دانلود مقاله سهام و انواع آن در شرکت سهامی عام

بخشی از مقاله

سهام و انواع آن در شركت سهامي عام

شركت سهامي عام
تعريف: شركت سهامي عام شركتي است كه مؤسسين آن قسمتي از سرمايه شركت را از طريق فروش سهام به مردم تأمين مي‌كنند. (مادة4). به اين طريق كه مؤسسين قبلاً بيست درصد سرمايه را خودشان تعهد كرده و لااقل سي و پنج درصد مبلغ عهد شده را در حسابي به نام شركت در شرف تأسيس در يكي از بانكها سپرده و سپس اظهار نامه اي ضميمه شرح اساسنامه شركت و طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام، به مراجع ثبت شركتها تسليم مي‌نمايند.(ماده 16).
شركت سهامي عام كاملترين نوع شركت سهامي است و مسلم است براي انجام امور مهمه از قبيل استخراج معادن و تجارت با كشورهاي خارج و تأسيس كارخانجات و ايجاد سدها و بانكها تشكيل مي‌شود كه سرمايه فردي كفاف آنرا نمي‌دهد.

فكر تأسيس هر شركت ابتدا از ناحيه اشخاصي ايجاد مي‌شود كه به جهاتي بستگي به اين امر دارند؛ مانند اين كه امتياز استخراج معادن و با احداث خط آهن را به دست مي آورند، يا اين كه خبرگي يا مطالعات اقتصادي در امر بخصوصي دارند. مسلم است در اين صورت با عده اي كه همفكر بوده و يا سرمايه دار هستند مشورت و در صورت موافقت شروع به تأسيس شركت سهامي عام مي‌نمايند.

مؤسسين ـ قبل از هر كار اين اشخاص كه مؤسسين ناميده مي‌شوند بايد بيست درصد سرمايه را تعهد نمايند و سي و پنج درصد از مبلغ تعهد شده را نزد يكي از بانكها در حسابي به نام شركت در حال تأسيس به سپارند. مثلاً شركتي كه با سرمايه يكصد ميليون ريال تأسيس مي‌شود مؤسسين بايد اقلاً بيست ميليون ريال آنرا تعهد نموده و اقلاً هفت ميليون ريال كه سي و پنج درصد مورد تعهد است نقاً پرداخت و در حساب جديد كه به نام شركت سهامي‌در حال تأسيس مي‌باشد(با قيد اسم شركت) امانت به سپارند.
( هر گاه تمام با قسمتي از تعهد مؤسسين بصورت غير نقد (مانند امتياز يا ملك) باشد بايد عين ان يا اسناد مالكيت آنرا در همان بانكي كه براي پرداخت مبلغ نقدي حساب باز شده است توديع نمايند.

سپس اظهار نامه اي كه معمولاً چاپي و حاكي موادي است كه در قانون ذكر شده به ضميمه سرح اساسنامه و طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام كه به امضا كليه مؤسسين رسيده باشد منضم به گواهينامه بانك دائر به موجود بودن حساب سپرده و تليم مدارك مربوط به اورده هاي غير نقدي در صورتي كه تعهد مؤسسين بصورت غير نقد باشد، به مرجع ثبت شركتها تسليم نمايند. اين مدرك تماماً بايد به امضاء مؤسسين رسيده باشد.

مراجع ثبت شركتها در تهران، ادارة ثبت شركتها و در شهرستانها دائره ثبت شركتها و در نقاطي كه دائره ثبت شركتها نباشد اداره ثبت اسناد محل خواهد بود.
مرجع ثبت شركتها پس از مطالعه اظهار نامه و ضمائم آن و تطبيق مندرجات ان با قانون، اجازه انتشار اعلاميه پذيره نويسي را صادر خواهد نمود (ماده 10).
درباره اساسنامه شركت سهامي‌بعداً بحث خواهيم نمود، فعلاً موضوع پذيره نويسي تشريح مي‌شود.
پذيره نويسي ـ تعهده پرداخت سهام را كه از ناحيه اشخاص بعمل مي آيد، قانون پذيره نويسي ناميده است.

