بخشی از مقاله
محمدرضا شجريان
تولدم روز اول مهر ماه سال يکهزارو سيصد و نوزده خورشيدي در مشهد است، در خانواده اي که پدر بزرگم (علي اکبر) صداي بسيار رسايي داشته و به زيبايي آواز مي خوانده است. او از مالکين بزرگ مشهد بود و از خواندن در جمع پرهيز داشته ، گاه براي دوستان سرشناسي که به ديدارش مي آمده اند مي خوانده است. پدرم مهدي از صداي پر طنين و رسا برخوردار بود و در جواني آواز خواندن را شروع مي کند ولي خيلي زود در محيط بسته و سنتي به قرائت قرآن رو آورده
و تا آخر عمر بر همان عقيده باقي ماند و آواز را رها کرد و در قرائت قرآن جايگاه خاصي در مشهد پيدا نمود و شاگردان زيادي براي تلاوت قرآن قرآن تربيت کردکه از جمله خود اينجانب است. تمام وقت من از شش سالگي به خواندن قرآن با صداي خوش مي گذشت . در دوازده سالگي شهره ي خاص و عام بودم و در مجامع بزرگ مذهبي و يا سياسي آن موقع تلاوت اول برنامه با من بود. به علت توانايي در تلاوت قرآن با صداي خوش، چشم و چراغ همه اعضاء و دانش آموزان مدرسه و مردم بودم. در سال چهارم دبيرستان بر خلاف خواسته ام به دانشسراي مقدماتي رفتم و راه معلمي پيش گرفتم و از بيست سالگي به معلمي در دهات
خراسان پرداختم. يک سال بعد ازدواج کردم با دختري که او هم معلم دبستان بود. همسرم خيلي با من همراه بود و با کمک او بر مشکلات مالي يک زندگي بسيار محقر پيروز شديم.
از نوجواني براي فراگيري گوشه هاي آوازي به هر دري مي زدم و از هر کسي که شمه اي اطلاع داشت سئوال مي کردم. به ندرت دسترسي به راديو پيدا مي کردم تا موسيقي دلخواهم را بشنوم آن هم زمانش کوتاه بود و حاصلي نداشت ، تا اينکه در محيط شبانه روزي دانشسرا ميسر شد "برنامه گلها" و برنامه "ساز تنها" را بشنوم و تمريناتم را شروع کنم . کمي بعد دبير موسيقي مان آقاي جوان نيز راهنمايي و کمک کردند. بيشترين تمرينات سازنده در دوران معلمي در
خارج شهر بود که فراغتي داشتم و اغلب به کوه و صحرا مي دم و تکنيک و متد را با سليقه ي خودم تجربه و تمرين مي کردم و صداهاي گوناگون و تحريرها و چهچه ها را دستور کار خود قرار داده بودم.دوستم همکلاسيم (ابولحسن کريمي) از ابتداي کار معلمي سنتوري با خود آورده بود که بنوازد ، ترغيب شده مضراب دستم بگيرم و ببينم مي شود زد ، بعد ديدم عجب کار مشکلي است تا دمدمه هاي صبح نشستم و ان قدر تمرين کردم تا توانستم آهنگي را دست و پا شکسته اجرا کنم و از آن به بعد سنتور شد يار غار من.
چندي بعد صداي سنتور جلال اخباري را از راديو مشهد شنيدم و خوشم امد ، پيدايش کردم و با هم دوست شديم . سازي مي زد و من هم مي خواندم و تمرينات آواز با ساز و فراگيري نت و نواختن صحيح سنتور را با ايشان شروع کردم. همان ابتداي کار هم صداي سنتور مشقي ام بسيار بد بود به فکر افتادم که سنتوري بسازم. کمي نجاري مي دانستم با زير رو رو کردن تمامي کاروانسراها و چوب فروشي ها و با دادن يک انعام 5 تواني الوار پهن از چوب توت بيست
ساله را پيدا کردمآن را مطابق اندازه ها بريدم . در ان زمان کسي در مشهد گوشي سنتور نمي فروخت ، مجبور شدم صد عدد ميخ نمره شش بخرم و آن ها را با سوهان دستي کوچک کنم. اين سنتور که دوازده خرکه بود ساخته شد و من با يک دلبستگي عجيب به اين ساز ، تمرينات سنتورم را بيشتر کردم. با اينکه براي اولين بار بود چنين کاري کرده بودم و در مورد پل گذاري سنتور تجربه و اطلاعي نداشتم ولي سنتور صداي دلنشيني داشت. غير از آن سنتور سنتورهاي
ديگري ساخته يا در حال ساخت داشتم که کا پل گذاري را براي موزون تر کردن صداها تا به حال ادامه داده ام و خوشبختانه به نتايج قابل توجهي هم رسيده ام . در نظر دارم در آينده کتاب يا جزوه اي درباره ي تجارب کار پل گذاري هاي گوناگون که روي سنتورها کرده ام همراه با نتايج آن ها منتشر کنم تا در اين زمينه کار مفيدي انجام داده باشم .در سالهاي بعد از چهل با هنرمندان راديو خراسان آشنا شده بودم ولي حاضر به ضبط برنامه موسيقي نبودم . در راديو خراسان گاه اشعار عرفاني و مذهبي و گاهي تلاوت قرآن داشتم.
