بخشی از مقاله
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه آ
بخش اول : پياده و سوار كردن قطعات موتور
كليات مربوط به بازديد قسمتهاي موتور 1
آزمايش رينگ هاي پيستون 10
كليات مربوط به بستن موتور 13
بستن ميل لنگ و كپه هاي ثابت روي بلوك موتور 13
بستن پيستون ، گچن پين و شاتون 15
جا انداختن رينگها روي پيستون 16
جا انداختن پيستون و شاتون 17
بستن اويل پمپ به بلوك موتور 19
بستن فلايويل روي ميل لنگ 19
بستن ميل سوپاپ 20
بستن دينام واستارت بر روي موتور 24
بخش دوم : تعمير سيلندر
سائيدگي سيلندر و علل آن 25
سنگ زدن يا پوليش موتور 30
بوش هاي سيلندر 34
تعمير ترك هاي بلوك سيلندر 36
بخش سوم : تعمير سوپاپ و سرسيلندر
عيب هاي سوپاپ 37
بخش چهارم : چرخ دنده هاي جلوي موتور و طرز تنظيم آنها
تايمينگ 41
بخش پنجم : تعمير شاتون ، ميل لنگ و ياتاقانها
كليات مربوط به شاتون و گجن پين 48
سنگ زدن ميل لنگ 61
يادآوري 68
ساختمان ياتاقان 71
علل صدمه ديدن ياتاقانها 76
بخش ششم : عيب يابي
كاهش كشش موتور 78
عواملي كه در عمر موتور تاثير دارند 83
بخش اوّل ـ پياده و سوار كردن قطعات موتور (تعمير اساسي)
1ـ كليات مربوط به بازديد قسمتهاي موتور
پس از شستشوي قسمتهاي مختلف موتور و خشك كردن آنها ، بايستي كلية قطعات تراشكاري شده و يا تعويض شده بازديد گردد. هم چنين خلاصي ( لقي )قسمتهاي مختلف موتور كنترل شده و با ارقام مندرج در كتاب راهنماي تعميرات موتور اتومبيل مقايسه و تطبيق داده شود. در صورتي كه كتاب راهنما در دسترس نباشد مي توان ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را از تراشكار با تجربه پرسيد و ياداشت نمود. لازم به يادآوري است كه هر تعميركاري، بايستي ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را كه به طور تجربي به دست آمده و بين تعميركاران معمول است در دفترچه اي يادداشت كرده ، و در صورت لزوم از آنها استفاده نمايد. هم چنين در جدولهاي 1و2مقدار سفتي پيچهاي موتور با تورك متر ( آچار مدرّج )، نسبت به بزرگي و كوچكي آن ( قدرت موتور )و نسبت به قطر و جنس پيچ به طور نمونه ذكر شده است .
جدول1- مقدار سفتي پيچهاي موتور را بر حسب پوند فيت نشان ميدهد.
حداكثر قدرت موتور ( اسب بخار)
اجزاء موتور 50 80 110
پيچ هاي شاتون ها 24-26 25-35 40-45
پيچهاي ثابت ها 55-60 75-80 80-85
پيچهاي سيلندر 35-40 55-60 80-85
پيچهاي فلايويل 25-28 35-40 80-85
پيچهاي پايه هاي انگشتي سوپاپ 35-40 40-45 40ـ45
پيچ هاي مانيفلدها 20ـ22 22ـ24 24ـ26
جدول 2ـ مقدارسفتي پيچ ها بر حسب پوند ـ فيت نشان ميدهد.
قطر پيچ ها 187/0 25/0 312/0 375/0 437/0 5/0 687/0 اينچ
جنس فلز پيچ ها 8/4 4/6 9/7 5/9 1/11 7/11 9/15 ميليمتر
فولاد نرم 2 6 11 20 31 46 96
فولاد با سختي متوسط 3 8 16 28 46 72 136
فولاد با سختي زياد 4 10 21 36 57 87 175
فولاد با سختي خيلي زياد 6 15 32 56 90 133 270
2ـ بازديد فشار كپي و فشار ياتاقاني سر بزرگ شاتون
شاتون شماره يك را انتخاب كرده وپس از تميز كردن، آنرا به گيره روي ميز كار بسته ( لازم بتذكر است كه بين دود ها نه گيره،ورق آلومينيوم يا هر فلز نرمي كه بتواند فشار گيره را تحمل كرده و از صدمه زدن به قطعه جلوگيري كند بايستي گذاشته شود) و دو عدد مهره شاتون را باز مي كنند .پس از جدا كردن كپه شاتون ،پوسته هاي ياتاقان آن را بيرون آورده و مجداً با آچار رينگ و بعداًبا آچار مدرج باندازه لازم .( به جدول هاي 1و2مراجعه شود) سفت مي كنند.
در اين حالت يكي از پيچ هاي شاتون را تا آخر باز كرده و با نازك ترين تيغه فيلر، فاصله محل بستن كپه پائين به شاتون را آزمايش مي كنند.اگر دو لبه طوري رويهم قرار گرفته باشند كه امكان ورود نازكترين تيغه (001/0 اينچ ) نيز نباشدعمل تراش صحيح بودهدر غير اينصورت بايستي دوباره به تراشكاري برگردانيده شود.در صورت صحيح بودن،پيچ دوّمي را نيز باز كرده و پوسته هاي ياتاقان را داخل شاتون قرار داده و دوباره پيچ هاي شاتون را ابتداء با آچار رينگ و سپس با آچار مدرج مي بندند. حالا يكي از پيچ ها را باز كرده و فاصله دو لبه كپه شاتون را بوسيله فيلر بهمان روش فوق اندازه مي گيرند.اين كار به آزمايش فشار ياتاقان معروف است. و اين فاصله بايستي 001/0-0025/0اينچ باشد.در صورتيكه فاصله بيش از 0025/0اينچ شد بايستي پوسته هاي ياتاقان ها را بيرون آورده و لبه آنها را روي سنگ مخصوص با با مقداري روغن رقيق سائيده و پس از تميز كردن مجدداًداخل شاتون قرار داده و فشار ياتاقان را آزمايش نمودتا خلاصي لازم بدست آيد.در بعضي از كارگاه ها بعوض سائيدن روي سنگ ، با سوهان خيلي نرم لبه ياتاقان را سوهان مي زنند.
توجه: موقع سائيدن يا سوها ن زدن لبه پوسته ياتاقان ها بايد دقت نمودكه بيش از اندازه سائيده نشود. ضمناً پوسته ياتاقان را طوري با دست نگهداشت تا لبه آن كاملاًگونيا روي سنگ قرار گيرد. ضمناً بعلت نرم بودن جنس پوسته ياتاقان ها بايد دقت نمودكه هنكام درآوردن و جا زدن پوسته هاي روي آنها خط نيافتد.اگر در حين آزمايش، فاصله دو لبه كمتر از 001/0اينچ باشد. بايستي پوسته هاي ياتاقان را عوض نمود. اين آزمايش را بايد در مورد بقيه شاتون ها نيز عمل نمود.
3ـ آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك
فلنج ميل لنگ را به گيره روي ميز كار بسته و براي اطمينان انتهاي ديگر انرا روي پايه چوبي قرار مي دهند.
