بخشی از مقاله
ساختمان و ساختمان سازی
مقدمه
امروزه اهميت اسكلت ساختمان و ضرورت اطمينان از ظرفيت موجود و احتمال افزايش آن و همچنين قابليت هاي مختلف و امكانات تقريبا خوب نسبت به مسائل موجود در مورد اسكلت فلزي و تعادل قابل قبول هزينه و كاربري ساختمان مورد استفاده ، اسكلت بتني و كار با بتن را به صورتي محسوس به يك امر مهم ساختماني بدل كرده است و اغلب سازه ها مخصوصا در مورد هاي حجيم و بزرگ با اسكلت بتني اجرا مي شوند چرا كه علاوه بر امكان تغيير پارامترهاي اجرايي حتي در حين كار و تنظيم امكانات موجود با طرح اوليه و همچنين سهولت فراهم كردن مصالح و در دسترس بودن آن نسبت به اسكلت فلزي ، كار با آن از پيچيدگي كمتري برخوردار است هرچند كار با بتن ممكن است به ايده آل و استاندارد بودن كارهاي فلزي نباشد اما آشنايي و جايگزين كردن آن در موارديكه اجراي اسكلت فلزي با مسائل عمده اي چون تهيه ، حمل و مشكلات اجرائي ( در كارهاي بزرگ و يا نگهداري اسكلت فلزي در هواي مرطوب ) روبروست اقتصادي تر به نظر مي رسد . كار بتن ريزي توسط يك گروه 12 نفره مجرب و ورزيده در حداقل زمان مطلوب صورت مي گرفت و علاوه بر اين كارها با نظارت تكنسين و ناظر كارگاه صورت مي گرفت كار بتن ريزي روند تقريباً خوبي در مقايسه با برنامه زمان بندي داشت و اختلاف ها اكثرا به 2 تا 3 روز خلاصه مي شد و در مردا دماه حجم بتن ريزي قريب به 470 مترمكعب اعم از ستون ، سقف و ديوار بود كه عدد قابل قبول است به واسطه آنكه بتن ريزي تابع شرايط و پارامترهاي بسيار خاص و حتي گاه جزئي مي باشد لذا براي حصول شرايط ايده آل و داشتن يك كيفيت استاندارد و استفاده حداكثر از امكانات موجود بايد از كليه مراحل از شروع كار تا پايان مسائل كلي را جداي از جزئيات ندانست چراكه تغييرات قابل توجه و مهمي از عدم دقت در همين مسائل ابتدائي پديد مي آيد روند كلي كار به تعيين جاي كار ، آرماتوربندي ، قالب بندي و بتن ريزي خلاصه مي گردد .
1-آرماتوربندي : آرماتوبندي وجه كلي مقاومت و هسته اصلي بتن است . آرماتور با توجه به نقشه هاي شركت مشاور و طرح آن در سه دسته بندي ، تيرها و ستون ها و ديوارها داراي نقشه هاي اجرائي با اطلاعات كامل موجود در ليتوفر به پيمانكار ارائه مي شود كه بايد با توجه به آن پيمانكار نسبت به خريد ، حمل و تعيين محل دپوي آرماتورها و برش و خم كاري و تهيه خاموت ها اقدام كند با توجه به وسعت پروژه آرماتورهاي زيادي براي كار مورد نياز بود اين آرماتورها با توجه به تنوع تيپ ستون ها ،ديوارها و تيرها خود قسمت بزرگي از كار بود .
ستون ها در 10 تيپ مختلف و در ابعاد و ترازهاي مختلف و تيرهاي اصلي در بيش از 34 تيپ و تيرهاي فرعي در 20 تيپ طرح شده بودند اما تنوع آرماتورها در 6 تيپ آرماتور آجدار 10 جهت خاموت ها ، آرماتورها آجدار 12 جهت آرماتور كمكي تيرهاي فرعي ، اصلي و ستون ها همچنين آرماتوربندي سقف و ديوار ، آرماتور آجدار 16 جهت تيرها ، ستون ها و همچنين آرماتورهاي آجدار 20 و 24 و 28 جهت ستون ها و تيرها مورد نياز بود همچنين به واسطه بزرگ بودن پروژه و اختلاف تراز شروع بلوك ها در بعضي قسمت ها شناژها نيز به صورت مسلح و شيبدار اجرا مي شد .
-1 – 1 آرماتوربندي ستون ها : ستون ها به واسطة قائم قرار گرفتن در روي سقف و ضرورت نصب قائم و تراز آرماتوربندي مشكل تري نسبت به ديوار و سقف و تيرها داشتند چرا كه در ستون هاي پايين به واسطه به كاربردن آرماتورهاي قوي 28 و در ارتفاعي در حدود 6 متر و تحمل وزن يك ميلگرد كه در اين طول چيزي در حدود 30 – 20 كيلوگرم وزن خواهند داشت كه نگهداري و در ضمن بستن آن ضمن مشكل بودن سبب اتلاف وقت و نيروي انساني مي گردد لذا معمولا آرماتورها روي سطح زمين بافته و پس از نصب خاموت ها به صورت آزاد ستون را كه در داخل دو نگهدارنده شبيه به تير دروازه مهار است به وسيله تاور بلند كرده و در جاي مخصوص قرار مي دهند تا ضمن تراز شدن ، طول رويهم گذاري به دقت اندازه گرفته شده و ستون به وسيله سيم بخاري و سيم آرماتوربندي به آرماتورهايي كه از سقف قبل بيرون است متصل گردد سپس خاموت ها را از دور ستون پايين كشيده و در محل هاي تعيين شده بوسيله سيم بخاري يا آرماتوربندي ثابت مي كنند از آنجائيكه ممكن است بعلت ارتفاع زياد گاه آرماتوربندي در اثر وزن خود كمانه كند و حالت قوسي بگيرد ( اين مسئله در مورد ستون هايي كه با آرماتور 16 بسته شده بود رخ مي داد ) لذا در اين صورت ستون ها را با سيم به هم مي بندند تا مانع از اين كار بشوند هرچند بايد براي داشتن برنامه زمان بندي مطابق با عمليات معمولا خاتمه آرماتوربندي شروع قالب بندي است كه در اين صورت اين مسئله زياد مهم نيست اما گاه به علت تمركز پروژه روي يك نقطه شرايط ادامه عمليات روي ستون هاي آرماتوربندي شده مهيا نمي شو دكه در اين صورت بايد براي آن هم آمادگي داشت .
