بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
.11. سلول
.22. ميکروسکوپ
.3انواع سلولها و اندازه آنها
اسلاید 2 :
يکي از جاندارهاي تک سلولي، تريکوديناست که جانداري آبزي ست و به سرعت روي بدن لغزنده ماهي ها حرکت کرده و از باکتريها تغذيه مي کنه. مژکهاي تريکودينا، با حرکات خودشون هم باکتريها رو به طرف دهان سلولي خود مي برن و هم موجب جاندار مي شن. حالا اينکه تريکودينا چطوري روي بدن لغزنده ماهي، خودشو نگه مي داره، برمي گرده به خارهاي اتصال دهنده بدن اين جاندار.
تريکودينا روی بدن ماهی
اسلاید 3 :
با اينکه تريکودينا، يه جاندار تک سلوليه، ولي مژکهاي متحرک، دهان سلولي و خارهاي اتصال دهنده، نشان دهنده اينه که يه سلول بسيار تخصص يافته ست.
اسلاید 4 :
بدن انسان هم از سلولهاي مختلفي تشکيل شده که بسيار تخصصي بوده و هر گروه بر حسب وظيفه شون، شکل و ساختار خاصي پيدا کردن.
بعضي از اين سلول ها مثل سلول ناي، درست مثل تريکودينا، مژک دارن. اما مهمترين شباهتي که بين تريکو دينا و سلول هاي سازنده بدن انسان وجود داره، ساختار اونهاست.
داخل هر سلول، هسته اي محتوي DNA وجود داره، يه سري از ژنهايي که در DNA وجود دارن، شکل و ويژگي هاي ظاهري سلول رو تعيين مي کنن و يه سري ديگه با تنظيم کردن توليد پروتئينهاي اختصاصي، باعث اختصاصي شدن کار سلول مي شن.
سلول تريکودينا، سلولهاي بدن انسان و تمام سلولها، غشاي پلاسمايي دارن. حالا غشاي پلاسمايي چيکار مي کنه؟
غشاي پلاسمايي، محتويات سلول رو از محيط بيرون جدا مي کنه. در واقع مرز بين سلول و دنياي خارج از اونه. ورود مواد مورد نياز به داخل سلول و دفع مواد زائد به محيط اطراف از طريق اين غشا صورت مي گيره. ضخامت اين پرده نازک، 6 تا 10 نانومتره و از ليپيدها ست که توي اون، پروتئينهايي قرار دارن. غشاي پلاسمايي، سيتوپلاسم رو در بر مي گيره. حالا سيتوپلاسم چيه؟ سيتوپلاسم، ماده اي نسبتا" روونه و اندامهايي رو که هر کدام وظيفه خاصي به عهده دارن در بر مي گيره.
اسلاید 5 :
ميکروسکوپ
دنياي اطراف ما حالا پر از چيزايي که يا کشف کرديم يا اختراع.
فکرشو بکنين اگر بعضي از اختراعها صورت نمي گرفت چقدر زندگي سخت مي شه. زندگي بدون ميکروسکوپ. کي مي تونه فکرشو بکنه. اگر کخ و پاستور، ميکروسکوپ نداشتن، به سر بشريت چي مي اومد؟ حتما" تا حالا به ذره بين کار کردين. ذره بينها براي ديدن اشياي ريز و يا جزييات اونا استفاده مي شن که معمولا" هم تصوير اشياء رو تا 10 برابر بزرگ مي کنن. بزرگنمايي اين ذره بينها به صورت X10 نشون داده مي شه.
يادمه کوچکتر که بودم با ذره بين، پوست دستمو، برگ درخت، خونه حلزون و خيلي چيزاي ديگه رو مي ديدم. ولي از اون کوچيکترا رو ديگه نمي شه با ذره بين ديد. بايد بشينيم پشت ميکروسکوپ. براي ديدن اشياي بسيار ريز از ميکروسکوپ استفاده مي شه. ميکروسکوپهايي که در آزمايشگاههاي مدارس وجود دارن، همشون از نوع ميکروسکوپ نوري هستن. استفاده از ميکروسکوپها برمي گرده به 330 سال پيش و تا قبل از اون هيچکس نمي دونست که جانداران از سلول ساخته شدن. ميکروسکوپهاي نوري اوقدمت ليه، از لحاظ ساختار با ميکروسکوپهاي نوري مدرن مشابه هستن. حالا ببينيم که ميکروسکوپ چطوري کار مي کنه. اول نور مرئي از نمونه مورد نظر عبور مي کنه و از عدسيهاي شيشه اي مختلف مي گذره و به اين ترتيب، يه تصوير بزرگ شده از نمونه، حاصل مي شه.