براي اندازه گيري صحيح خلاصي ياتاقان ها اصولاً بايستي از پلاستي گيج (1)استفاده شود و در صورت عدم دسترسي به آن مي توان صفحات كاغذي را با ضخامت هاي متفاوت (001/0،0015/0،002/0،0025/،003/0 اينچ )انتخاب كرده و پس از اندازه گيري با ميكرومتر ، اندازه آنها را در صورت لزوم بريده و بين لنگ هاي، ميل لنگ و پوسته ها قرار داده و خلاصي هر يك از ياتاقان ها را بشرح زير مشخص نمود:
ابتداء ثابت ها و لنگ هاي ميل لنگ را با پارچه تميز نموده ،سپس پيچ هاي شاتون شماره يك را باز كرده و پوسته ياتاقان ها را بيرون آورده و با پارچه پوسته ياتاقان ها و سر بزرگ شاتون را تميز نموده و پوسته ها را در جاي خود قرار ميدهند. حالا يك قطره روغن موتور به وسيله روغندان روي لنگ متحرك شماره يك ميل لنگ ريخته وكاغذي به ضخامت 001/0 اينچ (025/0 ميليمتر )را به طريقه فوق بريده و روي قطره روغن مي چسبانند وشاتون را روي ميل لنگ بسته وپيچ هاي آن را با آچار مدرج باندازه لازم (بجدول 1،2مراچعه شود)سفت مي نمايند وحالا شاتون را به آرامي حركت ميدهند در صورت سفت بودن ،خلاصي ياتاقان درست بوده ودر غير اين صورت پيچ هاي آن را باز كرده وكاغذ 0015/0 اينچ (035/0ميليمتر )را بروش فوق قرار داده و آزمايش مي كنند و در صورت شل بودن ،از كاغذ 002/0 اينچ (05/0ميليمتر)استفاده مي كنندتا بالاخره مقدار خلاصي ياتاقان متحرك معلوم گردد.
مقدار خلاصي ياتاقان هاي متحرك معمولا بين 001/0 ـ002/0 ـ اينچ (025/0 ـ05/0 ميليمتر)بودهودر صورت زياد بودن مي توان لبه دو پوسته ياتاقان را روي سنگ سائيده وخلاصي آن را كم نمود.واين عمل را بايستي در مورد بقيه ياتاقان هاي متحرك نيز به ترتيب شماره آنها انجام داد. روش ديگري كه براي آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك در اغلب تراشكاري ها مرسوم است بدين شرح است كه سر بزرگ شاتون هاو پوسته ياتاقان هاي آنها را وهمچنين ثابت ها ومتحرك هاي ميل لنگ را با پارچه تميز كرده وشاتون ها را با پوسته هاي ياتاقان ها روي ميل لنگ بترتيب شماره آنها ،بدون قرار دادن كاغذ يا پلاستي گيج با آچار بوكس بسته وبا آچار مدرج سفت مي كنند. در اين حالت سفتي يا لقي ياتاقان ها با حركت دادن شاتون ها معلوم ميگردد .
4ـ آزمايش فشار كپي وفشار ياتاقاني ياتاقان هاي ثابت
بلوك موتور را روي ميز قرار داده ويا به پايه مخصوص ،طوري مي بندند تا كپه هاي ثابت در سمت بالا قرار گيرد .حالا بهمان ترتيبي كه براي آزمايش فشار كپي هاي شاتون ها گفته شد از كپه ثابت شماره يك شروع مي كنند. لذا اول پيچ هاي كپه ها را باز كرده وپوسته ياتاقان ها را بيرون مي آورند .حالا كپه ثابت شماره يك را در جاي خود قرار داده وهر دو پيچ را باندازه معيني با آچار مدرج سفت مي كنند (بجدول هاي 1و2 مراجعه شود).در اين حالت يكي از پيچ ها را باز كرده وبا نازكترين تيغه فيلر،فاصله لبه كپه را بازديد مي كند در صورتيكه فيلر نتواند داخل شود عمل تراش صحيح بوده ودر غير اين صورت بايد دوباره به گارگاهتراشكاري برگردانده شود .در صورت درست بودن فشاركپي،هر دو پيچ را باز كرده وپوسته هاي ياتاقان مربوطه را در جاي خود قرار داده وبا آچار مدرج پيچ ها را سفت مي نمايند سپس يكي از پيچ ها را باز كرده و به همان روش فوق ،فاصله دو لبه كپه را اندازه مي گيرند در اين حالت فاصله دو لبه بايستي بين 001/0 ـ004/0 اينچ (025/0 ـ1/0 ميليمتر)باشد ودر صورت كم يا زياد بودن بايد بهمان روشي كه قبلا گفته شد عمل نمود.
5 ـ آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت
پس از آزمايش فشار كپي وفشار ياتاقاني ،پيچ هاي كپه هاي ثابت را باز كرده و كپه ها را با پيچ هاي مربوط در آورده ودر يك سمت موتور قرار ميدهند.سپس ميل لنگ را روي ميز گذاشته و كليه ياتاقان هاي ثابت و متحرك آن را با پارچه،كاملا تميز مي نمايند .حالا ميل لنگ را به آرامي بدون اينكه پوسته هاي ياتاقان ها از جاي خود تكان بخورد روي بلوك موتور قرار داده و كپه ها را روي ثابت ها گذارده و پيچ هاي آنها را باستثناي ثابت شماره يك ابتدا با دست سپس با آچار رينگ تا آخر سفت مي كنند .حالا به همان روشي كه براي آزمايش خلاصي شاتون ها گفته شد از كاغذي به ضخامت 001/0 اينچ به اندازه يك در نيم اينچ (25*5/12 ميليمتر)بريده ويك قطره روغن ،روي ثابت ميل لنگ ريخته وكاغذ را روي آن قرار مي دهند. كپه را در جاي خود گذاشته وپيچ هاي آن را به اندازه معين سفت مي كنند .
سپس ميل لنگ را به آرامي مي چرخانند ،در صورتي كه ميل لنگ كاملا سفت بوده يا به سختي حركت نمايد اندازه خلاصي ياتاقان صحيح ميباشد اگر لق بوده ويا راحت بگردد بايد از كاغذ ضخيم تري (0015/0 اينچ )استفاده نمود. اين آزمايش را بايد آنقدر ادامه داد تا خلاصي ياتاقان ثابت مشخص شود.اين خلاصي معمولا بين 001/0 ـ003/0 اينچ ميباشد. در صورت كم بودن خلاصي بايد پوسته ياتاقان ها عوض شود. واگر خلاصي بيش از حد مجاز باشد مي توان با سائيدن لبه پوسته ياتاقان ها روي سنگ يا به وسيله سوهان نرم خلاصي لازم را به ياتاقان ثابت داد.به همين ترتيب بايستي خلاصي بقيه ياتاقانهاي ثابت اندازه گيري شود.
يادآوري : 1 ـ توجه شود كه كليه پيچ ها در جاي خود بسته شده و جابه جا نشود.
2 ـ توجه شود كه كپه ها درست در محل خود بسته شوند لذا بايد به شماره حك شده روي كپه ها بيشتر دقت نمود.
3 ـ توجه شود كه كاغذ هاي اندازه گيري پس از هر آزمايش از روي ميل لنگ برداشته شود.
6 ـ آزمايش بازي طولي ميل لنگ
ميل لنگ موتورها ، حركت طولي مختصري داشته كه به نام بازي طولي ميل لنگ گفته مي شود اين بازي به وسيله واشرهاي بغل ياتاقاني كنترل مي گردند .
بدين معني كه پس از آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت كپه اي كه بايستي واشر هاي بغل ياتاقاني روي آن سوار شود باز كرده و پس از قرار دادن واشرهاي مربوطه ،كپه را در جاي خود گذاشته وپيچ هاي آنرا سفت نمود.
توجه شود كه موقع قرار دادن واشرها ،رويه اي كه داراي مواد ياتاقاني است ،بايد در سمت بيرون كپه قرار گيرند.حالا به وسيله پيچ گوشتي بزرگ ،ميل لنگ را به يك سمت حركت داده و بازي طولي ميل لنگ را به وسيله فيلر اندازه مي گيرند و اين بازي معمولا بين 002/0 ـ 006/0 اينچ (05/0 ـ15/0 ميليمتر) مي باشد .بازي طولي ميل لنگ را همچنين مي توان بوسيله ميكرو متر ساعتي نيز اندازه گرفت بدين ترتيب كه پايه ميكرو مترساعتي را فلنج ميل لنگ قرار مي دهند ، در اين حالت ميل لنگ را به وسيله پيچ گوشتي حركت داده و انحراف عقربه ميكرو متر ساعتي ،مقدار بازي طولي ميل لنگ را نشان خواهد داد.