آرماتورها چه در ستون ها و چه در تيرها گاه وصله مي شوند بدين معني كه به علت در دسترس نبودن آرماتور کافی و همچنين يك طرح اقتصادي و كاهش اتلاف آرماتورها تا حد امكان بايد طوري طرح داد تا بتوان از يك شاخه 12 متري حداكثر استفاده را كرد . لذا مجبوريم در نقاطي كه آرماتور بايد در يك مقطع ، قطع شود طولي را به عنوان رويهم گذاري در نظر گرفت اين طول در آرماتورهاي مختلف متفاوت است .
اين روي هم گذاري در تيرها به سهولت صورت مي گيرد درصورتيكه از آنجائيكه آرماتوربندي در ستون نبايد فضاي بتن ريزي و همچنين با كاهش زياد فاصله بين ميلگردها همراه باشد چرا كه در جاگيري بتن و ويبره شدن آن مشكل ايجاد مي كند لذا آرماتور ستون هاي تراز بالا با يك خم جزيي در مجاورت آرماتور انتظار ستون تراز پايين در طول وصله بسته مي شود آرماتوربندي معمولا در يك تراز به صورت همزمان صورت مي گيرد چرا كه تيپ هاي مشابه در يك تراز زياد بوده و به علت مشابه بودن كار آرماتوربندي سرعت مي گيرد همچنين مي توان با تمركز اكيپ در يك كار مهم عملياتي را افزايش داد.
پدستال :
يكي ديگر از مسائلي كه در مورد ستون مطرح است پدستالها هستند . پدستالها اكثرا در ساختمانهاي با اختلاف تراز زمين و شيب بين دو نقطه شروع ديده مي شود البته گاه به صرفه است كه اين شيب را به وسيله خاك متراكم آب پاشي شده و مورد قبول فراهم كرد اما اغلب پدستالها در اين مورد مطرح تر و قابل اجرا تر هستند پدستا لها عمدتاً در چند حالت زير مورد استفاده اند :
1- اگر كه خاك داراي مواد مضر براي بتن باشد و نتوان آنرا اصلاح كرد به ناچار بايد لااقل اين ضرر را از ستون هاي اصلي و باربر ساختمان دور كرد بدين منظور پدستال هايي با ضخامت بتن زياد و ايجاد بزرگي نسبت به ستون اصلي در جائيكه ستون در مجاورت خاك قرار مي گيرد اجرا مي كنند و سپس ستون را با جزئياتي كه بعداً مي بينيم روي آن قرار مي دهند .
2- همچنين گاه تراز شروع يك سازه در دو قسمت مختلف يكسان نيست و از آنجائيكه نمي توان ستون را با همان ابعاد اوليه در ارتفاعي بالاتر از رقوم سقف اجرا كرد و همچنين خاكريزي به نحوي كه امكان اجراي پي و فونداسيون و شماره بندي روي آن باشد با هزينه بالايي روبه رو خواهد بود معمولا اين اختلاف ارتفاع را تا سقف بعدي از ترازي كه ستون شروع مي شد پدستال كار مي كنند كليه پدستا لها داراي رقوم بالاي يكسان ولي ارتفاع متغيير هستند هرچند ابعاد يكي است ولي ارتفاع آن قدر نيست كه مسئله كمانه شدن در آن مطرح شود .
3 -گاه مجبور به اجراي ستون روي پي در زميني سست هستيم به اين معني كه خاك سست بوده و با وجود عمليات تراكم امكان نشست خاك در اثرسنگيني سازه مي رود در اين حالت سعي مي شود تا مانند حالت فونداسيون اين بار به سطح بزرگتري پخش شود لذا از پدستال استفاده مي كنند .
2 – 1 -آرماتوربندي تيرها : همانطور كه در قبل ذكر شد حجم بزرگ كار و بالطبع بارگذاري متفاوت ساختمان سبب ايجاد تيپ هاي مختلف تير در دو دسته كلي اصلي و فرعي و به ترتيب طراحي شده بود براي سهولت اجراي آن توسط اكيپ عملياتي روي هر بلوك يك سري نقشة ابتدائي و ساده تر تهيه مي شد تا براي آرماتوربندها قابل فهم باشد همچنين توسط يك كپي از نقشه اصلي سقف در تراز مزبور محل استقرار تيپهاي يكسان با يك رنگ مشخص مي شود همة تيرها داراي عرض 50 cm و ارتفاع متفاوت 60 ، 80 ، 90 بودند ( تيرهاي اصلي ) و تيرهاي فرعي اغلب ابعاد 45*45 و يا 55 *55 داشتند . در اين نقشه هاي ساده علاوه بر ذكر آرماتورهاي مصرفي ، ميزان لازم از هر آرماتور و اطلاعات لازم جهت چگونگي استقرار خاموت ها روي آنها پياده مي شد . تيرها علاوه بر آرماتورهاي كششي و فشاري داراي يك سري آرماتورهاي كمركش جهت تقويت تير و افزايش ظرفيت باربري بود اين آرماتورهاي كمركش و همچنين آرماتورهاي فشاري و كششي را مي بايست جهت مهار كردن و حصول چسبندگي كافي بين بتن و فولاد در انتها با يك خم در تير كاركرد كه جزئيات آن توسط شماره پوزين خم از روي صفحه نقشه و جدول ليتوفر استخراج مي كرديم همچنين چگونگي و تعداد ( گاهاً خاموت هاي دوبله استفاده مي شد ) خاموت ها ، شكل و تعداد مورد نياز در روي نقشه ها مشخص بود در تهيه اين نقشه با وجود سادگي بايد دقت زيادي كرد چراكه بعداً تيرهاي اجرا شده را از روي همين نقشه ها تحويل مي گيرند . با توجه به اين كه تيرهاي سقف در دو امتداد عمود بر هم بافته مي شوند بايد قبل از كار گذاشتن آنها در قالب تيرهاي سقف شبيه آنچه در مورد ستون ها عمل مي شد ابتدا تيرها را درون يك نگهدارنده دروازه شكل بافت و پس از نصب خاموت ها و كليه آرماتورها ، ارماتورهاي كمر كش كه تقريبا در وسط ارتفاع تير نصب مي گردند قرار داد پس از اينكه كل تيرهاي سقف بافته شد تيرها را به تاور وصل مي كنند تا وزن زياد حاصل از فرو رفتن آرماتورها و اتصال آنها بهم خطر آفرين نباشد سيم هاي آرماتوربندي را از نگهدارنده هاي دروازه شكل قطع مي كنند تا اينكه تاور آنها را به آهستگي درون قالب بندي سقف قرار دهد .
