بخشی از مقاله
ساختمان سازی
هدف از نقشه كشي :
به طور كلي نقشه هاي مورد نياز اجزاي كي ساختمان را ميتوان به سه دسته تقسيم كرد:
1 – طراحي ساختمان : اين نقشه ها را مهندسين آرشيتكت تهيه مي نمايند.
2 – نقشه هاي اجرايي : مانند پلانهاي مختلف ، برشها ،دتايلاه ، نماها و غيره.
3 – نقشه هاي تاسيسات : مانند نقشه هاي برق، آبرساني، فاضلاب ،تهويه .
اهميت نقشه كشي در ساختمان :
نقشه كشي در ساختمان يكي از مهمترين دروس فني است. نقشه ، زبان افراد فني است. براي يك فرد فني بسيار مهم است كه اين زبان را بشناسد و رموز آن را بداند. بدين معني كه بتواند نقشه اي را درست و خوب ترسيم كند و قادر به درك و خواندن آن باشد. نقشه كشي در رشته ساختمان هم كاري است فني و هم هنري، يعني يك نقشه را هم بايد از نظر رعايت نكات فني درست كشيد و هم بايد خوب و زيبا كشيد.
آنچه به قسمت فني مربوط است تسوط هنر آموز در كلاس بيان خواهد شد و شما فرا خواهيد گرفت ولي قسمت دوم يعني زيبا كشيدن را بايد با تمرين و كوشش مداوم به دست آورد تا هم درست و هم زيبا ترسيم كنيد.
وسايل نقشه كشي :
1 – تخته رسم و ميز نقشه كشي. 2 – خط كشي T . 3 – خط كش اشل (مقياس). 4- گونياهاي نقشه كي 30 ، 45 و 60 درجه. 5 – مداد پاك كن. 6 – برس نقشه كشي . 7- مدادهاي نقشه كشي. 8 – مداد تراش. 9 – نوارچسب كاغذي. 10 – دستگاه نقشه كشي (درافتينك). 11 – چراغ ميز نقشه كشي. 12- صندلي هاي نقشه كشي.
13- جعبه پرگار. 14- پرگار كشويي. 15- گونياي متحرك. 16- كاغذهاي نقشه كشي. 17- كاتر يا برش دهنده. 18- خط كش فلزي. 19- نقاله. 20- شابلونها (اشكال هندسي، مبلمان ،تاسيسات، حروف و اعداد، شابلن خطط منحني (پيستوله). 21- راپيد شابلن نويسي. 22- راوديس 23- گرافوس. 24- راپيد وگراف. 25- مركب. 26- خط كش معمولي. 27- لتراست و زيباتون. 28- نوار دور نقشه. 29- دستگاه نوگير يا نوارزن.
1 – تخته رسم (ميز نقشه كشي):
تخته رسم را معمولا” از چوب درخت كاج و يا گردو مي سازند تا در مقال عوامل جوي مثل گرما، سرما، رطوبت مقاومت داشته باشند. معمولا” در طرفين تخته رسمها باريكه اي از چوب سخت تعبيه مي كنند. تخته رسمها يا روي دو پايه شيب دار ثابت قرار مي گيرند و يا اينكه روي دو پايه بلند كه تخته رسم قابل بالا و پائين رفتن است نصب مي شود. در اين حالت ميتوان شيب تخته رسم را به دلخواه تنظيم كرد.
تخته رسمهايي كه روي پايه هاي متحرك نصب مي شوند، ميز نقشه كشي ناميده مي شوند و اندازه تخته رسم ها استاندارد شده است و در مقابل جدول زير مي باشد، اما در بازار تخته رسمهايي غير از اندازه هاي استاندارد شده نيز يافت مي شود.
ابعاد استاندارد و انواع تخته رسم به شرح زير است:
2000 1750 1500 1000 700 500 350 طول A ميليمتر
1500 1250 1000 700 500 350 250 عرض B ميليمتر
• ارتفاع استاندارد ميز نقشه كشي بيبن 80 تا 100 سانتيمتر است. پايه هاي ميز نقشه كشي از فلز ساخته ميشود. كناره هاي ميز بايد زاويه قائمه و اضلاع صافي داشته باشد.
2 – خط كش T :
در انواع گوناگون چوبي، كائوچويي و فلزي و پلاستيكي وجود دارد از دو تيغه كوتاه و بلند تشكيل شده است كه تيغه بلند آن بين 45 تا 150 سانتيمتر طول دارد و تيغه كوتاه آن از 10 الي 30 سانتيمتر است . زاويه بين تيغه بلند و كوتاه 90 درجه است كه با تكيه دادن تيغه كوتاه به كناره چپ ميز تيغه بلند خط كشي به حالت افقي در جهت طول ميز قرار مي گيرد و با بالا و پائين بردن خط كش ميتوان خطوط موازي افقي را رسم كرد و براي رسم خطوط عمودي گونيا را روي خط كش T قرار مي دهند و خطوط عمودي را رسم مي كنند.
