بخشی از مقاله
خوردگي در چاه هاي نفت و گاز
مقدمه
از سال 1950 به بعد، صنعت بهره برداري و استخراج نفت و گاز ، پيشرفت هاي زيادي كرده است. متاسفانه اين پيشرفت ها منجر به بروز خوردگي ها و شكست هاي شديدتري نيز شده است . سيستم هاي بهره برداري ثانويه به وسيله بخار، گاز و پليمر ها باعث بروز شكست هاي غير منتظره اي در قطعات شده است.
با كمتر شدن منابع و ذخاير نفت و گاز، نياز به حفر چاه هاي عميق تر، روز به روز افزون تر مي گردد. با عميق تر شدن چاه ها ، فشار و دماي انتهاي چاه نيز افزايش مي يابد و بديهي است كه مشكلات ناشي از خوردگي نيز افرايش يابد، بطوري كه گزارش شده است ، امروزه چاه هايي با عمق (9100m) 30000 ft و دماي (400-500 F) 200-260 C نيز حفر مي شوند. خوشبختانه با پيشرفت علم و تكنولوژي در صنايع مختلف از جمله استخراج نفت و گاز ، پيشرفت هاي جالبي نيز در زمينه روش هاي مانيتورينگ ( پايش ، ديده باني) و كنترل خوردگي ، صورت گرفته است .
بروز چنين حالتي باعث مي شود كه نياز به مهندسين خوردگي محسوس تر از قبل شود. با اين وجود بايد اعتراف كرد كه هرچقدر هم كه روش هاي خوردگي ، پيشرفت كنند باز هم شكست ها و خوردگي هايي بروز مي كند كه نشانگر اين مهم است كه شناخت خوردگي و روش هاي كنترل آن ، باعث كاهش خسارات مي گردند نه توقف آنها!
بطور كلي خوردگي هايي كه در چاه ها و وسايل مرتبط با آن رخ مي دهند بسيار شبيه به خوردگي هاي خطوط لوله مي باشند. با اين تفاوت كه شرايط فشار و دما، بيشتر و طبيعتا خوردگي هاي شديدتري رخ مي دهد. (24و 25)
بطور كلي مراحل استخراج را به دو دسته تقسيم مي كنند. يكي بهره برداري اوليه و ديگري بهره برداري ثانويه . در بهره برداري اوليه ، فشار ذخاير نفتي به حدي است كه قادر است نفت را به سطح زمين منتقل كند. مخازن گاز نيز معمولا جزء اين نوع بهره برداري قرار مي گيرند، چرا كه فشار گاز در ذخاير ، همواره بيشتر از فشار اتمسفر مي باشد.
هنگامي كه مخازن نفتي دچار افت فشار شدند ( پس از گذشت سالها) به كمك تكنيك هاي مختلفي نفت را به سطح زمين مي رسانند. در حقيقت در بهره برداري ثانويه، با اعمال فرآيندهاي جانبي ، به صورت مصنوعي ( نه طبيعي) باقيمانده نفت را استخراج مي كنند.
تجربه نشان داده است كه بهترين تكنيك ها تحت بهترين شرايط قادرند تا 80% نفت موجود در مخازن را استخراج كنند. متداول ترين روش هاي بهره برداري ثانويه عبارتند از : تزريق گاز (معمولاCO2) ، تزريق آب ( معمولا آب استخراج شده از خود چاه استفاده مي شود، انتخاب مواد جهت تجهيزات تزريق آب در چاهها بر اساس NACE RP0475 انجام مي گيرد) و پمپاژ كردن ، لازم به ذكر است
كه ساختمان و طراحي انتهاي چاه تاثير زيادي بر روي نحوه تزريق ممانعت كننده هاي خوردگي مي گذارد ( اصلي ترين روش جنت كنترل خوردگي در تجهيزات داخل چاه ، تزريق ممانعت كننده هايي با پايه نيتروژن / فسفر / گوگرد [N/P/S] مي باشد). لازم به ذكر است كه مشخصات لوله هاي حفاري در API 5D موجود است در حاليكه مشخصات تيوب و جداره هاي چاه در API 5CT موجود مي باشد. (24و25)
انواع خوردگي
بطور كلي خوردگي در تجهيزات در چاه هاي نفت و گاز ، بسيار شبيه به خوردگي خطوط انتقال مي باشد با اين تفاوت كه به دليل وجود دما و فشار بيشتر، خوردگي ها كمي شديدتر مي باشند. قبل از مطالعه گونه هاي خورنده در چاه ها ، لازم است كه بطور مختصر درباره فازهاي مختلف صحبت شود. بطور كلي در چاه ها با سه فاز آب / گاز / نفت مواجه هستيم .