3 – 1 -آرماتوربندي سقف : البته در مورد سقف و تيرهاي آن آرماتور بندي پس از قالب بندي صورت مي گيرد بر خلاف ستون كه آرماتوربندي قبل از قالب بندي خواهد بود پس از قالب بندي سقف در تراز صحيح كه چگونگي آن در بحث قالب بندي مطرح مي گردد نوبت به آرماتوربندي آن مي رسد . آرماتوربندي سقف در مقايسه با تير و ستون و حتي ديوار آسان ترين و سريعترين آنها است چرا كه تمام آرماتورهاي تيپ ، كار به صورت افقي صورت مي گيرد .
در آرماتوربندي سقف رعايت چند نكته زير بديهي است :
1-به واسطه طول زياد سقف آرماتورها به صورت وصله بهم بسته مي شوند كه چون آرماتور 12 است طول آن 50 سانتي متر خواهد بود در ضمن بايد اين اتصال طوري باشد كه حداقل پوشش بتن در آرماتور در لاية خارجي تأمين شود .
2- براي حصول پوشش كافي ميلگردهاي وال يك سري لقمه هاي بتني به ارتفاع 5/2 تا 3 سانتي متر تعبيه شده اند كه در حين آرماتوربندي زير آنها بسته مي شود تا فاصله لازم را بين آرماتور و صفحه يا ورق قالب سقف را فراهم كند .
4 – 1 -آرماتوربندي ديوار :
ديوارها نيز در حالت كلي تصويري از يك ستون با يك بعد بزرگ هستند . ديوارها نيز با اتصال به آرماتورهاي انتطار كه از فونداسيون بيرون زده شده علم مي شوند . ديوارهاي حمال و برشي با ابعادي بزرگتر و ضخامتي بيشتر اجرا مي شوند .
آرماتوربندي ديوار در دو لاية خارجي و داخلي در دو طرف ديوار صورت مي گيرد در ديوارها نيز آرماتورها به صورت عمود بر هم آرماتورهاي قائم و افقي يا همان آرماتورهاي كمركش كار مي شوند در آرماتوربندي ديوار نيز بايد دقت زيادي كرد چراكه جزيي انحراف آن از پايين سبب مي شود تا پوشش بتني در بالا فراهم نگردد در ضمن به علت طول زياد ديوار بايد در تعداد آرماتورهاي به كار رفته طبق آنچه در طرح آمده دقت كافي را بعمل آورد چراكه امكان اشتباه زياد است اغلب در آرماتوربندي ديوار فاصله آرماتورهاي افقي و قائم يكسان و برابر 20 يا 25 سانتي متر بود كه بسته به ظرفيت باربري ديوار فاصله آرماتورها از هم افزايش يافته و ضخامت ديوار نيز كاهش مي يابد .
دو مسئله جالب و مهم در آرماتوربندي ديوار يكي تعبيه دريچه هاي ورودي ها و تهويه و همچنين نقاط اتصال پاگرد به ديواره هاي كنار پله هاست در حالت اول بايد قبل از شروع كار آنرا به آرماتوربند گوشزد كرد تا علاوه بر برش صحيح آرماتور و محل قطع و خم خوردگي و اندازه هاي واقعي آرماتور در نقاط مزبور ، نسبت به وصل پليت هاي تأسيساتي اقدام شود . تا بعد از نصب كانال ها و يا دريچه هاي ورودي به اين ديوار توسط جوش دادن پليت ها به دريچه ها صورت گيرد . در حالت دوم نيز بايد در نظر داشت كه در فاصله تقريبا نيمه ارتفاع كل يك تراز پاگرد پله به ديوار كناري آن مي رسد و بايد ضمن گردش پله را درون يك تير فرعي و يا ديوار مهار كرد به اين منظور معمولا بتن ريزي اين ديواره ها با تأخير نسبت به ساير نقاط ساختمان در آن تراز اجرا مي گردد . چراكه بايد ابتدا آرماتور پله ، پاگرد و ريشه هاي انتطار را كاركرد و سپس آرماتورهاي پاگرد را درون ديوار خم كرده و مهار كرد .
نكته مهم ديگر آن است كه از آن جائيكه ديوارها معمولا به علت بزرگي ظاهر نماي مشخص ساختمان هستند بايد از حداكثر دقت در پياده كردن آنها سود جست چراكه جزئي انحراف به خوبي به چشم مي خورد .