در بعضي از دفاتر معماري و نقشه كشي معمولا” از خط كش قرقره اي استفاده ميكنند اين خط كش ها از دو طرف بوسيله دو نخ كه از قرقره هاي روي آن زده شده اند به ميز ثابت ميشود و خط كش روي نخ ها حركت مي كند اين خط كش ها دقيقتر از نوع اول هستند و با نصب آنها ميتوان شيب ميز را به اندازه دلخواه تنظيم نمود و بدون آنكه خط كش از روي ميز بيفتد.
3 – خط كش اشل (مقياس):
اين خظ كش وسيله اي است، براي تغيير نسبت اندازه هاي نقشه به اندازه واقع جسم اندازه اي كه مناسب ترسيم و كاغذ نقشه كشي باشد. اشل يك خط كش پلاستيكي با مقطع مثلثي است، كه سه وجه و شش كناره دارد. روي هر وجه آن دو نوع تقسيم بندي با دو مقياس يكي از راست به چپ و ديگري از چپ به راست وجود دارد. اندازه خط كش اشل 30 سانتيمتر است و با استفاده از آن ميتوان اندازه ها را در مقياس هاي مختلف مشخص كرد.
4 – گونياهاي نقشه كشي:
دو نوع گونيا در نقشه كشي مورد نياز از 45 درجه و 30 و 60 درجه شكل آنها به صورت مثلث قائم الزاويه بوده و با استفاده از اين دو گونيا ميتوان زواياي 15، 30، 45، 60، 75، 90، 105، 120، 135 و 150 درجه را رسم كرد و براي كشيدن ساير زوايا در صورت لزوم ميتوان از نقاله استفاده كرد.
گونيا را معمولا” از چوپ درخت گلابي و يا مواد پلاستيكي شفاف و يا فلزي درست مي كنند كه
معولترين و بهترين آنها نوع پلاستيكي است. براي رسم مركبي از گونياي لبه دار استفاده مي شود. گونياهاي بسيار بزرگ عمل نقشه كشي را كند مي كند با گونياهاي كوچك نيز قادر نخواهيم بود در خطوط طويل را بكشيم و بنابراين از گونياهاي متوسط بهتر ميتوان استفاده كرد وتر كونياي متوسط بين 25 تا 35 سانتيمتر است با دو گونيا ميتوان تمام اندازه هاي داده شده بالا را رسم نمود.
5 – مداد پاك كن:
براي پاك كردن خطوط مدادي از پاك كن سفيد نرم استفاده ميشودو. پاك كن سفيد نرم به خاطر نرم بودن از انعطاف بيشتري برخوردار است و شيار مدادي را بهتر تميز ميكند، مواد پاك كننده آن اثري روي كاغذ باقي نمي گذارد اما پاك كن هاي رنگي اثر رنگ آن روي كاغذ مي ماند.
6 – برس نقشه كشي:
براي برطرف كردن براده هاي مداد پاك كن، بايد از برس نقشه كشي استفاده كرد زيرا برطرف كردن براده هاي مدادپاك كن از روي نقشه با دست، نقشه را كثيف مي كند. يكي از شرايط زيبا كشيدن ، خوب ترسيم كردن نقشه و تميز كشيدن نقشه است.
7 – مدادهاي نقشه كشي:
به طور كلي مدادهاي نقشه كشي برحسب نرمي و سختي مغزشان در دو گروه H و B يافت مي شوند.
الف – گروه H – 2H – 3H – 4H – 5H – 6H – 7H – 8H – 9H
( Hard ) H نشان دهنده سختي مغز مداد است، مدادهاي گروه H از H شروع و به 9H ختم مي شوند، و هر چه درجات (ضرايب) H زيادتر شود، مغز مداد سخت تر، و رنگ آن كمتر ميگردد.
ب – Black
نشان دهنده نرمي مغز مداد است، مدادهاي گروه B از B شروع ميشودو و به 6B ختم ميشود و هر چه درجات (ضرايب)B زيادتر شود، مغز مداد نرم تر و پررنگ تر ميشود.
توجه: مدادهاي HB و ( Firm) F نيز هستند كه از نظر نرمي و سختي متوسط ميباشند و براي نقشه كشي بايستي از مدادهايي استفاده كرد كه بيش از اندازه نرم نباشد، زيرا مغز مدادهاي خيلي نرم به سرعت سائيده ميشوند و علاوه بر آن در اطراف خود گروه مداد پخش مي كنند و باعث كثيف شدن كار مي شوند.
مدادهاي خيلي سخت نيز نوك بسيار محكمي دارند كه باعث جا انداختن روي كاغذ ميشوند و خطوط رسم شده خيلي كمرنگ هستند. براي نقشه هايي كه روي كاغذ معمولي رسم ميشوند، ميتوان از يك مداد H و يا HB و يا F به عنوان مداد پررنگ و از 2H , 3H به عنوان مداد كمرنگ استفاده كرد. براي نقشه كشي نيز از مداد اتود استفاده ميشود.