چاه هاي گاز حاوي هيدروكربنهاي گازي ( متان {ماده غالب حدود 805} + اتان + پروپان + بوتان) و آب ( بصورت مايع و بخار كه با كاهش دما و فشار در حين بالا آمدن از تيوب چاه ، كندانس مي شود) و نفت ( كه شامل ميعانات گازي {پروپان و بوتان} نيز مي شود) مي باشند. چاه هاي نفت نيز حاوي هيدروكربنهاي مايع و آب و مقداري گاز ( متان و اتان) مي باشند. لازم به ذكر است كه همواره عناصر مضري نظير CO2,H2S3و نمك ، در چاه ها موجود مي باشند كه معمولا مقداري از آنها در آب چاه حل مي شوند.(23)
خوردگي ميكروبي
ميكروارگانيزم هاي موجود در كانال ، آب ( آب دريا، آب خنك كننده و ...) و يا خاك ، نه تنها باعث بروز خوردگي در خطوط لوله خواهند شد، بلكه پتانسيل حفاظت ( در حفاظت كاتدي) را نيز تغيير مي دهند. باكتري ها ، انواع مختلفي داشته كه جهت سهولت كار ، آنها را به دو گروه 1 SRB, 2 SRB تقسيم ميكنند. انواع SRB، بي هوازي بوده و با مصرف كردن سولفات، توليد سولفيد( سولفيد هيدروژن، H2S) كرده و باعث افزايش خوردگي و تغيير پتانسيل حفاظت ( ودر نتيجه ، پيچيده شدن و مشكلتر شدن اعمال حفاظت كاتدي) مي شوند.
باكتريهاي SOB، هوازي بوده و با مصرف سولفيدها ، توليد سولفات ( مثل اسيد سولفوريك) مي كنند. اين نوع باكتري قادر است كه درصد اسيد سولفوريك را در سطح فولاد، تا ميزان 10% نيز افزايش دهد. بديهي است كه تحت چنين شرايطي ، خوردگيهاي شديدي در خطوط لوله ، رخ خواهد داد. خوردگيهاي ميكروبي ، بطور معمول بصورت خوردگي موضعي ( حفره) بروز مي كنند. جدول 1 اسامي باكتريهاي معروف را در دو گروه SRB, SOB به همراه شرايط زيست محيطي و فلزي را كه مورد هجوم قرار مي دهند ، ذكر مي كند. (23)
جدول (1) انواع میکرو ارگانیسمهایی که با عث بروز خوردگی می شوند{23}
يكي از راههاي عملي جهت تشخيص وقوع خوردگي ميكروبي ، چكاندن يكي دو قطره اسيد كلريدريك بر روي منطقه خورده شده ( محصولات خوردگي ) مي باشد. چرا كه اگر خوردگي ميكروبي رخ داده باشد، بوي گند ( تخم مرغ گنديده ) ناشي از آزاد شده H2S به مشام مي رسد. راههاي ديگر تشخيص خوردگي ميكروبي ، آزمايشگاهي مي باشند و لازم است كه نمونه مورد نظر را پس از خارج سازي از محيط ، سريعا به آزمايشگاه منتقل كرد ( كمتر از بيست و چهار ساعت) تا ميكروارگانيزمها زنده مانده و بتوان آزمايشات لازمه را روي آنها انجام داد.
شکل (1)- تصویری از یک نوع باکتری سیسیلی (بی ساقه ) در خوردگی میکروبی {32}
بر طبق آمارها تركيبات گوگردي ناشي از فعاليت اين باكتري ها ، باعث اتلاف هزاران ماهي در سواحل انگلستان در سال 1994 ميلادي شده است. اين تركيبات همچنين مي تواند باعث سوختگي شيميايي برنج زارها و حتي مسموميت كارگران ، به خصوص در نقاطي مانند تاسيسات فاضلاب گردد.
