بخشی از مقاله
مقدمـه :
در دهه اول تشکیل شرکتهای آب و فاضلاب گامهای بزرگ و اساسی در جهت ساخت و تجهیز تأسیسات بعمل آمد و اکنون که در دهه دوم عمر این شرکتها میباشیم، توجه بیشتر به کیفیت محصولات و خدمات ارائه شده ما را بر آن خواهد داشت تا با دیدگاه دقیق نسبت به این مقوله بنگریم. اگر بهرهبرداری صحیح از تأسیسات در گرو دو عامل اساسی مدیریت فرآیند و مدیریت عملکرد بهینه تأسیسات و تجهیزات باشد، عدم توجه به نگهداری صحیح و برنامهریزی شده تأسیسات و تجهیزات مورد بهرهبرداری طی سالیان اخیر موجب شده است که ضمن کاهش کارایی و اثربخشی تأسیسات و تجهیزات هزینههای هنگفتی از بابت تعمیرات بدون برنامه و کاهش عمر مفید اقتصادی دستگاهها و تجهیزات مورد بهرهبرداری به
Archvie of SID
شرکتهای آب و فاضلاب وارد گردد که چنانچه هزینههای غیرمستقیم ناشی از رکورد سیستمهای تولید و انتقال آب شرب را به آن اضافه کنیم این هزینهها سرسام آور خواهد بود .
استقرار سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در صنعت آب و فاضلاب با هدف کاهش این تعمیرات و هزینههای مربوط به آن خواهد توانست با بهرهگیری از تکنیکهای بازرسی دورهای، زمانبندی سرویسها، ارائه برنامههای مدون روغنکاری و گریسکاری و سایر بازدیدهای پیشگیرانه در کاهش تعمیرات اضطراری و بدون برنامه نقش بسزایی داشته باشد ، ضمن آنکه پردازش اطلاعات منتج از استقرار این سیستم، متصدیان بهرهبرداری و نگهداری تأسیسات را در مقابله با علل خرابیهای تکراری آگاه ساخته و میتواند با ارایه راهکارهای مناسب از بروز اینگونه خرابیها ممانعت بعمل آورد.
تعریف سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه ( pm یا : ( preventive maintenance
سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه یکی از انواع سیستمهای نگهداری و تعمیرات میباشد که سیاست خود را به برنامهریزی مدون تعمیر و سرویس دستگاهها و تجهیزات قبل از خرابی معطوف داشته و خصوصاﹰ در صنایعی که حساسیت فرآیند بالا است و وقوع تعمیرات بدون برنامه هزینههای غیرمستقیم زیادی به سیستم وارد میکند، با تدوین دستورالعمل های مناسب به انجام سرویسها، بازدیدهای دورهای و تعمیرات ادواری میپردازد.
هدف اصلی از استقرار سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در تأسیسات آب، بهینه کردن تواناییهای تجهیزات و دستگاهها جهت حداکثر کارایی، کاهش خرابی و از کارافتادگی آنها میباشد و اهداف جزیی آن شامل افزایش آماده بکاری، افزایش قابلیت اطمینان، کاهش هزینههای اضافی و کاهش توقفات میباشد.
زیانهای ناشی از عدم وجود نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را میتوان به شرح ذیل خلاصه نمود:
- زیان مستقیم حاصل از رکورد تولید در اثر خرابی اضطراری
- پایین آمدن عمر کارکرد اقتصادی ماشین آلات (بالا رفتن سرعت استهلاک)
- احتیاج به تعویض سریع قطعات یدکی
- اثرات اجتماعی ناشی از توقف فرآیند تولید آب (بویژه در شرایطی که میزان عرضه به مراتب از میزان تقاضا کمتر باشد)
ضرورت استقرار نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه تأسیسات آب شرب :
فرآیند تأمین آب بدلیل حساسیت و ارتباط مستقیم آن با سلامتی مردم یک فرآیند دائمی و پیوسته می باشد و بروز هر گونه توقف در فرآیند تولید ناشی از خرابی تأسیسات و تجهیزات تولید، انتقال و توزیع آب منجربه بروز اختلال در تأمین آب شرب مصرفی مشترکین خواهد شد که میتواند تبعات خاص سیاسی و اجتماعی را بدنبال داشته باشد، از طرفی با نگاهی به حجم ریالی دارائییها و سرمایه گذاریهای انجام شده در بخش آب شرب کشور درمییابیم که بدلیل افزایش سرمایهگذاریها در این بخش، میزان دارائیها طی سالهای گذشته کاملاﹰ روند افزایشی را بهمراه داشته است بنحویکه ارزش ریالی دارائیهای این بخش از سال ٧٨ تا ٨٢ ، ١١٧ درصد افزایش یافته است (نمودار شماره ١) و این موضوع ضرورت استقرار نظام نگهداری و تعمیرات برنامهای را بمنظور حفظ سرمایههای موجود را دوچندان مینماید.
