بخشی از مقاله
ساختمان ، انواع ، طريقه تنظيم و عمليات مختلف
ماشين صفحه تراش يكي از ماشينهايي است كه آنرا جزء ماشينهاي ابزار مي نامند . اين نوع ماشين برخلاف ماشين تراش داراي حركت اصلي رفت و برگشت خطي است . با حركت رفت و برگشت متوالي كه رنده را حمل مي كند قطعه كارتراشيده مي شود . در ماشينهاي ابزار مشابه مثل ماشين صفحه تراش دروازه اي اختلاف آنها در حركت ابزار مي باشد . زيرا حركت ابزار در ماشين صفحه تراش معمولي فقط طولي ولي در ماشين صفحه تراش دروازه اي حركت ابزار عمودي يا عرضي است . در ماشين تراش معمولي قطعه كار را كه روي ميز ماشين مي بندند داراي حركت عرضي است كه در اين صورت بار برداشته شده بارنده بوسيله حركت عرضي ميز ماشين انجام ميگيرد . بطور كلي عمل برش ماشينهاي صفحه تراش معمولي و دروازه اي يكسان است . بنابراين اصول قوانيني كه در صفحات آينده خواهد آمد براي هر دو نوع ماشين فوق صادق مي باشد . عمل براده برداري فقط در زمان رفت قلم صورت ميگيرد براي محافظت قلم در زمان برگشت قلم قدري از روي كار بسمت بالا حركت كرده در اين حالت با سطح كار فاصله خواهد داشت .
انواع ماشين هاي صفحه تراش
معمولاً براي تراش كارها از نظر فرم و اندازه ماشينهاي صفحه تراش را بانواع مختلف بشرح زير مي سازند .
1ـ ماشين صفحه تراش معمولي (كورس كوتاه)
2ـ ماشين صفحه تراش دروازه اي (كورس بلند)
3ـ ماشين صفحه تراش عمودي (كله زني)
ماشين صفحه تراش معمولي (كورس كوتاه)
امروزه در ساخت كارهاي فلزي كه مورد نياز صنايع است صفحه تراش يكي از ماشينهاي مفيدي مي باشد كه براي انواع مختلف كارها با سرعت هاي متفاوت و قابل تنظيم پيشنهاد و ساخته شده است .
ماشينهاي صفحه تراش را در كارگاههاي ابزار سازي و قالبسازي و كارگاههاي تعميراتي كارخانجات مختلف و نيز در كارهاي كوچك بكار مي برند . كارهائيكه با اين ماشين ميتوان انجام داد با ساير ماشينها تقريباً غير عملي و با مقرون بصرفه نيست.
ماشين صفحه تراش ماشيني است كه براي براده برداري از روي سطوح مسطح با حركت متوالي رفت و برگشت بكار ميبرند . اين نوع ماشين با حركت كشاب در صفحه افقي بطور معمولي بسيار زياد مورد استفاده قرار ميگيرد .
اجزاء مختلف ماشين صفحه تراش
قسمتهاي عمده ماشين صفحه تراش معمولي قطعاتي هستند كه از سوار نمودن آنها روي يكديگر تشكيل ماشين صفحه تراش را ميدهند .
وظايف اصلي و موارد استفاده ماشين صفحه تراش عمودي (كله زني) كه يكي از انواع ماشين هاي صفحه تراش مي باشد بعداً مورد بحث قرار ميگيرد .
پايه ماشين صفحه تراش
پايه ماشين صفحه تراش كه جنس آن از چدن و بصورت مكعب مستطيل است بطور مستقيم روي كف كارگاه و يا روي فنداسيون سيماني كه بستگي به نوع ماشين دارد قرار ميگيرد و در بعضي از موارد كه ماشين كوچك است آنرا روي ميز قرار ميدهند كه معمولاً اين نوع ماشين را ماشين صفحه تراش روميزي نامگذاري نموده اند .
سطح روي پايه بطور دقيق و صحيحي تراشيده شده كه بتوان ساير اجزاء ماشين را روي آن سوار كرد .
دور پايه داراي لبه برآمده اي مي باشد كه براي نگهداري روغنهاي اضافي كه ممكن است از ساير قسمتها ريزش كند در نظر گرفته شده است . روغنهاي اضافي در ضمن عمليات براده برداري مي چكند .
