بخشی از مقاله
گزارش کاراموزی تعمیر و بازسازی موتور های بنزینی
مقدمه :
احتراق عبارت است از سوختن مخلوط سوخت و هوا در اطاقك احتراق و تبديل آن به انرژي. اين انرژي توليد شده ناشي از احتراق توسط پيستون و شاتون و ميل لنگ به انرژي مكانيكي چرخشي تبديل مي شود تمامي اين عمليات داخل محيطي كه موتور نام دارد صورت مي گيرد ( همچنين به عبارتي دگر در وسيلع اي كه انرژي را از حالتي يا نوعي به حالت و نوع ديگر تبديل مي كند موتور نام دارد . ) بطوركل دو نوع موتور
1- بنزيني
2- ديزيلي
وجود دارد كه ساختمان و عملكرد آنها با هم متفاوت بوده و داراي تفاوت هاي عمده اي از لحاظ نوع سوخت مصرفي ، نحوه احتراق ماده سوختني ، نحوه مخلوط كردن سوخت و هوا مقدار نيرو و قدرت توليدي و … مي باشند احتراق در موتور بنزيني نياز ضد ايجاد جرقه در داخل محفظه احتراق زماني كه مخلوط سوخت و هواي داخل آن به حد كافي فشرده شده اند مي باشد اين جرقه نيز به نوبه خود نيازمند قسمتهاي مختلفي از قبيل باطري ، دينام . كوئل ، دلكو ، شمع مي باشد همچنين در اين موتورها ( موتور بنزيني) جهت مخلوط كردن هوا و
بخار بنزين به يك دستگاه كاربراتور نام دارد نياز داريم . اما نحوه احتراق در موتو ديزل به اين شكل است كه ابتدا تنها هوا در داخل سيلندر تا حد زيادي متراكم مي شود بطوري كه دماي آن تا حد بسيار زيادي بالا مي رود وقتي كه هوا كاملا فشرده شد سوخت توسط انژكتو ر با فشار زياد بصورت ذرات بسيار ريزي داخل محفظه احتراق پاشيده مي شود و دماي بسيار زيادي هواي داخل سيلندر را باعث احتراق سوخت مي شود پس در موتور هاي انوع دوم به شمع و ساير قسمتهاييي كه در بالا ذكر شد براي توليد جرقه نيازي نيست همچنين كاربراتور
نيز در نوع دوم حذف مي شود و يك انژكتور به همراه بارل و پلانجرجاي تمامي اين قسمتها را مي گيرد .
پس از توضيحات كوتاهي كه در مورد اين موتو ارائه كدم با توجه به اينكه نوع موتورهاي كه در دوره كارآموزي مورد تعميرقرار گرفتند از نوع اول ، يعني بنزيني بود پس در اين جزوه به تعمير و بازسازي موتورهاي بنزيني مي پردازيم .
بطور كلي پياده كردن قطعات موتور ممكن است بعلل مختلفي از قبيل شكستگي رينگها ، چسبيدن ياتاقاهاي ميل لنگ چسبيدن رينگ هاي پيستون ، كاهش كمپرس سيلندر ، سائيدگي رينگ هاي پيستون و سيلندر هاي موتور كه به مرور بر اثر كاركرد كوتور پيش مي آيد . در اينصورت لازم است كه قطعات موتور باز شده و تعمير و تعويض گردند .
• مراحل كلي تعمير موتور
• باز كردن قطعات موتور
باز كردن قطعات موتور :
پس از باز كردن موتور از رو شاسي اتومبيل و قرار دادن آن بر روي پايه مخصوص و يا بر روي ميز كارك محسمتها زير نيز بايستي بترتيب از موتور جدا گردد .
1- دينام يا آلترناتور را با باز كردن پيچ هاي آن ( معمولا سه عدد مي باشد ) از موتو جدا نمود .
2- پيچ هاي استارت را باز و آنرا بيرون آورد .
3- در اغلب موتورها ،
4- واتر پمپ را بيرون آورد ( سعي گردد كه واشر آن سالم از جاي خود كنده شود ).
5- صفحه كلاچ و خورشيدي كلاچ (چدني كلاچ ) را با بازكردن پيچ هاي اطراف آن از موتور جدا كرد .
6- پيچ هاي اطراف سيني جلو را باز ،
7- سيني و واشر آنرا در آورد . لازم بياد آوري است كه قبل از باز كردن پيچ هاي اطراف سيني ،
8- بايستي پيچ بزرگ سر ميل لنگ را بوسيله دو پيچ گوشتي بزرگ يا بزرگ تايرليور بيرون آورد (براي جلوگيري از حركت ميل لنگ ،
9- ميتوان با قراردادن پيچ گوشتي روي دندانه هاي چرخ دندانه هاي چرخ دندانه هاي چرخ دندانه دار فلايويل ،
10- از حركت آن جلوگيري بعمل آورد ).
