بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه یکی از مهم ترین عوامل آلوده کننده در ج هان به خصوص ایران مصرف انرژی فسیلی در فضاهای مسکونی مردم برای تهیه آب گرم مصرفی و گرمائی فضای زندگی است که با هجوم روز افزون انسان ها از روستاها به شهرها تعداد مصرف کنندگان سوخت های فسیلی که در واقع پایه های صنعت جهان منجمله ایران راشامل می شود افزوده می گردد. این روند رشد آلودگی از طریق ساختمان به علت بی توجهی طراحان و سازندگان به شرایط اقلیمی هر منطقه می باشد .
بیشتر دست اندرکاران ، فرم ظاهری معماری گذ شتگان را تقلید کرده و نام معماری سنتی روی آن میگذارند. در صورتی که فرم ظاهری معماری قدیم در اثر استفاده از مصالح ساختمانی منطقه ، کارایی مصالح از لحاظ ایستایی و مقاومت در برابر بارها و فشارهای وارده ساختمان ، مقابله در برابرگرما ، سرما و نزولات جوی شکل می گیرد البته فرهنگ منطقه نیز در فرم دهی هنر به عناصر ساختمانی مطمنا موثر میباشد .
حال اگر معماران و دست اندرکاران امروز کشور با شناختی علمی از مصالح جدیدی که در دسترسشان قرار دارد و باتوجه به شرایط اقلیمی و عملکردهایی که در اثر پیشرفت تکنولوژی و طریقه زندگی انسان در زمان دست یابی به الکترونیک و فضا بوجود آمده است و مطاقبت آن ها با یکدیگر عمل نمایند در واقع دانش و روند معماری سنتی را در بناهای جدید بکار گرفته اند . در این حال شکل ظاهری معماری نیز می تواند فرم های تازه ای که مطمئنا آن ها نیز از شرایط اقلیمی ، استاتیکی ، فیزیکی و فرهنگی تابعیت خواهند نمود به خود گیرد ، که پایه بر معماری سنتی منطقه ولی با بیانی تازه خواهند داشت که پایدارنیز نامیده می شود از این رو پژوهش حاضر سعی در انجام گسترش پایداری در طبیعت با استفاده از انرژی های طبیعی و غیرفسیلی که هیچ گونه صدمه ای به انسان و محیط پیرامون وی نداشته باشد را دارد که در این راستا ابتدا پرداختن به مفاهیم بوم شناسی و معماری پایدار ضروری میباشد.
کلید واژه: ساختمان ، نیروگاه ، توسعه ، شهر، برودت ، تابشی و تبخیری، بام ، زمین
مقدمه
درتمام طول تاریخ معماری و ساختمان سازی ، طراحان همواره درصدد پاسخگویی به شرایط آب و هوائی بوده اند . حتی در معماری به اصطلاح بدوی طراحی اقلیمی و نیز پایدار دارای بیان دقیق و استادانه ای بوده است ، بسیاری از تکنیک های طراحی اقلیمی و پایدار مانند عایق بندی یا ابنیه زیر زمینی میتواند هزینه سرمایش و گرمایش را تقلیل دهد تهویه طبیعی زمانی که با سایر تکنیک های برودتی مورد استفاده قرار گیرد به راحتی میتواند در ماه های تابستان باعث فراهم آمدن شرایط آسایش شود.
احتیاج به مخارج زیاد کولر گازی - جهت خنک کردن داخل بنا - ،اغلب به خاطر مکان غلط پنجره در بنا و یا عدم استفاده از سایه است که باعث تبدیل ساختمان به یک تنور داغ خورشیدی در تابستان می شود.حتی در ایامی که هوای بیرون دلپذیر است ، به واسطه بی اطلاعی طراح از مبانی و روش های طراحی اقلیمی ،هوای داخل ساختمان میتواند ناراحت کننده باشد.
روش های مختلفی برای رسیدن به آسایش انسان و صرفه جویی در مصرف انرژی وجود دارد.مطلب مهم جهت درک ارزش معماری هر عصر و هر منطقه ای ، دانستن چگونگی مطابقت ساختمان با اقلیم خاص آن منطقه است چگونه ساختمان از آفتاب ، نسیم و فضای سبز استفاده میبرد و چگونه معمار یک اقلیم آب و هوایی کوچک مب آفریند.همه اینها دلیل و نشانه ای از مهارت و اشراف طراح است. به طور کلی درک موضوع آسایش اقلیمی چندان دشوار نیست آسایش فیزیکی و کالبدی انسان در ساختمان حاصل توازن انرژی حرارتی بین ما و فضای اطراف ما است .