8 – مدادتراش:
مدادتراشها در شكلهاي مختلف وجود دارند كه براي همه آشنا هستند. مادتراشنها در دو نوع روميزي و ساده هستند، كه در دفاتر از مدادتراش روميزي استفاده مي شود. اين نوع مدادتراش را به وسيله يك پايه به ميز نصب مي كنند.
9 – نوار چسب:
براي نصب كاغذ، روي ميز نقشه كشي از چسب كاغذي استفاده ميشود . اين چسب دوام بيشتري دارد و در موقع كندن اثري روي كاغذ باقي نميگذارد. نوع ديگر چسب كه در نقشه كشي به كار ميرود چسب نامرئي يا ترانسپرنت است. از اين چسب در مواردي كه كاغذ پاره شده باشد،براي چسباندن آن استفاده ميشود. همچنين براي چسباندن تاتيل هاي چاپس جدول چاپي ( TITLE) روي كاغذ كالك از اين چسب استفاده ميشود.
10 – دستگاه نقشه كشي ( DRAFTING MACHINE) :
امروزه بيشتر دفاتر نقشه كشي موسسات فني، از وسيله اي به نام دستگاه نقشه كشي (درافتينگ) كه روي ميز نقشه كشي نصب ميشود، استفاده ميكنند. اين دستگاه داراي دو خط كش عمود بر هم است، كه در حالت عادي يكي از آنها موازي خط افق قرار ميگيرد و ميتوان خط كش را تحت هر زاويه دلخواه نسبت به افق قرار داد.
11 – چراغ ميز نقشه كشي:
براي اينكه نقشه كشي با دقت انجام شودو كمبود نور باعث ناراحتي چشم نگردد معمولا” از چراغ نقشه كشي استفاده ميشود. اين چراغها متحرك هستند و بوسيله دو بازو حركت مي كنند. چراغ نقشه كشي را بايد در طرف چپ و بالاي ميز نصب كرد تا در مواقع كار سايه دست نقشه كش روي كاغذ رسم نيفتد و براي افراد چپ دست چراغ بايد در طرف راست و بالاي ميز نصب گردد.
12 – صندلي هاي نقشه كشي:
اين نوع صندلي ها يا به صورت چهار پايه گردان هستند و يا به صورت صندلي هاي پشتي دار گردان به هر حال ارتفاع اين صندلي ها قابل تغيير است و نقشه كش ميتواند آن را متناسب با قد خود تنظيم كند.
13 – جعبه پرگار:
اين جعبه مجموعه اي از پرگارهاي مختلف، و بازوهاهي يدك و وسايل مركبي ميباشد كه انواع مختلف دارد كه شرح قطعات آن عبارت است از :
الف – پرگار معمولي براي زدن قوس هاي مختلف كه نوك آن قابل تعويض است.
ب – پرگار سوزني كه براي اندازه يابي و انتقال اندازه ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
ج – پرگار دقيق كه براي زدن دواير به طور دقيق استفاده ميشود و داراي پيچ تنظيم است.
همچنين وسايل ديگري در جعبه پرگار وجود دارد كه هريك كاربرد خاصي دارد از قبيل :
1 - قلم : جهت رسم خطوط مركب.
2 – بازوهاي يدك جهت زدن دواير بزرگ.
3 – نوك پرگار يدك جهت مركبي كردن ترسيمات.
4 – ترلين يا خط كش مركبي يا راديس.
5 – گيره راپيد و گراف براي ترسيم دايره هاي مركبي.
6 – نوك سوزني پرگار و غيره.
14 – پرگار كشوئي:
داراي دو ساق سرسوزني مي باشد. بازوهاي اين پرگار قابل تنظيم است و با اين پرگار ميتوان دقيقترين اندازه گيري و تقسيم خطوط و زدن دواير با قطر زياد را انجام داد.
15 – گونياي متحرك:
با استفاده از گونياي متحرك ميتوان انوع زوايا را رسم كرد.
16 – كاغذهاي نقشه كشي:
به يك برگ كاغد نقشه كشي شيت مي گويند. كاغذهاي نقشه كشي معمولا” از مارك هاي مشهور كارخانجات سازنده كه تخصص و تجربه كافي در مورد ايجاد مقاومت، تميزي و مرغوبيت دارند استفاده مي شود كه به قرار زير ميباشد.
الف – كاغذ اشتاين باخ: اين كاغذ در رسم اوليه نقشه در كلاسهاي نقشه كشي (رسم فني) از آن استفاده مي شود . جنس آن از نوع مرغوب سفيد رنگ و حالت مقوايي به هم فشرده مي باشد كه در بازار 80 تا 90 گرمي ن (هر مترمربع) موجود است.
ب – كاغذ پوستي: جهت كارهاي مقدماتي مورد استفاده قرار مي گرد بسيار نازك بوده و به راحتي ميتوان براي كارهاي كپي نيز از آن استفاده كرد. كاغذ پوستي به صورت ورقي يا كيلويي قابل خريداري است و بهترين نوع پوستي شفافترين نوع آن است به طوري كه براق نباشد.