اسلاید 6 :
اون چيزي که با ميکروسکوپ مطالعه مي کنيم، بهش نمونه مي گن و اين نمونه مي تونه يه برشي از بافت جانوري يا گياهي باشه.
ميکروسکوپ نوري تصوير نمونه رو تا هزار برابر بزرگ مي کنه. به ميزان بزرگ کردن تصوير يک جسم، بزرگنمايي مي گن. بزرگنمايي تقريبي هر ميکروسکوپ نوري رو مي شه از حاصلضرب بزرگنمايي عدسي چشمي در بزرگنمايي عدسي شيئي اي بدست آورد. به عکسي هم که توسط ميکروسکوپ ازنمونه گرفته مي شه، ريزنگار مي گن.
خوب، بزرگنمايي رو ياد گرفتيم، حالا مي ريم سراغ قدرت تفکيک ميکروسکوپ که يکي از عوامل مهم در استفاده از ميکروسکوپهاست.
قدرت تفکيک يعني توانايي يک ابزار نوري در نشون دادن دو جسم به صورت مجزا از همديگه. مثلا" همين ستاره هاي زيبايي که شبها تو آسمون نورافشاني مي کنن، اگر با تلسکوپ بهشون نگاه کنيد هر کدومشون مجموعه اي از دو يا چند ستاره هستن. همين مسئله باعث مي شه که متوجه بشيم قدرت تفکيک در تلسکوپ بيشتر از چشم انسان و به همين دليل که براي ديدن اجسام دور از تلسکوپ استفاده مي کنيم.
برگرديم به ميکروسکوپ نوري. با اين ميکروسکوپ نمي تونيم ساختار دروني يک باکتري رو به وضوح ببينين. مي دونين چرا؟
از اونجا که سلول خيلي کوچيکه، براي اندازه گيري اون يا اجزاي داخليش بايد از واحدهاي خيلي کوچيک مثل ميکرومتر که با اين علامت (Mm) نشون مي ديم، استفاده کنيم.
÷
هر يک ميکرومتر يا ميکرون برابره با يک هزارم ميلي متر يا يک ميليونيوم متر. ميکروسکوپ نوري هم اجسام کوچيکتر از دو دهم ميکرون رو نمي تونه نشون بده. حالا فهميدين چرا نمي شه اجزاي داخلي سلول رو خوب و واضح ديد. لطفا" به عکس و مشخصاتي که از يه ميکروسکوپ نوري به شما نشون مي ديم خوب دقت کنين تا تصوير خوبي از اون به دست بيارين.
اسلاید 7 :
از حدود 25 سال قبل به اين طرف اطلاعات خيلي خوبي رو راجع به انواع و اقسام سلولها، ساختار دروني شون و حتي راجع به مولکول يا اتم بدست آورديم. همه اينها رو مديون ميکروسکوپ الکتروني هستيم. در اين ميکروسکوپ، به جاي نور از پرتو الکترون استفاده مي شه و مي تونن اجسامي به ريزي دو دهم نانومتر رو نشون بدن.
درچند نمونه از عکس ميکروسکوپ الکترونی
مي دونين دودهم نانومتر يعني چه؟ هر نانومتر، يک ميليونيوم ميليمتر. همين خط کوچولويي که روي خط کشتون مي بينين. اگه توي اون خط، بتونين يه ميليون خط بکشين، اون وقت با ميکروسکوپ الکتروني مي تونيم اونا رو دونه دونه بشمورين.
حتي DNA و پروتئينها هم با اين ميکروسکوپ ديده مي شن.
اسلاید 8 :
حالا خود اين ميکروسکوپ الکتروني، دو نوع: ميکروسکوپ الکتروني نگاره و گذاره.
از ميکروسکوپ الکتروني نگاره يا Scanning electron microscopy براي ديدن سطح اجسام استفاده مي شه و اين کار از طريق تشخيص الکترونهايي که از سطح نمونه، بازتاب مي کنن انجام مشه.
از ميکروسکوپ الکتروني گذاره ياTransmission electron microscopy براي مطالعه ساختمان هاي داخل سلول استفاده مي شه که اساس کار اون بر پراکنده سازي الکترونهائيه که به نمونه برخورد مي کنن و ازش رد مي شن. در واقع، تصويري که حاصل ميشه، منعکس کننده جاي خالي الکترونهاييه که پراکنده شدن. يعني برعکس
عکاسي. با تمام اين اوصاف، يعني قدرت تفکيک بسيار بالا و بزرگنمايي حيرت آور، ميکروسکوپ هاي الکتروني، هيچوقت نتونستن جاي ميکروسکوپهاي نوري رو بگيرن. يکي از علت هاي اون اينه که ميکروسکوپ هاي الکتروني نمي تونن سلول زنده رو بررسي کنن و ديگري هزينه سنگين از ميکروسکوپهاي الکتروني.