7 ـ آزمايش سيلندر هاي موتور
براي اين كار بلوك موتور را بر مي گردانند تا سيلندر ها در سمت بالا قرار گيرند .سپس هر يك از سيلندرهاي موتور را با پارچه تميز نموده و به وسيله ميكرومترداخلي يا ساعت سيلندر قطر سيلندر را را در جاهاي مختلف اندازه گيري مي نمايند . واضح است كه پس از تراش وپوليش سيلندر يا تعويض بوش سيلندر ،نبايستي اختلافات قطري مشاهده شود در صورت مشاهده اختلاف قطر بلوك سيلندر بايد دوباره به كارگاه تراشكاري برگردانيده شده تا عيب برطرف گردد.
8 ـ آزمايش خلاصي پيستون و سيلندر
پس از تميز كردن پيستون و سيلندر شماره يك (پيستون ها در كارگاه تراشكاري وشماره گذاري مي شود)،فيلر بلند مخصوص اندازه گيري خلاصي سيلندر وپيستون (عرض اين فيلر معمولا 375/0 يا 5/0 اينچ ميباشد)را با يك دست داخل سيلندر قرار مي دهند . سپس با دست ديگر از گجن بين گرفته وپيستون را داخل سيلندر مي نمايند(فيلر بايستي به فاصله 90 درجه از محور گجن پين قرار گيرد،زيرا بزرگ ترين قطرپيستون در اين محل مي باشد). با حركت پيستون داخل سيلندر ،ميزان خلاصي آن معلوم ميشود.مقدار اين خلاصي بين 001/0 ـ 002/0 اينچ (025/0 ـ05/0 ميليمتر ) مي باشد .همچنين ميتوان آزمايش فوق را بوسيله نيرو سنج فنري كه به فيلر بسته مي شود انجام داد .در اين حالت پيستون را ثابت نگه داشته وبا نيرو سنج فيلر را بيرون مي كشند.اگر فيلر بآساني كشيده شود ،خلاصي بيشتر بوده و در غير اين صورت اندازه خلاصي صحيح است.
مقدار نيروي لازم 5 ـ 10 پوند ميباشد.روش سوم ،اندازه گيري به وسيله ميكرومتر مي باشد بدين نحو كه بوسيله ميكرومترخارجي قطر پيستون را اندازه گرفته وبوسيله ساعت داخل سنج قطر سيلندر را تعيين مي كنند. اختلاف حاصل از اين دو اندازه گيري،مقدار خلاصي پيستون وسيلندر را مشخص مي كند.
9 ـ آزمايش خلاصي گجن پين در داخل بوش
چون اتصال گجن پين با پيستون و بوش سر كوچك شاتون باشكال مختلفي است،و هر كدام وضعيت خاصي نسبت به خود دارد .لذا در اينجا فقط به آزمايش حالتي كه در آن گجن پين با فشار انگشت به راحتي داخل بوش مي گردد اكتفا مي شود.در اين حالت اگر پيستون به طور افقي نگاهداشته شود گجن پين، در اثر وزن خود نيافتاده بلكه با مختصر فشار دست،گجن پين با فشار دست از بوش خارج مي گردد.در صورت شل بودن بايستي بوش راعوض نموده و يا اينكه از گجن پين اور سايز استفاده كرد.
در هر حال بايد بوش برقو خورده وفيت گردد تا خلاصي لازم را داشته باشد. بطور كلي بين گجن پين وبوش خلاصي نيم فيلر(0005/0 اينچ يا 013/0ميليمتر)قابل قبول است .
10 ـ آزمايش خميدگي يا پيچيدگي شاتون
بطور كلي محور گجن پين كاملا موازي محور لنگ متحرك ميل لنگ ميباشد.ولي در اثر كار مداوم موتور ،شاتون كج شده يا تاب برميدارد .لذا بر تشخيص اين عيب ميتوان با قرار دادن دو شافت بطول 25 سانتيمتر در سر بزرگ و كوچك شاتون وبا اندازه گيري دقيق مقدار x, و yمقدار كجي شاتون رامعلوم نمود.همچنين در حالي كه اين دو شافت در دو سر شاتون قرار گرفته اند اگر از سر كوچك شاتون نگاه شود در صورت پيچيدگي شاتون دو محور در يك امتدادنبوده ونسبت به هم زاويه تشكيل خواهند داد.
1 1ـ آزمايش رينگ هاي پيستون
در موقع تعمير اساسي موتور،يا در هر زمانيكه تعمير يا تعويض شاتون و يا پيستون پيش بيايد ،تعويض كليه رينگ هاي موتور الزامي است .استفاده از رينگ هاي كار كرده ( حتي براي مدت كم )يا تعويض رينگ هاي يك يا دو پيستون موتور صحيح نيست .
دهانه رينگ ها بايد يك يك در داخل سيلندر اندازه گيري شده و با ارقام مندرج در كتاب تعميرات موتورتطبيق داده شود.بدين معني كه رينگ هاي نو را از كاغذ مخصوص بسته بندي باز كرده و سپس آن را با نفت شسته و با پارچه خشك مي نمايند،حالا هر يك از رينگ ها را به فاصله 2 سانتيمترپايين تر از لبه داخل سيلندر قرار ميدهند. با پيستوني كه رينگ هاي آن بيرون آورده شده بطور معكوس داخل سيلندر نموده و فشار مختصري به رينگ وارد مي نمايند تا رينگ كاملابه طور افقي قرار گيرد. پس از خارج كردن پيستون فاصله دهانه رينگ را به وسيله فيلر اندازه مي گيرند.اين فاصله معمولا بين 008/0 ـ 015 /0 اينچ (2/0 ـ 4/0 ميليمتر) ميباشد .
لازم به ياد آوري است كه فاصله دهانه رينگ نسبت به قطر پيستون،نوع رينگ،(دهانه رينگ هاي روغني معمولا بيشتر از رينگ هاي كمپرسي است وبايد رقم حد اكثر جدول را منظور داشت)وترتيب قرار گرفتن رينگ روي پيستون ،(اولي،دومي…)همچنين سيستم خنك كن موتور فرق مي كند. مثلا در موتور هائي كه با آب خنك مي شوند. فاصله دهانه رينگ ها 002/0 ـ 003/0 اينچ (05/0 ـ 075/0 ميليمتر) براي هر اينچ قطر پيستون (براي رينگ هاي معمولي)مي باشد.در صورتيكه ،در موتورهاي با سيستم خنك كننده هوائي،اين فاصله 004/0 ـ 005/0 اينچ (1/0 ـ 15/0 ميليمتر) براي هر اينچ قطر پيستون مورد نظر است.
در موقع آزمايش اگر،فاصله دهانه رينگ ها بيش از حد مجاز باشد،بايد از رينگ هاي نو استفاده كرد. در صورتيكه فاصله آنها كمتر باشد مي توان به وسيله سوهان تخت نرم،انتهاي دو لبه آن را سائيده وفاصله مورد نظر را به آن داد.
توجه شود كه پس از بستن سوهان به گيره روي ميز كار،با دست رينگ راطوري نگهداشت تا لبه هاي رينگ كاملا به طور گونيا سائيده شود.
براي سائيدن دهانه رينگ ها،از وسيله دستي كوچكي نيز كه در بازار موجود است استفاده نمود.حسن اين دستگاهها اينست كه رينگ هائي كه در دهانه اوريب (پخ)هستند،ميشود زاويه لازم را دارد.