2 -قالب بندي :
پس از اتمام آرماتوربندي نوبت به قالب بندي مي رسد . قالب بندي يك مسئله خيلي جدي و مهم است چراكه شكل ، تراز بودن مقطعه قالب بندي شده ، درستي ابعاد طراحي ، تعبيه پليت هاي تأسيساتي و ... در قالب بندي پديد مي آيد البته قبل از قالب بندي براي سهولت كار و همچنين داشتن يك پايه كاري يك قالب بندي پايه همراه بتن ريزي روي خطوط اصلي كه نقشه بردار ارائه مي كند ، اجرا مي شود به اين بتن پايه اصطلاحاً راسكا مي گويند
راسـكا :
نقشه بردار با توجه به پلان هاي طبقات و محورهاي اصلي و فرعي مشخص روي اين نقشه ها و ابعاد ستون ها يك سري خطوط روي سقف ارائه مي كند كه به عنوان محل استقرار ستون خواهد بود . لازم به گفتن نيست كه اجراي اين خطوط با حداكثر دقت و كنترل ستون ها با امتدادهاي قبلي و همچنين تراز قائم و در يك امتداد بودن ستون با ستون هاي هم راستا كنترل مي گردد قالب چوبي مطابق ابعاد ستون و به ضخامت ( ارتفاع ) 10 الي 15 سانتي متر جهت بتن ريزي روي اين خطوط و با اتصال به آرماتورهاي ستون محكم مي شود اين بتن پايه سبب مي شود تا هنگام قالب بندي با مشكل چنداني مواجه نشويم و به راحتي بتوانيم قالب هاي با ارتفاع زياد را روي هم سوار كنيم . البته بايد ذكر كرد كه راسكا به تازگي از طرف مهندسين ناظر قابل قبول نيست همچنين در آيين نامه نيز به كاربردن آن ممنوع مي باشد چراكه به واسطه دو تكه شدن بتن در فاصله اي نزديك دهانه و سر ستون يا ديوار در اثر وارد شدن بار اولين جائيكه بتن ترك مي خورد همين نكته دو تكه شدن بتن است كه خطرناك نيز هست اما با اين وجود به علت آسان كردن عمليات قالب بندي در اكثر كارگاههاي ساختماني ديده مي شود و اين عمدتاً سهل انگاري ناظر و عدم سخت گيري نسبت به اين مسئله مي باشد . پس از بتن راسكا و بتن ريزي و به عمل آمدن بتن و بالاخره باز كردن قالب راسكا ، نوبت به بستن قالب ديوار يا ستون مي رسد در مورد ستون كار آسان تر است چرا كه حداكثر اين ابعاد به 5/1 متر محدود مي شود و معمولا در يك كارگاه به واسطه تيپ بودن ستون ها اين ابعاد قابل دسترسي از قبل بوده لذا قالب ها از خيلي قبل تهيه مي شوند . در كارهاي بزرگ و جاهائيكه كارفرما با قدرت اختصاص هزينه هاي سنگين سفارش قالب فلزي را داشته باشد قالب فلزي در ابعاد و اندازه هاي مختلفي تهيه مي شود به طوريكه با تركيبات آنها قادر به قالب بندي كليه ستون هاي يك پروژه باشيم . البته اين قالب ها بايد قدرت كافي را براي مقاومت در برابر سنگيني بتني كه درون آن ريخته مي شود داشته باشد اين مسئله در مورد قالب ديوار خيلي محسوس است . براي قالب بندي ستون يك ميلگرد بعلاوه شكل به عنوان ميلگرد اندازه در ستون به كار مي رود . قالب در پايين با بتن راسكا و در بالا به اين وسيله اين ميلگرد اندازه كه ابعادي برابر ابعاد ستون وارد تنظيم مي شود پس از بستن قالب هاي بغل و گوشه ستون تراز ستون بوسيله بستن سيم به قالب و سفت كردن آن از طرفين به قالب هايي كه درون كف كار گذاشته مي شود تراز ستون صورت مي گيرد
قالب بندي ديوار :
ديوار نيز مشابه آنچه در مورد ستون عمل شد يك راسكا با ارتفاع 10 سانتي متر در طولي از ديوار كه آرماتوربندي شده يورت مي گيرد سپس قالب روي اين راسكا بسته مي شود از آنجائيكه قالب بندي ديوار در طول زيادي در حدود لااقل 5 متر و حداكثر 10 متر و در ارتفاعي به اندازه 3 متر صورت مي گرفت لذا از يك طرف تراز كردن قالب آن و از طرف ديگر محافظت قالب از كمانه كردن و حتي از تراز خارج شدن آن فوق العاده مهم است . براي حصول اطمينان كافي از اين مسئله چند تكيه گاه براي قالب ديوار در نظر گرفته مي شود :
1 -بولت : بولت ها يك سري ميلگرد يك اندازه و يك قطر هستند كه براي بستن قالب ديوار مورد استفاده اند در قالب هاي 3 متري ديوارهاي 3 عدد بولت تعبيه مي شود كه پس از گذاشتن قالب و قرار دادن لولة پليكا در امتداد اين سوراخ ها،بولت ها درون آن قرار داده مي شود و بولت ها را تا حدي كه بر ضخامت ديوار بر سيم محكم مي شوند اين اندازه توسط همان ميلگرد اندازه مشخص مي گردد از آنجائيكه بولت ها از نوع فولاد سخت هستند در برابر فشار خم نشده و تغيير طول نيز نمي دهند لذا در برابر فشار حاصل از وزن بتن مقاومت كافي را خواهند داشت .
2 -لوله هاي 6 : علاوه بر بولت ها در قالب بندي براي جلوگيري از شكم دادن قالب در طول ديوار و همچنين استفاده از لوله ها به عنوان پايه هايي براي نصب زيرسازي كار بتن ريزها از اين لوله ها كه قطري برابر 6 سانتي متر دارند استفاده مي شود لوله در كل طول قالب بندي و در سه تراز ارتفاعي قالب و در دو طرف آن به هم بسته مي شوند . لوله ها به وسيله سيم هاي محكم بخاري و از ميان همان سوراخ هاي قالب و لوله پليكا يي كه درون آرماتوربندي قرار مي گيرد محكم مي شود .