سال 1345 خورشيدي به اصرار دوستم ابوالحسن کريمي براي شرکت در امتحان شوراي موسيقي به اتفاق او به تهران رفتم. راهي براي نام نويسي و شرکت در امتحان پيدا کرديم. در اتاق شورا ميز کنفرانس بزرگي بود و حدود 12 تا 13 نفر اعضا شورا نشسته بود ، آقاي مشير همايون شهردار رييس شورا و آقايان حسنعلي ملاح ، علي تجويدي و مختاري و ديگران بودند. گفتند بيات ترک بخوان ! من هم از مايه بلند دو سه بيتي خواندم و در مايه ي بم فرود امدم . ضربي با يک شعر هم به درخواست آقاي ملاح خواندم.بعد اقاي تجويدي پرسيدند تصنيف هم مي خواني ؟ چون تصنيف خواندن را دوست نداشتم و دون شان آواز خوان
مي دانستم ، بسيار جدي گفتم ابدا.جوابي که بعد از يکماه از نتيجه امتحان به ما دادند اين بود که فعلا راديو بودجه ندارد که خواننده استخدام کند و فعلا راديو نياز به خواننده ندارد.
سال بعد به وسيله آقاي دکتر شريف نژاد (که معاون راديو خراسان بود و بسيار به من لطف داشت) قرار گذاشتيم در تابستان که ايشان در تهران هستند من هم به تهران بروم . باايشان شبي به منزل آقاي حسين محبي (که اپراتور با سابقه راديو و برنامه ي گل ها بود) رفتيم و او که دوستي نزديکي با دکتر داشت فرداي آنروز مرا همراه با يک نوار که در " سه گاه " خوانده بودم به اقاي داود پيرنيا (مسئول و تهيه کننده ان زمان برنامه گلها ) معرفي کرد که همان معرفي راهگشاي من به راديو ايران و و برنامه ي گلها که منظور اصلي ام بود گرديد.
با سپاس از دلسوزي هاي ابولحسن کريمي و محبت هاي دکتر شريف نژاد و يادي خوش از زنده ياد حسين محبي .
1319 تولد اول مهر ماه در مشهد
1324 اغاز خوانندگي هاي کودکانه در خلوت
1326 ورود به سال اول پانزدهم بهمن در مشهد.
1327 اموختن تلاوت قران در نزد پدر
1328 شرکت در مجمع تلاوت قران در نه سالگي.
1329 اغاز تلاوتهاي قران در ميتينگها و اجتماعات سياسي ان سالها . گذراندن سال چهارم مدرسه در دبستان فرخي.
1331 تلاوت قران براي اولين بار در راديو خراسان به دعوت رييس راديو.
1332 قبولي در امتحانات شم ابتدايي با عنوان شاگرد ممتاز در بين دانش اموزان مشهد.اغاز تحصيل در دبيرستان شاه رضا.
1334 شرکت در مسابقات فوتبال دبيرستانهاي مشهد.
1336 ورود به دانشسراي مقدماتي در مشهد.اشنايي با اقاي جوان اولين معلم موسيقي شجريان ( معلم سرود و موسيقي دردوران تحصيل در دانشسراي مقدماتي در مشهد).
1338 اغاز همکاري با راديو خراسان و اجراي اوازهاي بدون ساز و قراعت قران براي راديو به طور افتخاري.
1339 دريافت ديپلم دانشسراي مقدماتي و استخدامدر اموزش و پرورش و انتقال به بخش رادکان و تدريس در دبستان خواجه نظام الملک و اشنايي با سنتور.
1340 اشنايي با نت و فراگيري سنتور نزد اقاي جلال اخباري و شروع سنتور سازي و تحقيق براي بهتر کردن صداي سنتور . جشن عقد کنان در 21 مهر ماه با دوشيزه فرخنده گل افشان در شهر قوچان.
1341 جشن عروسي در مشهد (در 20 مرداد ماه) و اغاز يک زندگي خانوادگي سي ساله با ايشان که حاصل ان سه دختر و يک پسر است.
1342 انتقال از بخش رادکان به روستاي شاه اباد مشهد به عنوان مدير دبستان شاه اباد. تولد راحله فرزند اول در 2 مهر ماه در مشهد. ساختن اولين سنتور خود با چوب توت.
1344 تولد دختر دوم افسانه در 28 ارديبهشت ماه در مشهد.(افسانه بعدها با پرويز مشکاتيان ازدواج ميکند).انتقال از شاه اباد به شهر مشهد و تدريس در کلاس ششم دبستان پهلوي از مهر ماه.شرکت در مسابقات واليبال معلما مشهد.