جدول شماره 3 ،فاصله دهانه رينگ ها را نسبت به قطر پيستون نشان ميدهد
آزمايش خلاصي بغل رينگ،بدين ترتيب است كه رينگ را داخل شيار رينگ نموده و بوسيله فيلر خلاصي جانبي آنرا اندازه ميگيرند و اين خلاصي معمولاً بين 0015/0 ـ 0035/0 اينچ (05/0 ـ1/0 ميليمتر )براي پيستونهائي كه قطر آنها 75/2 ـ 5/3 اينچ هستند ميباشد.
بدين ترتيب رينگ هاي پيستون هاي شماره2و3و……موتور را نيز شسته و پس از اندازه گيري به ترتيب روي ميز قرار ميدهند.
توجه:بايد دقت لازم بعمل آيد تا رينگ ها با هم مخلوط نشوند در غير اينصورت ممكن است پس از سوار كردن موتور در كار آن مشكلاتي را بوجود آورد.
جدول 3- فاصله دهانه رينگ هاي پيستون
شماره قطر پيستون حداقل اينچ حداكثر اينچ
1 تا 2 اينچ 004 /0 008 /0
2 2ـ 5/2 ً 005/0 009/0
3 5/2ـ3 ً 006/0 010/0
4 3ـ5/3 ً 007/0 011/0
5 5/3ـ4 ً 008/0 012/0
6 4ـ5/4 ً 009/0 013/0
7 5/4ـ5 ً 010/0 015/0
8 5 ـ5/5 ً 011/0 016/0
9 5/5 ـ6 ً 013/0 018/0
10 6 ـ5/6 ً 015/0 020/0
12ـ كليات مربوط به بستن موتور
پس از آزمايش قسمت هاي مختلف موتور،مي توان به جمع كردن آن اقدام نمود.لازم به يادآوري است كه در موقع بستن موتور،علاوه بر ابزارمورد نياز كه در موقع باز كردن، آزمايش نمودن وبستن قطعات موتور بآنها اشاره شده، وسايل ديگري نيز از قبيل چسب شلاك، واشر كامل،واشر ورقي ويكتوريا،واشر ورقه اي چوب پنبه اي با ضخامت هاي مختلف ، واشر تخت،واشر فنري ،اشپيل،خار وپيچ مهره ها با اندازه هاي مختلف كه احتمالا در حين كار ،رزوه هاي آنها سائيده مي شوند و بايستي عوض گردندبه اندازه كافي تهيه نموده ودر دسترس داشت.همانطوري كه قبلاًنيز ذكر گرديد، تشخيص نوع پيچ ها ضروري بوده و در صورت نياز بايد به كمپاني فروشنده يا به كتابچه راهنما مراجعه نمود زيرا در هر موتوري از يك نوع پيچ مخصوص خود استفاده ميشود .
13ـ بستن ميل لنگ و كپه هاي ثابت روي بلوك موتور
بلوك موتور را روي ميز كار يا روي پايه مخصوص بايد طوري قرار داد تا كپه ها در سمت بالا قرار گيرند . سپس كليه كپه هاي ثابت را باز كرده و به ترتيب شماره روي ميز مي چينند . ميل لنگ را به آرامي از روي بلوك موتور بر مي دارند . پوسته ياتاقاني هر يك از ثابت ها را درآورده و با ململ يا كرباس تميز ، محل قرار گرفتن پوسته ها را روي بلوك موتور ، و خود پوسته هاي ياتاقاني را كاملاً تميز مي كنند . بعد آنها را در جاي خود قرار داده و روي پوسته ها را با روغن دادن به اندازه كافي روغن زده و تمام سطح ياتاقان را با انگشت روغن مي مالند . اين كار در واقع روغن كاري اوليه ياتاقان هاي ثابت موتور مي باشد . اين عمل بايستي در مورد كپه هاي پائيني ياتاقانهاي ثابت نيز بهمين نحو انجام شود .
توجه شود كه زبانه يا زائده پوسته ياتاقان ها. در حفره اي كه روي بلوك يا كپه ياتاقان ها وجود دارد كاملاً نشسته و مانع از حركت يا چرخش پوسته ها گردد .
حالا ميل لنگ را به آرامي روي بلوك موتور قرار مي دهند ( بطوريكه پوسته ها از جاي خود تكان نخورند) كپه هاي ثابت را در محل خود گذاشته و به استثناي ثابت آخري كه داراي كاسه نمد مي باشد پيچ هاي ياتاقان ها را به همان روشي كه در پيش گفته شد بسته و با آچار مدرج با گشتاور معين ( بجدول شماره 1و 2 مراجعه شود ) سفت مي كنند . پس از سفت كردن ، ميل لنگ را مي چرخانند تا از روان بودن آن اطمينان حاصل شود . در صورتي كه ميل لنگ سفت كار كند بايد نسبت به رفع عيب آن اقدام نمود اگر عيب مشخص نشد بايد با تراشكار مشورت گردد .
براي جلو گيري از عبور روغن موتور به محفظه كلاچ، در قسمت عقب ميل لنگ . كاسه نمد ي قرارداده شده است . اين كاسه نمد بصورت يك تكه يا دو تكه مي باشد . در صورت يك تكه بودن ، كاسه نمد روي فلنج ميل لنگ قرار مي گيرد . و اگر كاسه نمد دو تكه باشد يك قطعه آن روي بلوك موتور و قطعه دومي روي كپه پائيني بسته ميشود . لذا كاسه نمد بالا و پائين را در محل هاي خود قرار داده و كپه پا ئيني را با پيچ هاي مربوطه و به اندازه معين سفت مي كنند . پس از آن ميل لنگ را مي چرخانند تا از روان بودن كار آن اطمينان حاصل شود .
در بعضي از موتورها به عوض كاسه نمد عقب ميل لنگ . يك حلقه روغن برگردان قرار گرفته تا هر قطره روغني كه از ياتاقان گذشته و بر روي اين حلقه قرار گيرد ، در اثر نيروي گريز از مركز برگشته و به كارتر روغن بريزد .
يادآوري: در موقع بستن ميل لنگ ، بايد توجه داشت كه واشرهاي بغل ياتاقاني در جاي خود بسته شوند .
14ـ بستن پيستون ، گجن پين و شاتون
قبل از بستن پيستون روي شاتون بايستي به علامت هاي روي پيستون و شاتون توجه نمود . پيستون هاي نو را با گچن پين هاي خود در ظرف پر از آب گرم قرار مي دهند . سپس يكي از آنها را از آب خارج كرده و با فشار انگشت ، گچن پين را از پيستون جدا مي كنند . سر كوچك شاتون را داخل پيستون نموده و با فشار انگشت ، گچن پين را جاي مي اندازند .
حالا رينگ هاي نگهدار دو سمت گچن پين را بوسيله خارجمع كن ( دم باريك )جا انداخته و براي اطمينان از درست قرار گرفتن آنها در شيار خود ، بوسيله پيچ گوشتي كوچك مي چرخانند . اين عمل را در مورد بقيه پيستون ها نيز انجام داده و آنها را بترتيب روي ميز كار مي چينند . البته اين روش در بيشتر پيستون هاي آلو مينيومي بكار ميرود .
در بعضي از موتورها ، در آوردن و جا زدن گچن پين بوسيله دستگاه پرس انجام ميشود و اين كار عملي مي گردد . در اين روش بايد بيشتر دقت نمود تا گچن پين كاملاً مستقيم جا زده شده و همچنين بدنه پيستون صدمه نبيند .
در بعضي از موتورها سيستم اتصال پيستون و گچن پين بوسيله يك پيچ قفلي مي باشد كه پس از جا انداختن گچن پين پيچ را مي بندند .
15 ـ جا انداختن رينگ ها روي پيستون
براي جا انداختن رينگ ها ، بايد از رينگ پائيني شروع كرد . لذا بوسيله رينگ باز كن ابتدا با مختصر فشاري ، دهانه رينگ را باز مي كنند تا قطر رينگ كمي بيشتر ار قطر پيستون شود . سپس آنرا روي پيستون در جاي خود قرار مي دهند . بدين ترتيب بقيه رينگ ها را جا مي اندازند .