3 - علاوه بر دو مورد ذكر شده يك سري جكهايي كه عمدتا در قالب بندي سقف و تيرهاي سقف به كار مي روند ، براي محكم كردن قالب و حركت دادن آن در امتداد قائم مورد استفاده قرار مي گيرد . جكها در وسط به هم پيچ مي شوند و با باز و بسته كردن پيچ به راختي مي توان ضمن محكم كردن آن در صورت لزوم طول آنرا تغيير داد . روند قالب بندي بايد به صورتي باشد كه حداقل فاصله را تا محل بعدي قالب بندي داشته باشد . اين چرخش سريع و منطقي قالب ها علاوه بر برآورده كردن نياز لازم حداقل زمان لازم را براي جابجائي قالب ها را به خود اختصاص مي دهد .
در بعضي موارد تهيه قالب فلزي به علت شكل خاص مقطع و يا منحصر به فرد بودن آن ، مانند بتن ريزي به صورت قوسي و يا كناره هايي كه با ابعاد قالب قابل اجرا نيستند و يا پدستال ها به صرفه نيست در اين موارد اغلب با نظر مشاور و ناظر كارگاه قالب چوبي و البته با مراقبت و دقت بيشتري استفاده مي گردد . قالب چوبي به سادگي قابليت شكل پذيري دارد و مي توان با تخته هايي كه كنار هم مي كوبيم هر شكلي را بوجود آوريم اما در مقابل بايد از نفوذ آب بتن به چوب و همچنين شكستن احتمالي قالب در اثر وزن و يا ترك خوردگي آن جلوگيري مي كنيم .
همچنين سطحي تا حد امكان هموار براي مجاورت با بتن فراهم كنيم لازم به ذكر است كه يك سري نگهداري و مراقبت نيز بايد از قالب هاي فلزي بعمل آورد بدين ترتيب كه قالب ها حتما بايد ضد زنگ بخورند تا در مجاورت رطوبت و هوا زنگ نزنند همچنين قبل از نصب سطح داخلي آن را بايد به روغن ( روغن سوخته و گازوئيل ) آغشته كرد تا به سطح بتن نچسبد و در هنگام باز كردن قالب مشكلي پديد نياورد .
قالب بندي سقف
قالب بندي سقف در دو پارامتر عمده تيرهاي سقف و دال مي باشد .
الف – تيرها : ابتدا از ارتفاع موجود يعني فاصله دو تراز به طور مثال 15/5 - تا 15/0 – كه 5 متر مي باشد ارتفاع دال را كسر مي كنيم حال بايد به تك تك ستون ها مراجعه كنيم و ببينيم تيرهايي كه به اين ستون مي آيند داراي چه ارتفاعي هستند پس ارتفاع يك 4 تراشه و يك لوله 6 و يك پروفيل را از آن كم مي كنيم و سپس تير را بررسي مي كنيم و قالب را طوري مي بنديم كه بالاي آن كف دال باشد همان طور كه در شكل زير ديده مي شود پس از تعيين عددي كه حاصل تفاضل زير است پروفيل بندي روي ستون ها آغاز مي گردد .
ارتفاع پروفيل – ارتفاع لوله 6 – ارتفاع چهار تراش – ارتفاع تير متصل – ( اختلاف دو تراز ) ارتفاع كلي
مانده يك سري دو تراشه به عرض مستطيل هاي موجود بريده شده و در فواصل نيم متري كوبيده مي شود . سپس سقف را بوسيله ريختن ورق و همپوشاني در محل هايي كه يك ورق كافي نيست كف را براي بتن ريزي آماده مي كنند گاه نيز ممكن است به روغن سوخته و گازوئيل آغشته شوند تا هنگام باز كردن قالب سقف به راختي از بتن جدا نشود بعضاً در كارهاي كوچك كل دهانه ها به وسيله چهار تراش هاي يكسان و با سطح هموار پوشيده مي شود .
جكها نيز از دو نوع چوبي و فلزي هستند كه نوع فلزي علاوه بر عمر و دوام بيشتر قابليت افزايش يا كاهش ارتفاع در حدود چندين سانتي متر را دارد كه در امر تراز كردن سقف فوق العاده مهم است چراكه با چرخاندن پيچ بين جك و سر جك قادر به تغيير دادن ارتفاع به آساني هستيم هرچند در مقايسه با جك هاي چوبي بسيار گرانند و حمل و نقل آنها مشكل اما مقاومت زياد ، عمر زياد و همچنين قابليت تغيير طول از جمله مزيت هاي جالب آن است .
بتن ريزي :
بتن مورد نياز بايستي به طور مطمئن و سريع و مداوم تأمين گردد براي اين منظور پيمانكار بايستي به طور مطمئن و سريع و مداوم تأمين گردد براي اين منظور پيمانكار بايستي در محل كار هر يك از مراكز تهيه بتن مصالح و ماشين آلات مربوط به اندازه گيري ، اختلاط و حمل و نقل و لرزاندن بتن به مقدار كافي موجود باشد تا تأخيري در كار بتن ريزي به واسطه خراب شدن بتن يا احتياج به تعمير كلي يكي از ماشين آلات روي ندهد قبل از انجام بتن ريزي داخل قالب بندي ها بايد به دقت به وسيله آب يا هواي فشرده تميز گردد همچنين با محافظت راههاي عبور و مرور كارگران از ورود مواد خارجي به داخل قالب بندي و آلوده ساختن آرماتور جلوگيري به عمل آيد .
