بخشی از مقاله
ماشينهاي صفحه تراش
ساختمان، انواع، طريقه تنظيم و عمليات مختلف
ماشين صفحه تراش يكي از ماشينهائي است كه آنرا جزء ماشينهاي ابزار مي‌نامند. اين نوع ماشين برخلاف ماشين تراش داراي حركت اصلي رفت و برگشت خطي است. با حركت رفت و برگشت متوالي كه رنده را حمل مي كند قطعه كار تراشيده مي شود. در ماشينهاي ابزار مشابه مثل ماشين صفحه تراش دروازه اي اختلاف آنها در حركت ابزار مي باشد. زيرا حركت ابزار در ماشين صفحه تراش معمولي فقط طولي و در ماشين صفحه تراش دروازه اي حركت ابزار عمودي و يا عرضي است. در ماشين صفحه تراش معمولي قطعه كار را كه روي
ميز ماشين مي بندند داراي حركت عرضي است كه دراين صورت بار برداشته شده بازنده بوسيله حركت عرضي ميز ماشين انجام مي گيرد . بطور كلي عمل برش در ماشينهاي صفحه تراش معمولي و دروازه اي يكسان است. بنابارين اصول و قوانيني كه در صفحات آينده خواهد آمد براي هر دو نوع ماشين فوق در زمان برگشت قلم قدري از روي كاربسمت بالا حركت كرده در اين حالت با سطح كار فاصله خواهد داشت.
انواع ماشينهاي صفحه تراش
معمولاً براي تراش كارها از نظر فرم و اندازه ماشينهاي صفحه تراش را بانواع مختلف بشرح زير مي سازند:
1- ماشين صفحه تراش معمولي (كورس كوتاه)
2- ماشين صفحه تراش دروازه اي (كورس بلند)
3- ماشين صفحه تراش عمودي (كله زني)
ماشين صفحه تراش معمولي (كورس كوتاه)
امورزه در ساخت كارهاي فلزي كه مورد نياز صنايع است صفحه تراش يكي از ماشينهاي مفيدي مي باشد كه براي انواع مختلف كارها با سرعت هاي متفاوت و قابل تنظيم پيشنهاد و ساخته شده است.
ماشينهاي صفحه تراش را در كارگاههاي ابزار سازي و قالبسازي و كارگاههاي تعميراتي كارخانجات مختلف و نيز در كارهاي كوچك بكار مي‌برند. كارهائيكه با اين ماشين مي توان انجام داد با ساير ماشينها تقريباً غيرعملي و يا مقرون به صرفه نيست.
ماشين صفحه تراش كه در شكل شماره 1 نشان داده شده ماشيني است كه براي براده برداري از روز سطوح مسطح با حركت متوالي رفت و برگشت بكار مي برند . اين نوع ماشين با حركت كشاب در صفحه افقي بطور معمولي بسيار زياد مورداستفاده قرار مي گيرد.
اجزاء مختلف ماشين صفحه تراش
قسمتهاي عمده ماشين صفحه تراش معمولي قطعاتي هستند كه از سوار نمودن آنها روي يكديگر تشكيل ماشين صفحه تراش را مي دهند.
وظايف اصلي و موارد استفاده ماشين صفحه تراش عمودي (كله زن) كه يكي از انواع ماشينهاي صفحه تراش مي باشد بعداً مورد بحث قرار مي گيرد.
پايه ماشين صفحه تراش
پايه ماشين صفحه تراش كه جنس آن از چدن و بصورت مكعب مستطيل است بطور مستقيم روي كف كارگاه و يا روي فنداسيون سيماني كه بستگي به نوع ماشين دارد قرار مي گيرد و در بعضي از موارد كه ماشين كوچك است آنرا روي ميز قرار مي دهند. كه معمولاً اين نوع ماشين را ماشين صفحه تراش روميزي نامگذاري نموده‌اند.
سطح روي پايه بطور دقيق و صحيحي تراشيده شده كه بتوان ساير اجزاء ماشين را روي آن سوار كرد.
دور پايه داراي لبه برآمده اي است كه براي نگهداري روغنهاي اضافي كه ممكن است از ساير قسمتها ريزش كند در نظر گرفته شده است. روغنهاي اضافي در ضمن عمليات براده برداري مي چكند. شكل2
بدنه (ستون)
بدنه يا قاب صفحه تراش روي پايه قرار ميگيرد كه جنس آن از چدن و بصورت توخالي مانند يك جعبه ريخته شده است كه از طرف بالا و پائين باز مي باشد. دستگاه مكانيزم انتقال حركت كه كشاب را بحركت در مي آورد در داخل آن قرار دارد و نيز دستگاه خود كار با در يك طرف آن سوار شده است.