در موقع جا انداختن رينگ ها،بايد توجه شودكه هر رينگ درست در جاي خود قرار گيرد،زيرا دز بعضي از موتور ها كه تعداد رينگ ها بيشتر است،علاوه بر اينكه رينگ بالائي (اولين رينگ از سمت بالاي پيستون ) از نظر مواد مصرفي وساختمان با بقيه رينگ هاي كمپرسي فرق دارد بقيه رينگ هاي كمپرسي نيز از نظر شكل ظاهري ومواد مصرفي با همديگر متفاوت هستند . ضمناً در روي رينگ ها كلمه تاپ نوشته شده كه اين كلمه بايستي در سمت بالا قرار گيرد .
لازم به يادآوري است كه ترتيب قرار گرفتن رينگ وهمچنين خلاصي دهانه آنها كه در پيش به آنها اشاره شده اغلب به صورت برو شورهمراه بسته هاي رينگ مي باشد .
علاوه بر وسيله رينگ باز كن،تعميركارهاي با تجربه مي توانند رينگ هاي پيستون را با دست جا بيندازند . منتهي در اين روش بايد دقت بيشتري شود تا فشار زيادي در يك نقطه به رينگ وارد نشده وسبب شكستن آن نشود .همچنين لبه رينگ ها با سطح خارجي پيستون تماس پيدا نكرده وروي آن خراشي ايجاد نكند .
توجه : در بعضي از موتور ها ، يك عدد رينگ روغني زير محور گجن پين قرار گرفته است. در اين صورت ،اين رينگ ها را از قسمت پايين جا انداخت .
16 ـ جا انداختن پيستون وشاتون ،داخل سيلندر وبستن كپه هاي متحرك روي ميل لنگ
پس از بستن شاتون به پيستون وجا انداختن رينگ ها ، پيستون شماره يك را انتخاب كرده وبه وسيله روغندان روي گجن پين روغن زده وهمچنين روي رينگ ها به مقدار فراوان روغن ريخته و با دست آنها را جا بجا مي كنند تا تمام قسمت هاي رينگ ها وشيارها روغن كاري شود .سپس وضعيت رينگ ها را روي پيستون طوري قرار مي دهند كه دهانه آنها در امتداد هم قرار نگيرد .زيرا اين عمل سبب عبور كمپرس سيلندر به داخل موتور خواهد شد .
حالا به وسيله رينگ جمع كن رينگ ها را داخل شيار هاي پيستون جمع مي كنند تا به راحتي بتواندداخل پيستون گردد.
بلوك موتور را به پهلو خوابانده وداخل سيلندر را به وسيله روغندان بمقدار زياد روغن زده وبا دست مي مالند . سپس پيچ ها يا مهره هاي شاتون شماره يك را باز كرده و كپه پائين آنرا جدا مي كنند .
طرز جا زدن پيستون بداخل سيلندر بدين طريق است كه شاتون را داخل سيلندر يك نموده ولبه رينگ جمع كن را به لبه سيلندر مي چسبانند . با دسته چوبي چكش ،چند ضربه به روي پيستون زده وآنرا به داخل سيلندر هدايت مي كنند. در صورتي كه پيستون به نرمي داخل سيلندر نشود .بايد با دسته ،رينگ جمع كن را سفت كرده تا رينگ ها كاملا داخل شيارهاي پيستون جاي گيرند در غير اين صورت رينگ ها شكسته شده وبايد تعويض گردند.
اگر در موقع جا زدن پيستون بداخل سيلندر پيستون بآساني نرفت ممكن است كه شيارهاي رينگ ها خوب تميز نشده و در نتيجه رينگ ها در داخل شيار به طور صحيح ننشسته باشد. توجه شود كه هنگام ورود پيستون به داخل سيلندر به علامت هاي روي پيستون وشاتون توجه نموده وآن را در جهت صحيحي قرار داد .همچنين سر بزرگ شاتون بايد درست در امتداد لنگ متحرك ميل لنگ قرار گيرد . ضمنا پيچ هاي شاتون با ميل لنگ تماس پيدا نكرده و به آن صدمه نرسانند (براي اين كار مي توان از لوله هاي لاستيكي استفاده نموده وروي پيچ هاي شاتون قرار داد ).
قبل از بستن شاتون روي ميل لنگ بايد به مقدار كافي روغن روي ميل لنگ قرار داده وپيچ هاي آن را همانطور كه در پيش گفته شد سفت مي نمايند .پس ازبستن پيچ هاي شاتون ها بايد ميل لنگ را چرخانيد تا از صحت كار آن مطمئن شد .
ممكن است در حين كار ،پيچ هاي شاتون هابرگشته يا درست در محل خود قرار نگيرند .
لذا بايد آنها را با زدن دسته چوبي چكش عقب برده و بوسيله دست يا انبر دست مي گردانند تا در جاي خود قرار گيرد . توجه شود در صورت استفاده از انبر دست ،رزوه ها و يا پيچ صدمه نبيند .
بهمان روش فوق پيستونهاي شماره 2و3…..را نيز بسته وپس از بستن هر يك ،ميل لنگ را مي چرخانند تا از روان گشتن آن مطمئن شوند.
17 – بستن اويل پمپ به بلوك موتور
اويل پمپ معمولا بوسيله دو يا چهار عدد پيچ در محفظه كارتر به بلوك موتور بسته مي شود .اويل پمپ ها اصولاً دو نوع مي باشند :1 ـ دنده اي 2 ـ روتور، در هر دو حالت ، حركت خود را بوسيله محور گردان و چرخ دنده اوريب ( كج )از ميل سوپاپ موتور مي گيرند .
لذا ابتداء توري سيمي ( صافي روغن ) را به قسمت زير پمپ روغن بسته ، سپس اويل پمپ را بوسيله پيچ هاي مربوطه بر روي بلوك موتور مي بندند ( بايد دقت نمود سطحي را كه بر روي بلوك موتور بسته ميشود ناصافي و يا تاب برداشتگي نداشته باشد ).حالا سيني روغن ( كارتر )را در محل خود قرار داده و فقط چند عدد پيچ هاي آن را مي بندند . دليل اين كار اين است كه در موقع بستن چرخ دنده هاي ميل لنگ و ميل سوپاپ ، احتمال دارد كه واشر و يا پيچي در داخل كارتر بيفتد . لذا بهتر است كه پس از تمام شدن عمل بستن دنده هاي جلو موتور ، سيني روغن نيز بسته شود .
18 ـ بستن فلايويل روي ميل لنگ
اگر جمع كردن موتور روي ميز كار انجام ميشود . بايد موتوررا طوري قرار دادكه سمت عقب آن(فلنج ميل لنگ ) درست در لبه ميز قرار گرفته و بستن فلايويل بآساني انجام گيرد . لازم به ياد آوري است كه بايد احتياطات لازم را انحام داد تا از سقوط موتور جلوگيري شود زيرا علاوه بر صدمه ديدن قسمت هاي مختلفه آن ،امكان ضرر جاني نيز پيش بيني ميشود . مخصوصا در موقع بستن فلا يو يل بايد مواظب انگشتان دست شد ( در صورتي كه موتور روي پايه مخصوص باشد سقوط موتور پيش نخواهد آمد ).
لذا فلايويل را ابتدا روي خار فلنج ميل لنگ جا داده و با يك دست فلايول را نگاه داشته و با دست ديگر واشر برگردان را قرار داده ويكي دو پيچ را مي بندند. بعدا بقيه پيچ ها را با دست بسته و ابتدا با آچار رينگ يا بوكس و سپس با آچار مدرج به اندازه معين سفت مي نمايند .