به عنوان مثال هزينه تهيه يک نمونه براي ميکروسکوپ الکتروني نگاره، بالغ بر يک ميليونه. همچنين استفاده از اين ميکروسکوپها،نياز به دانش تکنولوژيک خاصي داره.
خوب، حالا بريم و ببينيم که ميکروسکوپ نوزي چه طوري کار ميکنه.
ميکروسکوپ نوري از قسمتهاي مکانيکي و نوري ساخته شده. قسمتهاي نوزي شامل سه دسته ست: ديافراگم يا چگالنده، عدسي شي اي و عدسي چشمي. منبع نور و آينه هم از اجزاي نوري هستن.
قسمتهاي مکانيکي شامل گيره هاي نگهدارنده،صفحه نمونه ، صفحه چرخاننده عدسيهاي شيي اي،پيچهاي تنظيم کننده بزرگ و کوچيک، لوله عدسي چشمي و پيچهاي تنظيم کننده جاي نمونه ست.
براي کار با اون،اول ميکروسکوپ رو روشن مي کنيم. بعد نمونه مورد نظر رو روي تيغه شيشه اي مي ذاريم. حتما ميدونين که به اين تيغه شيشه اي،لام مي گن. اين نمونه،ميتونه مثلا" برش بسيار نازکي از يه سيب زميني باشه.
خوب، يه تيغه شيشه اي نازک هم روي نمونه قرار مي ديم که بهش لامل ميگن و نمونه رو روي صفحه نمونه و ما بين گيره هاي نگهدارنده مي ذاريم. حالا بايد يکي از عدسي هاي شيي اي رو با چرخوندن صفحه چرخاننده، روي نمونه، Zoom کنيم.
حالا پيشونيمون روي صفحه چشمي مي ذاريم و با دور و نزديک کردن عدسي هاي شيي، جاي مناسب با ميزان فاصله چشمها از هم رو انتخاب مي کنيم و به آرومي، پيچ تنظيم کننده بزرگ يا ماکرومتر رو مي چرخونيم تا محل تقريبي تصوير بدست بياد.
حالا با چرخوندن پيچ تنظيم کننده کوچک، تصوير کاملا" واضح و شفاهي رو مي بينيم.
اسلاید 9 :
مکانيسم عمل ميکروسکوپ نوري:
اول منبع نور ، يه نوري رو توليد مي کنه. اين نور از طريق آيينه به ديافراگم منتقل مي شه. ديافراگم نور رو به صورت يه مخروط نوري جمع و متمرکز مي کنه. اين مخروط نوري، نمونه رو روشن مي کنه و ازش عبور مي کنه.
عدسي شيي اي هم تصوير شيء رو بزرگ ميکنه و اونو در امتداد عدسي چشمي قرار ميده. عدسي چشمي ،اين تصوير رو بازم بزرگتر مي کنه و اونو روي شبکيه چشم مشاهده کننده و يا صفحه عکاسي مي ندازه.
حالا بياين با همدگه يه تمرين راجع به بزرگنمايي حل کنيم.
فرض کنين بزرگنمايي عدسي چشمي يه ميکروسکوپ، x10و بزرگنمايي عدسي هاي شيي اون x40 و x10 باشه. حالا مي خوايم کمترين و بيشترين بزرگنمايي اين ميکروسکوپ رو پيدا کنيم و همينطور اگر طول نمونه اي يک ميليمتر باشه با بيشترين بزرگنمايي اين ميکروسکوپ، چه اندازه اي پيدا مي کنه ؟
اسلاید 10 :
انواع سلولها و اندازه آنها
اندازه هاي سلولي:
باکتري ها کوچکترين سلولها هستن که طولشان بين 1 تا 10 ميکرومتره. بزرگترين سلول ها هم سلول هاي عصبي و ماهيچه اي هستن. کوچکترين سلول هاي گياهي و جانوري در حدود 10 ميکرومترن و بزرگترين اونها البته به جز سلول هاي عصبي و ماهيچه اي و سلول تخم خيلي از جانوران،در حدود 100 ميکرومتر.
هر سلول بر حسب کاري که مي کنه، اندازه و شکل خاصي پيدا مي کنه. مثلا" سلولهاي ماهيچه اي به خاطر حرکت دادن اندامهاي مختلف، دراز شده ان. يه چيز جالب هم در مورد گلبولهاي قرمز خون که به قطر 8 ميکرومتر، خيلي راحت از باريکترين رگها هم عبور مي کنن.
سلول به اندازه اي مي تونه کوچيک باشه که بتونه به مقدار کافي، DNA، پروتئين و اندامکهاي لازم براي زيستن و توليدمثل رو در خودش جا بده.