1345 انتقال از دبستان پهلوي به دبستان عبداللهيان مشهد و نظامت و معاونت دبتان مذکور.
1346 تدريس در دبستان هاي مشهد و انتقال در 25 اذر از مشهد به تهران.تدريس در دبيرستان صفوي . اغاز فعاليت با برنامه هاي راديو ايران. اشنايي با استاد احمد عبادي. راه يابي به کلاس درس اواز استاد اسماعيل مهرتاش و انجمن خوشنويسان نزد استاد بوذري.اشنايي با رضا ورزنده (استاد سنتور) در تابستان همين سال. اجرا و ضبط اولين برنامه ي در راديو ايران که با عنوان ((برگ سبز شماره ي 216 )) در شب جمعه 15 اذر ماه پخش شد.کار در راديو با نام مستعار ((سياوش بيدکاني)) تا سال 1350 خورشيدي و بعد در راديو و تلويزيون با نام خودش. اشنايي با اسماعيل مهرتاش در کلاس اواز ايشان.
1347 انتقال از اموزش و پرورش به وزارت منابع طبيعي . راه يابي به کلاس خط استاد حسن ميرخاني.
1348 تولد دختر سوم مژگان در 27 هرديبهشت ماه در تهران. تاسيس و شروع راديو اف-ام به طريقه ي استريو فونيک و اجراي برنامه ي ((سه گاه)) به همراهي سه تار عبادي و تار مجد براي اولين بار به طريقه ي استريو . شرکت در جشن هنر شيرازبراي اولين بار. قبولي در امتحان خط (مرحله ي عالي) . راه يابي به کلاس خط استاد حسين ميرخاني.
1349 اغاز همکاري با برنامه هاي تلويزيون ملي ايران در برنامه ي ((هفت شهر عشق)) غيره. قبولي در امتحان خط (مرحله ي ممتازي) انجمن خوشنويسان وزارت فرهنگ و هر . سفر به برغان با استاد حسين مير خاني (خطاط) ابراهيم بوذري (استاد خط شجريان) خسرو زعيمي ( مدير عامل انجمن خوشنويسان)فرامرز پيل ارام(نقاش و استاد نقاشيخط شجريان).
1350 اشناي با استاد فرامرز پايور و مشق سنتور نزد ايشان و اموزش رديف اوازي صبا نزد فرامرز پايور . اشنايي ئ همکاري با هوشنگ ابتهاج((ه . الف . سايه)در برنامه هاي (گل هاي تازه))راديو.
1351 شروع تهيه ي برنامه هاي گلهاي تازه توسط هوشنگ ابتهاج در راديو و همکاري با او. اغاز فراگيري رديف هاي اوازي و تصانيف قديمي نزد استاد عبدالله دوامي.برگذاري کنسرتي در شمال ايران با منصور صهرمي و هنرمندان ديگر.ديدار و اشنايي با اقاي دوامي به وسيله ي فرامرز پايور.
1352 اشنايي با استاد نور علي برومند و فراگيري شيوه ي اوازي سيد حسن طاهر زاده نزد ايشان در مرکز خط ئ اشاعه ي موسيقي و اشنايي با هنر جويان مرکز: محمد رضا لطفيو ناصر فرهنگفرو حسين عليزاده و جلال ذوالفنون و گنجه اي و مقدسي و حدادي و ديگران.
1353 سفر براي کنسرت هاي هندو پاکستان و افغانستان با استاد احمد عبادي . سفر به چين و ژاپنن با احمد احرار و کريم فکور و حسين ملکو پرويز قاضي سعيد به عنوان ميهمانان ويژه براي گشايش پروازهايي به اين دو کشور.
1354 تولد همايون در 30 ارديبهشت ماه در تهران . ماموريت راديو و تلويزيون براي کنسرتهاي فروردين در ايالات مختلف امريکا.انتقال از وزارت منابع طبيعي (به عنوان مهمور خدمت)به راديو.قطع رابطه با مرکز اشاعه ي موسيقي و ادامه ي درس اواز در منزل استاد نورعلي برومند.
1355 شرکت در جشنواره ي توس (نيشابور)با فرامرز پايور , سايه, حسن ناهيد, رحمت الله بديعي, محمد اسماعيلي, عبدالوهاب شهيدي و هوشنگ ظريف.حضور در برنامه ي جشن هنر شيراز ( در حافظيه) با محمد رضا لطفي و فرهنگفر و اجراي برنامه ي ((راست پنجگاه)).کناره گيري رسمي و قطع رابطه ي کامل از راديو در اسفند ماه.اجراي اواز در صفحات رديف نوازي کانون پرورس فکري کودکان و نوجوانان . بهره گيري از محضر اقاي برومند (در منزل خود استاد) شيوه ي اواز مرحوم طاهر زاده (اخرين جلسه روز چهار شنبه 29 دي ماه).فوت رضا ورزنده(29 دي ماه) و نور علي برومند (30 دي ماه) . اغاز ضبط تصانيف قديمي با صداي عبدالله دوامي.