به موجب آگهي (كه اطلاح قانوني ان در اين مورد (اعلاميه) است) اشخاصي كه مايل به سرمايه گذاري در شركت سهامي عام هستند دعوت مي‌شوند تا با ملاحظه عملي كه شركت براي انجام ان تأسيس مي‌شود و سرمايه اي كه در نظر گرفته شده و با اطلاع از سوابق و شخصيت مؤسسين در خريد سهام شركت نمايند.
طرح اعلاميه مزبور بموجب ماده 9 قانون اصلاحي بايد شامل نكات زير باشد:
1ـ نام شركت
2ـ موضوع شركت

3ـ مركز اصلي شركت و شعب آن در صورتي كه تأسيس شعبه مورد نظر باشد
4ـ مدت شركت
5ـ هويت كامل اقامتگاه و شغل مؤسسين. در صورتي كه بعضي از آنها در امور مربوط به موضوع شركت تخصص با اطلاعاتي داشته باشند ذكر آن باختصار.
6ـ مبلغ سرمايه شركت و تعيين مقدار نقد و غير نقد آن به تفكيك و تعداد و نوع سهام، در مورد سرماي غير نقد (جنسي) تعيين مقدار و مشخصات و اوصاف و ارزش آن.
7ـ در صورتي كه مؤسسين مزايايي براي خود در نظر گرفته اند تعيين چگونگي و موجبات آن مزايا.

8ـ تعيين مقداري از سرمايه كه مؤسسين تعهد كرده و مبلغي كه پرداخت كرده اند.
9ـ ذكر هزينه هاوي كه مؤسسين تا آن موقع جهت تدارك مقدمات تشكيل شركت پرداخت كرده اند و برآورده هزينه هاي لازم تا شروع فعاليت شركت.
10ـ در صورتي كه انجام موضوع شركت قانوناً مستلزم موافقت مراجع خاصي باشد ذكر مشخصات اجازه نامه يا موافقت اصولي آن مرجع.
11ـ ذكر حداقل سهامي‌كه هنگان پذيره نويسي بايد توسط پذيره نويس تعهد شود و تعيين مبلغي كه از آن بايد مقارن پذيره نويسي پرداخت گردد.
12ـ ذكر شماره و مسخصات حساب بانكي كه مبلغ نقدي سهام مورد تعهد بايد به آن حساب پرداخت شود و تعيين مهلتي كه اشخا ذيعلاقه مي‌توانند براي پذيره نويسي و پرداخت مبلغ نقدي به بانك مراجع كنند.

13ـ تصريح به اين كه اظهار نامخ مؤسسين بانضمام طرح اساسنامه براي مراجعه علاقمندان به مرجع ثبت شركتها تسليم شده است.
14ـ ذكرنام روزنامه كثير الانتشاري كه هرگونه دعوت و اطلاعيه بعدي تا تشكيل مجمع عمومي مؤسس منحصراً در آن منتشر خواهد شد.
15ـ چگونگي تخصيص سهام به پذيره نويسان.
اعلاميه پذيره نويسي كه حاكي از موارد پانزده گانة فوق است توسط مؤسسين بعد از تصويب مرجع ثبت شركتها در جرايد، آگهي گرديده و نيز در بانكي كه تعهد سهام نزد آن صورت مي‌گيرد و در معرض ديد علاقمندان قرار خواهد گرفت(ماده 11).

