترين حركات زمين بصورت افقي مي باشند.