اصولا در هر سيستمي كه با آب سروكار دارد احتمال زيادي براي وقوع خوردگي ميكروبي وجود دارد. اين نوع خوردگي در همه جا يافت مي شود از قبيل :
1- خاك : در هر 1200 متر مكعب خاك ممكن است تا 5 تن باكتري وجود داشته باشد كه اين شامل باكتري هاي مضر نيز مي شود. بنابراين تاسيساتي مانند لوله هاي انتقال آب ، سوخت و گاز كه روي خاك يا درون آن قرار دارند در معرض خطر بالقوه خوردگي ميكروبي هستند.
2- آب : رسوبات موجود در آب رودخانه ها و درياها محيط هاي مناسب براي رشد و تكثير ميكروارگانيزم ها هستند اين ميكروارگانيزم ها مي توانند در سازه هاي دريايي از قبيل پايه هاي دكل هاي حفاري ، بدنه كشتي ها و قسمت هاي فلزي و يا غير فلزي كه در تماس با آب هستند ايجاد مسكلات اساسي نمايند.
بر طبق بررسي هاي جديد، حتي پليمرها مثلا پلي اورتان ها نيز از اثرات تجمع ميكروبي در امان نيستند. تيرهاي چوبي بعنوان كامپوزيت هاي طبيعي نيز در نتيجه فرسايش جلبك ها و قارچ هاي پوساننده چوب مي توانند دچار انواع پوسيدگي ها شوند.(6و7)
صنايع و قطعات صنعتي زير ، در معرض خوردگي زيادي هستند:
- صنعت نفت و پتروشيمي
- كشتي سازي و سازه هاي دريايي
- كاغذ سازي
- موتور هواپيما
- قسمت هاي مختلف انواع نيروگاه هاي فسيلي يا اتمي
- كليه قطعات جوش داده شده
نمونه اي از استعدادهاي كشور براي خوردگي ميكروبي :
چنانچه گفته شد آب دريا تنها حاوي تركيبات شيميايي نظير كلريد سديم كه باعث خوردگي هستند نمي باشد و ميكروارگانيزم هاي دريايي ، خود يكي از عوامل مهم خوردگي هستند. وجود موادي همچون اكسيژن ، دي اكسيد كربن و سولفيد هيدروژن در آب ، محيط مناسبي براي رشد ميكروارگانيزم هاي مضري مانند SRB فراهم مي كند.
نكته مهم آن است كه مواد مذكور در واقع اجزاء فرعي آب دريا هستند و مقدار آنها در مناطق مختلف دنيا و حتي در زمان هاي مختلف متفاوت است . به عنوان نمونه طبق مطالعات و بررسي هاي انجام شده توسط در مناطق زير به وفور يافت SRB پژوهشگاه صنعت نفت ،
شرايط محيطي باعث شده است كه باكتري مضر شود:
1- اطراف درياچه نمك قم
2- آب خليج فارس (در عمق 35 متري ) و جزيره هاي سيري درخارك
3- آب درياي خزر ( در نواحي آستارا و انزلي)
4- آب رودخانه هاي اروند ، بهمن شير ، كارون و قره سر
5- آب چاه پالايشگاههاي كرمانشاه و تبريز و آب آزمايشگاه و آموزشگاه پالايشگاه آبادان
برخي راه هاي مقابله با خوردگي ميكروبي :
استفاده از مواد مقاوم در مقابل خوردگي ، روكش هاي محافظ بر روي سطوح فلز، آسترهاي روئين ، تميز كردن سطوح ، استفاده از روش هاي بازرسي غير مخرب تاثير بسياري بر ميزان خوردگي PH و استفاده از ميكروب كش ها ، از روش هاي معمول مقابله با خوردگي هستند. برخي عوامل مانند غلظت اكسيژن ، دما و محيط را تا 10 افزايش داد ،
كاهش خوردگي ميكروبي چشمگير خواهد بود. PH ميكروبي دارند كه كنترل آنها مي تواند مفيد باشد مثلا اگر بتوان استفاده از تكنولوژي هاي جديد در مقابله با خوردگي ميكروبي نيز رويكردي است كه جديدا به آن توجه شده است . بعنوان مثال بيوتكنولوژي مي تواند در اين زمينه بسيار موثر باشد. همچنين با استفاده از نانو تكنولوژي مي توان به روكش هايي دست يافت كه محافظت از سطح فلزات را بسيار بهتر از قبل انجام دهد . (6و7)
عملا خوردگي ميكروبي فرآيندي جداي از ساير موارد خوردگي نيست. در اين فرآيند ميكروارگانيزمها به تسريع رخداد واكنشهاي شيميايي خوردگي كمك مي نمايند. در بسياري موارد كه احتمال رخداد خوردگي پائين محاسبه مي شود ، با دخالت ميكروبها ، خوردگي در مقياس وسيع انجام مي گردد. اين مسئله كه با كنترل صحيح رشد ميكروبي در اغلب سيستمهاي صنعتي مرتبط با آب مي توان نرخ خوردگي را كاهش داد بعنوان يك قانون طلائي همواره مد نظر اپراتورهاي صنعتي بوده است .