توجه :
موقع باز كردن قطعات موتور ، بايد دقت بيشتري شده و محل قطعهو طرز قرار گرفتن آنرا بخاطر سپرده يا يادداشت نمود تا در موقع بستن موتور ، كار بسهولت انجام گيرد . حتي بعضي نكات لازم را روي بر چچسب نوشته و به قطعه چسباند .
11- پس از جدا نمودن سيني جل و ،
12- لازم است كه بعلامت هاي تايمينگ روي چرخ دنده ها ي ميل لنگ و ميل سوپاپ توجه نموده و از بودن آنها مطمئن شد . در غير اينصورت بايد روي هر دنده علامت گذاشـت.
سپس پيچ و واشر قفلي (واشر بر گردان ) سر چرخ دنده ميل سوپاپ را باز كرده و با اهرم اگر در مكانيزم سوپاپ ها از زنجير استفاده شده باشد . ابتدا خار زنجير را بيرون كشيده و سپس زنجير را در آورد . چرخ دنده ميل سوپاپ نيز بايستي بروش فوق از موتور جدا گردد . ( در صورت وجود زنجير سفت كن بايد با باز كردن دو پيچ آنرا در آورده و زنجير را آزاد نمود . )
در بيشتر موتورها ، چرخ دنده سر ميل لنگ بوسيله خار ، خيلي محكم روي محور ميل لنگ قرار گرفته و رد آوردن آن ضروري نيست .
13- بلك موتور را روي پايه ميچر خانند تا كارتر روغن رو سمت بالا قرار گيرد . سپس بستهاي پايه را سفت كرده و پپچ هاي اطراف كارتر ( سيني روغن ) را باز مي كنند .
14- اويل پمپ در محفظه كارتر قرار گرفته و بوسيله دو پيچ به بلوك موتور بسته شده است كه با باز كردن پيچ ها ،15- اويل پمپ از موتور جدا مي شود .
16- در اين حالت بلوك موتور را بر روي پايه ميگردانند تا پيستون ها در وضعيت افقي قرار گيرند . حالا ضمن باز كردن پيچ هاي شاتون ها ،17- پيستون ها را نيز از پهلو خارج مي كنند . براي اين كار فلايويل را مي چرخانند تا كپه هاي شاتون ها در حالتي قرار گيرند كه باز كردن مهره هاي آنها به آساني انجام شود . براي باز كردن مهده هاي شاتون ها بايستي از آچار بوكس يا آچا رينگ مناسب استفاده نموده و از بكار بردن آچار دوسر ( تخت ) خود داري نمود . در غير اين صورت گوشه هاي مهره ها سائيد شده و نه تنها باز كردن چنين مهره هايي مشكل خواهد بود بلكه موقع بستن موتور بايد آنها را عوض نمود .
ترتيب باز كردن مهره ها يا پيچ هاي شاتون دبدين شرح است كه ابتدا هر كدام را چند رزوه شل نمود و بنوبت باز مي كنند و بعد كپه ياتاقان متحرك ( سر بزرگ شاتون ) را بيرون مي آورند . در صورتيكه پس از باز كردن مهره ها كپه به آساني از شاتون جدا نشود ، با ضربه چكش فيبري يا قسمت چوبي چكش معمولي مي توان پيچ ها را عقب زده و كپه پائيني شاتون را بيرون كشيد و اگر باز هم كپه جدا نشد با زدن ضربه خفيف به دو طرف ، آنرا از شاتون جدا نمود . سپس با فشار دادن شاتون بسمت خارج پيستون شماره يك را بيرون كشيده و كپه پائين را روي شاتون مي بندد و بهمين ترتيب بقيه شاتون ها را جدا كرده و پيستون ها را بيرون مي آورند و بترتي روي ميز كار قرار مي دهند .
توجــه : در موقع بستن كپه به شاتون بايد دقت شود كه شماره هاي روي كپه و شاتون د يك قسمت قرار گرفته و زبانه ( چاك ) پوسته ياتاق ها نيز روي هم قرار گيرد .
در صورتيكه شماره هاي فوق الذكر روي كپه هاي شاتون نوشته نشده باشد بايستي به وسيله سوهان سه گوش ، علامت گذاري نمود تا موقع بستن مشكلي پيش نيايد . ضمناً بايد معلوم شود كه سمت شماره دار شاتون يا سوراخ پا شش روغن در كدام طرف موتور قرار گرفته است . ( زيرا اگر اشتباه بسته شود ، موقع كاركدن موتور ، عمل روغنكاري ديواره هاي سيلندر ها و رينگ هاي پيستون و بوشها گجن پين مختل خواهد شد) .
معمولاً روي پيستون ها شماره هاي 1 و 2و 3 و …… و همچنين فلش ، كلمه فرانت (1) يا علامت هاي ديگري كه جهت قرار گرفتن پيستون را به سمت جلو موتور نشان مي دهد حك شده است .