ج – كاغذ كالك: اين كاغذ مخصوص مركبي كردن طرح و كپي هايي از قبيل تهيه شده كه روي كاغذهاي پوستي با مداد ترسيم شده اند به كار ميرود. كاغذي شفاف است و استحكام آن از كاغذ پوستي خيلي بيشتر است. كاغذ كالك در انواع مختلف وجود دارد.
يكي از آن وزني است كه با كالك 45، 55، 65، 75، 85، 100 و 110 گرمي معروف است و كلفتي يا نازكي كاغذ را مشخص مي كنند. معمولا” از كالك 100 و 110 گرمي بيشتر استفاده مي كنند. انواع ديگر كالك ، كالك روغني و نايلوني هستند كه استحكام بيشتري دارند. ولي ترسيم روي آنها نياز به تجربه زياد دارد و قيمت آنها نيز بيشتر است . كاغذ كالك را به صورت متري يا رول ميتوان خريداري نمود.
د – كاغذهاي ميليمتري يا شطرنجي: اين كاغذ به صورت شطرنجي و ميليمتري است از اين كاغذ براي كشيدن طرح يا نقشه اي كه بخواهيم بدون استفاده از خط كش مدرج بكشيم ، استفاده ميشود.
17 – كاتر (برش دهنده):
مهمترين وسيله براي برش، كاتر ميباشد. با كاتر ميتوان انواع كاغذ و مقوا، را به اندازه دلخواه و كاملا” صاف برش داد.
كاتر به شكل هاي مختلف و در اندازه هاي متفاوت وجود دارد. براي برش كاغذ و مقواي نقشه كشي ميتوان از تيغ يك طرفه (تيغ موكت بري) قيچي، نخ و گيوتين نيز استفاده كرد.
18 – خط كش فلزي:
در موقع برش كاغذ و يا مقواي نقشه كشي بوسيله كاتر و يا تيغ بايستي از خط كش فلزي استفاده كرد، چون در صورت استفاده از خط كش معمولي و يا گونيا و يا T لبه هاي آنها بريده ميشود و خواب خوواهد شد.
خط كش فلزي به طولهاي مختلف وجود دارد از قبيل 30 ، 50 ، 80 سانتيمتري ورودي آن به ميليمتر و اينچ تقسيم بندي شده است.
19 – نقاله:
از نقاله براي اندازه گيري و ساختن زواياي مختلف ميتوان استفاده كرد. نقاله را معمولا” از جنس پلاستيك و يا فلزي به شكل نيم دايره و يا دايره شكل مي سازندن. قسمت دايره اي شكل نقاله به 360 درجه و يا 400 گراد تقسيم شده است.
در وسط لبه مستقيم نقاله شاخصي است كه آن را روي راس زاويه قرار داده و لبه مستقيم آن را بر يكي از خطوط زاويه منطبق نموده و زاويه را رسم مي كنند و يا در صورتي كه زاويه اي از قبل رسم شده باشد مقدار آن را تعيين مي نمايند.
20 – شابلونها:
شابلون الگويي است كه معمولا” از پلاستيك يا فلز ساخته مي شود و بر روي آن اشكال مختلف بريده شده اند. در نقشه كشي از شابلونهاي مختلف به منظور رسم اشكال يا حروف و اعداد استفاده مي شود. با استفاده از شابلونها ميتوان اشكال گوناگون را با سرعت و به راحتي بدون اندازه گيري مكرر رسم كرد.
انواع شابلونها به چند دسته تقسيم مي شوند كه با مقياس هاي متفاوت وجود دارد:
الف – شابلون اشكال هندسي.
ب – شابلون مبلمان و تاسيسات.
ج – شابلون خطوط منحني (پيستوله).
د – شابلون حروف و اعداد لاتين و فارسي.
حال به بررسي هريك از شابلونها مي پردازيم:
الف – شابلون اشكال هندسي:
اين شابلون ها يك سري اشكال هندسي مثل دايره يا بيضي يا مربع و چند ضلعي در اندازه هاي مختلف هستند. با استفاده از شابلونهاي دايره ميتوان دايره ها را با شعاع هاي مختف بدون استفاده از پرگار به راحتي رسم كرد. اندازه قطر دايره ها به ميليمتر در كنار هر دايره نوشته شده است. همينطور رسم بيضي يا مربع و يا چند ضلعي با اين شابلونها به راحتي انجام مي گيرد.
ب – شابلون مبلمان و تاسيسات:
براي رسم راحت تر مبلمان از قبيل مبل و تخت ميز و صندلي روي نقشه ها و همينطور رسم تاسيسات يك نقشه مثل دستشويي و توالت و وان اين شابلون ها به كار ميروند.