با وجود اينكه سهم خوردگي ميكروبي از كل خوردگي ، 20% تخمين زده مي شود، در برخي سيستمها ( از جمله برجهاي خنك كننده) با تكيه بر تعريف : " تسريع يا تحريك واكنشهاي خوردگي توسط ميكروبها" اين سهم بسيار بالاتر به نظر مي رسد. لذا لزوم شناخت هرچه بيشتر اين پديده كاملا محسوس مي باشد.
ميكروارگانيزمها از طريق انجام واكنشهاي ذيل عامل خوردگي هستند:
دپلاريزاسيون كاتدي ، دپلاريزاسيون آندي ، تشكيل زوج گالوانيكي آهن و سولفيد، توليد اسيدهاي آلي و معدني ، تشكيل تاول و اكسيداسيون مستقيم آهن .
ميكروارگانيزمهاي عامل خوردگي ميكروبي نيز عبارتند از : باكتريهاي احيا كننده سولفات، اكسيد كننده گوگرد ، احيا كننده آهن ، اكسيد كننده آهن ، اكسيد كننده تركيبات نيتروژن و ميكروبهاي مولد اسيدهاي آلي و بيوفيلم. (8)
خوردگي ميكروبي در صنعت نفت :
با توجه به اينكه صنعت نفت ، از صنايع مرتبط با آب محسوب مي شود ، همواره در گير رشد و فعاليت ميكروبها در بخشهاي مختلف مي باشد. در كليه بخشهاي توليد، فراورش ، انتقال و استفاده از نفت (وگاز) خوردگي ميكروبي بشرح ذيل قابل مشاهده است :
- صنايع حفاري در خشكي و دريا و افزايش استخراج نفت :
در صنعت حفاري در خشكي ، خاك اطراف دكلها و لوله ها ، گل حفاري و تاسيسات سرچاه (Well Head) اغلب درگير خوردگي خارجي و نيز داخل لوله اي مي باشند. اين مسئله با توجه به وفور باكتريهاي احياءكننده سولفات در خاك خوزستان دقت بيشتري مي طلبد،
از طرف ديگر لوله هاي همراه مته حفاري و لوله هاي استخراج نفت از چاه ، مي توانند درگير خوردگي ميكروبي ، بويژه توسط باكتريهاي مذكور (SRB) باشند. لذا در برخي كشورها همراه مايعات تزريق شده با مته ، از زيست كشها استفاده مي شود.