19 ـ بستن ميل سوپاپ بر روي موتور وقرار دادن تاپت ها
پس از بستن موقت سيني روغن و فلايويل ، بلوك موتور را بر مي گردانند تا پيستون ها بطرف بالا قرار گيرد . سپس بادامك ها و تكيه گاههاي ميل سوپاپ را با پارچه تميز نموده وبوش هاي ميل سوپاپ وتكيه گاهها را روغن كاري مي نمايند . حالا ميل سوپاپ را به آرامي و بدون اينكه ،بادامكها وتكيه گاهها به بوش هاي ميل سوپاپ صدمه بزنند به محل خود وارد مي نمايند ( معمولا بوش ها از فلز هاي نرمي ساخته شده اند ).
صفحه نگهدارنده حركت طولي ميل سوپاپ را بوسيله چهار عدد پيچ مي بندند (بعلامتي كه موقع باز كردن روي صفحه نگهدارنده وبلوك موتور گذاشته شده بايد توجه شود).
خار مخصوص دنده ميل سوپاپ را روي انتهاي محور ميل سوپاپ قرار داده وچرخ دنده را روي آن سوار مي كنند. سپس ميل سوپاپ را مي چرخانند تا از روان كار كردن آن اطمينان حاصل شود.
تاپت ها را به همان روشي كه باز نموده اندبايد سوار كنند . زيرا بعضي از تاپت ها ته گرد بوده وبايد از طرف ميل سوپاپ سوار شوند . در حالي كه در بعضي از موتورها تاپت ها را مي توان از سمت ميل تاپت روي بادامك ها قرار داد .
تاپت ها پس از مدتي كار كردن سائيده شده،مي توان با برقو زدن و گشاد كردن محل آنها ،از تاپت هاي اور سايز استفاده نمود .
20ـ بستن چرخ دنده هاي ميل لنگ وسوپاپ
ارتباط چرخ دنده هاي ميل لنگ وميل سوپاپ به طريق مختلفي است : 1 ـ ارتباط مستقيم چرخ دنده ها 2 ـ ارتباط چرخ دنده ها بوسيله زنجير 3 ـ ارتباط چرخ دنده ها بوسيله چرخ دنده واسط 4 ـ ارتباط چرخ دنده ها بوسيله تسمه مخصوص .
در حالت اول ـ اتصال چرخ دنده ها بطور مستقيم مي باشد . لازمست كه هر دو شافت را ( شافت ميل لنگ وميل سوپاپ) را چرخانده وبا توجه به محل خارها دو دنده را طوري درگير نمود تا علامت هاي آنها در مقابل هم قرار گيرند
حالت دوم ـ ارتباط بين دو چرخ دنده بوسيله زنجير است در اين صورت پس از بستن دو چرخ دنده روي شافتهاي مربوطه .بوسيله خط كش علامت هاي روي چرخ دنده را مقابل هم قرار مي دهند . سپس زنجير را باز كرده وپس از قرار دادن آن روي دو چرخ دنده ،دو انتهاي زنجير را به وسيله خار مخصوص زنجير مي بندند ( بايد دقت شود كه خار كاملا در جاي خود قرار گرفته باشد).
در بعضي از موتورها زنجير سفت كن در سمت چپ چرخ دنده ها (سمت شل زنجير) قرار گرفته و بوسيله دو پيچ به بلوك موتوربسته مي شود (محل بستن اين پيچ ها كشوئي بوده و مي توان مقدار سفتي زنجير را از اين محل تنظيم نمود).همچنين در بعضي از موتور ها ساختمان زنجير سفت كن طوري است كه داراي سيلندرو پيستون وفنر بوده و با فشار روغن موتور، زنجير در حالت سفت نگاه داشته مي شود. موقع بستن زنجير سفت كن قطعات آن را شسته وسپس روغن كاري نموده و به همان روشي كه باز كرده اند جمع نموده و با دو عدد پيچ روي بلوك موتور مي بندند .در حالت سوم كه ارطبات دو چرخ دنده توسط دنده واسط مي باشد،جهت بستن آنها بايد ابتدا علامت دنده ميل لنگ را با علامت دنده واسط مقابل هم قرار مي دهند. سپس علامت روي چرخ دنده ميل سوپاپ را با علامت دوم چرخ دنده واسط روبروي هم مي گذارند.
براي اطمينان از صحت كار ميتوان موقع علامت گذاري چرخ دنده واسط،روي بدنه موتور نيز همان نقطه علامت گذاشت.در هر يك از حالات فوق كه روش بسيار ساده اي است .تعمير كار موتور با مختصر دقت مي تواند دو چرخ دنده را با هم ارتباط بدهد تا سوپاپ ها به موقع باز وبسته شده وعمل احتراق به طور كامل انجام گيرد . در صورتي كه چرخ دنده ها از طرف كارخانه سازنده علامت گذاشته نشده باشد وتعمير كار نيز در موقع پياده كردن موتور فراموش كند.بايد روشي را در پيش گرفت تا تنظيم سوپاپ ها به نحو احسن انجام گيرد .
21 ـ بستن سيني جلو موتور
پس از جاانداختن چرخ دنده هاي ميل لنگ و ميل سوپاپ و بستن زنجير سفت كن ، كاسه نمد جلو موتور را آزمايش نموده و در صورت معيوب بودن ، آن را عوض مي نمايند ( در بعضي از موتورها ، عوض كاسه نمد جلو موتور، يك شيار مارپيچي جهت برگرداندن روغن روي محور خارجي پولي قرار گرفته است ).سپس هر دو طرف واشر دور سيني را ( واشر ويكتوريا )چسب شلاك زده و روي سيني مي چسبانند . حالا سيني را ابتدا با دو پيچ روي بلوك موتور بسته و بعداً كليه پيچها را با دست و با آچار بوكس و بطور يكنواخت سفت مي كنند . سپس پولي سر ميل لنگ را كه داراي جاي خار است ، در مقابل خار چرخ دنده سر ميل لنگ قرار داده و به وسيله يك تكه چوب و چكش ، پولي را به داخل هدايت مي كنند . پس از تمام شدن كار ، پيچ سر ميل لنگ را مي بندند.
در بعضي از موتور ها ، واتر پمپ قسمت بالاي سيني جلو بسته مي شود . لذا بايد دقت نمود تا پيچ هاي دو سر دنده در محل مخصوص خود بسته شوند .
22 ـ بستن سيني روغن موتور ( كارتر )
پس از بستن سيني جلو ، موتور را روي ميز كار يا پايه مخصوص بيكطرف برميگردانند و سپس سيني روغن را باز كرده و بهمان روش بستن سيني جلو ، واشر كارتر را چسب زده و پيچ هاي اطراف آنرا مي بندند
توجه شود كه اگر در موقع بستن چرخ دندههاي ميل لنگ و ميل سوپاپ ، واشر فنري يا پيچي به كارتر افتاده باشد خارج گردد .
23ـ بستن واتر پمپ ( تلمبه آب )
واتر پمپ را بوسيله چهار يا پنج عدد پيچ به قسمت بالاي سيني جلو موتور يا روي بلوك سيلندر يا سر سيلندر موتور مي بندند .بايد توجه داشت كه پيچ هاي واتر پمپ باندازه هاي مختلف بوده و بايد هر كدام در محل مخصوص خود بسته شود . ضمناً بايد بين واتر پمپ و بلوك موتور واشر نو را چسب شلاك زده بست ، تا از نفوذ آب به خارج پمپ جلوگيري شود . حالا ميتوان پولي و پروانه را بوسيله چهار عدد پيچ به توپي روي محور واتر پمپ نصب نمود .
24 ـ بستن دينام و استارت بر روي موتور
پس ازعمير دينام ( ژنراتور )و قبل از بستن آن روي موتور بهتر است كه آنرا آزمايش نموده و از مقدار برق توليدي آن اطمينان حاصل نمود .سپس آنرا بوسيله دو پيچ به بدنه موتور بسته و پيچ سومي كه معمولاًبراي تنظيم تسمه پروانه است روي پايه كشوئي موقتاً بسته مي شود تا پس از تنظيم تسمه پروانه ، آنرا سفت نمايند .