ج – شابلون خطوط منحني (پيستوله) :
شابلون خطوط منحني به پيستوله معروف است كه بوسيله اين شابلون ميتوان خطوط منحني را كه شكل مشخص هندسي ندارند رسم كرد. پيستوله در اشكال گوناگون وجود دارد كه با استفاده از اين اشكال و تركيب آنها ميتوان منحني هاي مختلف را رسم كرد. يك نوع پيستوله قابل انعطاف
وجود دارد كه پلاستيكي يا مخلوط فلز و پلاستيك نرم است و ميتوان آن را به اشكال مختلف در آورد و منحني هاي مختلف را با آن رسم كرد.
د – شابلون حروف و اعداد (فارسي و لاتين):
شابلون حروف و اعداد و نوع فارسي و لاتين مي باشد و در نقشه كشش استفاده بسياري دارد و در اندازه هاي مختلف وجود دارد. تايتل هاي (جدولهاي) هر نقشه و همينطور شخصات اين شابلون ها نوشته ميشود. همينطور اندازه گذاري روي نقشه به وسيله اين شابلون ها انجام ميشود. در نقشه كشي بيشتر از شابلونهاي لاتين استفاده مي شود.
21 – راپيد شابلون نويسي:
براي حروف و عددنويسي يا شابلونها بايد از قلمهاي مخصوص كه به آنها راپيد شابلون نويسي مي گويند استفاده كرد. براي هر شابلون با اندازه مشخص، قلمي با ضخامت مخصوص لازم است كه براي قلم ها از 3/0 ميليمتر تا 2/1 ميليمتر مي باشند. تمامي اين قلم از فلز ساخته شده و مخزن اين قلم وصل به نوك آن مي باشد. بر اين قلم دسته نصب مي شود. اين قلم شابلون نويسي و رسم دواير و موارد مشابه به كار مي رود و كاربرد فراوان دارد.
22 – راديس:
راديس را ميتوان اولين قلم رسا مي ناميد. نوك راديس به وسيله پيچ تنظيم ميشود. در شكاف نوك مركب قرار داده مي شود و از مركب بين نوك راديس جهت ترسيم خطوط كوتاه استفاده مي گردد.
نوك راديس به انواع پرگارها نصب شده است و مورد استفاده دواير بزرگ واقع ميشود.
23 – گرافوس:
بعد از راديس براي رسامي از گرافوس استفاده مي شد. نوك قلم گرافوس به فرم هاي مختلف ساخته ميشود، كه از هر كدام براي خطوط مختلف استفاده ميشود، نوك A براي خطوط ظريف، نوك T براي خطوط ضخيم و نوك O براي نوشتن و ترسيم دوار مي باشد.
24 – راپيد و گراف:
بعد از قلم راديس و گرافوس قلم مدرن تري به وجود آمد به نام راپيد و گراف كه كاربرد آن سريع و بسيار راحت تر از گرافوس و راديس مي باشد و ميتوان گفت كه امروزه فقط راپيد و گراف در نقشه كشي استفاده مي گردد. ساختمان راپيد و گراف از سه جزء تشكيل مي شود.
الف – نوك راپيد و گراف. ب – مخزن مركب پلاستيكي. ج – روكش مخزن.
مكانيزم راپيد و گراف بسيار ساده است و مركب از مخزن از طريق مغزي مخصوصي به نوك قلم كه به صورت لوله باريكي است منتقل مي شود. قطر لوله نوك قلم در انداز هاي مختلف از 1/0 تا 2 ميليمتر است كه با توجه به ضخامت خطي كه بايد رسم شود و نوك قلم انتخاب مي شود در موقع استفاده از راپيد و گراف با چند بار تكان دادن سوزن متحرك داخل آن مجراي مركب راباز نگه مي دارد.
ترسيم با راپيد و گراف در تمام جوانب از راست به چپ و از چپ به راست و از بالا به پايين و از پايين به بالا در حالت دوراني و شكل هاي مختلف بسيار سيع و راحت انجام ميشود. پس از انجام كار بايد درب آن بسته شود كه مركب نوك آن خشك نشود اگر براي مدت طولاني ميخواهيم كه قلم را كنار بگذاريم بايد قلم را با آب ولرم بشوئيم و كاملا” خشك نمائيم. اگر قطره اي آب در داخل مخزن پلاستيكي آن باشد باعث دو رنگ شدن خطوط خصوصا” در دنباله ترسيم مي گردد.
25 – براي رسم بوسيله راپيد و گراف و گرافوس بايد از مركي مخصوصي استفاده نمود كه به آن مركب راپيد مي گويند. مركب مورد استفاده راپيد رقيق و مركب گرافوس غليط مي باشد و از اين رو بايد توجه داشت از مركب گرافوس براي راپيد و گراف استفاده نشود، زيرا مجاري راپيد و گراف را مسدود مي كند. مركب راپيد در رنگهاي مختلف مثل: سياه، قرمز، آبي، قهوه اي و سبز وجود دارد. براي رسم نقشه هاي معمولي از مركب سياه استفاده مي شود.
