بخشی از مقاله
مقدمه
مــواد ضــد عفونــي كننــده يــا گندزداهــا همــه روزه بــراي اســتريل كــردن و يــا ضــد عفوني كردن دســتگاهها و وســایل پزشــكي مانند دســتگاه هــاي اندوســكوپي، برونكوســكوپي و لــوازم جراحــي و پانســمان و همچنيــن اتاقهــاي عمــل و زايمــان، بخشــهاي مختلــف ســوختگي، پانســمان و تزريقــات
و ICU و CCU و همچنيــن كــف راهروهــا و ســطوح
* نویســنده مســئول: رســول اســماعیلی، دانشــجوی پزشــکی، دانشــکده پزشــکی، کمیتــه تحقیقــات دانشــجويي، دانشــگاه علــوم پزشــکی همــدان، همــدان، ایــران
ایمیل: r.esmaeili@umsha.ac.ir
فيزيكــي بيمارســتان هــا بــه كار گرفتــه مــي شــوند. امــا از طرفــي بســياري از ايــن مــواد بــه علــت ســاختار فيزيكــي و شــيميايي، اســتفاده نامناســب از آنهــا و عــدم تهيــه غلظــت هــاي مؤثــر اســتاندارد شــده و همچنيــن فيزيــك نامناســب بيمارســتان هــا همگــي موجبــات عــدم كارآيــي مــواد ضــد عفونــي كننــده بــر ميكروارگانيســم هــاي بيمارســتاني را در چنــد ســال اخيــر فراهــم كــرده اســت .)1(
يكــي از مــواردی کــه انتقــال عفونــت، افــراد جامعــه را بــه شــدت مــورد تهدیــد قــرار مــی دهــد اعمــال دندانپزشــکی
43
بررسی اثر بخشی ضدعفونی کننده های جدید... مهدی سحرخیزان و همکاران
اســت. کنتــرل عفونــت بــه لحــاظ رابطــه نزدیکــی کــه بــا درمــان هــای دنــدان پزشــکی دارد همــواره در محافــل علمــی و حقوقــی دنیــا مــورد توجــه خــاص بــوده اســت معالجــات دندانپزشــکی مســتقیم بــا پراکنــده شــدن خــون
و بــزاق همــراه بــوده و از علــل مهــم انتشــار عوامــل بیمــاری زا محســوب مــی گــردد و ایــن مــوارد لــزوم رعایــت کامــل اصــول ضــد عفونــی، استریلیزاســیون و حفاظــت شــخصی را ضــروری مــی ســازد )2( .یکــی از نیازهــای مطــرح در کنتــرل عفونــت محیــط دندانپزشــکی ضــد عفونــی کــردن ســطوح و ابــزار غیــر بحرانــی و نیمــه بحرانــی در فواصــل بیــن بیمــاران اســت. اهمیــت ایــن امــر از آن جهــت اســت کــه باکتــری هــای معلــق از محیــط دهــان و دســتگاه تنفســی مــی تواننــد روی ســطوح لمــس و انتقــال قــرار گرفتــه و تــا مدتــی بــه حیــات خــود ادامــه دهنــد .)3( از جملــه ترکیباتــی کــه در ضــد عفونــی وســایل و تجهیــزات دندانپزشــکی کاربــرد دارنــد مــی تــوان بــه ترکیبــات چهــار ظرفیتــی آمونیــوم شــامل محلــول هایــی ماننــد میکروتــن و دکونکــس plus 53 کــه از دهــه 90 بــه بــازار عرضــه شــده
و در ایــران نیــز بطــور گســترده ای توســط دنــدان پزشــکان اســتفاده مــی شــود اشــاره کــرد. در مــورد کارایــی اثــر ضــد عفونــی کنندگــی ایــن دو مــاده تحقیقــات متفاوتــی انجــام گرفتــه اســت و برخــی مقــاالت بــی اثــر بــودن یــا کــم اثــر بــودن ترکیبــات چهارطرفیتــی آمونیــوم بــر روی پلــی ویــروس هــای نــوع یــک مایکوباکتریــوم بوویــس، پســودوموناس آئروژینــوزا، اســتاف اورئــوس و مایکــو باکتریــوم توبرکلوزیــس را گــزارش کــرده اند .)4( حــال آنکه در مطالعــه ای دیگــر میکروتــن بــه عنــوان یــک ضدعفونــی کننــده قــوی معرفــی شــده اســت).)5 مــاده ی دیگــری کــه در ضــد عفونــی وســایل و تجهیــزات دندانپزشــکی بــکار مــی رود سانوسـیل اســت. سانوسـیل نــام تجــاری محصــول جدیــدی اســت کــه از پراکسـید هیــدروژن و مقادیــر جزیــی نقــره تشــکیل شــده اســت. مطالعــات انجــام شــده بــر روی ایــن مــاده نشــان داده اســت کــه ایــن مــاده مــی توانــد بــه عنــوان یــک مــاده ی ضــد عفونــی کننــده ی مناســب در مراکــز درمانــی اســتفاده شــود .)5( بــا توجــه بــه اهمیــت مســئله کنتــرل عفونــت و انتخــاب یــک مــاده ی مناســب جهــت ضدعفونــی وســایل و تجهیــزات مطب دندانپزشــکان، بــر آن شــدیم تــا در ایــن مطالعــه بــه بررســی اثــر بخشــی ضــد عفونــی کننــده هــای جدیــد سانوســیل ، آلپروســاید، بیــب فــورت و ژاول دوز بــر روی ارگانیســم هــای جــدا شــده از یونیــت هــای دندانپزشــکی در مقایســه بــا میکروتــن و دکونکــس بپردازیــم.