استارت موتور نيز پس از تعمير بايستي آزمايش شده و بوسيله دو پيچ به بدنه موتور بسته شود .آزمايش استارت بدين طريق است كه استارت را روي گيره رو ميزي بسته ( بين فك هاي گيره بايستي ورق آلو مينيومي قرار داد تا فشارهاي وارده ، به بدنه استارت و يا دينام گرفته شود و يا اينكه در صورت نبودن ورق آلو مينيومي ميتوان از پارچه يا سر نخ نيز استفاده نمود ).با اتصال قطبهاي مثبت و منفي باتري به استارت ، آنرا آزمايش نموده ، در صورت جرقه زدن يا نچرخيدن استارت ، بايد عيب آنرا پيدا كرده و رفع نمود .
25 – بستن صفحه كلاچ و خورشيدي كلاچ روي فلايويل
صفحه كلاچ و خورشيدي كلاچ را روي فلايويل قرار داده ، ابتداء پيچ هاي آنرا با دست بطور يكنواخت مي بندند . سپس شافت كلاچ مستعمل ( از ميله آهني نيز مي توان شافت مشابه را تراشيد ) را داخل سوراخ وسط صفحه كلاچ نموده و انتهاي آنرا داخل بوش فلا يويل قرار مي دهند
( بايد سعي شود تا صفحه كلاچ كاملاً در وسط قرار گيرد زيرا مختصر انحراف شافت ،باعث خواهد شد كه موقع بستن موتور بر روي اتومبيل ، شافت كلاچ بآساني جا نيافتد). حالا پيچ هاي خورشيدي كلاچ را با آچار مدرج و با گشتاور معيني (طبق جدول 1و2) سفت نموده وشافت مستعمل مخصوص سنتركردن را بيرون ميآورند. در بعضي از موتور ها عوض خورشيدي كلاچ ، مجموعه اي از صفحه فشار دهنده (چدني كلاچ) انگشتي هاي كلاچ ، فنر وپوسته كلاچ استفاده مي شود كه پس از بازديد وجمع كردن آنها ، انگشتي ها بايستي روي صفحه مسطح كاملا تنظيم گردد.
توجه : در موقع تعمير موتور ، صفحه كلاچ و بلبرينگ كلاچ (زغال كلاچ )، حتما بايدعوض شوندزيرا هزينه تعويض بعدي،چندين برابرقيمت اين دوقطعه خواهد بود.
بخش دوم ـ تعمير سيلندر
1 ـ سا ئيدگي سيلندر و علل آن
كه 80000هزار كيلومتر كار كرده مقدار سائيدگي در قسمت بالا 0085/0 اينچ ( 21/0 سيلندر هاي موتور در ابتدا بشكل استوانه كامل بوده ولي به تدريج كه موتور كار مي كند سائيده شده وپس از مدتي شكل مخصوصي را بخود ميگيرند همانطوريكه در شكل ديده ميشود ، در مسير حركت پيستون بيشترين سائيدگي در قسمت بالاي سيلندر بوده و كمترين مقدار سائيدگي در قسمت پائين آن است .
بعلاوه مقدار سائيدگي سيلندر در جهت عمود بر گجن پين بيشتر بوده و در امتداد گجن پين كمتر است لذا بطور كلي ميتوان گفت كه حد متوسط مقدار سائيدگي سيلندر بوسيله اولين رينگ پيستون ، در قسمت بالا 4 تا 6 برابرمقدار سائيدگي آن رينگ در قسمت پائين است .
در موتورهاي چند سيلندر ، ميزان سائيدگي سيلندرها نسبت بهم متفاوت بوده و مقدار حداكثر سائيدگي سيلندرها نيز نسبت به محل قرار گرفتن آنها فرق مي كند. در سيلندرها علاوه بر سائيدگي هاي فوق الذكر ، وجود لبه نيز مسئله مهمي است. كه در اثر رفت وآمدپيستون وتماس رينگ ها ،ديواره سيلندر سائيده شده وقسمت بالاي آن بصورت لبه باقي مي ماند .
دليل سائيدگي سيلندر هاي موتور بيشتربوده ودرزير فقط به دو موردآن اشاره ميشود:
1 –فشار وگرماي حاصل ازاحتراق،در قسمت بالاي سيلندر بيشتر بوده و به تدريج كه پيستون بسمت پائين حركت مي كنداز درجه حرارت وفشار آن كاسته مي شود .
2 –اگر مخلوط هوا و گازوئيل ،بعوض مخلوط قابل احتراق به صورت قطرات گازوئيل وارد سيلندر شود (مثلا موقعيكه ساسات ،براي مدت طولاني بسته باشد).اين قطرات ،لايه روغن ديواره سيلندرراشسته و رينگ هاي پيستون بيشتر سبب سائيدگي سيلندر ميگردند.
2 ـ بازديد سيلندر هاي موتور
بازديد كلي بدنه موتور بايستي توسط تعمير كار باتجربه انجام گرفته يا در تعميرگاه تراشكاري عملي شود،در صورت وجود شيارها يا ترك ها يا خراشيدگي يا تاب برداشتگي درداخل سيلندر ها ويا در دو سمت بلوك موتور ،آنها را مورد برسي قرار داد.همچنين فاصله بين پيچ ها و فواصل دو سيلندر را بازديد نموده و ترك ها را تشخيص داد.مقدار سائيدگي داخل سيلندررا نيز بايد اندازه گرفته و نسبت به تعمير (تراش يا سنگ زدن ) با تعويض بلوك سيلندر تصميم گرفت .
در صورتيكه عيب مهمي مشاهده نشود .مي توان با تراش سيلندر ها مجددا از همان بلوك استفاده كرد ،تشخيص ترك هاي موئي سيلندر كه اغلب سبب مخلوط شدن آب روغن پس از گرم شدن موتور مي گردند، كار آساني نبوده وبايستي بوسيله دستگاه مخصوص وفرد با تجربه انجام شود.لذا در موتور هائي كه هزينه تعمير آنها زياد است توصيه مي شود كه قبل از تراشكاري آزمايشي روي ترك هاي موئي سيلندر انجام گيرد .
آزمايش خميدگي ياتاب برداشتگي سطح بالاي بلوك سيلندر بوسيله خط كش فلزي انجام مي شود. بدين معني كه خط كش را روي سيلندر قرار داده وبا فيلر ميزان تاب برداشتگي آن را تعيين مي كنند . واين مقدار نبايد از حد مجازبيشترباشد (003/0 اينچ براي هر شش اينچ يا075/0 ميليمتر براي هر 15 سانتيمتر طول بلوك سيلندر است ). در غير اين صورت بايد به وسيله ماشين كف زني سنگ زده شود . ضمناتوجه داشت كه مقدار فلز برداشته شده نيز نبايد بيش از حد مجاز باشد .
بازديد داخل سيلندر بهتر است كه بوسيله چراغ دوره گرد كه از قسمت پائين سيلندر گرفته ميشود انجام مي گيرد تا محل هاي معيوب بهتر ديده شود.
3 ـوسائل اندازه گيري سيلندر
اندازه گيري داخل سيلندر بوسيله ميكرو مترداخلي (ميكرومتر داخل سنج )يا ساعت داخل سنج انجام مي شود.
اندازه گيري قطر سيلندر بوسيله ميكرو متر داخلي در امتداد گجن پين و عمود بر گجن پين انجام مي گيرد و اين عمل را بايد در قسمت بالا وپائين ووسط سيلندر انجام داد . بطور كلي قطر هرسيلندررا در 6 نقطه اندازه گرفته و ياد داشت مي كنند . سپس اختلاف بين قطر ماكزيمم ومينيمم هر سيلندر را پيدا كرده و با بقيه سيلندر ها مقايسه مي كنند . از نتيجه آنها نسبت به تراش ياسنگ زدن سيلندر نصميم گرفته مي شود .