10 – قبل از جدا نمودن ميل سوپاپ از موتور ، بايستي ابتدا ميل تايپ ها و تايپ ها را بيرون اورد ( در موتور هائي كه سوپاپ ها در بلوك سيلندر قرار گرفته اند . سوپاپ ها نيز بايد پياده گردد ) . سپس شافت اويل پمپ و ميل وسط دلكو را كه معمولاً حركت خود را از ميل سوپاپ مي گيرند نيز از موتو جدا ساخت .
قبل از باز كردن صفحه نگهدارنده بايد روي بلوك موتور و صفحه هر دو را علامت گذاشت تا در موقع بستن اشكالي پيش نيايد . حالا با باز كردن دو پيچ ، صفحه نگهدارنده ميل سوپاپ (2) را با چرخ دنده سر ان بيرون آورد ( لازم به توضيح است كه چرخ دنده ميل سوپاپ را موقتا روي ميل سوپاپ بسته و پس از در آوردن ميل سوپاپ مجدداً باز مي كنند ) . اين عمل بايستي
خيلي به آرامي و با چرخانيدن ميل سوپاپ و رد كردن بادامك ها از داخل بوشها ميل سوپاپ انجام گيرد . اگر در اين عمل دقت كافي نشود ، بوش هاي ميل سوپاپ صدمه خواهد ديد .
11-واشر هاي برگردان پيچ هاي فلايويل را تخت كرده و پيچ هاي فلايويل را كه معمولاً پنج عد هستند شل نموده و باز مي كنند . سپس بارد كردن خارروي فلنج ميل لنگ فلايويل از موتور جدا مي شود .
12-بلوك موتور را روي پايه موتور مي گردانند تا ميل لنگ موتور در سمت بالا قرار گيرد . سپس پيچ هاي ثابت را نيز بهمان ترتيب باز كردن پيچ ها شاتون ها باز نموده ، كپه هاي ثابت را با پيچ هاي مربوط در مي آورند . در حين كار ممكن است كه كپه آخري بعلت وجود كاسه نمد عقب ميل لنگ مشكل تر از بقيه جدا شود . لذا لازم به ذكر است كه با ضربه هاي چكش فيبري يا تكه چوب سفت آنرا شل نموده و از بلوك جدا نمود. سپس ميل لگ را با آرامي از روي بلوك بلند كرده و روي ميز كار يا تشت مخصوص شستشو قرار مي دهند .
توجه شود كه ميل لنگ در جائي گذاشته شود كه احتمال افتادن نداشته و يا ضربه سختي به آن وارد نشود و يا اينكه لنگ ها و ثابت هاي ميل لنگ با جسم سختي تماس پيدا نگرده و خراشي بر ندارد . سپس كپه هاي ثابت سيلندر را با پيچ هاي مربوطه روي بلوك موتور مي بندند .
توجــه : اغلب روي كپه هاي ثابت سيلندر ، شماره آنها حك شده و موقع بستن بايد دقت شود كه كپه ها در جاي خود بسته شده و حتي پيچ ها نيز جابجا نشده باشد .
2- آزمايش قطعات موتور :
كليه قطعات موتور را پس از باز كردن با نفت شسته و بدقت بازديد نموده و قسمتي كه بيش از اندازه سائيده شده باشد بايد تعمير يا تعويض گردد .
1- زنجير و چرخ دنده ها ي موتور را بازديد نموده ،2- در صورتيكه دو پهلوي يك دندانه ها عوض شده و يا قسمت مقعر دندانه ها خوردگي داشته باشد ،3- بايد چرخ دندانه ها عوض شود .
زنجير را بازديد نموده و خالصي آن را حول محورهاي اتصال بررسي مي كنند در اين صورت نبايستي بيش از اندازه خلاصي داشته باشد ، همچنين با اندازه گيري دقيق طول زنجير كار كرده و مقايسه آن با طول زنجير نو ، مي توان فهميد كه زنجير بيش از اندازه سائيده شده و بايد عوض شود . زنجير سفت كن را نيز بازديد نموده و در صورتيكه عيبي مشاهده شود بايد تعويض گردد.
اگر ارتباط ميل لنگ و ميل سوپاپ فقط بوسيلة چرخ دنده باشد ، بايستي دنده ها بازديد شده ، چنانچه دندانه ها خوردگي يا خلاصي بيش از اندازه (1) داشته باشد بايد تعويض نمود .
4- ساقه سوپاپ ها ،5- گايد( گيت ) سوپاس ها ،6- سيت و نشيمن سوپاپها ،7- انگشتي و سر سيلندر ها بايد بازديد شود )- پيستونها ،9- سيلندرها ،10- گجن پين ها ،11- شاتون ها ،12- لنگ هاي ميل لنگ را با ميكرومتر داخلي و ميكرومتر خارجي اندازه گيري نموده و با اندازه هاي استاندارد آنها كه در كتابچه تعميرات هر موتونر نوشته شده مقايسه مي نمايند .
