بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر روند رو به رشد تقاضای انرژی از طریق گسترش سیستمهای عرضه انرژی و بهرهبرداری از منابع انرژی فسیلی تامین میشود. رشد سریع مصرف انرژی و سهم بالای انرژیهای فسیلی در تامین انرژی مورد نیاز بخشهای مختلف مصرفکننده انرژی، موجب سرعت بخشیدن به روند پایانپذیری منابع انرژی فسیلی و پخش حجم زیادی از مواد آلاینده در محیط زیست شده است. علاوه بر این، وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ناشی از صادرات منابع انرژی فسیلی، موجب شده تا نظام اقتصادی کشور به شدت از تحولات بازار جهانی انرژی تاثیر بپذیرد. از سوی دیگر ارتباط گسترده بخش انرژی با تحولات مختلف فنی، علمی، اقتصادی و اجتماعی ایجاب میکند تا طراحی، توسعه و بهرهبرداری از سیستمهای انرژی به صورت بهینه صورت پذیرد.
در دسترس بودن نیروی انسانی تحصیل کرده و آموزش دیده برای اجرای موفقیت آمیز هر برنامه در جهت استفاده پایدار از منابع انرژی تجدیدناپذیر، از اهمیت زیادی برخوردار است. به این ترتیب نقش دانشگاهها در تربیت نیروی انسانی آموزش دیده و کارآمد در زمینه های مختلف انرژی بسیار مهم و اساسی ارزیابی می شود. لذا در این مقاله درصدد آن هستیم مروری بر نقش آموزش انرژی در رشد انرژی و حرکت آن به سمت توسعه پایدار را بررسی کنیم و با ارائه فرصتهای موجود، راهکارهایی را برای استفاده آن بیان کنیم.
واژه های کلیدی : آموزش انرژی، انـرژی تجدیدپـذیر، چـالشهـا و فرصتها، توسعه پایدار
مقدمه
ایران دومین کشور بزرگ دنیا از نظر منابع گاز طبیعی میباشد و دومین کشور بزرگ عضو اپک در زمینهی عرضهی نفت میباشد .[1] این کشور همچنین دارای پتانسیل بالایی در زمینهی انرژیهای
تجدیدپذیر مثل برق آبی، بادی، خورشیدی، زمینگرمایی و همچنین موجی میباشد. با توجه به مسایل زیست محیطی و پایان پذیری منابع فسیلی، کشورهایی نظیر ایران با منابع فراوان نفت و گاز، نباید به این منابع تکیه داشته باشند و بدون هیچ تاخیری باید سیاست جامعی در حوزهی انرژی درنظر گرفته و اقدام به برنامه ریزیهایی به منظور استفاده از انرژی های جایگزین نمایند .[2] متاسفانه سهم انرژیهای تجدیدپذیر در سبد انرژی ایران بسیار پایین میباشد. در سال 2011، 0/61 درصد از مصرف کل انرژی اولیه از انرژیهای
تجدیدپذیر حاصل شده است که جزئیات آن در شکل 1 قابل مشاهده است.
شکل-1 سهم انرژیهای تجدیدپذیر از مصرف انرژی اولیه [3]
انرژیهای پاک با استفاده از روشهای بیضرری حاصل میشوند و نسبت به منابع دیگر انرژی، اثرات مخرب کمتری بر روی محیط دارند. بیشتر منابع انرژیهای تجدیدپذیر جزو گروه انرژیهای پاک قرار دارند. به همین دلیل، امروزه سرمایهگذاری بر منابع انرژیهای تجدیدپذیر افزایش چشمگیری یافته است. میتوان با سرمایهگذاری اولیه از انرژی تقریبا رایگان و سالم استفاده کنیم . امروزه یکی از شاخصهای مهم برای نشان دادن سطح توسعه کشورها، مصرف انرژی است که یکی از ورودیهای اصلی در زمینه تکنولوژی و صنعت است. افزایش نیاز به انرژی در کشورها که به عنوان یکی از نتایج توسعه فنآوری است، بهرهبرداری از سوختهای فسیلی را افزایش
1
داده است و این به طور طبیعی منجر به مشکلات زیست محیطی میشود که میتواند با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برطرف شود. منابع انرژی تجدیدپذیر میتواند نقش بسیار مهمی در استراتژی عرضه انرژی در آینده، در کشورهای در حال توسعه داشته باشند و موانع تکنولوژی، اجتماعی و اقتصادی را به حداقل برساند.
