بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: افزایش تراز فشار صدا از حد معین براي سلامتی مضر است.از طرفی حلالهاي آلی مانند تولوئن یکی از مـواد شـیمیایی اسـتپکه در فرآیندهاي صنعتی توام با صدا مصرف زیادي دارد. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثرات صدا، تولوئن و اثـر تـوام تولـوئن و صـدا در تراز فشار صداي100dBA با فرکانسهاي4000 و8000 هرتـز بـر عملکـرد پاسـخ شـنیداري سـاقه مغـز ((Auditory Brainstem ResponseABR خرگوش طراحی و انجام شد.
مواد و روش کار: این مطالعه در سال1381در آزمایشگاه دانشگاه تربیت مدرس به روش تجربی روي48سر خرگوش سفید نر نیوزلنـديبا وزن 1800-200grدر 6 گروه انجام گرفت. گروه ها شامل گروه کنترل، مواجهه با صـداي 100dBA در فرکـانس 4000 هرتـز، مواجهـه بـا صداي 100dBA در فرکانس 8000 هرتز، مواجهه با تولوئن در غلظت 1000ppm، توام تولوئن و تراز فـشار صـداي 100dBA بـا فرکـانس
4000 و توام تولوئن و صداي 100dBA در فرکانس 8000 هرتز بودند. بعد از اتمام مواجهه، شنوایی سنجی به روش پتانسیل بـر انگیختـه سـاقه مغزي با محرك تون برست و کلیک در شدت 110دسی بل اندازه گیري وثبت شـد. اشـکال مـوجیABR بـراي خرگـوش هـاي در معـرض تولوئن و گروه هاي توام صدا وتولوئن در فرکانسهاي مذکور بررسی شد و داده هاي مربوطه پس از استخراج، با استفاده از نـرم افـزار آمـاري
SPSS11 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. مقایسه بین میانگین مقادیر پارامترهاي مورد اندازه گیري در بین گروههاي مورد مواجهه بـا آنـالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و آزمون Past hoc توکی و مقایسه میانگین اختلافات قبل وبعد از اندازه گیري در هر گـروه بـا آزمـون t-
Paired test انجام شد و P <0/05 معنی دار تلقی شد.
یافته ها: میانگین زمان تاخیر تشکیل موج پنج در گروه کنترل4/84-0/07،در گروه مواجهه بـا تولـوئن5/18-0/07، در گـروه مواجهـه بـاصدا ي4000 هرتز 5/5-0/07، در گروه مواجهه با صداي 8000 هرتز 5/19-0/07، در گروه مواجهه با صدا در فرکانس 4000 هرتز وتولوئن
5/79-0/15 و در گروه مواجهه با صدا در فرکانس 8000 هرتز و تولوئن 5/46-0/15 میلی ثانیه بدست آمد. که در مقایسه بـین میـانگین هـاي
زمان تاخیر موج پنج گـروه کنتـرل بـا دو گـروه صـدا (P=0/01) ،کنتـرل بـا تولـوئن (P=0/07) و کنتـرل بـا دو گـروه تـوام صـدا وتولـوئن
(P=0/0001) تفاوت آماري معنی داري بدست آمد.
نتیجه گیري: بر اساس یافته هاي این مطالعه مواجهه خرگوش با تولوئن وصدا هریک به تنهایی باعث آسیب شنوایی می شود ولـی مواجهـهتوام تولوئن وصداهاي زیر با فرکانسهاي 4000و8000 باعث شدیدترشدن آسیب می گردد بطوري که در آزمایش پاسـخ شـنیداري سـاقه مغـز
موج پنج در فرکانس هاي بم تشکیل نمی شود. (مجله طبیب شرق، دوره9، شماره3، پائیز86، ص171تا(180
کلیدواژه ها:پاسخ شنیداري ساقه مغز، تولوئن، صدا، خرگوش
آدرس نویسنده مسئول: زاهدان، دانشکده بهداشت 171 Email:rammir227@yahoo.com
مقدمه
در دنیاي امروز زندگی در محیط هاي آلوده صوتی به علت تغییر نحوه ارتباطات و مکانیزه شدن بسیاري از فرآیندها به موازات رشد سریع تکنولوژي و صنعت امري الزامی شده است.