روي بدنه در دو طرف آن شيارهاي دم چلچله اي براي هدايت و راهنمائي فرمهاي دم چلچله اي كه روي كشاب قرار گرفته ايجاد شده است شكل شماره (3)
در قسمت جلو ستون دو سطح عمودي با فرمهاي دم چلچله اي و در بعضي از ماشينها فرم مكعب مستطيل شكل بطور دقيق تراشيده و سنگ زده شده است كه براي هدات ميز ماشين در جهت بالا و پائين مي‌باشد.
ريل عرضي
ريل عرضي ميز ماشين مطابق شكل (4) كه در جلو ستون سرتاسر آن قرار گرفته از جنس چدن ريخته و بصورت فرم دم چلچله اي يا فرم راست گوشه تراشيده و بطور دقيق سنگ زده شده اند. اين قسمت براي حركت دادن ميز ماشين بصورت افقي بسمت چپ و راست استفاده ميشود. اين قسمت كه ميز با آن درگير است كلاً بوسيله پيچ و مهره كه بصورت عمودي قرار گرفته‌اند ميز را بسمت بالا يا پائين حركت مي‌دهند.ضمناً پيچ بار عرضي را پيچ هدايت مي نامند كه بطور افقي در وسط ريل عرضي قرار گرفته است. پيچ حركت عرضي حركت زين را كه ميز روي آن سوار است كنترل مي نمايد.
زين ماشين كه بصورت سطح صافي و نسبتاً نازك از جنس چدن ريخته و تراشكاري و سنگ زده شده است. شكل شماره 4 و 5 يك طرف آن روي ريل قرار گرفته و طرف ديگر آن ميز سوار شده است. اين قسمت بوسيله مهره ايكه روي پيچ ريل مي باشد در عرض ماشين حركت مي نمايد . در دو طرف زين كه روي ريل قرار گرفته براي جلوگيري از ورود كثافات داخل زين و ريل 4 عدد كاسه نمد قرار داده‌اند كه با حرف b نشان داده شده است.
ميز ماشين و پايه محكم كننده آن
ميز اين نوع ماشينها از چدن بصورت توخالي ريخته و بصورت مكعب مستطيل شكل مطابق شكل 2 و 7 بالا وپائين آن آزاد است . پيشاني ميز به سطح پايه بوسيله پيچ و مهره محكم مي شود. يك طرف ميز در بيشتر از ماشينهاي صفحه تراش بصورت قائم نسبت به سطح ميز كاملا تراشيده شده و در بعضي ديگر از ماشينها دو طرف ميز نسبت بسطح آن بصورت زاويه قائمه ساخته شده اند. همانطور كه در شكل 2 و 7 ملاحظه ميگردد دو طرف ميز داراي شيارهاي t شكل براي بستن بعضي از كارها كه امكان بستن آن روي ميز نيست مي باشد . البته بايد تذكر داد كه علاوه بر بستن مستقيم كار روي ميز در دو طرف آن مي توان گيره روميزي و با قالبهاي راهنما و يا صفحه گونيا را قرار داد و سپس كار را در آن وسائل جا داده و محكم نمود. براي بستن كارها و يا وسايل نگهدارنده كار از پيچ و مهره و نيز روبنده استفاده مي گردد. پايه ميز مطابق شكل 8 داراي شيارهاي عمودي در طول آن بوده كه محل قرار گرفتن پيچ جهت محكم نمودن آن مي باشد. كف پايه نيز كاملاً دقيق تراشيده شده كه مي تواند بطور صحيح روي سطح پايه قرار گيرد.
همانطور كه قبلاً بيان شد دو نوع ميز براي ماشينهاي صفحه تراش ساخته شده است كه عبارتند از ميز استاندارد شده كه قادر است حركت عمودي و افقي را كه قبلاً توضيح داده شد انجام دهد. علاوه بر آنها نوع ديگري ميز براي ماشين صفحه تراش ساخته اند كه آنرا بنام ميزگردان (يونيورسال) مي نامند كه در شكل 9 مشاهده مي شود اين ميز مي تواند بر روي ميز معمولي و يا مستقيم بجاي ميز معمولي بسته شود. اين ميز علاوه بر حركت دوراني خواهد بود كه حركت چرخشي آن بموازات حركت كشاب (رنده) صورت ميگيرد. از اين ميز ميتوان براي تراشيدن صفحاتيكه داراي زاويه ميباشند استفاده كرد.