در مدتي كه براي پذيره نويسي در اعلاميه معين شده، اشخاصي كه مايل به خريد سهام شركت باشند به بانك مراجعه و تعهد سهام را كه در آن مواد مهمه شركت از قبيل نام ـ موضوع شركت ـ سرمايه ـ نشاني كامل پذيره نويسي ـ عداد سهام مورد خريداري و شماره ثبت شركتها در ان نوشته شده است امضاء و مبلغي كه اقلاً سي و پنج درصد تعهد است نقداً به بانك پرداخت و رسيد دريافت مي‌دارند. در ورقة تعهد صراحتاً بايد قيد نمود كه پذيره نويس چه مبلغ تعهد نموده و چه مبلغ نقداً پرداخته است. اين ورقه بايد نسخه اول نزد بانك نگهداري و نسخه دوم با قيد رسيد وجه و مهر و امضاء بانك به پذيره نويس تسليم شود.

بايد توجه داشت كه امضاء ورقه تعهد سهم به خودي خود مستلزم قبول اساسنامه شركت و تصميمات مجامع عمومي صاحبان سهام مي‌باشد و اين معني صراحتاً در ماده 15 اصلاحي تذك داده شده است.
بنابراين كسي كه تعهد خريد سهمي را نمود و سي و پنج درصد آنرا پرداخت نمي‌تواند بدون تصويب مجمع عمومي از شركت خارج شود و يا شرطي به خلاف آنچه در اساسنامه ذكر شده به نمايد.

مجمع عمومي مؤسس ـ پس از گذشتن مهلتي كه براي پذيره نويسي معين شده است و يا در صورتي مدت پذيره نويسي تمديد شده باسد بعد از انقضاي مدت تمديد شده، مؤسسين حداكثر تا يكماه به تعهدات پذيره نويسان رسيدگي و پس از اجراز اين كه تمام سرمايه شركت صحيحاً تعهد گرديده و اقلاً سي و پنج درصد آن پرداخت شده است تعداد سهام هر يك از تعهد كنندگان را تعيين و اعلاك نموده و مجمع عمومي مؤسسين را دعوت مي‌نمايند.

دعوت مجمع عمومي مؤسسين به اين طريق خواهد بود كه تاريخ تشكيل مجمه در روزنامه اي كه در اعلاميه پذيره نويسي معلوم شده آگهي و علاوه بر آن به موجب دعوتنامه جداگانه كليه تعهدكنندگان سهام براي روز و ساعت معين دعوت و معمولاً دستورمجمع ـ عمومي مؤسسين هم در ان قيد مي‌شود.
مجمع عمومي مؤسس در تاريخ و محل معين تشكيل و نسبت بموارد ذيل رسيدگي مي‌نمايد:

1ـ به كلية اوراق تعهد سهام و پذيره نويسي ها رسيدگي مي‌نمايند.
2ـ اطمينان پيدا مي‌كند كه اقلاً سي و پنج دصد تعهدات پذيره نويسان پرداخت شده. در صورتي كه اساسنامه با اعلاميه پذيره نويسي بيش از سي و پنج درصد را تعيين نموده باشد، ان مبلغ بايد پرداخت شده باشد.
3ـ اساسنامه شركت بايد تصويب شود و اگر پيشنهادي براي تغيير اساسنامه در حدود مقررات قانون باشد بايد رسيدگي گردد.
4ـ اولين مديران شركت و همچنين بازرس يا بازرسان شركت را انتخاب مي‌نمايد. مسلم است كه مديران و بازرسان بايد قبولي خود را كتباً اعلام دارند.
5ـ روزنامه كثير الانتشاري را كه هر گونه دعوت و اطلاعيه اي براي صاحبان سهام تا تشكيل مجمع عمومي ساليانه در آن درج خواهد شد تعيين نمايد كه اگهي دعوت در ان منتشر شود.(ماده 17)

( بايد توجه داشت كه به موجب ماده واحده مصوب 29 بهمن 1353( هر گونه دعوت و اطلاعيه براي صاحيان سهام تا تشكيل مجمع عمومي سالانه بايد در دو روزنامه كثير الانتشار منتشر شود، يكي از اين دو روزنامه بوسيله مجمع عمومي مؤسس و روزنامه ديگر از طرف وزارت اطلاعات و جهانگردي تعيين مي‌شود.)
پس از تصويب مجمع عمومي، شركت تشكيل شده محسوب مي‌شود.
دو مطلب را دراينجا بايد در نظر گرفت:

1ـ استفاده از وجوه تأديه شده به نام شركت سهامي‌در شرف تأسيس ممكن نيست مگر پس از به ثبت رسيدن شركت و يا اين كه شش ماه از تاريخ تسليم اظهار نامه گذشته باشد و معذلك هنوز به ثبت نرسيده باشد كه در اين صورت با اخذ تصديق از مرجع ثبت شركتها وجوه پرداختي طبق مقررات مسترد مي‌شود.
2ـ مؤسسين شركت نسبت به كليه اعمال و اقداماتي كه بمنظور تأسيس و به ثبت رسانيدن شركت انجام مي‌دهند مسئوليت تضامني دارند.
ثبت شركت سهامي عام ـ اساسنامه اي كه به تصويب مجمه مؤسس رسيده به ضميمه صورتجلسه مجمع و اعلاميه قبولي مديران و بازرسان جهت ثبت شركتها به مرجع ثبت شركتها تسليم خواهد شد.

هر گاه تا ششماه از تاريخ مراجعه قبلي مؤسسين به مرجع ثبت شركت كه طرح اساسنامه و اعلاميه پذيره نويسي را به مرجع مزبور تسليم نموده اند، شركت سهامي عام با تشريفاتي كه ذكر شد به ثبت نرسد، با در خواست هر يك از مؤسسين يا پذيره نويسان، موجع ثبت شركتها كه اظهار نامه (قبلي) بآن تسليم شده است گواهينامه اي حاكي از عدم ثبت شركت صادر و به بانكي كه تعهد سهام و تأديه وجوه در آن به عمل آمده است ارسال مي‌دارد تا مؤسسين و پذيره نويسان به بانك مراجعه و تعهد نامه و وجوه پرداختي خود را مسترد دارند. در اين صورت هر گونه هزينه اي كه براي تأسيس شركت پرداخت يا تعهد شده باشد به عهدة مؤسسين خواهد بود (مادة 18) . بنابراين پذيره نويساني كه در اثر اعلاميه وجهي پرداخته اند بدون هيچ پول خود را دريافت خواهند داشت.

سهام و اوراق قرضه
1ـ سهام
الف ـ تعريف
مادة 24 (ل.ا.ق.ت ) سهم را چنين تعريف مي‌نمايد: ( سهم قسمتي است از سرمايه شركت سهامي‌كه مشخص ميزان مشاركتي و تعهدات و منافع صاحب ان در شركت سهامي مي‌باشد. ورقة سهم سند قابل معامله اي است كه نماينده تعداد سهامي ات كه صاحب آن در شركت سهامي‌دارد.)
تبصرة 1 ماده مذكور مي‌گويد: ( سهم ممكن است با نام و يا بي نام باشد. ) و تبرصرة 2 اضافه مي‌نمايد: ( در صورتي كه براي بعضي از سهام شركت با رعايت مقررات اين قانون مزاياي قائل شوند اين گونه سهام، سهام ممتاز ناميده مي‌شود.)

از ماده مذكور مفاهيم زير استنباط مي‌شود:
اوف ـ سهم معرف قسمتي از سرمايه شركت سهامي است. اين حصه ممكن است آورده نقدي و يا اورده غير نقدي باشد. در صورتي كه آورده نقدي صاحب آن با پرداخت پول نقد، پذيره نويسي نموده است، و در دوم مقنن تشريفات پول نقد ، پذيره نويسي نموده است، و در دوم مقنن تشريفات خاصي براي آورده هاي غير نقدي پيش بيني كرده و اين تشريفات در مرحلة اول براي حمايت از پذيرة نويسان اورده هاي مي‌باشد. و در مرحلة دوم طلبكاران شركت را در مورد سرماية واقعي شركت اطمينان مي‌بخشد.