از طرفی مطالعه برروي آسیب هاي شنوایی ناشی از صدا، یافتن راههاي حفاظت از آن و فراهم نمودن روشهاي درمانی مناسب هم زمان با اولین دست نوشته هاي بشر آغاز شده و اثرات شنیداري و غیر شنیداري متعددي براي آن ذکر شده است.((1
افت شنوایی ناشی از آلودگی صوتی به شدت صدا، فرکانس و حساسیت فرد بستگی دارد.((2 در اروپا نسبت جمعیت در معرض صداي محیطی بالاي 65dBA در طول 10 سال گذشته از 15
درصد به 26 درصد افزایش داشته است.((3 استرس ناشی از صدا منجر به افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزي و در نتیجه افزایش کاتکولامینها، گلوکوکورتیکوئیدها، افزایش ضربان قلب، فشار خون، تغییرات در سیستم تهویه تنفسی ومیزان متابولیت ها می گردد. (4) بار افت شنوایی ناشی از صدا در جهان در سال 2000 میلادي معادل با 4 میلیون سال عمر سالم تلف شده برآورد گردیده است که این میزان در منطقه مدیترانه شرقی که کشور ما نیز در این منطقه قرار گرفته است برابر با 81000
سال عمر سالم تلف شده بوده است (5) مکانیسمهاي مختلفی براي افت شنوایی ناشی از صدا مطرح گردیده که دو نوع مهم آن ضربه مکانیکی مستقیم به اندام کرتی و استرس متابولیکی از طریق افزایش متابولیسم اکسیداتیو در گوش داخلی می باشند.(6
و(7 براي ارزیابی عملکرد شنوایی می توان از روش ثبت امواج الکتریکی که بر اثر تحریک فیبرهاي عصب شنوایی حاصل می شود استفاده کرد.((8 آسیب ناشی از صدا به عنوان یکی از ده آسیب اول عوامل زیان آور گزارش شده است و بر اساس آمار و مطالعات انجام شده، تنها در ایالات متحده آمریکا 7/4-10/2
میلیون کارگر صنعتی در خطر افت شنوایی ناشی از صدا قرار دارند(9و(10 دلایلی مبنی براینکه عوامل شیمیایی ممکن است بر سیستم شنوایی در غیاب صداي زیاد اثر داشته باشند وجود
دارد.((11 در موشها اثرات سمی تولوئن بر روي گوش دیده شده است به طوریکه استنشاق 1200-1400PPM تولوئن بمدت چهار ساعت در روز و به مدت 4-5 هفته آسیب شنوایی دائم در فرکانسهاي بالا را سبب گردیده است.(13و(12 تحقیقات نشان داده است که حلالهاي آلی تبخیر شونده به عنوان کاهش دهنده شنوایی در فرکانسهاي بالا (زیر) مطرح هستند.(15،14و(12 تماس با تولوئن و استیرن باعث افزایش در پاسخ شنیداري ساقه مغز
Auditory Brain Stem Response (ABR) شده است.
همچنین از بین رفتن سلولهاي شنوایی خارجی در ناحیه اندامهاي کرتی مربوط به فرکانسهاي میانی را مطرح نموده است.(16و(17
تولوئن وگزیلن آستانه شنوایی را در فرکانس 24 کیلو هرتز افزایش داده و براساس نتایج بدست آمده افت شنوایی ناشی از حلال ها فقط محدود به فرکانس هاي میانی نیست.((18 مواجهه استنشاقی با تولوئن سبب افت شنوایی غیر قابل برگشت در موش گردیده است.(13و(12 شواهدي وجود دارد که تداخل صدا با داروها و مواد شیمیایی مختلف اثر بیشتري بر سیستم شنوایی دارند.((19 مشاهدات بالینی نشان می دهد که کارگرانی که هم زمان در معرض حلالهاي آلی و صدا قرار دارند نسبت به افرادي که تنها در معرض صدا هستند بیشتر دچار کاهش شنوایی می شوند.((20 عملکرد شنوایی موشهاي در تماس با تولوئن و صدا بوسیله پتانسیل برانگیخته شنوایی ساقه مغز نشان داد که افت شنوایی ناشی از اثر توام بیش از اثرات تولوئن و صدا به تنهایی در محدوده فرکانسی 2-32 کیلو هرتز بوده است.((21 تولوئن به عنوان یک حلال آلی در صنایع مختلف مانند رنگ سازي، پلاستیک سازي، پتروشیمی، نساجی، کشاورزي، دارویی وغیره کاربرد داشته و بر سیستم اعصاب مرکزي اثر سمی دارد. از طرفی افت شنوایی ناشی از صدا نیز در اثر آسیب سلولها و اعصاب شنوایی است. بنابراین بر اساس مطالعات قبلی و با توجه به وجود آلودگی صدا وترکیبات آلی بطور توام در صنایع