بدنه (ستون)
بدنه يا قاب صفحه تراش روي پايه قرار ميگيرد كه جنس آن از چدن و بصورت توخالي مانند يك جعبه ريخته شده است كه از طرف بالا به پائين باز مي باشد . دستگاه مكانيزم انتقال حركت كه كشاب را بحركت درميآورد در داخل آن قرار دارد و نيز دستگاه خودكار با در يك طرف آن سوار شده است.
روي بدنه در دو طرف آن شيارهاي دم چلچله اي براي هدايت و راهنمائي فرم هاي دم چلچله اي كه روي كشا قرار گرفته ايجاد شده است در قسمت جلو ستون دو سطح عمودي با فرمهاي دم چلچله اي و در بعضي از ماشينها فرم مكعب مستطيل شكل بطور دقيق تراشيده و سنگ زده شده است كه براي هدايت ميز ماشين در جهت بالا و پائين مي باشد .
ريل عرضي
ريل عرضي ميز ماشين كه در جلو ستون سرتاسر آن قرار گرفته از جنس چدن ريخته و بصورتفرم دم چلچله اي يا فرم راست گوشه تراشيده و بطور دقيق سنگ زده شده اند . از اين قسمت براي حركت دادن ميز ماشين بصورت افقي بسمت چپ و راست استفاده مي شود . اين قسمت كه ميز با آن درگير است كلاً بوسيله پيچ و مهره كه بصورت عمودي قرار گرفته اند ميز را بسمت بالا يا پائين حركت ميدهند . ضمناً پيچ بار عرضي را پيچ هدايت مي نامند كه بطور افقي در وسط ريل عرضي قرار گرفته است . پيچ حركت عرضي حركت زين را كه ميز روي آن سوار است كنترل مي نمايد.
زين
زين ماشين كه بصورت سطح صافي ونسبتاً نازك ازجنس چدن ريخته و تراشكاري و سنگ زده شده است . يك طرف آن روي ريل قرار گرفته و طرف ديگر آن ميز سوار شده است . اين قسمت بوسيله مهره ايكه روي پيچ ريل مي باشد در عرض ماشين حركت مي نمايد . دو طرف زين كه روي ريل قرار گرفته براي جلوگيري از ورود كثافات داخل زين و ريل 4 عدد كاسه نمد قرار داده اند كه با حرف B نشان داده شده است .
ميز ماشين و پايه محكم كننده آن
ميز اين نوع ماشين ها از چدن بصورت تو خالي ريخته و بصورت مكعب مستطيل شكل بالا و پائين آن آزاد است . پيشاني ميز به سطح پايه بوسيله پيچ و مهره محكم مي شود . يك طرف ميز در بيشتر از ماشينهاي صفحه تراش بصورت قائم نسبت بسطح ميز كاملاً تراشيده شده و در بعضي ديگر از ماشينها دو طرف ميز نسبت بسطح آن بصورت زاويه قائمه ساخته شده اند . دو طرف ميز داراي شيارهاي T شكل براي بستن بعضي از كارها كه امكان بستن آن روي ميز نيست مي باشد . البته بايد تذكر داد كه علاوه بر بستن مستقيم كار روي ميز در دو طرف آن ميتوان گيره روميزي و يا قالبهاي راهنما و يا صفحه گونيا را قرار داد و سپس كار را در آن وسائل جا داده و محكم نمود. براي بستن كارها و يا وسائل نگهدارنده كار از پيچ و مهره و نيز روبنده استفاده ميگردد . پايه ميز داراي شيارهاي عمودي در طول آن بوده كه محل قرار گرفتن پيچ جهت محكم نمودن آن مي باشد . كف پايه نيز كاملاً دقيق تراشيده شده كه مي تواند بطور صحيحي روي سطح پايه قرار گيرد .
همانطور كه قبلاً بيان شد دو نوع ميز براي ماشينهاي صفحه تراش ساخته شده است كه عبارتند از ميز ساده و ميز استاندارد شده كه قادر است حركت عمودي و افقي را كه قبلاً توضيح داده شد انجام دهد . علاوه بر آنها نوع ديگري ميز براي ماشين صفحه تراش ساخته اند كه آنرا بنام ميز گردان (يونيورسال) مي نامند كه مشاهده خواهيد كرد . كه اين ميز مي تواند بر روي ميز معمولي و يا مستقيم بجاي ميز معمولي بسته شود . اين ميز علاوه بر حركت عرضي و عمودي نيز داراي حركت دوراني خواهد بود كه حركت چرخشي آن بموازات حركت كشاب (رنده) صورت ميگيرد . از اين ميز مي توان براي تراشيدن صفحاتيكه داراي زاويه ميباشند استفاده كرد.