تبادل انرژی حرارتی بین انسان و سطوح و مواد ساختمانی به طریق ظاهرا پیچیده و متقابلی مبادله می گردد .تبادل حرارتی طبق چهار اصل فیزیک :هدایت ، جابه جایی ، تابش و تبخیر انجام میگیرد به عنوان مقدمه میتوان اشاره کرد که خورشید ، باد ، نزولات جوی و دمای حاصل از آن ها در هوا ، و به صورت ذخیره شده در زمین ، موجب ایجاد منابع انرژی طبیعی حرارتی و برودتی میشوند. پژوهش حاضر نیز توسعه طبیعی پایداری را باتوجه به شرح مفهوم پایداری و بوم شناختی با استفاده از انرژی های غیر فسیلی و منابع انرژی طبیعی در زمینه حرارت و برودت مورد بررسی قرار داده است براساس مفهوم بوم شناسی کامل یا نگاه همه جانبه به عوامل موثر بر طراحی و معماری موثر - طبیعی ، فرهنگی، فناوری - مورد بررسی قرار .
پایدار را می توان با سه عامل داددر این تقسیم بندی تصویر ذهنی محیط طبیعی از مطالعه عوامل طبیعی یک مکان،چرخه طبیعی موجودات زنده آن مکان و توازن میان آن عوامل قابل دریافت است.تصویر فرهنگی معماری پایدار از مطالعه فرهنگ های محلی،روح مکان و توازن میان عوامل فرهنگی حاصل میشود.همچنین تصویر فناوری از مطالعه فن آوری هایی در مقیاس جهانی،تاثیر عوامل محیط بیرونی،تحلیل اقتصادی و مدیریت بحران به دست می آید.
در این صورت معماری پایدار علاوه بر پاسخگویی به اهداف محدود همچون همساز شدن با محیط طبیعی و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر،از فرم ها و مصالح همساز با سیمای فرهنگی محیط و سنت ساخت رایج در هر مکان نیز بهره میگیرد و در عین حال با بومی ساختن از جدیدترین یافته های علمی در جهت پایدار ساختن معماری استفاده می نماید.در مفهوم طبیعی معماری پایدار نکته اصلی هماهنگی با طبیعت به جای اقدام بر خلاف شرایط طبیعی و پیشگیری از آلودگی های محیطی است مک هارگ.
از دیدگاه برنامه ریزی و طراحی محیط و منظر با مثال هایی از برنامه ریزی منطقه ای به شناسایی مکان هایی که از جهت کشاورزی ،جنگل کاری،اوقات فراغت و شهرسازی مناسب اند ، پرداخته است.در مقیاس معماری،طراحی با طبیعت شامل ضوابطی است که با تشخیص مواردی چون میزان تابش آفتاب ،وزش باد،درختان سایه دار وغیره،چگونگی شکل دهی به محیط طبیعی زندگی رامورد مطالعه قرار میدهد.
استفاده ازعناصر ساختمانی که بدون به کارگیری وسایل الکتریکی درتابستان سایه زیاد ودر زمستان سایه کم ایجاد می کنند و تنها در زمان های مناسب ساختمان را در سایه قرار میدهند،ساختمان را با طبیعت هماهنگ میسازد.به این ترتیب تصور طبیعی از پایداری که برگرفته از بوم شناسی کامل است ،کنترل بهترین تامین کننده نیاز های انسان است.حاصل این هماهنگی با طبیعت تامین سلامتی روحی و زیبایی طبیعی با محیط است.
سلامتی روحی و روانی از طریق تقلیل اضطراب و فشار عصبی و زیبایی طبیعی از طریق کاربرد مصالح و رنگ های هم ساز با طبیعت حاصل میشود .براساس این دیدگاه معماری ضمن فراهم آوردن سرپناه برای انسان به گونه ای شکل می گیرد که حداقل تاثیر منفی را بر طبیعت دارد و درآن نزدیکی با طبیعت،علاوه بر نیازهای فیزیکی ،سلامتی روحی و روانی انسان را تامین میکند. معیار فرهنگی مفهوم پایداری معماری بیانگر تعریفی از روح مکان است که معماری جزئی از آن است.
این تصویر بازتابی از دیدگاه مردم شناختی است که مردم را از جهت فرهنگی با مکان مرتبط می داند و به این باور اتکا دارد که توجه به فرهنگ محلی بهترین عامل پایدار ساختن معماری است . پایداری دراین معیار به معنای حفاظت از روح مکان و توجه داشتن به محدودیت ها وامکانات مورد نیاز آن است . پایداری یک بنا به پایداری مکان وساکنان آن وابسته است به ترتیبی که ساکنان با مکان زندگی و معماری آن در تعامل اند و ازآن انتظاراتی دارند که با ساکنان مکان های دیگر متفاوت است .