صنايع حفاري در دريا (Platform) در معرض انواع خوردگي بوده و گاهي هزينه مقابله با اين پديده حدود 10% كل هزينه احداث سكو مي باشد. از جمله نقاطي كه در خصوص خوردگي ميكروبي بايد به آن دقت داشت، پايه هاي توخالي سكو است
كه با آب پر مي شود. با توجه به شرايط ويژه و زمان ماندگاري آب در داخل پايه ها ، خوردگي ميكروبي قابل پيش بيني مي باشد. اين مسئله علاوه بر خوردگي ميكروبي داخلي و خارجي لوله هاي انتقال نفت به مخازن استفاده از زيست كش با زمان اثر طولاني در پايه ها و نيز استفاده از رنگهاي حاوي زيست كش ( بعنوان يك تكنولوژي نوين مطرح مي باشد) در سطح خارجي اسكله ها ، و نيز سطح تماس تاسيسات دكل حفاري با آب دريا ، جهت مهارخوردگي ميكروبي پيشنهاد مي شود. (10)
در EOR ( افزايش استخراج نفت) از تزريق گاز يا آب به منظور فعال سازي چاههاي نفت كم بازده استفاده مي گردد. سيستمهاي تزريق آب به مخزن از جمله سيستمهائي هستند كه در صورت عدم كنترل صحيح و دقيق ،
نه تنها با خوردگي ميكروبي لوله ها ، دستگاهها و مخازن سطح زمين در سطح درگير خواهند شد بلكه ، كاهش تزريق پذيري و نهايتا انسداد چاه نيز قابل پيش بيني خواهد بود. اين صنعت ، دقت بسيار زياد در اجراي روشهاي كنترل رشد ميكروبي و انتخاب و استفاده صحيح از زيست كشها را مي طلبد. (10)
توليد و فراورش نفت :
واحدهاي بهره برداري و به ويژه نمك زدائي از نفت ، هموراه درگير معضل خوردگي ميكروبي مي باشند. نفت خروجي از مخزن اغلب همراه با مقاديري آب (Brine Water) است. در واحدهاي بهره برداري ، ميكروبهاي موجود در اين آب عامل خوردگي بوده و در واحدهاي نمك زدائي ، ميكروبهاي موجود در آب رقيق كننده ( علاوه بر ميكروبهاي آب همراه نفت) مسئول ايجاد خوردگي مي باشند.
مسئله وجود ميكروبهاي عامل خوردگي در آب تغذيه كننده واحدهاي نمك زدائي چهارده گانه در جنوب كشور، طي تحقيقات اخير كاملا اثبات شده و سالها است كه تحت كنترل ميكروبي قرار دارد. نقاطي كه در معرض خوردگي ميكروبي مي باشند
عبارتند از :
لوله هاي انتقال نفت و آب همراه آن ، پساب حاوي نفت و آب تزريق مجدد، زير رسوبات موجود در اين لوله ها ، نقاط ساكن در لوله ها، مخازن آب ، آب و نفت و نيز فيلترها.
مسئله خوردگي ميكروبي علاوه بر دخالت EC بالا، PH و اكسيژن در خوردگي واحدهاي نمك زدائي است. (24)
- خطوط لوله انتقال نفت :
خوردگي دروني و بروني لوله هاي انتقال نفت و سيالات نفتي ، همواره مد نظر كارشناسان بوده است . بدين لحاظ از حفاظت كاتدي بدين منظور استفاده مي شود. ولي بايد دقت نمود كه اولا در طراحي حفاظت كاتدي و تعيين ولتاژ مناسب ، حتما سنجش بار ميكروبي خاك اطراف لوله ها بايد انجام گرفته و بر اساس نوع و ميزان ميكروبهاي موجود در منطقه ، ولتاژ مناسب پيشنهاد شود. ثانيا حفاظت كاتدي، تا حدودي مانع خوردگي بروني لوله مي شود ولي درون لوله همواره در معرض ميكروبهاي موجود در سيال مي باشد.
لذا ضرورت دارد استراتژي هاي مقابله با خوردگي ميكروبي در خطوط لوله ( اعمال پوشش هاي مناسب، روشهاي فيزيكي و يا استفاده از مواد شيميائي) همواره به روز شده و مورد بازنگري قرار گيرند.
علاوه بر اين مي بايد خوردگي ميكروبي در استگاههاي پمپاژ و يا مخازن موجود، مدنظر قرار گرفته و مطالعات مورد نياز انجام شوند. (24)
– پالايشگاههاي نفت و پتروشيمي ها :
در صنايع پالايش و همينطور در مجتمعهاي پتروشيمي ، برجهاي خنك كنده و مبدلهاي حرارتي از نقاط اصلي درگير با معضل خوردگي ميكروبي هستند. اين مسئله شامل خطوط لوله انتقال مربوط به سيستمهاي فوق و همينطور خطوط لوله آب آتش نشاني و حتي آب شيرين نيز مي شود. در تمامي سيستمهاي فوق استفاده از زيست كشهاي اكسيد كننده يا غير اكسيد كننده بايد بر اساس برنامه ريزي اصولي مبتني بر سنجشهاي ميكروبي استوار باشد.
دقت در انتخاب زيست كش ، تعيين دوز صحيح و محل تزريق ، تناوب يا تداوم تزريق و غيره، در كنترل صحيح ميكروبي نقشي تعيين كننده دارد.