كشاب
يكي ديگر از قسمتهاي مهم اين كشاب است كه داراي رفت و برگشت بسمت جلو و عقب بصورت خطي افي روي سر ستون مي باشد . رنده بوسيله اين قسمت حركت نموده و عمل برش صورت ميگردد . كشاب در روي سرستون با دقت با دقت زياد داراي حركت لغزشي ات زيرا كه شيارها و برآمدگي هاي دم چلچله اي بطور دقيق طراحي و تراشيده و بادسته مخصوص بخود ميچرخد تنظيم ميگردد . با چرخش محور F جفت چرخ دنده مخروطي كه روي دو محور عمود بر هم قرار گرفته اند حركت از محور F به پيچ C كه چرخ دنده مخروطي روي آن سوار است منتقل ميگردد . با حركت پيچ مهره را كه روي آن قرار دارد و به قطعه برنجي كه پين A از داخل آن خارج شده منتقل ميگردد . با حركت پيچ مهره را كه روي آن قرار دارد و به قطعه برنجي كه پين A از داخل آن خارج شده منتقل ميكند باجابجا شدن قطعه برنجي يعني دور شدن از مركز چرخ دنده حركت لنگي بوجود آمده كه اين حركت خطي مي شود .
از طرفي ديگر حركت دادن كشاب ماشين بر مبناي مكانيزم ديگري پايه ريزي شده است كه اين مكانيزم بوسيله هيدروليك صورت ميگيرد كه بعداً درباره آن توضيح داده خواهد شد .
اهرم لنگ (اهرم نوساني)
اين قسمت داراي شيار مي باشد كه قطعه برنجي يا فولادي درداخل آن حركت خطي انجام ميدهد كه سر اهرم داراي سوراخي است بوسيله محور A در قسمت پائين بدنه ماشين لولا شده است و سر ديگر اهرم (بازو) بوسيله بازوي كمكي B به قفل كشاب ضربه اي C متصل مي باشد . بازوي كمكي وسيله اي براي خنثي كردن اختلاف فاصله اي است كهدر اثر نوسان اهرم پائين قفل كشاب و سر اهرم لنگ ايجاد مي شود مي باشد ولي در بعضي از ماشينها سر اهرم لنگ مستقيماً داخل محفظه اي كه در انتهاي مهره پيچ كشاب است قرا ميگيرد .
محور و قطعه برنجي D در راهنماي اهرم شكاف دار حركت ميكند در اثر حركت دوراني چرخ دنده بزرگ سرآزاد اهرم لنگ كه سر ديگر آن در پائين بدنه لولا شده بحركت آمده و بجلو و عقب حركت مينمايد و همان حركت توسط اهرم لنگ بكشاب ماشين داده ميشود . مسلم است هرچه قدر قطعه مكعب شكل D از مركز دور شود طول كورس (طول حركت كشاب) ايجاد شده بيشتر خواهد شد . بطور كلي قطعه مكعب شكل فقط براي ايجاد سطح اتكاء بيشتر بوده و با اين وسيله سائيدگي سريع پين را تقريباً از بين مي برد . وقتيكه چرخ دنده بزرگ بگردش درميآيد پين لنگ شروع بحركت دايره اي در حول مركز چرخ دنده داشته و هم زمان با آن مكعب D شروع به حركت بالا و پائين در امتداد شيار اهرم لنگ خواهد كرد و اين عمل باعث خواهد شد تا اهرم لنگ در يك قسمت از حركت دوراني پين بطرف جلو بصورت خطي و در قسمت ديگر عقب حركت نوساني داشته باشد .
حركت بار يا دستگاه تنظيم بار
در ماشين صفحه تراش جهت ايجاد براده بايستي قطعه كار نسبت به لبه برش رنده بطرف چپ يا راست حركت كند تا سبب برداشت براده توسط رنده شود . كه در تراش صفحات بطور افقي قطعه كار كه روي ميز ماشين بسته شده با ميز ماشين آهسته بسمت رنده حركت كرده و در تراش قطعات بصورت عمودي بايستي رنده كه روي دستگاه رند گير بسته شده توسط دسته تنظيم بار عموديبطرف قطعه كار حركت داد كه اين عمل قبل از هر كورس بكار يعني در زمان برگشت قلم انجام ميگيرد ولي چنانچه عمل بار دادن چه در حالت عمودي و چه در حالت افقي با دست صورت گيرد در نتيجه حركت نامرتب ونامنظم اهرم بار سطح قطعه كار نامرتب خواهد شد و اگر بار اجباري يا باصطلاح خودكار صورت گيرد ديگر اين عمل صورت نخواهد گرفت و درنتيجه سطح كار صاف و پرداخت ميگردد كه البته اين عمل بستگي بنوك رنده خواه داشت . بطور كلي در ساختمان تنظيم بار در ماشينهاي مختلف متغير بوده و در اكثر ماشينها دستگاه تنظيم بار فقط جهت خود كار نمودن بار عرضي (حركت جنبي ميز) ساخته شده و در برخي ديگر از ماشينها از اين دستگاه براي بحركت درآوردن ميز در هر دو جهت افقي و عمودي استفاده مي شود .