26 – خط كش معمولي (خط كش مدرج):
براي اندازه گيري و انتقال اندازه ها به قسمتهاي مختلف نقشه از خط كش مدرج استفاده مي شود. به طولهاي مختلف از 20 سانتيمتر تا 50 سانتيمتر در بازار وجود دارد و از مواد پلاستيكي و چوبي ساخته مي شود. ورودي آن تقسيمات به سانتيمتر و ميليمتر وجود دارد. يك لبه آن كه مدرج شده كمي شيب دار است تا اندازه دقيقتر خوانده شود. براي خواندن اندازه بايد عمود بر خط كش مدرج نگاه كرد. مقطع خط كشها با هم متفاوت است.
27 – لتراست و زيباتون:
بعضي اشكال و اشياإء كه در نقشه زياد به كار ميروند، مثل درخت، ماشين، حروف و اعداد روي كاغذهاي شفافي چاپ شده اند كه به آنها لتراست (برگرداننده) گفته ميشود. 123 ABC زرج زيباتون ها و رقه هايي شفاف هستند كه در رنگ هاي مختلف و اشكالي مثل كاشي ، هاشور يا برش چوب و غيره موجودند. در پشت ورقه هاي زيباتون چسب وجود دارد كه ميشود ورقه را در هر جا كه لازم باشد به وسيله اين چسپ نصب كرد.
طريقه چسباندن لتراست و زيباتون:
براي چسباندن و به كار بردن لتراست بايد ورقه آن را روي كاغذ قرار داده و به وسيله نوك خودكار يا مداد روي شكل مورد نظر كشيده و بدين ترتيب شكل مورد نظر را روي كاغذ منتقل كرد. براي حروف و اعداد و يا اشكالي كه خطوط افقي يا عمودي دارند،بايد قبلا” خط بسيار كمرنگي با مداد روي نقشه در محلي كه ميخواهيم حروف را بنويسيم بكشيم
. بعد حروف را به ترتيب روي آن خط قرار دهيم تا حروف يا اعداد در يك رديف قرار بگيرند. بعد از منتقل شدن شكل روي كاغذ به وسيله اسپري مخصوص بايد آن را فيكسر كرد، يعني به وسيله پاشيدن اسپري روي حروف و اشكال آنها را ثابت كرد.
براي نصب زيباتون بايد از ورقه زيباتون به اندازه اي در حدود وسعت سطحي كه ميخواهيم زيباتون را روي آن نصب كنيم به وسيله تيغ يا كاتر ببريم، براي بريدن زيباتون بيشتر از تيغ يكطرفه استفاده مي شود. برگه هاي لتراست داراي كاغذ روغني محافظ مي باشند كه براي محافظت اعداد و حروف و شكل ها به كار مي روند.
28 – نوار دور نقشه:
بعد از اتمام ترسيم نقشه دور كاغذهاي كالك را بايد به وسيله يك نوار پلاستيكي كه پشت آن چسب دارد پوشاند اين نوار ها از پاره شدن كناره هاي نقشه جلوگيري مي كند. نوارهاي دور نقشه در رنگ هاي مختلف وجود دارند.
معمولا” در دفاتر مهندسي و رنگ نوار را به يك رشته اختصاص مي دهند. مثلا” نوار زرد برا نقشه هاي معماري، نوار قرمز براي نقشه هاي محاسباتي و نوار سبز براي نقشه هاي تاسيساتي به كار ميرود. به اين وسيله در موقع بايگاني ميتوان به راحتي نقشه ها را از هم تشخص داد.
29 – دستگاه نوارگير (نوار زن):
اين دستگاه دور تا دور نقشه را به وسيله نواري پلاستيكي يا كاغذي در بر ميگيرد و از پاره شدن آن جلوگيري مي كند. نوارهاي آن به صورت الوان پلاستيكي و كاغذي در بازار موجود است. طريقه استفاده آن به اين صورت است كه دستگاه را كنار ميز به وسيله پيچ زير آن وصل مي كنيم و سپس يك لبه نقشه را در شياري كه روي آن تعبيه شده قرار مي دهيم تا نقشه در وسط دو قرقره دنده اي قرار گيرد و با چرخانيدن دسته قرقره نقشه جلو رفته و از آن طرف نوار روي آن چسبيده بيرون مي آيد.
اندازه كاغذ هاي نقشه كشي:
اندازه كاغذهاي نقشه كشي تحت عنوان A از A¬0¬ تا A5 مورد استفاده قرار مي گيرد. اگر اندازه يك كاغذ را بدانيم ميتوانيم اندازه بقيه كاغذها را بدست آوريم. اندازه كاغذ A4 برابر است با : 297 * 210 كه اگر عرض آن دو برابر شود و طول آن باقي بماند اندازه كاغذA 3 مشخص ميشود.
اندازه كاغذها به شرح زير است:
594 * 420 = A2 841 * 594 = A1 1189 * 841 = A0
210 * 148 = A5 297 * 210 = A4 420 * 297 = A3
همانطور كه در اندازه ها مشاهده مي شود اگر كاغذ A 3 را از طول نصف كنيم در كاغذ A 4 و اگر كاغذ A 2 را از طول نصف كنيم دئو كاغذ A 3 و … در اختيار خواهيم داشت.