مجموع ارزش اسمي سهام، سرمايه شركت را تشكيل مي‌دهد و پس از انحلال شركت هر سهامدار حق دارد مبلغ اسمي سهام خود را ( در صورتي كه مستهلك نشده باشد) دريافت نمايد در اينجا اختلاف سهم سرمايه اي با سهم انتفاعي يا مؤسس مشخص مي‌گردد زيرا سهم انتفاعي جزء سرمايه شركت نبوده و صاحب آن حق مطالبة مبلغ اسمي را پس از انحلال شركت ندارد و فقط به دارنده اش منافعي از سود شركت، كه معمولاً كمتر از سود متعلقه به سهم سرمايه اي است، تعلق مي‌گيرد.

دوم – سهام يك شركت حقوق مساوي به دارندگان آن تفويض مي‌نمايد اصولاً همه سهامداران در شركت سهامي از تساوي حقوق بر خوردارند و اين حقوق شامل مشاركت ، تعهدات و منافع ساحب سهم در شركت سهامي مي‌باشد و براي استفاده از اين حقوق دارنده سهم مكلف است مبلغ اسمي سهامي ا كه پذيره نويس نموده در مهلت قانوني پرداخت نمايد وبرابر ماده 34 (ل.ا.ق.ت) حتي در موقع انتقال سهم در صورتي كه قسمتي از مبلغ اسمي پرداخت نشده باشد منتقل اليه و به قائم مقامي‌ناقل عهده دار تأديه آن خواهد بود.
از طرف ديگر تبصره 2 ماده 24 (ل.ا.ق.ت) به شركت اختيار مي‌دهد كه بتوانند سهام ممتاز صادر نمايند.

چنين سهامي ممكن است در بدو تأسيس و يا در طول حيات شركت ( به خصوص به هنگان افزايش سرمايه) ايجاد شود.
سهام ممتاز امتيازاتي نسبت به سهام عادي به دارندگانش اعطا مينمايد.
سوم ـ سهم ممكن است با نام و يا بي نام باشد(تبصره 1 ماده 24، ل.ا.ق.ت.) شركت مي‌تواند سرمايه خود را به سهم با نام ، يا بي نام و يا به هر دو نوع (تعدادي با نام و تعداد ديگر بي نام) تقسيم نمايد.
سهم با نام سهمي است كه به شخص معيني تعلق داشته و به موجب آن شخص مزبور داراي حقوق و تعهداتي مي‌شود. حقوق وابسته به سهام عبارتند از: حق حضور در مجامع عمومي‌شركت، حق راي، حق استفاده از سود ساليانه و ذخائر قابل تقسيم، حق اولويت در نقل و انتقال سهام، حق اقامه دعوي عليه شركت تحت شرايطي و بالاخره حق استفاده از دارائي شركت پس از ختم تصفيه شركت و غيره. اما در سهم بي نام، نام صاحب سهم در روي آن درج نمي‌شود ولي متصرف ورقة سهم بي نام مالك حقوق وابستة به آن مي‌باشد.
در هر حال به طوري كه گفته شد سهم مال منقولي است كه به اعتبار آن نمي‌توان سهامدار را مالك مشاع در اجراي دارائي شركت دانست و نيز نمي‌توان ادعا نمود چون در تراز نامه تنظيمي‌شخص حقوقي، شركت بدهكار سرمايه مي‌شود سهامدار طلبكار محسوب مي‌گردد بلكه ميتوان گفت كه سهامدار داراي حقوق يا تعهداتي است كه وابسته به سهم بوده، و ورقة سهام ايجاد شده وسيله شركت معرف اين حقوق و يا تعهدات مي‌باشد.