روش کار
در ايــن مطالعــه كــه نوعــي كارآزمايــي آزمايشــگاهي يــا In Vitro Study مــي باشــد 6 نــوع مــاده ضــد عفونــي كننــده مــورد آزمايــش قــرار مــي گيــرد كــه عبارتنــد از : سانوسیل،آلپروســاید، بیــب فــورت، میکروتــن و دکونکــس. عمــل نمونــه بــرداري بصــورت تصادفــي از بخــش هــاي مختلــف دانشــكده بــه صورتــي كــه از هــر بخــش 3
يونيــت، قبــل از ضــد عفونــي انجــام گرفــت. بخــش هــاي مــورد آزمايــش عبــارت بودنــد از بخــش ترميمــي، اطفــال، ارتودنســي، پريــو، انــدو و پروتــز كــه از هــر بخــش در دو مرحلــه 20 نمونــه و در مجمــوع 120 نمونــه از يونيــت هــاي مــورد نظــر گرفتــه شــد. بــر اســاس روش اســتاندارد موجــود تعــداد بيــش از 10 ميكروارگانيســم در هــر ســانتيمتر مربــع نشــانه آلودگــي محيــط مــورد بررســي مــي باشــد و از آنجائــي كــه تهيــه نمونــه بــا ســوآپ از يــك ســانتيمتر مربــع محيــط بــه راحتــي ميســر نمــي باشــد، لــذا از مســاحت بيشــتري )مثــااً 100 ســانتيمتر مربــع( نمونــه گيــري بــه عمــل مــی آیــد و تعــداد كلنــي هــاي بدســت آمــده را بــر آن مســاحت تقســيم نموديــم تــا تعــداد ميكروارگانيســم هــاي موجــود در هــر ســانتيمتر مربــع بدســت آيــد. نمونــه گيــري بــا ســواپ اســتريل مرطــوب صــورت گرفتــه و در 1 ميلــي ليتــر محيــط كشــت مايــع ( ترانســپورت )يــا ســرم فيزيولــوزي اســتريل تخليــه شــده،
و ســپس بــه آزمايشــگاه باكتــري شناســي انتقــال داده و بالفاصلــه در محيــط كشــت جامــد بــااد آگار كشــت داده شــد. محيــط هــاي كشــت بــه مــدت 48 ســاعت در حــرارت 37 درجــه ســانتي گــراد تحــت اينكوباسـیون قــرار گرفتنــد. تعــداد كلنــي هــاي رشــد كــرده بــا دســتگاه كلنــي كانتــر شــمارش شــده و پــس از تقســيم بــر عــدد 100، تعــداد ميكروارگانيســم هــاي موجــود در هــر ســانتيمتر مربــع محيــط بدســت آمــده و در پرسشــنامه درج شــد.
جهــت بررســي نــوع باكتــري هــاي موجــود در ســطوح مــورد آزمايــش از تســت هــاي بيوشــيميايي اســتفاده گرديــد. آزمايــش تعييــن حساســيت باكتــري هــا نســبت بــه مــواد ضــد عفونــي كننــده بــه روش ديســك ديفيوــژن )انتشــار در آگار( انجــام گرفــت .)6( )KIRBY BAUER( ســپس رشــد يــا عــدم رشــد باكتــري نشــانه اثــر بخشــي مــاده ضــد عفونــي كننــده در رقــت مــورد نظــر در نظــر گرفتــه شــد.