سيمان : معمولاً از نوع پرتلند معمولي بوده بايد محل مناسبي را براي انبار كردن در نقطه اي سرپوشيده و خشك و ضد نفوذ آب ، داراي سقف و با ظرفيت كافي تهيه كند اگر سيمان براي دو ماه انبار مي شود بايد حداكثر تا 14 رديف و براي زمان هاي بيشتر تا 17 رديف خواهد بود . سيمان ها بايد هرچه زودتر به مصرف برسند . مصرف سيمان هايي كه بيش از 4 ماه انباشته شده مناسب نيست و پس از اين مدت بايد با آزمايش سالم بودن آن را تحقيق كرد . سيمان مصرفي پروژه هاي بزرگ توسط بونكر حمل شده و به وسيله پمپ داخل سيلوي سيمان جاي مي گيرد در شرايط عادي پيمانكار بايد حداقل معادل 20 روز كاري سيمان در انبار موجود داشته باشد بايد مراقب بود تا به سيمان آسيب نرسد .
گيرش كاذب سيمان :
در سيماني كه در آزمايش مربوط به دومين ميزان نفوذ كمتر از نصف نفوذ سيمان اوليه باشد ، گيرش كاذب رخ داده است . در تعيين مقدار نفوذ اوليه ميله آزمايش بايستي دقيقاً 20 ثانيه بعداز تكميل عمل اختلاط رها شود گيرش اوليه سيمان در شرايط متعارف جوي نبايد زودتر از 45 دقيقه و گيرش نهايي آن نبايد ديرتر از 12 ساعت باشد .
حرارت : بايد توجه كرد كه حرارت بالا در هنگام اختلاط باعث تسريع عمل آبگيري مي گردد كه مقاومت بتن را كاهش مي دهد لذا درجه حرارت سيمان به هنگام ورود به دستگاه بتن ساز نبايد از 27 درجه سانتيگراد در مناطق گرم تجاوز كند .
مصالح سنگي دانه بندي شده :
شامل شن و ماسه طبيعي و يا از سنگ شكسته مي گردد كه براي استفاده در اختلاط بايستي تميز و با تراكم يكنواخت و فاقد هرگونه آغشتگي به مصالحي كه در گيرش كاذب تأثير دارند ، باشد . دانه بايد گرد و مكعبي شكل بوده و حداكثر درصد دانه هاي پولكي و سوزني شكل نبايستي از ضوابط ارائه شده تجاوز نمايد . سنگ هايي كه براي تهيه شن و ماسه شكسته مورد استفاده قرار مي گيرند نبايد مقاومت فشاري كمتري از 300 كيلوگرم بر سانتي مترمربع داشته باشد دانه بندي مصالح نيز بايد داراي دانه بندي پيوسته باشد يعني از دانه بندي ريز شروع شده و به دانه بندي درشت ختم گردد تا فضاي خالي بين دانه بندي حداقل باشد .
مصالح ريزدانه :
حداقل 95% از ماسه به كار رفته در بتن بايد از الك نمره 4 بگذرد و تمام دانه هاي آن از الك 8/3 عبور كند ماسه بايد به هنگام ورود به دستگاه بتن ساز تميز بوده و داراي رطوبت يكنواخت باشد ماسه بايد شرايط سختي ، دوام ، تراكم و تميزي را نيز داشته باشد
ضريب نرمي :
ضريب نرمي نمونه نسبت به آنچه در ابتداي عمليات بتن و از منبع و معدن شخصي براي يك نمونه اندازه گيري شده ،نبايد در حين اجراي كار بيش از 2/0 % تغيير كند ضريب نرمي نبايد كمتر از 3/2 و بيشتر از 1/3 باشد . ضريب نرمي ماسه از حاصل جمع درصدهاي مانده روي الك هاي شماره 4 ، 8 ، 16 ، 30 ، 50 ، 100 تقسيم بر 100 بدست مي آيد .
مصالح درشت دانه :
شامل كليه دانه هايي كه از 7 ميلي متر تا 6/101 ميلي متر است ، مي شود . مصالح درشت دانه نيز بايد روي الك 4 بماند شن از سنگ شكسته و يا شن رودخانه اي و يا تركيبي از آن دو تأمين مي گردد . شن بايد كاملاً سخت و بادوام بوده و مقدار مواد آلي آن از درصد خاصي تجاوز نكند . بطور مثال نبايد بيش از 1% مواد رو شده از الك 200 داشته باشد درصد سايش آن به روش سل آنجلس بايد كمتر از 40% باشد ولي به هر حال دانه بندي هاي زير را مي توان براي انواع بتن توصيه كرد : ( جدول پايين )
كليه مصالح بايد قبل از ريخته شدن شسته گردد و فرصت خروج آب به وسيله سرند را به شن و ماسه مي دهند همه دانه ها بايد با رطوبت يكنواخت و بدون تفكيك از هم وارد دستگاه بتن ساز گردد .
آب :توصيه مي شود آب مصرفي عاري از هر گونه مواد زيان آور ، قندها ، مواد آلي و ساير مواد مضر براي بتن باشد . معمولا آب آشاميدني داراي چنين شرايطي است .PH آلي و ساير مواد مضر براي بتن باشد . معمولا آب آشاميدني داراي چنين شرايطي است . آب نبايد از 5/4 كمتر و از 5/8 بيشتر باشد زمان گيرش سيمان با اين آب نبايد كمتر از 45 دقيقه باشد و در هر حالت زمان گيرش اوليه با آب مصرفي نبايد از 25 درصد با زمان گيرش با آب مقطر تفاوت داشته باشد مقدار حداكثر مواد آلي و غير آلي به ترتيب 200 و 3000 ميلي گرم بر ليتر باشد.
مواد مضاف :
به استثناي مواد اصلي تشكيل دهنده بتن شامل سيمان ،مصالح سنگي و آب و آنچه براي تأمين خواص معين براي مصارف مختلف به بتن ، ملات و دوغاب اضافه مي كنند ، مواد مضاف مي نامند . چنانچه بيش از يك نوع مادة مضاف مصرف مي گردد بايد سازگاري آنها را با هم تطبيق داد . وزن مادة مضاف مصرفي نبايد بيش از 3% وزني تعيين شده باشد . از انواع مختلف مواد مضاف به شرح زير نام مي بريم :
الف ) مواد هوازا :
براي افزايش دوام بتن هايي كه بيشتر در معرض آب و هواي متغير شرايط جوي و يا در تماس دائم و يا متناوب با آب در رطوبت يخ مي زند قرار مي گيرند مصرف مي گردد اين مواد كارآيي بتن را افزايش داده و مانع از آب انداختن بتن و مانع جدا شدن مواد متشكله از هم مي شود .