(بویژه صنایع شیمیایی و پتروشیمی)، ایجاد صدا توسط بسیاري از منابع صوتی در فرکانسهاي زیر(بالاي 3000 هرتز)، و قرار
172
گرفتن محدوده شنوایی انسان در محدوده شنوایی خرگوش
360-42000 هرتز مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر صدا با فرکانسهاي خالص4000 و8000 هرتز، تولوئن (غلظت PPM
(1000 بصورت مواجه تحت حاد و اثر توام تولوئن و صدا بر پاسخ شنیداري ساقه مغز خرگوش جهت بررسی سیستم شنوایی بالاي حلزون انجام گرفت.(23و22و20و(5
روش کار
این مطالعه به روش تجربی روي 48 سرخرگوش نر، سفید و سه ماهه نیوزیلندي درشش گروه (هر گروه 8 خرگوش) در آزمایشگاه بهداشت حرفه اي دانشگاه تربیت مدرس وکلینیک شنوایی سنجی دانشکده توان بخشی دانشگاه علوم ایران، در سال
1381 انجام گرفت. حجم نمونه بر اساس انحراف معیار نتایج شنوایی سنجی حاصل از آزمایش هاي انجام شده بصورت پایلوت، مطالعات محققین دیگر واحتمال مرگ حیوان در طول دوره آزمایش، 8 سرخرگوش براي هر گروه بدست آمد. 24)و(14
مواجهه گروهها بصورت زیر صورت گرفت:
1. گروه کنترل (بدون تماس با صدا و تولوئن) .
2. گروه مواجهه با غلظت 1000ppmتولوئن 8) ساعت در روز، 5روز در هفته ودو هفته متوالی)
3. گروه مواجهه با صداي 100dBA در فرکانس 4000HZ
8) ساعت در روز، 5روز در هفته ودو هفته متوالی)
.4 گروه در معرض با صداي 100dBA در فرکانس
4000HZ و غلظت 1000ppmتولوئن 8) ساعت در روز،
5 روز در هفته ودو هفته متوالی)
.5 گروه مواجهه با صداي 100dBA در فرکانس 8000HZ
8 ) ساعت در روز، 5روز در هفته ودو هفته متوالی )
.6 گروه در معرض با صداي 100dBA در فرکانس
8000HZ و غلظت 1000ppmتولوئن 8 ) ساعت در
روز، 5روز در هفته ودو هفته متوالی )
در این مطالعه صدا سنج Bruel&Kjaer شماره 2231
دستگاه EPA Madsen 2250 براي اندازه گیري پاسخ شنیداري ساقه مغز، محفظه مخصوص براي مواجهه قرار دادن گروههاي خرگوش با صداهاي مورد مطالعه و دستگاه گاز کروماتوگراف جهت اندازه گیري غلظت تولوئن، مورد استفاده قرار گرفت. به منظور تولید صدا درمحدوده هاي فرکانسی مورد مطالعه وحصول اطمینان از ایجاد آنها از دستگاه تولید کننده صدا، آمپلی فایر، اسیلوسکوپ، بلندگو، محفظه مناسب و دستگاههاي صداسنج مختلف TES 1358) ساخت کشور تایوان، Bruel&Kaejer 2231 ساخت کشور دانمارك و
CEL ساخت کشور انگلستان ) استفاده شد . سپس هر گروه خرگوش در داخل محفظه به گونه اي قرار گرفت که صداي یکسانی به همه آنها برسد. در طول مواجهه و در ساعات مختلف، اندازه گیري صدا در محدوده شنوایی خرگوشها نیز انجام شد. خرگوشهاي همه گروهها قبل از مواجهه با صدا مورد آزمایش ABR قرار می گرفتند (پس از آزمایش شدتهاي تحریک مختلف، شدت مناسب براي ارزیابی شنوایی گروههاي مواجهه با توجه به غلظت وشدت بالاي آلاینده ها 110 دسی بل انتخاب شد ودر همه گروهها پاسخ شنیداري ساقه مغز حیوان در این شدت مورد بررسی قرار گرفت). هر گروه دو هفته متوالی و روزي 8 ساعت (در مجموع 80 ساعت)در معرض صداي dBA
100 در فرکانس هاي مورد مطالعه قرار می گرفتند. 48 ساعت پس از اتمام دوره مواجهه با صدا، شنوایی گروههاي خرگوش به روشهاي ABR اندازه گیري شد و نتایج شنوایی سنجی قبل و بعد از مواجهه هرگروه بر اساس آزمونهاي آماري Paired t-test و مقایسه کلی گروهها با استفاده از آزمون Post hoc
توکی و مقایسه میانگین اختلافات قبل وبعد از اندازه گیري در هر گروه با آزمون Paired t-test انجام شد و P<0/05 معنی دار تلقی شد.