ديســك هــاي اســتاندارد )از جنــس اســتات ســلولز( بــه قطــر 6 ميلــي متــر توســط مــواد ضــد عفونــي كننــده مــورد آزمايــش، آغشــته شــده و مــدت 30 دقيقــه در حــرارت 37 درجــه ســانتي گــراد اينكوبــه نمــوده و در ظــروف اســتريل جمــع آوري گردیــد. بــراي تعييــن قــدرت اثــر بخشــي هــر يــك از مــواد ضــد عفونــي كننــده ذكــر شــده، ديســك هــا متناســب بــا غلظــت هــاي مــواد ضدعفونــي كننــده مــورد اســتفاده در بيمارســتان هــاي مــورد پژوهــش، تهيــه گشــته و مــورد آزمايــش انتشــار در آگار قــرار گرفــت. از كلنــي باكتــري هــاي مــورد نظــر يــك سوسپانســيون تهيــه
و ســپس در محيــط كشــت تلقيــح نمــوده و بالفاصلــه ديســكها بــه فاصلــه حــدود 25 ميلــي متــر از يكديگــر بــر روي محيــط كشــت قــرار داده شــد.
محيــط هــاي كشــت را بــه مــدت 24 ســاعت در حــرارت 37 درجــه ســانتيگراد اينكوبــه نمــوده و هالــه عــدم رشــد )كــه نشــانه اثــر بخشــي مــواد ضــد عفونــي كننــده مــي باشــد( توســط خــط كــش ميلــي متــري انــدازه گيــري شــد. در ايــن مطالعــه قطــر 6 ميلــي متــر برابــر بــا صفــر )بــي اثــر( ، قطــر 7 تــا 10ميلــي متــر كــم اثــر، قطــر 11 تــا
ri.ca.ahsmu.jsp 44
مجله علمی پژوهان دوره 12، شماره 4، تابستان 1393
15ميلــي متــر متوســط االثــر و از 15 ميلــي متــر بــه بــاال قــوي االثــر تلقــي شــده اســت .)6( نهايتــا اطالعــات بدســت آمــده از پرسشــنامه هــا بــا اســتفاده از نــرم افــزار SPSS و آزمــون آمــاري Samples Paired T-test مــورد تجزيــه و تحليــل قــرار گرفتنــد.
یافته ها
از مجمــوع 120 نمونــه کشــت داده شــده از نقــاط مختلــف يونيــت هــاي مــورد آزمايــش، در مجمــوع 98 مــورد کشــت مثبــت 81/6( درصــد( و 22 مــورد کشــت منفــي 18/4( درصــد( بدســت آمــد. از 98 مــورد كشــت مثبــت بدســت آمــده از يونيــت هــاي مــورد آزمايــش در مجمــوع 254 ســويه و 14 گونــه باكتــري ايزولــه گرديــد كــه %72/1 باكتــري گــرم مثبــت 183( ســويه( و 71( %27/9 ســويه( باكتــري گــرم منفــي بــود. باكتــري هــاي جــدا شــده در جــدول 1 ارائــه شــده اســت.
اثــر بخشــی ضــد عفونــی کننــده هــا بــر روي باكتــري هايــي كــه معموالبعنــوان پاتــوژن شــناخته ميشــوند شــامل اســتافيلوكوك اورئــوس، اســترپتوکوک D )آنتروكــوك(، اشريشــياكلي، پســودوموناس آئروژينــوزا، كلبســيال پنومونيــه، مــورد آزمايــش قــرار گرفــت. ســاير باكتــري هــا بــه جهــت اینکــه کمتــر پاتــوژن هســتند و یــا غيــر پاتــوژن محســوب مــی شــوند ماننــد باســیلوس ســوبتیلیس، آســينتوباكتر بومانــي، آكتينومايســت ايســرائيلي، انتروباكتر، اســترپتوکوک موتانــس، میکــرو کوکــوس، کورینــه باکتریوم دیفتروئیــد و الكتــو باســيل مــورد آناليــز قــرار نگرفتنــد.
جدول .1 توزيع فراواني باکتريهاي جداشده از يونيت هاي مورد مطالعه
نوع ارگانيسم تعداد)درصد(
ميکروکوکوس* )16/1(41
استافيلوکوک اپيدرميديس )14/6(37
باسيلوس سوبتيليس* )12/6(32
کورينه باکتريوم ديفتروئيد* )9/4(24
آسينتوباکتر بوماني )8/7(22
استرپتوکوک D )آنتروكوك( )7/5(19
کلبسيال پنومونيه )7/1(18
اشريشيا کولي )5/1(13
اتنروباکتر )4/3(11
استافيلوکوک اورئوس )3/9(10
استرپتوکوک موتانس )3/5(9
آكتينومايست اسرائيلي )2/8(7
پسودوموناس آئروژينوزا )2/4(6
الكتوباسيل* )1/9(5
جمع )100(254
* گونه های غیر پاتوژن
هیــچ یــک از ضــد عفونــی کننــده هــای مــورد مطالعــه بــر باکتــری هــای جــدا شــده از یونیــت هــای دنداپزشــکی کامــاا بــی اثــر نبودنــد. نتایــج اثــر بخشــی ضــد عفونــی کننــده هــا بــر روی باكتــري هــاي آزمايــش شــده در جــداول 2 تــا 6 نشــان داده شــده اســت.