طرز نصب كاغذ بر روي تخته رسم يا ميز نقشه كشي:
كاغذ بايد در قسمت سمت چپ تخته رسم يا ميز نقشه كشي با فاصله 3 تا 5 سانتيمتر طوري قرار گيرد كه لبه بالاي كاغذ به موازات لبه خط كش T و لبه پايين آن حدود 10 سانتيمتر بالاتر از لبه پايين تخته رسم يا ميز نقشه كشي باشد. سپس با نوار چسب آن را به تخته رسم يا ميز نقشه كشي ثابت مي كنيم.
خط كشي كادر نقشه ها:
5 ميليمتر از لبه كاغذ براي كاغذ A 4 و 8 ميليمتر براي كاغذ A 3 و 10 ميليمتر از لبه كاغذ براي ساير كاغذها بصورت كادر خط كشي مي شود. از طرفي كه ميخواهيم گيره وصل كنيم و يا اينكه در كلاسور بايگاني كنيم حدود 2 تا 5/2 سانتيمتر بايد فاصله بگذاريم.
جدول مشخصات :
هر برگ نقشه كه اصطلاحا” به آن شيت (SHEET) مي گويند داراي يك جدول مشخصات است كه نام آن تايتل (TITLE) مي باشد. در اين جدول اسم طرح و طراح و تاريخ و شماره كار و مقياس و موضوع كار و ساير مشخصات مورد نياز نوشته ميشود و طرحهاي جدول متفاوت است كه با توجه به نقشه و كاغذ نقشه كشي انتخاب مي شود .
جدول مشخصات را معمولا” در پايين شيت بصورت افقي و بعضي موارد در حالت عمودي رسم مي كنند. در ايران جدول افقي معمولتر است .
چند نمونه از جدولهاي معمول كه مورد استفاده قرار مي گيرد در پايين رسم شده است.
جدول مشخصات
جدول مشخصات
جدول مشخصات
توجه : اندازه هاي طول و عرض اين جدول را ميتوان به نصف تقليل داد.
خطوط مورد استفاده در نقشه كشي ساختمان
گروه خط 3/0 گروه خط 6/0 گروه خط 8/0 گروه خط 2/1
اسم خط محل كاربرد در نقشه
a : خط نقطه قوي ( خط برش در پلان)
b : خط پر قوي ( لب حجم كار و محلهايي كه برش خورده است)
c : خط نقطه متوسط ( خط آكس ، خط مركزي و محورها)
d : خط پر متوسط ( نمايش سطوح برش نخورده)
e : خط چين ( براي قسمتهايي كه ديده نمي شود يعني اضلاع مخفي)
f : خط پر نازك ( هاشور و خط اندازه )
استفاده از گروه هاي خطي :
در نقشه كشي ساختمان ، بسته به مقياس نقشه از يك گروه خطي استفاده مي شود .
نقشه با مقياس 20/1 از گروه خطي (2/1)
نقشه با مقياس 50/1 از گروه خطي (6/0)
نقشه با مقياس 25/1 تا 20/1 از گروه خطي (8/0)
نقشه با مقياس 100/1 از گروه خطي (3/0)
شماره خط نوع خط ضخامت خط نوع مداد موارد استعمال خط چگونگي خط
1 خط مرئي يا خط پر 6/0 تا 5/0 HB يا F براي نشان دادن دوره ظاهري جسم و اضلاع مرئي جسم
2 خط نامرئي يا خط چين 5/0 تا 35/0 HB يا F براي نشان دادن اضلاع مرئي
جسم
3 محور تقارن 35/0 تا 25/0 3H براي نشان دادن محور تقارن اجسام و تصاوير
و مراكز
4 خط پر نازك 25/0 تا 15/0 3H براي خطوط اندازه و رابطهاي اندازه و خطوط هاشورها (نمايش سطوح برش)
5 خط شكسته 35/0 تا 25/0 3H براي نشان دادن جاي شكستگي
6 خط ونقطه ضخيم 6/0 تا 5/0 HB يا F براي نشان دادن مسير برش
7 خط و نقطه ضخيم ونازك 7/0 تا 5/0 HB يا 3H براي نشان دادن مسير برش
در جدول زير طريف ترسيم صحيح و اشتباه برخورد خط با خط چين، خط چين به خط چين، خط به خط و عبور آنها از روي هم آمده است.
اشتباه صحيح اشتباه صحيح اشتباه صحيح
مقياس (Scale) يا (Echelle آلماني):
اصطلاحا” نسبت اندازه ترسيمي در نقشه، به اندازه واقعي را مقياس نقشه گويند. هنگامي كه ترسيم يك جسم كاملا” با اندازه خود جسم برابر باشد اندازه حقيقي و در حقيقت مقياس 1:1 انتخاب شده است.
اغلب مواقع براي ترسيم نقشه اجسام ناچاريم آنها را كوچكتر يا بزرگتر از اندازه حقيقي ترسيم كنيم و در اين صورت مي بايست نسبت بين نقشه ترسيم شده با اندازه واقعي جسم مشخص باشد. در چنين مواقعي از مقياس هاي مختلف استفاده مي شود.