در خطوط انتقال آب ، علاوه بر خوردگي دروني ، در صورتيكه لوله ها ، مدفون در خاك باشند، خوردگي بيروني لوله ها نيز قابل پيش بيني است . اين مسئله لزوم اجراي حفاظت كاتدي ، علاوه بر تيمار شيميائي سيال درون لوله را گوشزد مي نمايد. (27)
-صنايع گاز:
لوله هاي انتقال گاز در معرض خوردگي ميكروبي از درون و بيرون لوله مي باشند. خوردگي خارجي لوله هاي مدفون در خاك ، بدلايل مختلفي صورت مي پذيرد. از آن جمله مي توان به موارد ذيل اشاره نمود: تجمع ميكروبها و تشكيل تاول و متعاقب آن خوردگي از طريق دپلاريزاسيون كاتدي و توليد بيولوژيكي اسيد و يا تشكيل پيل هاي اختلاف دمشي ، تفاوت جنس خاك و ايجاد خوردگي حفره اي .
براي مهار خوردگي خارجي لوله هاي مذكور معمولا از دو روش پوشش دهي مناسب و حفاظت كاتدي استفاده بعمل مي آيد. در اين راستا، بايد توجه نمود كه برخي از پوشش ها مستعد تجزيه بيولوژيكي بوده و بوسيله ميكروبها حذف مي گردند. از طرف ديگر، در طراحي حفاظت كاتدي، مي بايد وجود ميكروبهاي عامل خوردگي در خاك ، و تعداد آنها مورد توجه قرار گيرد.
داخل لوله هاي انتقال گاز نيز مستعد خوردگي ميكروبي است . منشاء ميكروارگانيزمها ، معمولا خارج سيستمي بوده و اغلب طي هيدروتست در داخل لوله، جاي مي گيرند. وجود مقادير بسيار اندك آب در نقاط ريز، باعث رشد ميكروبها و ايجاد حفرات در جدار لوله ها مي گردد. (24)
- ارزيابي روشهاي كنترل خوردگي ميكروبي در صنعت نفت :
در بخشهاي مختلف صنعت نفت ، از روشهاي مختلف كنترلي ، جهت مهارخوردگي بيولوژيك استفاده بعمل مي آيد. اين روشها عبارتند از روشهاي فيزيكي ، شيميائي و بيولوژيك . در اين رابطه ، علم استفاده از ميكروبها عليه ميكروبها ( روشهاي بيولوژيك) جديد و نوين بوده و هنوز راه كارهاي اصلي آن متداول نشده است. در خصوص روشهاي فيزيكي و شيميائي ، موارد لازم الاجرا جهت استفاده از هر روش ذيلا مورد بحث قرار مي گيرند: (30)
روشهاي فيزيكي مقابله با خوردگي ميكروبي در صنعت نفت
اين روشها، شامل كاربرد مواد مقاوم در برابر خوردگي ( مثلا تيتانيوم و آلياژهاي آن) كاربرد روكشهاي ( پوشش ها ) محافظ بر روي سطوح فلزي، تميزكاري سيستم و حذف فيزيكي گل و لاي، لجن و فيلمهاي سطحي ، توپك راني (Pigging) و كاهش كدورت آب ، مي باشند.
در تمامي روشهاي فوق الذكر ( بجز اولين روش) هدف اصلي دور نمودن يا زدودن ميكروبها از سطح فلز است اين نكته بسيار حائز اهميت است كه اولين گام در مهار خوردگي ميكروبي ، جدا نمودن ميكروب از فلز و جلوگيري از تجمع آن در سطح مي باشد. استفاده از مواد ضد خوردگي (Anticorrosion) تنها در صورتي مي تواند مفيد واقع شود كه جداره داخلي لوله هاي انتقال سيالات، رسوب زدائي شده باشند. متاسفانه در بسياري موارد از اين مواد در شرايط استفاده بعمل مي آيد كه بيش از 4/1 از حجم داخل لوله ها ، بوسيله رسوبات آكنده شده اند.
توپك راني در لوله ها و تميزكاري سطوح در برجهاي خنك كننده باعث حذف رسوبات شده و در نتيجه ساير روشهاي كنترل از جمله تيمارهاي شيميائي قادر خواهند بود تاثير واقعي خود را اعمال نمايند.