با توجه به افزایش نگرانیهای زیست محیطی ناشی از انتشار گازهای گلخانهای که از سوختهای فسیلی حاصل میشود، استفاده از منابع انرژیهای تجدیدپذیر به یکی از سیاستهای مهم در حوزهی انرژی در اکثر کشورهای دنیا تبدیل گشته است. انرژیهای تجدیدپذیر مشتق شده از منابعی هستند که توسط طبیعت جایگزین میشوند، مثل نیروی برق آبی، بادی، خورشیدی و زیستتوده .[4] منابع انرژیهای تجدیدپذیر رشد خوبی در سطح جهان داشتهاند، همچنین پروژههای مختلف بهره برداری شده در این زمینه نشان می دهند که این منابع سهم زیادی در آینده خواهند داشت .[5]
1. ضرورت آموزش انرژی
اهمیت انرژی به عنوان عامل اساسی در رشد اقتصادی همانند سایر استراتژیهای دیگر برای بهبود کیفیت زندگی بشر بیان شده است. در گذشته، تنها استفاده درست از منابع وسیع سوختهای فسیلی مدنظر بوده است. درنتیجه با غلبه بر نیازهای اولیهشان میتوانستند به مرحله تولید انبوه نیز برسند که خود میتوانست صادرات و ... در پی داشته باشد.
درگذشته، انرژی به تنهایی یک رشته تحصیلی محسوب نمیشد. هرچند از این مفهوم در بسیاری از رشتهها (فیزیک، مهندسی شیمی، مهندسی برق، مهندسی مکانیک و ...) به کار میرفت. ایجاد رشته انرژی و میان رشتههای آن در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی دنیا از دهه 1970 میلادی با توجه به افزایش سریع قیمت انرژی و ضرورت تربیت نیروهای متخصص در زمینههای مختلف انرژی آغاز شد. در واقع جنگ ایران و عراق (آگوست (1980 اهمیت سوختهای فسیلی را به عنوان یک منبع جهانی با ارزش اثبات نمود. از اواسط دهه 1970 میلادی و پس از شوک بازار جهانی نفت، با توجه به پیچیدگیهای مسائل و مشکلات بخش انرژی و احساس نیاز مبرم کشورها به تربیت نیروهای متخصص جهت یافتن راه حلهای مناسب در زمینههای مختلف انرژی، به تدریج ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی در این رابطه در آمریکا، کشورهای بزرگ عضو اتحادیه اروپا و برخی کشورهای آسیایی آغاز شد. [6]
تغییرات پدیده جهانی آب و هوا به دلیل سوزاندن سوختهایی فسیلی در وسایل نقلیه موتوری، منازل، کارخانهجات و نیروگاههای انرژی و گرم شدن جهان در حال حاضر به نظر می رسد یک جریان از افزایش گازهای گلخانهای باشد که تا حدودی به استفاده گسترده
از سوختهای هیدروکربنی بر میگردد .[7] افزایش نگرانیهای بین المللی در این موارد و توسعه سریع از صنعت انرژیهای تجدیدپذیر منجر به نیاز برای برنامههای میان رشتهای و ایجاد یک رشته مستقل برای ارزیابی انرژی احساس شده است. یکی از بحثهای مطالعات انرژی، آموزش انرژی مبتنی بر اصول توسعه پایدار محیط زیست میباشد. این برنامه ترکیبی از کار در فنآوری انرژی با سیاست انرژی، اقتصاد انرژی و مسائل زیست محیطی و اجتماعی است .[8]
یکی از معاهدات بینالمللی، محدودیتهای استفاده از سوختهای فسیلی در کشورهای صنعتی میباشد. این کار از طریق جایگزینی سوخت، مدیریت انرژی، بهبود موثر انرژی و استفاده از سیستمهای انرژی تجدیدپذیر قابل جبران است .[9] برای مقابله با این مشکلات برخی از راه حلها فنی هستند اما راههای مهم دیگری همچون سیاستها، قوانین، انگیزههای اقتصادی و آموزش نیز وجود دارد. همه این روشها یک نقش مهمی در اصلاح رفتار انسان و حرکت جامعه به سوی یک آینده پایدار بازی میکنند.