مقياس هاي كوتاه سازي عبارتند از 1000/1 ، 500/1 ، 250/1 ، 200/1 ، 100/1، 50/1 مقياس هاي افزايش در نقشه كشي قطعات كوچك عبارتند از:
1/50 ، 1/40 ، 1/30 ، 1/20 ، 1/10 ، 1/5 ،
انواع مقياس:
مقياس بر دو نوع است: الف – مقياس عددي يا كسري ب – مقياس خطي يا ترسيمي
الف – مقياس عددي : اين نوع مقياس را معمولا” به صورت كسري نشان مي دهند و ميتوان نوشت.
ــــــــــــــــــ = مقياس عددي
ب - مانند مقياس هاي گفته شده بالا كه بصورت كسري نشان داده شده است مانند 50/1 و 1/10
مقياس ترسيمي (يا خطي):
اين نوع مقياس، قطعه خطي است، كه متناسب با مقياس عددي نقشه تقسيم بندي گرديده است. مثلا” پاره خط زير، شكل ترسيمي مقياس 5000/1 است (هر قطعه 2 سانتيمتري معرف يكصد متر مي باشد). خصوصيت ويژه كه ميتوان براي مقياس ترسيمي بيان نمود آن است كه به همان نسبتي كه ممكن است ابعاد نقشه تحت شرايطي از قبيل خشكي و يا رطوبت هوا يا سردي و گرمي و حتي كوچك و بزرگ كردن آن توسط دستگاههاي چاپ و تكثير تغيير پيدا كند همراه با آن طول مقياس ترسيمي تغيير مي يابد.
نكات مهم:
1 – روي نقشه اندازه واقعي نوشته ميشود.
2 – زوايا هيچگاه به مقياس كوچك يا بزرگ رسم نميشوند.
3 – مقياس نقشه ها در جدول و يا زير همان نقشه نوشته ميشود.
4 – براي تعيين مقياس يك نقشه بايد طولهاي مختلف نقشه را اندازه گرفته و براندازه شده تقسيم كرد. بهتر است اين عمل در طولهاي مختلف انجام شود.
5 – مقياس واحد ندارد.
جدول زير مقياسهاي مناسب را در ترسيمات مختلف نشان مي دهد.
نوع ترسيم مقياس متريك
پلان موقعيت مجموعه هاي مسكوني كوچك
پلان موقعيت يك ساختمان كوچك
پلان معماري طبقات
پلان اجراي طبقات
جزئيات
1000/1 – 500/1
200/1 تا 500/1
100/1
50/1
5/1 ، 10/1، 20/1، 1/1 ، 2/1
اندازه گذاري در نقشه كشي :
اندازه گذاري اعداد به دو طريق برحسب متر يا سانتيمتر نوشته ميشود. مثلا” 1.20 يا 12 هر قسمت اندازه گذاري شده از سه قسمت تشكيل ميشود:
1 – اعداد. 2- خط اندازه . 3- خطوط رابطه اندازه براي مشخص كردن حد اندازه.
خط اندازه ها در نقشه كشي:
در نقشه هاي ساختماني چهارگونه خط اندازه مورد استفاده واقع مي شود كه با علائم دايره تو خالي – دايره تو پر سياه – پاره خط با زاويه 45 درجه – فلش و پيكان ختم اندازه گذاري را نشان مي دهد.
روش اندازه گذاري :
نوشتن اعداد در زاويه هاي مختلف بدين شرح است. اندازه اعداد تا زاويه 90 درجه از چپ به راست و در روي خط نوشته ميشود. اندازه زاويه خط عمود (90 درجه) از پائين به بالا و سمت چپ نوشته ميشود.
اندازه هاي كمتر از يك متر برحسب سانتيمتر و بيشتر از يك متر برحسب متر نوشته ميشود. چنانچه خواسته شود اندازه زوايا و يا كمان دواير و يا دور قوسهاي آجري و بتوني و يا موارد ديگر اندازه گذاري شود از محور افقي دايره استفاده مي گردد . اعداد بالاي محور xها در جهت حركت عقربه هاي ساعت نوشته ميشود و زير محور xها در جهت خلاف عقربه ساعت نوشته مي شود.
سطوح هندسي :
1 – مثلث: مثلث چهار نوع است:
مثلثت قائم الزاويه مثبت متساوي الاضلاع مثلث متساوي الساقين مثلث مختلف الاضلاع
2 – مربع: 3 - مستطيل
4 – دايره : 5 – متوازي الاضلاع:
6 – لوزي 7 – بيضي
8 - ذوزنقه
9 – چندضلعي هاي منتظم: اگر اندازه كليه اضلاع يك چندضلعي با يكديگر برابر باشند، چندضلعي منتظم ناميده ميشود. .
10 – چندضلعي هاي غيرمنتظم: اندازه اضلاع آنها با يكديگر برابر نيستند.
