بخشی از مقاله
چکیده
در حدود ده رشته گسلفعال، پهنهي شهر تهران را احاطه کردهاندباتوج.ه به شرایط ساختگاهی، ممکن استفعالیت این گسلها در برخی مناطق شهر با گسلش سطحی، تشدید، روانگرایی و زمینلغزش نیز همراه باشد. بیشینهي شتاب محتمل براي مناطقی از شهر، برابر 0.4g تخمین زده شدهاست و در کل، خطر لرزهاي شهر تهران بالا ارزیابی میشود.
در سالهاي گذشته، آییننامهها ضوابطخاصی را در نظر گرفتهاند که با بهبود رفتار پسماند و افزایش شکلپذیري، به پایداري سازه در برابر زلزله کمک نماید. این ضوابط به صورتجزئیات مهارها، میلگردهاي عرضی، وصلهها،اتّصالات و مصالح مطرح میشوند.
بررسیهاي انجامشده، حاکی از رعایت نشدن ضوابط تخطّوی از اصول استاندارد در اجراي سازههاي عمومی شهر تهران است. تحقیق حاضر به بیان خلاصهاي از نقایص کیفی رؤیت شده در بازدیدها، و تشریح آثارمخرّبی که بر عملکرد لرزهاي سازه خواهند داشت میپردازد. بیشتر این نقایص، در همانجزئیات موردنظر آییننامههاي زلزله مشاهده شدهاند.
نتایج بازدیدها این احتمال را تقویت مینماید که سازههاي عمومی شهر تهران که در حال حاضر احداث میشوند، نمیتوانند در برابر زلزله مقاومت کافی داشتهباشند و تلفات و خسارتها گستردهتر از تخمینهایی خواهد بود که با فرض کارکرد صحیح این سازهها محاسبه میشود. بنابراین لازم است تمهیداتی براي بهبودکیفیت ساخت و رعایت اصول آییننامه اندیشیده شود.
کلیدواژهها: آسیبپذیري لرزهاي، سازههاي عمومی، شهر تهران، کیفیت اجرا
2 مقدمه
بخشهاي زیادي از سرزمین ایران، در حوالی گسلهاي فعال قرار دارند و سابقهي زمینلرزههاي بزرگ، آنها را جزء نواحی با خطر بالاي زلزله قراردادهاست. شهر تهران نیز در این بخش قرار دارد. شتاب بیشینهي محتمل براي مناطقی از این شهر در حدود 0.4g تخمین زده شدهاست 1) ص. .(26
تکان خوردن زمین، تهدیدکنندهي زندگیها نیست، بلکه فروریختن سازههاعلّت اصلی خسارتهاي اقتصادي و جانی است .(2) در این میان، سازههاي عمومی جایگاه ویژهاي دارند. تخریب سازههاي عمومی در اثر یک زلزله، میتواند موجب تلفات زیاد، از دست رفتن ثروتملّی، آلودگی محیطزیست و یا وقفه در خدماترسانی این سازهها و افزایش غیرمستقیم تلفات شود.
خطر لرزهاي برآورد شده در شهر تهران، ایجاب مینماید اهتمام ویژهاي به احداث سازههاي مقاوم در برابر زلزله دادهشود، ولی مطالعات اکتشافی نشان میدهدیفیک ت فعلی احداث سازههاي عمومی شهر تهران درحد مطلوب نیست. با وجود آنکه در سالهاي اخیر، آییننامههايملّی به طـورجـديتـري جزئیات اجرایی را براي مقاومت سازه در برابر زلزله ابلاغ نمودهاند، این جزئیات مورد غفلت واقع شده، بهدرستی اجرا نمیشوند.
این یک واقعیت است که سازههاي بتنی زیادتري، نسبت به سازههاي فلزي در اثر زلزله تخریب شدهاند و تعداد سازههاي بتنی که احتمال فروریختنشان بالا می باشد نیز زیاد است. همچنین این اطمینان تا حدي وجود دارد که خطر فروریختگی، سازههاي فلزي مدرن را تهدید نمیکند 2) ص.
ص.(33
1
3 تعریف اصطلاحات و واژهها
3-1 سازههاي عمومی در این تحقیق، منظور از سازههاي عمومی، سازههایی هستند که سرمایهي احداث آنها، به نحوي از عموم مردم تأمین شده، بهرهبردار آن نیز
مردم خواهند بود.