ب ) مواد تسريع كننده :
براي ايجاد تسريع در مقاومت بتن يا كاهش گيرش يا هر دو در بتن مصرف مي گردد از اين جمله مي توان كلرور كلسيم كه براي بتن ريزي در هواي سرد به كار مي رود نام برد . بايد توجه داشت كه تسريع كننده ها در پايين آوردن نقطة انجماد تأثيري ندارند تنها باعث تسريع آبگيري سيمان ي شوند .
علاوه بر اينكه يك سري مواد از قبيل مواد روان كننده و كند كننده گيرش بتن و مواد متفرقه كه براي مقاصدي از قبيل آب بندي ، جلوگيري از خورندگي فولاد ، كنترل انبساط و انقباض ، خارج شدن هواي بتن ، چسباندن بتن قديم به بتن جديد و غيره نيز به كار مي رود .
دوام بتن :
بتني كه داراي مقاومت نسبتاً زياد بوده و به نحو صحيح ريخته شده باشد و در شرايط محيطي معمولي پايايي كافي خواهد داشت اما اگر مقاومت زياد براي بتن لازم نبوده و شرايط محيطي به نحوي باشد كه پايايي چنداني نياز نباشد بايد نسبت آب به سيمان را هم با توجه به آن تغيير داد .
حداقل تعداد سيمان :
از خصوصيات مهمي كه بر دوام بتن تأثير مي گذارد نفوذپذيري آن است نفوذپذيري كم را بايد با انتخاب نسبت كم آب به سيمان ، تراكم كافي بتن و به عمل آوردن صحيح آن ، بدست آورد . بنابراين براي هر نوع معين از مصالح سنگي بايد مقدار سيمان در حد مناسب باشد تا كارايي خوب با نسبت كم آب به سيمان بدست آيد . به هر حال مقاومت بتن خصوصا در موارديكه در برابر نيروهاي سايشي قرار مي گيرد نبايد كمتر از 300 كيلوگرم بر سانتي متر مربع باشد . مقاومت فشاري زياد از طريق نسبت كم آب به سيمان ، دانه بندي مناسب مصالح سنگي ، محدود كردن حداكثر اندازه مصالح سنگي به 25 ميلي متر كاهش مقدار هواي موجود در بتن حاصل مي شود .
صاف كاري سطح بتن :
ماله كشي ، صاف كاري سطح بتن براي دستيابي به مقاومت بيشتر بتن بايد تا تبخير آب جمع شده روي سطح بتن به تأخير بيفتد . زمان تأخير مناسب با درجه حرارت محيط مي تواند تا 2 ساعت به طول انجامد .
عمل آوردن بتن :
بايد پس از خاتمه صاف كاري موارد زير را رعايت كرد :
لازم است بتن در دو لايه ريخته شود ، مقاومت فشاري لايه پوشش رويي نبايد كمتر از 330 كيلوگرم بر سانتي مترمربع باشد و اندازه مصالح سنگي آن نبايد از 25 ميلي متر بيشتر باشد . بتن تازه مخلوط شده بايد كارآيي لازم را داشته باشد و شرايط لازم براي پرداخت سطوح داشته باشد . بتن سخت شده بايد مقاومت فشاري ، مقاومت در برابر فرسايش ، يخبندان و ذوب متناوب را داشته باشد . بتن بايد داراي دوام كافي و نفوذ ناپذيري لازم بوده و ظاهر آن بايد مناسب و داراي رنگ يكنواخت باشد .
طبقه بندي بتن :
بسته به كاربري بتن و مقاومتي كه از آن انتظار داريم تقسيم بندي مي گردد . بتن با عيار سيماني بالا در كاربردهاي ويژه و بتن هاي با عيار سيمان پايين در بستر ساختمان و جاهاي كم اهميت مورد استفاده اند بتن 400 – B با عيار 450 كيلوگرم در كارهاي پيش تنيده مسلح و ... بتن 75 – B با عيار 100 در كارهاي غير مسلح به كار مي رود . به هر حال مقادير نسبت هاي مربوط به سيمان ، مصالح سنگي و آب و مواد مضاف كه در ساختن بتن به كار مي رود بايد طوري تعيين گردد كه بتن تهيه شده مطابق مشخصات فني باشد . در سازه هاي فني در موارديكه بتن مصرفي روزانه از 30 مترمكعب تجاوز نكند مي توان از ارقام جدول زير استفاده كرد :
بديهي است كه حداكثر دانه شن كوچكترين عدد از مقادير زير خواهد بود . 5/1 كوچكترين فاصله بين قالب ها ، 3/1 ضخامت دال ، 4/3 حداقل فاصله داخل به داخل ميلگردها .
اگر انتخاب نوع بتن در نقشه ها و مشخصات دستور كار نباشد بايد نكات زير را رعايت كرد :
الف ) بتن نوع 75 – B فقط براي پركردن و صاف سازي سطوح مانند زير سازي پوشش بتني كانال ها به كار مي رود .
ب ) براي بتن لاغر زيرپي بايد از نوع 100 – B استفاده كرد .
ج ) بتن مسلح بايد از نوع 300 – B باشد .
د ) بتن پوشش كانال ها و بتن پي ها ، ديوارها و لوله هاي بتني غير مسلح حداقل 200 – B مي باشد .