1
Archvie of SID
نمودار شماره ١
میزان داراییها و سر مایه گذاریهای طی دوره در بخش تاسیسات آب
13503 14000
9668 12000
10000
8074
5666 6513 5712 8000
میلیارد ریال
3835 6000
1594 1561 4000
801 2000
0
سال82 سال81 سال80 سال79 سال78 سال77
سال
میزان حجم سرمایه گذاری انجام شده تاسیسات آب میزان داراییهای آب
همچنین با نگاه به سهم هزینه نگهداری و تعمیرات در قیمت تمام شده آب در نقطه سربه سر (نمودار شماره ٢) در مییابیم که این سهم رقم چهارم را در قیمت تمام شده آب به خود اختصاص می دهد و میتوان با استقرار نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و انجام عملیات نگهداری و سرویس برنامه ای تجهیزات و همچنین تعمیرات ادواری و اساسی ضمن کاهش هزینههای خرابیهای اضطراری و بدون برنامه که بخش اعظم هزینه نگهداری و تعمیرات تأسیسات آب را به خود اختصاص میدهد، با انجام عملیات تعمیرات اصلاحی (corrective maintenance) و بهینه سازی تجهیزات موجبات کاهش سایر اقلام تأثیرگذار در قیمت تمام شده آب نظیر انرﮊی مصرفی و استهلاک و حتی هزینه نیروی کار را نیز فراهم خواهد ساخت که نهایت موجبات کاهش قیمت تمام شده آب را فراهم خواهد نمود.
2
Archvie of SID
نمودار شماره ٢
از دیدگاه مدیریتی نیز استقرار نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در صنعت آب و فاضلاب موجب ایجاد ارتباط اصولی
سهم هزینه نگهداری و تعمیرات در قیمت تمام شده آب در نقطه سر به سر (سال (1382
هزینه برق مصرفی هزینه نگهداری تعمیرات
6%
6%
هزینه استهلاک سایر هزینه ها
20% 21%
هزینه خرید آب و حق اانظاره
%01 هزینه نیروی کار
37%
واحد نگهداری و تعمیرات با سایر حوزههایی است که به نحوی درگیر این بخش میباشند گرچه این ارتباط در شرایط غیرمطلوب نگهداری و تعمیرات نیز به گونهای وجود دارد اما وجود سیستم تعریف شده نگهداری و تعمیرات خواهد توانست از این ارتباط در جهت ارتقاﺀ کل سازمان استفاده مطلوب و مؤثری را بنماید و چه بسا این ارتباط چنان تنگاتنگ است که جزو لاینفک سیستم نگهداری و تعمیرات محسوب میشود. دیاگرام زیر ارتباط واحد نگهداری و تعمیرات را با سایر حوزههای مرتبط در شرکتهای آب و فاضلاب نشان میدهد :
3
Archvie of SID
نمودار٣
مدیریت
تحلیلی مشیها
کلیو وخط
گزارشات سیاستها
حوزه مهندسی تجارب بهره برداری به منظور لحاظ در طراحی های جدید
و توسعه مدارک فنی ، اطلاعات مربوط به نحوه بهره برداری
ت موجودي قطعات و مواد
اعلام وضعیت موجودی قطعات و مواد
انبار سیستم نگهداری
و تعمیرات
برآورد قطعات یدکی و مواد مصرفی مورد نیاز انجامشده
اطلاعات بازار و اخذ بروشورها و مشخصات فنی
تدارکات خدمات
صورت
مشخصات فنی قطعات و مواد ، تولید کنندگان و فروشندگان
تأئید و کنترل وضعیت خدمات پیمانکاران و شرح وظلیف پیمانکاران
برآورد هزینه ها ،صورت وضعیت پیمانکاران ،اطلاعات استهلاک
امور مالی
مصرف قطعات ، نیروی انسانی ، عملیات انجام شده
نیازهای تعمیراتی ، اصلاح و بهبود برنامه تولید
حوزه بهره برداری
برنامه های تعمیراتی و توقف ماشین آلات
اطلاعات پرسنلی و تأمین نیروی انسانی
کارگزینی و پرسنلی
وضعیت نیاز به نیروی انسانی اطلاعات نحوه کارکرد و تشویق و تنبیه
بستانکاران تعمیرات بخش خصوصی
4
Archvie of SID
چشم انداز اهداف حاصله از استقرار نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در تأسیسات آب :
استقرار نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه تأسیسات در شرکتهای آب و فاضلاب خواهد توانست دستاوردهای ذیل را حاصل نماید :