13- بازديددندانه هاي چرخ دنده0فلايويل ( چرخ لنگر ) و تعويض آن در صورت سائيدگي تعداد زيادي از دندانه ها و همچنين بازديد سطحي از فلايول كه صفحه كلاچ روي آن بسته مي
شود . اگر اين سطح فلايول بيش از اندازه خط افتادگي ( پله كردن ) داشته باشد . بايستي بوسيلة تراشكار تا حد مجاز تراشيده شده و صاف گردد . بوش و ياا بولبرينگ روي فلايول يا روي فلنج ميل لنگ را بازديد نموده و در صورتيكه سائيده و يالقي بيش از اندازه داشته باشد و بايستي تعويض شود ( خلاصي بين انتهاي شافت كلاچ و بوش ).
14- تاپت ها و ميل تاپت ها،
15- با دامك هاي ميل سوپاپ ،
16- بوشهاي ميل سوپاپ،
17- تكيه گاههاي ميل سوپاپ نيز بازديد گردد
يادآوري : در صورتيكه قطعات نو موتور در دسترس باشد ، قطعات كار كرده را مي توان با آنها مقايسه نموده و ميزان سائيدگي آنها را مشخص نمود .
تشخيص قطعات معيوب و لزوم تعمير يا تعويض آن از مهمترين قسمت تعمير موتور است زيرا اگر از تعمير قسمت معيوب صرف نظر شود ، كار به درستي انجام نشده و موتور پس از كار كردن مجدداً احتياج به تعمير خواهد داشت و اين خود هزينه زيادي را در بر مي گيرد ، همچنين تعويض قطعاتي كه احتياج به تعمير يا تعويض ندرند باعث تخحمل هزينه اضافي و بي مورد خواهد بود . بنابراين تشخيص موققع تعمير و آشنائي به عمر مفيد قطعات موتور ، اهميت زيادي دارد . به طور كلي تعميرات موتور را مي توان بدو دسته تقسيم نمود .
1- تعميرا اتفاقي 2- تعميرات ادواري
تعميرات اتفاقي همانطوريكه از اسم آن پيدا است قابل پيش بيني نبوده و در اثر بي اطلاعي يا سهل انگاري يا بطور تصادفي پيش مي آيد ( يخ زدن موتور ، بي آب و بي روغن كاركردن موتور ، عيب فني موتور و يا عيب هائي كه دراثر تصادف اتوموبيل پيش مي آيد .)
تعميرات ادواري كه به طور معمول وسيلة توليد كنندگان موتور اتومبيل ها پسش بيني شده و در مدت عمر مفيد موتور بايد انجام شود . موقع تعمير قسمتهاي مختلفه در كتابچه نگهداري اتومبيل ها به صورت جدول نوشته مي شود .
در اين جا فرض شده كه موتور با اندازه كافي كار كرده و فرسوده شده و بايد تعمير اساسي گردد . لذا پس از پياده كردن موتور ، بلوك سيلندر ، ميل لنگ ، ميل سوپاپ ، سر سيلندر شاتون ها ، فلايويل ( در صورت لزوم ) به كارگاه تراشكاري فرستاده مي شود .
3- خلاصه كراهائي كه در كارگاه تراشكاري انجام مي شود .
1- اندازه گيري ثابت ها و لنگ هاي ميل لنگ با ميكرومتر خارجي و قطر اصلي سيلندرها ، با ميكرومترداخلي و يا ساعت داخل سنج و تعيين اندازه پوسته يا تاقان هاي ( آندرسايز ) و اندازه پيستونهاي ( اورسايز ).
2- سنگ زدن ميل لنگ روي دستگاه ميل لنگ تراش .
3-تراش سيلندرها روي دستگاه سيلندر تراش ، در صورتيكه موتور ، بوش هاي سيلندر داشته باشد ( اعم از بوش يا بوش خشك ) فقط بوش هاي آنها تعويض مي شوند .
4- آزمايش خميدگي يا پيچيدگي شاتون ها به وسيلة دستگاه مخصوص كج گيري شاتون انجام مي شود .
5- تراش ثابت هاي موتور به وسيلة دستگاه ثابت تراش .
6- تراش دو سرشاتون ( سر بزرگ و سر كوچك ) يا سنگ زدن آنها بوسيلة دستگاه شاتون تراش .
7- تعويض بوش هاي ميل سوپاپ .
8- سنگ زدن كف سرر سيلندر و سطح فوقاني بلوك سيلندر بوسيلة ماشين سنگ كف زني ( سنگ كف )
9- بازديد و تشخيص ترك هاي موئي بلوك ،10- سيلندر ها ،11- سر سيلندر ،12- ميل لنگ و هم چنين كجي ميل لنگ ( كج گيري ميل لنگ )
13- تعويض بوش هاي سر كوچك شاتون ( بوش گجن پين )
14- فيت كردن ياتاقان هاي ثابت و متحرك و همچنين پوليش سيلندرها و فيت كردن پيستونها و سيلندر ها و شماره گذاري آنها .
15- تراش سطح فلايويل در صورت نياز .
يادآوري : كارهاي فوق پس از بازديد و آزمايش كامل و اندازه گيري دقيق در صورت نياز انجام مي گردد . زيرا ممكن است كه بكليه كارهاي فوق الذكر نيازي نبوده و فقط چند قلم از آنها انجام شود .