ماهیت نمادین و زیبایی شناختی معماری به دلیل پاسخگو بودن به فرهنگ بومی و روح مکان و استفاده از مصالح،رنگ و فرم های محلی و ارتباط معماری با محیط خود ، برتفاوت میان مکان ها مبتنی است.براساس نظر کریستوفرالکساندر در کتاب تئوری جدید طراحی شهری توسعه های جدید در محدوده شهرها باید ترمیم کننده ی مکان هایی باشند که از اقدامات نامناسب قبلی صدمه دیده اند ، با این نگرش ، ساختمان های جدید می توانند به گونه ای در تداوم با بناهای قبلی قرار گیرند که ضمن احترام به فرهنگ گذشته ،بیانگر معماری زمان خود باشند استیل .
برخی از کارهای حسن فتحی را نمونه هایی الهام گرفته از معماری گذشته و طراحی برای زندگی امروز می داند . در معیار فرهنگی مفهوم پایداری ، جنبه های فرهنگی از حس مکان و درک فرهنگ بومی و جنبه های اجتماعی از مشارکت مردم در شکل دهی به محیط زندگی حاصل میشود. هدف کلی این معیار تصور جامعه ای سالم و با هویت مکانی خاص است. معیارهای فناوری در معماری پایدار بر راه حل های ابتکاری پاسخ به مسائل اجتماعی،اقتصادی و محیطی مبتنی است.
در این مورد مفهوم پایداری معماری در توسعه ابزار فنی بهره گرفتن از امکاناتی است که در ظاهر ممکن است مسئله به نظر رسند و موفقیت آن در استفاده از علوم اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی برای تحلیل شرایط مختلف و تدوین طیفی از راه حل ها است. که در تحقیق حاضر بیشتر توجه به معیار طبیعی مد نظر می باشد.
اھمیت و ضرورت موضوع
کاهش مصرف انرژی در ساختمان ،درجه حرارت داخلی مناسب و میزان نور کافی و تقلیل هزینه های راهبری و نگه داری ساختمان از جمله مسائل توسعه ی پایداری است که پرداختن به آن ها به متخصصان رشته های مربوطه نیاز دارد.خردگرایی و کارایی در برنامه ریزی،استفاده از مواد و مصالح مناسب و سامانه های علمی کلید دست یافتن به راه حل ها هستند . بیان نمادین و زیباشناختی فنون در معماری از طریق استفاده از شیشه ، استیل ، پانل های پیش ساخته آلومینیومی در نما که ویژگی آن ها سبکی و عمر طولانی است ، قابل دست یافتن است.
ابزارهای فعال و غیرفعال خورشیدی صرفه جویی در مصرف انرژی از قبیل دیوارهای دوجداره خارجی ، شیشه های فیلتر شده سایبان های قابل تنظیم و باطری های ذخیره انرژی خورشیدی وکنترل خودکارو هوشمند نور،گرمایش و سرمایش ساختمان قابل دریافت است.این امکانات فنی از مقیاس خانه ای کوچک تا کارخانه ها یا ساختمان های اداری بزرگ قابل برنامه ریزی و اجرا هستند در دهه های گذشته با تاکید برهر سه گرایش و معیارتعریف معماری پایدار که همان - طبیعی ، فرهنگی،فناوری - می باشد و یا ترکیبی از هردو یا هر سه آن ها ساختمان های زیادی در کشورهای مختلف ساخته شده است.
بخش زیادی از معماری پایدار برای طراحی و اجرا ی ساختمان ها ، به معیار اول و حوزه اکولوژی طبیعی محدود شده است ، در این مطالعات چگونگی استفاده از انرژی ها فعال و غیر فعال طبیعی و چگونگی طراحی برای صرفه جویی در مصرف انرژی های غیر قابل تجدید مورد نظر پژوهشگران بوده است.به نظر میرسد در رشته ی معماری مبانی نظری نگرش به پایداری،میتواند ترکیبی از تفکر کمی و کیفی باشد که در آن تمامی عوامل موثر برنامه ریزی و طراحی معماری با یکپارچگی و توازن توجه شود.
اهمیت پرداختن به معماریپایداربا محیط طبیعی علاوه بر استفاده مستقیم طراحی معماری ، در کاربرد مفاهیم آن در تدوین ضوابط طراحی و مقررات ساختمانی نیز است. هرچند که " ضوابط راهنمای طراحی مفهوم نگر و مقررات ساختمانی، اجرانگرهستند هردو میتوانند از جنبه هایی از مطالعات معماری پایدار بهره برند .