براي اندازه گيري مقدار سائيدگي ، ساعت راداخل سيلندر بالا وپائين برده و در جهت هاي مختلف مي چرخانند تا حركت عقربه .مقدار سائيدگي سيلندر را نشان دهد .براي اندازه گيري مقدار پخي سيلندر ،غقربه ساعت را روي صفر قرارداده ونوك نقطه تماس را به ديوار سيلندر چسبانده و دستگاه را بطرف پائين قشار ميدهند. تا انحراف عقربه مقدار پخي سيلندر را نشان دهد .
ساده ترين روش براي تعيين مقدار پخي سيلندر ، بوسيله يك رينگ كمپرسي و فيلر ميباشد . بدين معني كه رينگ را در پائين ترين نقطه حركت رينگ پيستون قرار داده و دهانه رينگ را با فيلر اندازه ميگيرند . سپس رينگ را در بالاترين نقطه حركت رينگ پيستون قرار داده و مجدداً دهانه رينگ را اندازه ميگيرند .دو رقم حاصل را از هم كسر كرده و به سه تقسيم مي كنند تا مقدار پخي سيلندر بطور تقريب بدست آيد . ميكرومتر داخلي و ساعت داخل سنج سيلندر معمولاً داراي ميله هاي واسطي هستند كه با استفاده از آنها ميتوان قطر سيلندرهاي بزرگتري را نيز از 2ـ 6 اينچ ( 50 ـ 150 ميليمتر )اندازه گرفت . دقت اندازه گيري اين دستگاه ها معمولاً 0005/0اينچ يا 01/0ميليمتر است . مزيت ساعت داخل سنج اينست كه مقدار انحراف يا سائيدگي سيلندر مستقيماً از روي عقربه ساعت خوانده ميشود .
در صورتيكه ميكرومتر داخلي را پس از هر اندازه گيري بايستي بيرون آورده و رقم آنرا ياداشت نمود . اگر مقدار سائيدگي سيلندر كمتر از 008/0اينچ ( 2/0 ميليمتر )باشد ، مي توان با تعويض يك دست رينگ استاندارد مجدداً موتور را بكار انداخت . در صورتيكه مقدار سائيدگي بيش از 010/0اينچ ( 25/0ميليمتر )باشد بايستي سيلندرها با ماشين تراش داده شود . تعويض رينگ هاي موتور ، بجاي تراش و استفاده از رينگ و پيستون اورسايز كار اساسي نبوده و پس از مدتي ،دوباره كشش موتور كم مي شود . لذا اين كار را فقط در موارد استثنائي موقتاً انجام داده و بعداً در اولين فرصت تعمير اساسي نمود.
4 ـ روش انتخاب پيستون اورسايز
پيستون هاي اورسايز كه توسط كارخانجات سازنده به بازار عرضه ميشوند . معمولا به اندازه هاي010/0 ، 020/0 ، 030/ ، 040/0 اينچ (25/ 0 ،50/ 0 ،75/0،00/1 ميليمتر ) ميباشند .اين اندازه ها بر روي پيستون ها با علامت+ ويا0/S كه اختصار كلمه اورسايز (1) ميباشد حك شده است . بدين معني كه قطر پيستون اورسايز 010/0 اينچ از قطر استاندارد STD ) )آن 010/0 اينچ بزرگتر است.
مثال ـ اگر قطر پيستون استاندارد 756/0 اينچ (70 ميليمتر )با شد قطرپيستون اور سايز آن 010/0 اينچ بيشتر خواهد بود (766/2اينچ با 25/70 ميليمتر) .قطر پيستون را اصولا در جهت عمود بر گجن پين و در قسمت پائين آن( بزرگ ترين قطر پيستون ) اندازه مي گيرند.
براي اندازه گيري مقدار سائيدگي سيلندر هاي موتور ،تراشكاران از يك ميكرو متر خارجي ويك ساعت داخل سنج استفاده مي كنند . بدين ترتيب كه ميكرومتر خارجي را بر روي رقم اندازه استاندارد سيلندر قرار داده سپس عقربه ساعت را روي صفر مي گذارند. با بالا و پائين بردن ساعت در داخل سيلندر مقدار سائيدگي سيلندر معلوم مي گردد.
مثال 1 ـ اگر مقدار سائيدگي 006/0 اينچ ( 15/0 ميليمتر) يا كمتر باشد ميتوان آن را تا 010/0 اينچ (25/0 ميليمتر) تراشيده واز پيستون اور سايز 010/0 اينچ استفاده نمود. حال اگرمقدارسائيدگي بيشتر باشد(007/0 ـ008/0 اينچ بايد سيلندر را تا 020/0اينچ تراشيده وپيستون اور سايز020/0 اينچ بكار برد.
مثال 2ـ در صورتي كه مقدار سائيدگي سيلندر 017/0 اينچ خوانده شود بايد سيلندر را تا 030/0اينچ تراشيده و از پيستون اور سايز 030/0 اينچ استفاده گردد. زيرا با تراش مقدار كم ، مثلا 003/0 اينچ نمي توان مقدار پخي سيلندر و هم چنين سوختهگي هاي ديواره آنرا از بين برد .
5 ـسنگ زدن يا پوليش سيلندر
اگر سائيدگي سيلندر زياد نباشد ميتوان آنرا با سنگ زدن دوباره به حالت اول (استوانه كامل) در آورد .با سنگ زدن هم چنين ميتوان پخ و بيضي بودن سيلندر را از بين برد . روي دستگاه سنگ زني معمولا چهار عدد سنگ بسته ميشود اين ستگ ها طوري قرار گرفته اند كه با حركت به طرف داخل وخارج .قطر آن كم وزياد ميشود .
دستگاه سنگ زني باندازه هاي متفاوت بوده و براي سيلندر هاي اتومبيل از ( 5/6 ـ14 ميليمتر) قابل تنظيم است . سنگ ها انواع مختلف زبر ، متوسط ، نرم بوده و موقع كار بديواره سيلندر ها نفت يا مواد مخصوص روغني كه اصطلاحا آب صابون گفته ميشود ،ميريزند در صورتيكه مقدار سائيدگي سيلندر بيشتر باشد بايد ابتدا با سنگ زبر شروع كرده وسپس با سنگ نرم پوليش زد . حركت دستگاه بوسيله الگترو موتوري كه با 400 ـ 500 دور در دقيقه كار مي كند انجام مي شود و براي راحت كار كردن دستگاه فنري بين الكترو موتور و شاسي دستگاه قرار ميدهند . موقع كار ، عمل سنگ زني را از پائين سيلندر شروع كرده و پس از چند مرتبه عمل رفت و برگشتي كوتاه ، بتدريج به مسير حركت سنگ اضافه مي كنند . در صورتيكه هدف فقط تعويض رينگ هاي موتور باشد .
بهتر است كه سيلندرها سنگ زده شود . زيرا در اثر كار مداوم رينگ هاي پيستون ، سيلندرها آينه كرده و عمل روغنكاري سيلندرها بخوبي انجام نمي شود . ضمناً پس از تراش سيلندرها بوسيله دستگاه تراش . عمل پوليش بوسيله دستگاه سنگ زني انجام ميشود .
دستگاه سنگ زني را ميتوان بطور ثابت يا متحرك بكار برد . در حالت اول در كارگاه تراشكاري آنرا به پايه هاي بسته و بلوك سيلندر نيز داخل تشك قرار داده ميشود ، در حالت دوم ، بلوك سيلندر روي شاسي اتومبيل بوده و پس از برداشتن سر سيلندر در صورت نياز ، سيلندر هاي موتور سنگ زده ميشود . در اين حالت بايستي در قسمت پائين سيلندر پارچه تميز قرار دادتا براده فلزلت و سنگ ريزه ها داخل ياتاقان ها و ميل لنگ موتور نشود .