پس از اتمام كارهاي مربوط به تراشكاري ، عموماً تعمير كارها با همان توصيه هاي ت
راشكار موتور را جمع مي كنند . البته اين كار در صورتي صحيح است كه تراشكار فردي كاملاً با تجربه بوده و تعمير كار به صحت و دقت كار او اطمينان داشته باشد و گرنه مسئوليت تعمير موتور بعهده تعمير كر است . لذا تعمير كار بايد كليه خلاصي ( لقي ) هاي موتور را طبق استاندارد و دستور كارخانه سازنده آزمايش كرده و در صورت مشاهده هر گونه اشتباه نسبت به رفع آن اقدام نموده و در صورتيكه نياز دوباره ققطعه معيوب را به كارگاه تراشكاري برگرداند .
4- كارهائي كه در فاصله زمان بازكردن موتور و اتمام كارهائي مي توان انجام داد .
1- بازديد و تعمير سرسيلندر و سوپاپ ها و آب بندي آنها .
2- ً واتر پمپ و رادياتور ( در صورتتي گرفتگي يا سوراخ شدن لوله هاي رادياتور بايستي توسط رادياتور ساز تعمير گردد .
3-بازديد و تعمير اويل پمپ .
4. بازديد و تعمير كاربراتور و پمپ سوخت رساني .
5- ً و ً دينام و استارت ، شارژ كردن باتري (توسط باتري ساز ) .
6- تعويض كاسه نمد جلو ميل لنگ ( روي سيني جلو قرار گرفته است ) .
7-تعويض بوش فلايويل ( در صورت نياز ).
8- بازديد و تعمير دلكو ، آزمايش كوئيل و واير ها ، تميز كردن شمع ها وفيلر گذاري آنها
5 – تهيه صورت قطعات مورد نياز
در تهيه صورت ريز قطعات مرود نياز اولاً بايد شماره سريال موتور و مدل و سال توليد اتومبيل قيد شود . همچنين شماره قطعه كه در كتابچه لوازم يدكي موتور نوشته شده در جلو اسم قطعه ذكر گردد . از تهيه قطعات يدكي طبق نمونه كه بيشتر بين تعمير كارها مرسوم است حتي الامكان خودداري نموده و روش صحيح را بتدريج جايگزين ان نمود ، البته در مورد خريد يك يا چند قلم معدود ،از روي قطعه نمونه ، شايد اشكالي پيش نيايد ولي در تعمير گاه هاي بزرگ كه روزانه چندين موتور پياده شده و جمع مي شود خريد قطعات موتور بصورت فوق امكان پذير نبوده و يا خالي از اشكال نخواهد بود .
6- شستشوي قطعات موتور پس از برگشت از تراشكاري
پس از انجام تراشكاري و تحويل قطعات موتور ،( سر سيلندر ، ميل لنگ ، بلوك موتور ، شاتون ها ،پيستون ها ، ميل سوپاپ ، فلايويل ) آنها را داخل تشت بزرگي قرار داده و با نفت و هواي فشرده كه با پيستوله انجام مي شود ، قطعات فوق را كاملا شستشو داد .
توجه شود كه تمامي براده ها ي آهن كه در حين تراشكاري به وجود آمده بايستي شسته شده و باز گردد براي اطمينان بايد دهانه پيستوله را در يك سر مجراي روغن قار داده و يكي از انگشتان دست چپ را روي انتهاي ديگر مجرا گذاشت تا جريان هواي فشرده كاملاً احساس گردد همچنين مجاري آب اطراف سيلندرها و سرسيلندر نيز كاملاً شسته و تميز گردد حالا قطعات شسته شده را برداشته و روي ميز قرار مي دهند و سپس با پارچه تميز ( كرباس ، ململ) خشك مي نمايند .
7- كليات مربوط به بازديد قسمتهاي موتور
پس از شستشوي قسمتهاي موتور و خشك كردن آنها بايستي كليه قطعات تراشكاري شده و يا تعويض شده بازديد گردد . همچنين خلاصي ( لقي ) قسمتهاي موتور كنترل شده و با ارقام مندرج در كتا راهنماي تعميرات موتور اتومبيل مقايسه و تطبيقق داده شود ، در صورتيكه كتاب راهنما در دسترس نباشد مي توان ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را از تراشكار با تجربه پرسيده و يادداشت نمود . لازم به يادآوري است كه هر تعمير كاري ، بايستي ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را كه به طور تجربي بدست آمده و بين تعمير كاران معمول است
در دفترچه اي يادداشت كرده و در صورت لزوم از آنها استافده نمايد . در اين فصل سعي شده كه خلاصي هاي لازم موتور به طور ميانگين ذكر شود هم چنين در جدول هاي 1و 2 مقدار سفتي پيچهاي موتور با تورك متتر ( آچار مدرج ) نسبت به بزرگي و كوچكي آن ( قدرت موتور ) و نسبت به قطر و جنس پيچ به طور نمونه ذكر شده است .