ميانگيــن قطــر هالــه عــدم رشــد بــر حســب میلــی متــر بــرای هریــک از مــواد ضــد عفونــی کننــده جديــد )سانوســیل، آلپروســاید، بیــب فــورت وژاول دوز( بــر روی باكتــري هــاي آزمايــش شــده بــا ميانگيــن قطــر هالــه عــدم رشــد بــرای هریــک از مــواد ضــد عفونــی کننــده ميكروتــن و دكونكــس مــورد مقایســه قــرار گرفتــه و بــا اســتفاده از آزمــون آمــاری Samples Paired T-teste ســطح معنــی داری آنهــا محاســبه گردیــد. مقایســه ميانگيــن قطــر هالــه عــدم رشــد سانوســيل ، آلپروســاید، بیــب فــورت و ژاول دوز بــراي باكتــري هــاي آزمايــش شــده بــا ميانگيــن قطــر هالــه عــدم رشــد ميكروتــن و دكونكــس اختــااف معنــي داری را نشــان داد .)P=0 /000( در مجمــوع نتایــج مقایســه قطــر هالــه عــدم رشــد بــر روی ســويه هــاي باکتــری هــاي جــدا شــده نشــان داد کــه دكونكــس بــا ايجــاد میانگیــن قطــر 18/62 میلــی متــر و نیزآلپروســاید بــا میانگیــن قطر17/22میلــی متــر از قــوي االثــر تريــن ضــد عفونــي کننــده هــا بودنــد.
جدول.2 نتايج اثر بخشي ضدعفوني کننده ها بر روي 19 سويه استرپتوکوک D )آنتروكوك( جدا شده از يونيتها
کم اثر متوسط اثر قوی اثر جمع
ضد عفونی
کننده تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد(
سانوسيل )15/8(3 )15/8(3 )15/8(3 )15/8(3
آلپروساید )0(0 )0(0 )0(0 )0(0
بیب فورت )63/2(12 )63/2(12 )63/2(12 )63/2(12
ژاول دوز )21/1(4 )21/1(4 )21/1(4 )21/1(4
ميكروتن )28/3(5 )28/3(5 )28/3(5 )28/3(5
دكونكس )0(0 )0(0 )0(0 )0(0
جدول .3 نتايج اثر بخشي ضدعفوني کننده ها بر روي 18 سويه
كلبسيال پنومونيه جدا شده از يونيتها
کم اثر متوسط اثر قوی اثر جمع
ضد عفونی
کننده تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد(
سانوسيل )55/6(10 )44/4(8 )0(0 )100(18
آلپروساید )0(0 )33/3(6 )66/7(12 )100(18
بیب فورت )16/7(3 )66/7(12 )16/7(3 )100(18
ژاول دوز )0(0 )11/1(2 )88/9(16 )100(18
ميكروتن )61/1(11 )33/3(6 )5/6(1 )100(18
دكونكس )11/1(2 )16/7(3 )72/2(13 )100(18
54 psj.umsha.ac.ir
بررسی اثر بخشی ضدعفونی کننده های جدید...
مهدی سحرخیزان و همکاران
جدول .4 نتايج اثر بخشي ضدعفوني کننده ها بر روي 13 سويه اشريشيا جدول .5 نتايج اثر بخشي ضدعفوني کننده ها بر روي 6 سويه
كلي جدا شده از يونيتها پسودوموناس آئروژينوزا جدا شده از يونيتها
کم اثر متوسط اثر قوی اثر جمع کم اثر متوسط اثر قوی اثر جمع
ضد عفونی ضد عفونی
کننده تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد( کننده تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد( تعداد)درصد(
سانوسيل )15/4(2 )69/2(9 )15/4(2 )100(13 سانوسيل )0(0 )33/3(2 )66/7(4 )100(6
آلپروساید )0(0 )23/1(3 )72/9(10 )100(13 آلپروساید )16/6(1 )33/3(2 )50(3 )100(6
بیب فورت )53/8(7 )30/8(4 )15/4(2 )100(13 بیب فورت )0(0 )66/7(4 )33/3(2 )100(6
ژاول دوز )0(0 )15/4(2 )84/6(11 )100(13 ژاول دوز )0(0 )0(0 )100(6 )100(6
ميكروتن )46/3(6 )30/8(4 )23/1(3 )100(13 ميكروتن )33/3(2 )66/7(4 )0(0 )100(6
دكونكس )0(0 )38/5(5 )61/5(8 )100(13 دكونكس )0(0 )0(0 )100(6 )100(6