اختلاط مصالح و ساخت بتن :
مصالح بتني بايد به نحوي كه بتن تهيه شده هنگن و يكرنگ باشد و كليه دانه ها به طور يكنواخت به دوغاب سيمان آغشته گردد بتن بايد به اندازه اي ساخته شود كه بلافاصله به كار برده شود . افزودن آب و دوباره مخلوط كردن بتن مجاز نيست . همچنين قبل از ورود مصالح جديد به دستگاه بتن ساز بايد بتن قبلي درون دستگاه را به خوبي شست . حداقل و حداكثر حرارت بتن در تمام كارها و فصول بايد ثابت نگه داشته شود در مواقع سرد كه دماي هوا از 5 درجه سانتيگراد كمتر است ساخت بتن مجاز نيست مگر اينكه اجزاي تشكيل دهنده به روش مناسب حرارت داده شود بتن ساخته شده هيچگاه نبايد حرارتي كمتر از 10 درجه سانتيگراد داشته باشد در هواي گرم بايد دستگاه مخلوط كن و مصالح به روش آب پاشي و قرار گرفتن زير سايه و يا با وسايل قابل قبول ديگري در مقابل گرماي زياد محافظت شوند . بتن را مگر در كارهاي كم اهميت نبايد در حرارتي بيش از 38 درجه سانتيگراد مخلوط نمود . عمل اختلاط در مخلوط كن هاي ثابت صورت مي گيرد .
آماده سازي سطوح سخت شده :
در مواردي كه بتن تازه روي بتن سخت شده يا مجاور آن ريخته مي شود بايد دقت نمود
كه پيوستگي لازم و اتصال كافي بين بتن جديد و بتن قديم به وجود آيد . سطح بتن سخت شده بايد به نحو مناسبي تراز شده و چنان زبر شود كه مقداري از دانه هاي شن نمايان گردد . قبل از بتن ريزي روي بتن قبلي هرگونه شيوه خشك شده دانه هاي لق و مواد زايد بايد از روي سطح بتني قبلي شسته شود در موارد لزوم بتن سخت شده را به مدت يك روز يا بيشتر تا حد اشباع مرطوب نگه مي دارند . ماسه پاشي روش ديگري است كه براي آماده كردن سطح بتن ريخته شده به كار مي رود . در اين روش پس از برداشتن قشر سخت شده ملات سيمان بوسيله پاشيدن ماسه تحت فشار و با سرعت زياد سطح تميز شده را با آب تحت فشار مي شويند تا سطح زبر مورد نظر حاصل آيد و توسط يك قشر نازك دوغاب سيمان ( تشكيل شده از سيمان پرتلند و آب ) آغشته شوند .
قبل از بتن ريزي بايد ميلگردها ، ميل مهارها ، لوله ها و ساير ادواتي كه در بتن باقي مي مانند در موقعيت تعيين شده نصب شده و به طرز اطمينان بخشي محكم بسته مي شوند اين ادوات بايد عاري از هرگونه مواد زايد باشد .
كنترل قالب ها :
قالب ها بايد تميز و عاري از مواد زايد بوده و در جاي خوبي به خوبي مهار و محكم باشند قالب ها بايد از مصالحي ساخته شود كه نماي تعيين شده را به بتن بدهد . همچنين قالب ها بايد به نحوي روغن كاري شود كه برداشتن آن ها به راحتي انجام شود .
بلافاصله قبل از بتن ريزي كليه مواد خارجي بايد از داخل محل هاي بتن ريزي خارج شده و سطوح مجاور خوب مرطوب گردند .
بتن ريزي :
قبل از شروع گيرش بايد بتن در محل مورد مصرف ريخته شده و از به هم خوردن و جابجا شدن بعدي آن جلوگيري شود بتن كه گرفتن آن شروع شده نبايد مصرف شود و بعد از بتن ريزي و عمليات مخلوط كردن براي تأمين يكنواختي مجاز نيست بنابراين روش بتن ريزي باعث جدا شدن ملات سيمان از دانه ها ، تشكيل خلل و خرج در بتن ، تراوش شيره بتن به سطح بالايي و يا ايجاد لرزش در قالب ها گردد قطعات و بست هايي كه براي تثبيت ميلگردها و يا قالب ها به كار مي روند بايد هنگاميكه ديگر به وجود آنها نيازي نيست برداشته شوند ولي اگر اين قطعات از جنس فلزي يا بتني باشد باقي ماندن آنها در بتن بلامانع است .
انتقال بتن به قالب و تخليه بتن :
بايد در اسرع وقت ( قبل از گيرش اوليه ) طوري تخليه صورت گيرد كه از جدا شدن ملات از دانه ها ،ضايع شدن اجزاي متشكله بتن و آلوده شدن بتن با مواد خارجي و افزايش اسلامپ بتن بيش از حد تعيين شده جلوگيري به عمل آيد . ريختن بتن به طور آزاد و عمودي از ارتفاع بيش از 2 متر مجاز نيست مگر در موارديكه دستگاه هاي تخليه بتن به وسايل لازم براي جلوگيري از جدا شدن دانه ها از يكديگر مجهز باشند . عمليات بتن ريزي بايد با چنان سرعتي انجام گيرد كه قبل از آغاز گيرش اوليه بتن قبلي مابقي بتن ريخته شود . يعني ظرفيت بتن ريزي بايد در حدي باشد كه باعث ايجاد اتصال ( سرد ) درز نشود . از طرف ديگر تخليه بتن نبايد با سرعت زياد انجام شود كه باعث جدا شدن دانه ها گردد همچنين سرعت بتن ريزي چنان باشد كه مجال كافي براي مرتعش نمودن بتن فراهم باشد به طور كلي بتن بايد در لايه هاي افقي با ضخامت يكنواخت ريخته شود . و قبل از ريختن لايه بعدي ،لايه قبلي به خوبي متراكم شده باشد . بتن بايد در جهت ورودي بتني كه قبلا ريخته شده تخليه شود . بتن ريزي در جهت مخالف ورود از بتن قبلي مجاز نيست .