8- بازديد فشار كپي و فشار ياتاقاني سر بزرگ شاتون
شاتون شماره يك را انتخاب كرده و 1س از تميز كردن ، آنرا به گيره روي ميز كار بسته ( لازم به تذكر است كه بين دودها نه گيره ، ورق آلومينيوم يا هر فلز نرمي كه بتواند فشار گيره را تحمل كرده و از صدمه زدن به قطعه جلوگيري كپه شاتون ، پوسته هاي ياتاقان آن را بيرون آورده و مجدداً با آچار رينگ و بعداً با آچار مدرج با اندازه لازم ( به جدول هاي 1و2 مراجعه شود .) سفت مي كنند .
در اين حالت يكي از پيچ هاي شاتون را تا آخر باز كرده و با نازك ترين تيغه فيلر فاصله محل بستن كپه پائين به شاتون را آزمايش مي كنند . اگر دو لبه طوري روي هم قرار گرفته باشند كه امكان ورود نازك ترين تيغه (يك هزارم اينچ ) نيز نباشد عمل تراش صحيح بوده در غير اين صورت بايستي دوباره به تراشكاري برگردانيده شود . در صورت صحيح بودن ، پيچ دومي را نيز بازكرده و پوسته هاي ياتاقان را داخل شاتون قرار داده و دوباره پيچ هاي شاتون را ابتدا با آچار رينگ و سپس با آچار مدرج مي بندند .
حالا يكي از پيچ ها را باز كرده و فاصله دو له كپه شاتون را بوسيلة فيلر بهمان روش فوق اندازه مي گيرند اين كار به آزمايش فشار ياتاقان معروف است و اين فاصله بايستي 001/0 – 0025/0 اينچ باشد . در صورتيكه فاصله بيش ا 0025/0 اينچ شد بايستي پوسته هاي ياتاقان ها را بيرون آورده و لبه آنها را روي سنگ مخصوص با مقداري روغن رقيق سائيده و پس از تميز كردن مجددا داخل شاتون قرار داده و فشار ياتاقان را آزمايش نمود تا خلاصي لازم بدست آيد .
در بعضي از كارگاه ها بعوض سائيدن روي سنگ ، يا سوهان خيلي نرم لبه ياتاقان را سوهان مي زنند .
توجـه : موقع سائيدن يا سوهان زدن لبه پوسته ياتاقان ها باي دقت نمود كه بيش از اندازه سائيده نشود . ضمنا پوسته ياتاقان ها را طوري با دست نگهداشت تا لبه آن كاملا گونيا روي سنگ قرار گيرد . ضمنا به علت نرم بودن جنس پوسته ياتاقان ها بايد دقت نمود كه هنگام در آوردن و جا زدن پوسته ها روي آنها خط نيفتاد .
اگر در حين آزمايش ، فاصله دو لبه كمتر از 001 / 0 اينچ باشد . بايستي پوسته هاي ياتاقان ها را عوض نمود . اين آزمايش را بايد بقيه شاتون ها نيز عمل نمود .
9- آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك :
فلنج ميل لنگ را به گيره روي ميز كار بسته و براي اطمينان انتهاي ديگر آنرا روي پايه چوبي قرار مي دهند .
براي اندازه گيري صحيح خلاصي ياتاقان ها اصولا بايستي از پلاستي گيج (1) استفاده شود .
ودر صورت عدم دسترسي به آن مي توان صفحات كاغذي را به ضخامت هاي متفاوت (001/0 ، 0015/0 ، 002/0، 0025/0 ، 003/0، اينچ ) انتخاب كرده و پس از اندازه گيري با ميكرومتر ،اندازه آنها را روي كاغذ ها يادداشت نمود . بعد باندازه سه بر چهار در نيم اينچ (5/19 *7/12 ميليمتر ) از هر كدام را در صورت لزوم بريده و بين لنگ هاي ، ميل لنگ و پوسته ها قرار داده و خلاصي هر يك از ياتاقان ها را بشرح زير مشخص نمود:
ابتداء ثابت ها و لنگ هاي ميل لنگ را با پارچه تميز نموده ، سپس پيچ هاي شاتون شماره يك را باز كرده و پوسته ياتاقان ها را بيرون آورده و با پارچه پوسته ياتاقان ها و سر بزرگ شاتون را تميز نموده و پوسته ها را در جاي خود قرار مي دهند . حالا يك قطره روغن موتور بوسيله روغندان روي لنگ متحرك شماره يك ميل لنگ متحرك شماره يك ميل لنگ ريخته و كاغذي به ضخامت 001/0 اينچ ( 025/0 ميليمتر ) را بطريقه فوق بريده و روي قطره روغن مي چسبانند و شاتون را روي ميل لنگ بسته و پيچ هاي انرا با آچار مدرج باندازه لازم ( به جدول 1 و 2 مراجعه شود )سفت مي نمايند و حالا شاتون را به آرامي حركت مي دهند در صورت سفت بودن ، خلاصي ياتاقان درست بوده و در غير اين صورت پيچ هاي آنرا باز كرده و كاغذ 015/0 اينچ (03/.0 ميليمتر) را بروش فوق قرار داده و آزمايش مي كنند و در صورت شل بودن . ازكاغذ 002/0 اينچ 05/0 ميليمتر)
استفاده مي كنند تا بالاخره مقدار خلاصي ياتاقان متحرك معلوم گردد .