كشاب
يكي ديگر از قسمتهاي مهم اين ماشين كشاب است شكل 2و 10 كه داراي رفت و برگشت بسمت جلو و عقب بصورت خط افقي روي ستون مي باشد. رنده بوسيله اين قسمت حركت نموده و عمل برش صورت مي گردد. كشاب در روي سرستون با دقت زياد داراي حركت لغزشي است زيرا كه شيارها و برآمدگي هاي دم چلچله اي بطور دقيق طراحي و تراشيده و سنگ زده شده است. محل مناسب قرار گرفتن كشاب روي سرستون بوسيله محور f كه با دسته مخصوص بخود ميچرخد تنظيم مي گردد . همانطور كه در شكل 11 مشاهده مي
شود با چرخش محور F جفت چرخ دنده مخروطي كه روي دو محور عمود بر هم قرار گرفته‌اند حركت از محور F به پيچ C كه چرخ دنده مخروطي روي آن سوار است منتقل مي گردد. با حركت پيچ مهره را كه روي آن قرار دارد و قطعه برنجي كه بين A از داخل آن خارج شده منتقل مي كند با جابجا شدن قطعه برنجي يعني دور شدن از مركز چرخ دنده حركت لنگي بوجود آمده كه اين حركت لنگي تبديل به حركت خطي مي شود.
از طرفي ديگر حركت دادن كشاب ماشين بر منباي مكانيزم ديگري پايه ريزي شده است كه اين مكانيزم بوسيله هيدروليك صورت ميگيرد كه بعداً درباره آن توضيح داده خواهد شد.
اهرم لنگ (اهرم نوساني)
اين قسمت داراي شيار مي باشد كه قطعه برنجي با فولادي در داخل آن حركت خطي انجام مي دهند كه سر اهرم داراي سوراخي است كه بوسيله محور A در قسمت پائين بدنه ماشين لولا شده است و سر ديگر اهرم (بازو) بوسيله بازوي كمكي B به قفل كشاب ضربه اي C متصل مي باشد. بازوي كمكي وسيله اي براي خنثي كردن اختلاف فاصله اي است كه در اثر نوسان اهرم پائين قفل كشاب و سراهرم لنگ ايجاد مي شود مي باشد ولي در بعضي از ماشينها سر اهرم لنگ مستقيماً داخل محفظه اي كه در انتهاي مهره پيچ كشاب است قرار ميگيرد.
چون حركت نوساني رفت و برگشت اهرم لنگ را نمي توان مستقيماً از حركت گردش موتور و چرخ تسمه ها گرفت لذادر عمل اين تغيير نوع حركت را مي توان بوسائل مختلف ايجاد كرد. كه يكي از اين وسائل چرخ لنگ است، كه مشخص كننده اين نوع ماشين از ساير ماشينها است. حركت الكتروموتور توسط جعبه دنده بزرگ شكاف زبانه داري مستقر شده كه با چرخش پيچ داخل آن بوسيله دسته مخصوص مهره‌ايكه به محور E وصل است محور و قطعه برنجي D را بمركز چرخ دنده دور و يا نزديك كرده و چون قطعه مكعب شكل D در راهنماي اهرم شكاف
دار حركت مي كند در اثر حركت دوران چرخ دنده بزرگ سر آزاد اهرم لنگ كه سر ديگر آن در پائين بدنه لولا شده بحركت آمده و بجلو و عقب حركت مي نمايد و همان حركت توسط اهرم لنگ بكشاب ماشين داده ميشود. مسلم است كه هر چه قدر قطعه مكعب شكل D از مركز دور شود طول كورس (طول حركت كشاب) ايجاد شده بيشتر خواهد شد. بطور كلي قطعه مكعب شكل فقط براي ايجاد سطح اتكاء بيشتر بوده و با اين وسيله سائيدگي سريع بين را تقريباً از بين مي برد . وقتيكه چرخ دنده بزرگ بگردش در مي آيد بين لنگ شروع بحركت دايره اي در حول مركز چرخ دنده داشته و هم زمان با آن مكعب D شروع بحركت بالا و پائين در امتداد شيار اهرم لنگ خواهد كرد و اين عمل باعث خواهد شد تا اهرم لنگ در يك قسمت از حركت دوراني بين بطرف جلو بصورت خطي و در قسمت ديگر عقب حركت نوساني داشته باشد.