این سازههاعموماً سازههاي با اهمیت بالا هستند، یعنی براي طراحی لرزهاي آنها، بار جانبی بزرگتري در نظر گرفته میشود، چرا که وقفه در بهرهبرداري از آنها به طور غیرمستقیم موجب افزایش تلفات و خسارات در نواحی زلزلهزده میشود. مانند مراکز درمانی، امدادي، نیروگاهها، اطلاعرسانی، راهها و فرودگاهها. همچنین ممکن است تخریب سازههاي عمومی مستقیماً موجب تلفات بالا شود، مانند مراکز آموزشی، ورزشی، تجاري و تفریحی. تخریب برخی از سازههاي عمومی نیز موجب از دست رفتن ثروتملّی یا آلودگی محیط زیست میگردد. 3) ص. .(257-256
3-2 رفتار لرزهاي برخلاف تصویر سادهاي که از مطالعهي آییننامههاي زلزله تداعی میشود، رفتار سازه در برابر زلزله بسیار پیچیده است. رفتار پسماند1 ظرفیوت
تغییر شکل2،خاصدویتمهم سازه هستند که بهطور عمده پایداري سازه را تعیین میکنند. هرچقدر رفتار پسماند باثباتتر ظرفیوت تغییر شکل بیشتر باشد، سازه در برابر تکانهاي زمین پایدارتر خواهد بود. تأثیر این خواص هنوز به طورکمی و جامع تدوین نشدهاست، ولی در آییننامهها بهطور ضمنی در نظر گرفته میشود و بخشی از آییننامهها به بهبود رفتار پسماند و افزایش تغییر شکل سازه اختصاص یافته است، مانند جزئیات مصالح، میلگردهاي عرضی، میلگردهاي ضربدري، مهارها، اتصالات و بادبنديها 4) ص. .(540-489
4 پیشنیهي تحقیق
1. در سال 1386 نتیجهي تحقیقات چند بخش دولتی به صورت آیین نامهي تأسیس شرکتهاي کنترل و بازرسی ساختمان، توسط وزیر مسکن
و شهرسازي وقت، ابلاغ شد. در این آییننامه به اشخاص حقوقی با صلاحیتی اشاره شده بود که موظف بودند موارد زیر را کنترل نمایند:
• کنترل فرآیند تولید ساختمان، شامل صلاحیت تیم طراحی، افراد حاضر در کارگاه، روند تهیهي نقشههاي اجرایی و نقشههاي چون ساخت، رعایت بندهاي آییننامهاي و ارائهي گزارش از تمام موارد یادشده
• کنترل فرآیند تولید، درجهبندي کیفی و مصرف مصالح در ساختمان
• کنترل فرآیند نظارت بر اجراي ساختمان شامل انجام بازدیدهاي موردي جداگانه، بررسی صحت آزمایشهاي انجام شده و ارائهي گزارش از تمام موارد یاد شده .(5)
2. کاشانییکتا در پژوهشی تحت عنوان »بررسی کیفیت اجراي اسکلت ساختمانهاي متعارف در شهر تهران«، به بررسی میدانی کیفیت اجرا در 48 سازهي مسکونی در شهر تهران پرداخته، در نتیجهگیري خود اعلام نمودهاست که کیفیت اجراي این ساختمانها، در سطحی پایین قرار دارد و در آخر، راهکارهایی را براي بهبود کار و ادامهي پژوهش ارائه نموهاست. (6)
3. ستاد مدیریت بحران کشور، در تحقیق جامعی که بر روي خطر ناشی از زلزلهي محتمل شهر تهران انجام میدهد، همکاريهاي مناسبی را با سازمانهاي گاز، آب، برق و شهرداري انجام دادهاست و به عنوان مثال، اطلاعات کامل 240 پل موجود در شهر تهران (شامل سال ساخت، زاویهي انحراف، طول، تعداد دهانه، حداکثر طول دهانه، نوع پایه و طرح مقاوم سازي) را گردآوري نمودهاست. با محاسبه و تحلیل سازهي پلها، ارزیابی جامعی از خدمات رسانی تأسیسات شهري هنگام زلزله بهدست خواهد آمد .(7)
5 نقایص کیفی مشاهده شده در سازههاي بتنی
5-1 ضعف قالببندي
استفاده از قالبهاي سوراخ و فرسوده نیز در سازههاي بتنی تهران به وفور مشاهده میشود. شکل شماره 1 این واقعیت را نشان میدهد.
شکل شماره – 1 استفاده از قالبهاي سوراخ – تهران 1390
1 Hysteresis Characteristics 2 Deformation Capacity
2
در شکل شماره 2 یک سقف بتنی دیدهمیشود که در اثر ضعف قالببندي و نشت بتن، سقف عاري از بتن شدهاست. دو حفره در سقف دیده میشود، ولیاحتمالاً ضخامت بتن سایر نقاط نیز از پنج سانتیمتر تجاوز نمیکند.
شکل شماره – 2 بتن از درز قالب تخلیه و آرماتورها نمایان شدهاست.
در وسط، پارچهاي که براي پوشاندن سوراخ دیگر قالب بکار رفتهبوده و در بتن جامانده دیده میشود- تهران 1389
5-2 عدم عملآوري بتن در صنعت ساخت در شهر تهران، عملآوري بتن به طور گستردهاي مورد غفلت واقع شدهاست (شکل شماره .(3
شکل شماره – 3 بروز ترك جمعشدگی خمیري تنها چند ساعت پس از اجرا – تهران 1389
در سازههاي عمومی ممکن است به علت عقبافتادگی از برنامه و فشار براي تسریع در اتمام، قالبهاي لغزنده زودتر از موعد حرکت دادهشوند. در یک مورد مشاهدهشد زمان انتقال قالب لغزندهي سقف تا 36 ساعت پایین آمد، ضمن آنکه امکان آبدادن سقف پس از آن نیز وجود نداشت. در مورد دیگري، در اوایل خردادماه، در دال همکف یک سازه بتنی سه طبقه، که کمتر از سه روز از اجراي آن گذشتهبود، شبکهاي از تركها با فاصلهي 10
سانتیمتر در هر دو جهت، کهعیناً انعکاس شبکهي آرماتورها بود مشاهده شد. (شکل شماره (4
شکل شماره – 4 تركهاي انعکاسی در دال. در شکل سمت چپ سه آرماتور بریده شده نیز دیده میشود– تهران 1389
5-3 ضعفمشخصاتاو لیهي بتن
در پروژههاي عمومی، هرچند اسلامپ در محل کنترل میشود، ممکن است کارپذیري مناسب بتن براي یک قسمت خاص تأمین نشود. Error>
Reference source not found. و شکل شماره 6 نشانوضعیدهندهي دو ت خطرناك هستند که در اثر پمپ نشدن صحیح بتن، سازهي بتنی عاري از بتن شدهاست. خالی شدن دیوار و سقف از خمیر بتن، باعثتحمل تمام بارتوسط آرماتورها خواهد شد.