ب ـ انواع سهام
اول ـ سهم با نام:
سهمي است كه دال بر مالكيت شخص معيني بوده، نام و مشخصات صاحب سهم درورقه سهم و در دفتر ثبت سهام شركت درج مي‌گردد و در موارد زير صدور سهام با نام الزامي است:
ـ مادام كه تمام مبلغ اسمي هر سهم پرداخت نشده باشد صدور ورقة سهم بي نام يا گواهي نامه موقت بي نام ممنوع است به تعهد كننده اين قبيل سهام گواهينامة موقف با نام داده مي‌شود .(ماده 30، ل.ا.ق.ت.)
ـ سهامي‌كه مديران شركت براي تضمين خسارات احتمالي در صندوق شركت به عنوان وثيقه مي سپارند بايد سهام با نام بوده و تا خاتمة مفاصا حساب دورة تصدي مديران غير قابل انتقال باشد.(ماده 114،ل.ا.ق.ت.)
ـ‌ سهام محجورين و صغار به منظور حمايت از حقوق آن اصولاً بايد به نام صادر گردد.

به دستور ماده 40 (ل.ا.ق.ت.) (انتقال سهام با نام بايد در دفتر ثبت سهام به ثبت برسد و انتقال دهنده يا وكيل يا نمايندة قانوني او بايد انتقال را در دفتر مزبور امضاء كند…)
ملاحظه مي‌شود كه سهام با نام و هر گونه نقل و انتقال آنها بايد در دفتر ثبت سهام شركت به ثبت برسد والاّ فاقد اعتبار قانوني براي شركت و اشخاص ثالث خواهد بود.
قسمت دوم ماده مزبور مي‌گويد: ( در موردي كه تمامي مبلغ اسمي سهم پرداخت نشده است نشاني كامل نتقال گيرنده نيز در دفتر ثبت سهام شركت قيد و به امضاي انتقال گيرنده يا وكيل يا نماينده قانوني او رسيده، و از نظر اجراي تعهدات ناشي از نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود.

هر گونه تغيير اقامتگاه نيز بايد به همان ترتيب به ثبت رشيده و امضاء شود. هر انتقالي كه بدون رعايت شرايط فوق به عمل آيد از نظرشركت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است.)
بدين ترتيب قانونگذار منتقل اليه را به قائم مقامي‌ناقل عهده دار تأديه قسمتي از مبلغ اسمي‌يهم با نام كه پرداخت نشده نموده، و هر گونه نقل و انتقال را بدون رعايت شرايط مندرج در ماه فوق الذكر باطل اعلام مي‌دارد. حق تمتع و حق امضاي سهم با نام فقط متعلق به صاحب سهم يا وكيل ئ يا نماينده قانوني او مي‌باشد. و اشخاص اخير الذكر مي‌توانند در مجامع عمومي‌شركت حاضر و راي خود را در مورد دستور جلسه اعلام و نيز از سود ساليانه شركت به نسبت حصة خود دريافت نمايند.
در مورد سهولت در دريافت سود ساليانه، شركت سهامي مي‌تواند كوپنهاي بي نام به ضميمه سهام با نام ايجاد نمايد تا كسي با ارائه كوپن مربوط منافع متعلقة را دريافت كند.

دوم ـ سهم بي نام:
نام دارنده در آن درج نمي‌شود برابر ماده 39 (ل.ا.ق.ت.) به صورت سند در وجه حامل تنيم و دارنده آن مالك شناخته مي‌شود مگر انكه خلاف آن ثابت گردد. سهم بي نام به سهولت قابل نقل و انتقال بوده و انتقال مالكيت با قبض و اقباض تحقق مي‌يابد.
ماده 320 قنون تجارب مصوب 1311 درباره اسناد در وجه حامل مي‌گويد: ( دارنده هر سند در وجه حامل مالك و براي مطالعه وجه آن محق محسوب مي‌شود مگر در صورت ثبوت خلاف. معذلك اگر مقالات صلاحيتدار قضائي يا پليس تأديه وجه آن سند را منع كند تأديه وجه به حامل، مديون را نسبت به شخص ثالثي كه ممكن است سند متعلق به او باشد، بري نخواهد كرد.)