مقدار خلاصي ياتاقان ها متحرك معمولا بين 001/0 – 002/0 اينچ (025/0 –05/0 ميليمتر)
بوده و در صورت زياد بودن مي توان لبه بودن ميتوان لبه دو پوسته ياتاقان ها را روي سنگ سائيده و خلاصي آنرا كم نمود . ور اين عمل را بايستي در مورد بقيه ياتاقان هاي متحرك نيز بتريب شماره آنها انجام داد .
روش ديگري كه براي آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك دراغلب تراكاري ها مرسوم است بدين شدرح است كه سر بزرگ شاتون ها و پوسته ياتاقان هاي آنها و همچنينثابت و متحرك ميل لنگ را با پارچه تميز كرده و شاتوه ها را با پوسته هاي ياتاقان ها روي ميل لنگ بترتيب شماره ،بدون قرار دادن كاغذ يا پلاستي گيج با آچار بوكس بسته و با آچار مدرج سفت مي كنند . در اين حالت سفتي يا آنهالقي ياتاقان ها با حركت دادن شاتون ها معلوم ميگردد .
10- آزمايش فشار كپي و فشار ياتاقاني ياتاقان هاي ثابت
بلوك موتور را روي ميز قرار داده و يا به پايه مخصوص ، طوري مي بندند تا كپه هاي ثابت در سمت بالا قرار گيرد . حالا بهمان ترتيبي كه براي آزمايش فشار كپي هاي شاتون ها گفته شد از كپه ثابت شماره يك شروع مي كنند . لذا اول پيچ هاي كپه ها را باز كرده و پوسته ياتاقان ها را بيرون مي آوردند. حالا كپه ثابت شماره يك را در جاي خود قرار داده و هر دو پيچ را باندازه معيني با آچار مدرج سفت مي كنند ( به جدول هاي 1و2 مراجعه شود ) در اين حالت يكي از پيچ ها را باز كرده و با نازكترين تيغه فيلر ، فاصله لبه كپه را بازديد مي كنند در صورتيكه فيلر نتواند داخل شود عمل تراش صحيح بوده و در غير اين صورت بايد دوباره به كارگاه تراشكاري برگردانده شو.د . در صورت درست بودن فشار كپي ، هر دو پيچ را باز كرده و
پوسته هاي ياتاقان مربوط را در جاي خود قرار داده و با آچار مدرج پيچ ها را سفت مي نمايند سپس يكي از پيچ ها را باز كرده و بهمان روش فوق ، فاصله دو لبهكپه را اندازه ميگيرند در اين حالت فاصله دو لبه بايستي بين 001/0-004/0 اينچ (025/0-1/0ميليمتر ) باشد و در صورت كم يا زياد بودن بايد بهمان روشي كه قبلاً گفته شده عمل نمود .
11- آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت
پس از آزمايش فشار كپي و فشار ياتاقاني ، پيچ هاي كپه هاي ثابت را باز كرده و كپه ها را با پيچ هاي مربوط در آورده و در يك سمت موتور قرار مي دهند . سپس ميل لنگ را روي ميز گذاشته و كليه ياتاقان هاي ثابت و متحرك آنرا با پارچه ، كاملاً تميز مي نمايند . حالا ميل لنگ را به آرامي بدون اينكه پوسته هاي ياتاقان ها از جاي خود تكان بخورد روي بلوك موتور قرار داده و كپه ها را روي ثابت ها گذارده و پيچ هاي آنها را باستثناي ثابت شماره يك ابتدا با دست سپس با آچار رينگ تا آخر سفت مي كنند .
حالا به همان روشي كه براي آزمايش خلاصي شاتون ها گفته شد از كاغذي به ضخامت 001/0 اينچ ، به اندازه يك در نيم اينچ ( 25*5/12ميليمتر ) بريده و يك قطره روغن، روي ثابت ميل لنگ ريخته و كاغذ را روي آن قرار مي دهند . كپه را در جاي خود گذاشته و پيچ هاي آنرا به اندازه معين سفت مي كنند سپس ميل لنگ را به آرامي مي چرخانند ، در صورتيكه ميل لنگ كاملاً سفت بوده يا بسختي حركت نمايد اندازه خلاصي ياتاققان صحيح مي باشد و اگر لق بوده و يا راحت بگرد بايد از كاغذ ضخيم تري (0015/0اينچ ) استفاده نمود . اين آزمايش را بايد آنقدر ادامه داد تا خلاصي ياتاقان ثابت مشخص شود اسن خلاصي معمولاً بين 001/0-003/0 اينچ مي باشد در صورت كم بودن خلاصي بايد پوسته ياتاقان ها عوض شود ، اگر خلاصي بيش از حد مجاز باشد مي توان با سائيدن لبه پوسته ياتاقان ها روي سنگ يا ب وسيلة سوهان نرم خلاصي را به ياتاقان ثابت داد . بهمين ترتيب بايستي خلاصي بقيه ياتاقان هاي ثابت اندازه گيري شود .