حركت بار يا دستگاه تنظيم بار
در ماشين صفحه تراش جهت ايجاد براده بايستي قطعه كار نسبت به لبه برش رنده بطرف چپ يا راست حركت كند تا سبببرداشتبراده توس رنده شود. كه در تراش صفحات بطور افقي قطعه كار كه روي ميزماشين بسته شده با ميز ماشين آهسته بسمت رنده حركت كرده و در تراش قطعات بصورت عمودي بايستي رنده كه روي دستگاه رنده گير بسته شده توسط دسته تنظيم بار عمودي بطرف قطعه كار حركت داد كه اين عمل قبل از هر كورس بكار يعني در زمان برگشت قلم انجام مي گيرد ولي چنانچه عمل بار دادن چه در حالت عمودي و چه در حالت افقي با دست صورت گيرد در نتيجه حركت نامرتب و نامنظم اهرم بار سطح قطعه كار نامرتب خواهد شد و اگر بار اجباري يا باصطلاح خودكار صورت گيرد ديگر اين عمل صورت
نخواهد گرفت و در نتيجه سطح كار صاف و پرداخت ميگردد كه البته اين عمل بستگي به نوك رنده خواهد داشت. بطور كلي ساختمان تنظيم بار در ماشينهاي مختلف متغير بوده و در اكثر ماشينها دستگاه تنظيم بار فقط جهت خودكار نمودن بار عرضي (حركت جنبي ميز) ساخته شده و در برخي ديگر از ماشينها از اين دستگاه براي بحركت درآوردن ميز در هر دو جهت افقي و عمود استفاده مي شود.
دستگاه تنظيم بار
دستگاه تنظيم بار تشكيل شده است از چرخ لنگي با شكاف T شكل كه بوسيله محور چرخ دنده بزرگ بگردش در مي آيد. در داخل شكاف اين رخ دنده ميليه اي قابل حركت است و در هر نقطه اي قابل تنظيم مي‌باشد از طرفي ديگرپيچ ميز حركت عرضي بار در قسمت دو سر در داخل ريل عرضي ياطاقان بندي شده است و امكان حركت آن بطرفين ممكن نمي باشد در روي اين پيچ مهره اي قرار گرفته كه بميز ماشين محكم شده و هنگاميكه پيچ ميز ماشين بوسيله دستگاه خودكار حركت كند مهره ميز ماشين را همراه خود بطرفين خواهد كشاند در يك طرف اين پيچ استوانه اي كه داراي شيارها و دندانه هائي مي باشد كه در آن شيارها دندانه موشكي (خار) قرار ميگيرد. ميله ايكه در شيار چرخ لنگ دار حركت مي كندتوسط ميل
رابطي بموشك (خار متحرك) وصل شده واين ميل رابط زمانيكه بطرف جلو حركت ميكند بوسيله موشك چرخ دنده روي پيچ و يك يا چند دندانه بحركت درمي‌آورد كه نتيجتاً اين حركت به پيچ ميز ماشين منتقل ميگردد، زمانيكه چرخ لنگ (1) حركت خود را ادامه دهد ميل رابط (2) دوباره بعقب برميگردد و موشك چنانچه گام بر حسب اينچ يعني 5/1 اينچ باشدرابطه فوق بصورت زير نوشته مي شود.
از طرفي ديگر در ماشينهاي صفحه تراش ضامن تنظيم بار موشك بصورتهاي مختلف ساخته شده كه در زير مشاهده خواهيد كرد.در دو نوع نشان داده شده نوع اول بصورت موشكي و نوع دوم بطريق ضامن دار مي باشد.
خارلنگ) كه يكطرف آن قدري مايل و طرف ديگر آن كاملا مستقيم مي باشد ميله رابط موشك از داخل شيار بالا آمده و در اثر برگشت ميله موشك با فشار فنر كه در پشت آن است مجدداً در داخل شيار ديگري وارد ميشود در اينحالت استوانه شياردار يك دندانه حركت دوراني كرده كه با حركت آن پيچ ميز عرضي داراي گردش بوده كه اين گردش سبب حركت عرض ميز خواهد شد. چنانچه بخواهيم حركت بار راعكس نمائيم لازم است كه موشك را باندازه 180 درجه بگردانيم تا جهت گردش پيچ ميز ماشين برعكس شود . و از طرفي براي تعيين مقدار بار (پيشروي ميز ماشين) بايستي ميله داخل چرخ لنگ قابل تنظيم بوده و براي بار لازم تنظيم نمود، هر چقدر بمركز چرخ لنگ نزديك باشدمقدار بار لازم كمتر شده و در نتيجه سطح
تراشيده پرداخت خواهد شد براي اين منظور معمولاً براي خشن تراشي بايد خار هر دفعه از روي چند دندانه بگذرد در صورتيكه در هنگام پرداخت فقط بايد يك دندانه تغيير مكان داده شود. از طرفي براي تعيين مقدار پيشروي ميز در هر دور گردش پيچ در قسمت سرپيچ حلقه مدرجي قرار گرفته كه هنگام گردش پيچ مقداري نيز خواهد گشت كه اين مقدار معمولاً بر حسب يكهزارم اينچ و يا دو صدم ميليمتر نشان داده شده است براي محاسبه مقدار پيشرفت ميز (حركت بار) از رابطه زير ميتوان استفاده كرد.