دستگاه تنظيم بار
دستگاه تنظيم بار تشكيل شده است از چرخ لنگي با شكاف T شكل كه بوسيله محور چرخ دنده بزرگ بگردش در ميآيد . درداخل شكاف ايم چرخ دنده ميله اي قابل حركت است و در هر نقطه اي قابل تنظيم مي باشد از طرفي ديگر پيچ ميز حركت عرضي بار در قسمت دو سر در داخل ريل عرض يا طاقان بندي شده است و امكان حكت آن بطرفين ممكن نمي باشد در روي اين پيچ مهره اي قرار گرفته كه بميز ماشين محكم شده و هنگاميكه پيچ ميز ماشين بوسيله دستگاه خودكار حركت كند مهره ميز ماشين را همراه خود بطرفين خواهد كشاند در يك طرف اين پيچ استوانه اي كه داراي شيارها و دندانه هائي مي باشد كه در آن شيار ها دندانه موشكي (خار) قرار ميگيرد . ميله ايكه در شيار چرخ لنگ دار حركت ميكند توسط ميل رابطي بموشك (خار متحرك) وصل شده و اين ميل ربط زمانيكه بطرف جلو حركت ميكند بوسيله موشك چرخ دنده روي پيچ را يك يا چند دندانه بحركت در ميآورد كه نتيجتاً اين حركت به پيچ ميز ماشين منتقل ميگردد ، زمانيكه چرخ لنگ حركت خود را ادامه دهد ميل رابط دوباره بعقب برميگردد و موشك چنانچه گام پيچ برحسب اينچ يعني 2/0 اينچ باشد رابطه فوق بصورت زير نوشته
مي شود.
گام پيچ بر حسب اينچ
مقدار پيشروي ميز
از طرفي ديگر ماشن هاي صفحه تراش ضامن تنظيم بار (موشك) بصورتهاي مختلف ساخته شده كه ر زير مشاهده خواهيد كرد . دردو نوع نشان دده شده نوع اول بصورت موشكي و نوع دوم بطريق ضامن دار
مي باشد .
(خار لنگ) كه يك طرف آن قدري مايل و طرف ديگر آن كاملاً مستقيم مي باشد ميله رابط موشك از داخل شيار بالا آمده و در اثر برگشت ميله موشك با فشار فنر كه در پشت آن است مجدداً در داخل شيار ديگري وارد مي شود در اينحالت استوانه شيار دار يك دندانه حركت دوراني كرده كه با حركت آن پيچ ميز عرضي داراي گردش بوده كه اين گردش سبب حركت عرض ميز خواهد شد . چنانچه بخواهيم حركت بار را عكس نمائيم لازم است كه موشك را باندازه 180 درجه بگردانيم تا جهت گردش پيچ ميز ماشين برعكس شود . و از طرفي براي تعيين مقدار ار (پيشروي ميز ماشين) بايستي ميله داخل چرخ لنگ دور نمائيم مقدار بار (پيشروي) بيشتر و هر چقد بمركز چرخ لنگ نزديك باشد مقدار بار لازم كمتر شده در نتيجه سطح تراشيده پرداخت خواهد شد براي اين منظور معمولاً براي خشن تراشي بايد خار هر دفعه از روي چند دندانه بگذرد در صورتيكه در هنگام پرداخت فقط بايد يك دندانه تغيير مكان داده شود . از طرفي براي تعيين مقدار پيشروي ميز در هر دور گردش پيچ در قسمت سرپيچ حلقه مدرجي قرار گرفته كه هنگامگردش پيچ مقداري نيز خواهد گشت كه اين مقدار معمولاً بر حسب يكهزارم اينچ و يا دو صدم ميليمتر نشان داده شده است براي محاسبه مقدار پيشرفت ميز (حركت بار) از رابطه زير ميتوان استفاده كرد .