يادآوري :
1- توجه شود كه كليه پيچ ها در جاي خود بسته شده و جابجا نشوند .
2- توجه شود كه كپه ها درست در محل خود بسته شوند لذا بايد به شماره حك شده روي كپه ها بيشتردقت نمود .
3- توجه شود كه كاغذهاي اندازه گيري پس از هر آزمايش از روي ميل لنگ برداشته شود .
12- آزمايش بازي طولي ميل لنگ
ميل لنگ موتور ها ، حركت طولي مختصري داشته كه بنام بازي طولي ميل لنگ گفته مي شود اين بازي بوسيلة واشرهاي بغل ياتاقاني كنتترل مي گردند .
بدين معني كه پس از آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت ، كپه اي كه بايستي واشر هاي بغل ياتاقاني روي آن سوار شود باز كرده سففت نمود .
توجه شود كه موقع قرار دادن واشر ها ، رويه اي كه داراي مواد ياتاقاني است ، بايد در سمت بيروئن كپه ثاببت قرار گيرند .
حالا بوسيلة پيچ گوشتي بزرگ ، ميل لنگ را بيك سمتت حركت داده و بازي طولي ميل لنگ را بوسيلة فيلر اندازه مي گيرند و اين بازي معمولاً بين 002/0- 006/0 اينچ (05/0-15/0ميليمتتر ) مي باشد .
بازي طولي ميل لنگ را هم چنين مي توان بوسيلة ميكرومتر ساعتي نيز اندازه گرفت بدين ترتيب كه پايه ميكرومتر ساعتي را روي بلوك موتور ( سمت فلنج ميل لنگ ) بسته و نوك ميكرومتر ساعتي را روي فلنج ميل لنگ قرار مي دهند ، در اين حالت ميل لنگ را بوسيلة پيچ گوشتي حركت داده و انحراف قربه ميكرومتر ساعتتي ، مقدار بازي وطلي ميل لنگ را نشان خواهد داد .
13- آزمايش سيلندرها موتور
براي اين كار بلوك موتور را بر مي گردانند تا سيلندرها در سمت بالا قرار گيرند سپس هر يك از سيلندرهاي موتور را با پارچه تميز نموده و بوسيلة ميكرومتر داخلي يا ساعت سيلندر ، قطر سيلندر را در جاهاي مختلف اندازه گيري مي نمايند واضح است كه پس از تراش و پوليش سيلندر يا تعويض بوش سيلندر نبايستي اختلاف قطري مشاهده شود در صورت مشاهده اختلاف قطر ، بلوك سيلندر بايد دوباره به كارگاه تراشكاري بر گردانيده شده تا عيب بر طرف گردد.
14- آزمايش خلاصي پيستون و سيلندر
پس از تميز كردن پيستون و سيلندر شماره 1 (پيستونها در كارگاه تراشكار ي شماره گذاريمي شود ) ، فيلر بلند مخصوص اندازه گيري خلاصي سيلندر و پيستون (عرض اين فيلر معمولا سه بر هشت يا يك بردو اينچ مي باشد ) را با يك دست داخل سيلندر قرار ميدهند .
سپس با دست ديگر از گجن بين گرفته و پيستون را داخل سيلندر مي نمايند ؛( فيلر بايستي بفاصله 90 درجه از محور گجن بين گيرد ، زيرا بزرگترين قطر قطر پيستون در اين محل مي باشد ) . با حركت پيستون داخل سيلندر ، ميزان خلاصي آن معلوم مي شود . مقدار اين خلاصي بين 001/0 – 002/0 اينچ (025/0 – 05/0 ميليمتر ) مي باشد . هم چنين مي توان آزماي فوق را بوسيله نيرو سنج فنري كه به فيلر بسته مي شود انجام داد . در اين حالت پيستون را ثبت نگهداشته و با نيرو سنج فيلر را بيرون مي كشند . اگر فيلر ببه آساني كشيده
شود ، خلاصي بيشتر بوده و در غي اينصورت اندازه خلاصي صحيح است . مقدار نيروي لازم 5 – 10 پوند (1) مي باشد روش سوم ، اندازه گيري بوسيله ميكرومتر ميباشد بدين نحو كه به وسيله ميكرومتر خارجي (1) قطر پيستون را اندازه گرفته و بوسيله ساعت داخل سنج قطر سيلندر را تعيين مي كنند . اختلاف حاصل از اين دو اندازه گيري ، مقدار خلاصي پيستون و سيلندر را مشخص مي كند .