هنگام استفاده از پوششهاي خارجي لوله ها به دو نكته اصلي بايد دقت نمود. اول اينكه اتصال پوشش اصلي به سطح فلز با حداكثر دقت انجام گيرد. در اين رابطه معمولا از يك لايه اپوكسي ، قبل از چسب ، استفاده بعمل مي آيد. بديهي است هرگونه زدايش پوشش از فلز به تسريع فرآيند خوردگي كمك خواهد نمود. (30)
ثانيا از پوششهائي كه كمتر مستعد تجزيه بيولوژيكي هستند، بعنوان پوشش اصلي استفاده بعمل آيد. مثلا پوشش هاي اپوكسي و تا حدودي پلي يورتان ، بسادگي بوسيله ميكروبها تجزيه مي شوند. يكي از راه كارهاي اصلي مبارزه با خوردگي ميكروبي ،
استفاده از پوشش مناسب در جداره داخلي لوله ها است. در اين رابطه ، علاوه بر لحاظ نمودن دو مورد پيش گفته در خصوص پوششها، يادآور مي شود، استفاده از پوشش سيماني در جداره داخلي لوله ها ( بويژه لوله هاي انتقال آب شرب)، با توجه به شسته شدن تدريجي سيمان، احتمال ايجاد تركهاي بيش از يك ميلي متر و موارد ديگر، پوشش مناسبي محسوب نمي گردد. (30)
روشهاي شيميائي مقابله با خوردگي ميكروبي در صنعت نفت :
معمولا دو گروه اصلي ماده شيميائي به اين منظور مورد استفاده قرار مي گيرد. گروه اول مواد ضد رسوب و مهار كننده خوردگي مي باشند كه عموما با تشكيل يك فيلم نازك از تماس فلز با سيال ممانعت بعمل مي آورند. همانگونه كه در بخش قبل مشخص گرديد، اين مواد مي بايد پس از اعمال روشهاي فيزيكي رسوب زدائي از سطح فلز، استفاده شوند.
گروه دوم ، مواد شيميائي موسوم به زيست كش (Biocide) مي باشند. اين مواد در انواع اكسيد كننده و غير اكسيد كننده موجود بوده و با هدف ممانعت از رشد و تكثير ميكروبها در سيستم تزريق مي گردند. نكات اصلي در استفاده از اين مواد به شرح ذيل مي باشند.
الف) تاريخ مصرف آنها منقضي نشده باشد.
ب ) دوز موثر اعلام شده از طرف فروشنده مورد توجه قرار گرفته و در آزمايشگاه دوز موثر واقعي با اجراي تستهاي ميكروبي مشخص شده و مقايسه شود. در تعيين دوز ، شرايط فيزيكي سيال نيز لحاظ گردد.
ج ) دوزهاي تعيين شده در آزمايشگاه، به سيستم اعمال شده وقبل و بعد از آن سنجشهاي ميكروبي با هدف تعيين اثر واقعي آن در سيستم انجام گردند.
د ) بصورت معمول هفته اي سه بار ، و نيز قبل و بعد از هر نوبت تزريق زيست كش ، ارزيابي ميكروبي سيستم ، انجام گردد. در اين راستا، تستهاي SRB,TBC ( شمارش كل باكتريائي ) و نيز APB(باكتريهاي مولد اسيد) و درصورت نياز سنجش باكتريهاي آهن خوار و باكتريهاي ازت و گوگرد، پيشنهاد مي شوند.
دقت گردد، موارد فوق الذكر براي كلر بعنوان معمول ترين زيست كش اكسيد كننده نيز لازم الاجرا مي باشند. بديهي است كه اگر كلر در مقادير زياد ( بيش از ppm 1-8/0 كلر باقيمانده ) تزريق شود باعث پوسيدگي چوب و خوردگي سيستم مي گردد و چنانچه در كمتر از مقادير توصيه شده (كمتر از ppm 3/0 كلر باقيمانده) مورد استفاده قرار گيرد،
تاثيري روي ميكروبها نخواهد داشت. استفاده صحيح از كلر، مستلزم دقت زيادي بوده و هنگام استفاده بايد مواردي اين قبيل مشخص شوند: محل دقيق تزريق، تعداد محلهاي تزريق، دوز موثر، تزريق بصورت مداوم يا منقطع ، فواصل تزريق، تركيب شيميائي سيال و مقدار مواد آلي آن و غيره .