173
براي اندازه گیري پاسخ شنیداري ساقه مغز از دستگاه ABR در گروه مواجهه با صدا در فرکانس 4000 هرتز و تولوئن
مدل EPA 2250 Madsen با قابلیت انجام شنوایی سنجی به 5/79-0/15 و در گروه مواجهه با صدا ي8000 هرتز
دو روش کلیک (Click) و تون برست (Tone Burst) با 5/19-0/07 ، در گروه مواجهه با صدا در فرکانس 8000 هرتز و
اصوات ساده در فرکانسهاي250 -8000 هرتز و شدت تحریک تولوئن 5/46-0/15 میلی ثانیه بدست آمد. که بین میانگین هاي
110 دسی بل استفاده شد. در این آزمایش محرکهاي صوتی گروه کنترل با دو گروه صدا (P=0/01)، کنترل با تولوئن
توسط دستگاه از طریق گوشی جاسازي شده در فوم که در (P=0/07) و کنترل با دو گروه توام صدا وتولوئن (P=0/0001)
مجراي گوش حیوان تعبیه شده بود ارسال می شد. محل نصب تفاوت معنی داري بدست آمد. نمودار شماره 1 مقایسه متوسط
الکترودها ز یر پوست فرق سر، گوش راست (گوش آزمایش زمان تاخیر (میلی ثانیه) موج پنج خرگوش قبل و بعد از تماس با
شونده) و گوش غیر آزمایش شونده بود. پس از تنظیم دستگاه صدا (فرکانس 4000 هرتز)100 دسی بل بر انگیخته با محرك
Rise-fail time) یک میلی ثانیه، 20Rate تحریک در ثانیه، کلیک و تون برست در شدت تحریک 110 دسی بل و نمودار
تراز فشار صداي تحریکی 110dB و انتخاب فرکانس) آزمایش شماره 2 همین مقایسه را در گروه توام صدا وتولوئن نشان می
ABR به روش Tone Burst و کلیک انجام شد. دستگاه دهد. مطابق نمودار شماره یک زمان تاخیر تشکیل موج پنج بعد
تعداد 2048 تحریک را در هر فرکانس معدل گیري کرده و از دوره مواجهه با صدا در تمام فرکانس هاي مورد اندازه گیري
پاسخ را به شکل امواج 1 تا 5 بر روي مونیتور رسم می نمود. در بیش از زمان تاخیر تشکیل همین موج در قبل از مواجهه می
نهایت زمان تاخیر و شکل امواج 1 تا 5 براي هر فرکانس ثبت باشد. نمودار شماره 2 نیز نشان می دهد که در شرایط مواجهه
می گردید. 14)،12،9و(5 اگر با محرك صوتی سیستم شنوایی را در توام صداي با فرکانس 4000 هرتز و تولوئن در فرکانسهاي 250
ناحیه زیر قشري تحریک کنیم بعد از یک هزارم ثانیه یک سري تا2000 هرتز زمان تاخیر زیاد شده و هیچ موجی مطابق با شرایط
امواج 15) عدد) در مدت ده هزارم ثانیه ایجاد می شود. ازمیان دستگاه ایجاد نگردیده است. نمودار شماره 3 مقایسه کلی نتایج
امواج ایجاد شده موج پنج به علت آنکه در تغییرات شدت صدا آزمایش ABR (پاسخ شنیداري ساقه مغز) به روش تون برست،
ثابت تر است جهت بررسی و ارزیابی پاسخ شنیداري ساقه مغز یعنی میانگین زمان تاخیر تشکیل موج پنج در گروههاي مواجهه
استفاده می شود.(25و(8 با تولوئن، صداي 100dBA و فرکانس4000 هرتز، توام صداي
یافته ها 100dBA، فرکانس4000 هرتز و تولوئن، صداي 100dBA و
نتایج نشان داد تماس توام با تولوئن وصدا سبب آسیب فرکانس 8000هرتز و توام صداي 100dBA، فرکانس 8000
شدید در همه فرکانسهاي شنوایی بویزه فرکانسهاي 250، 500 هرتز و تولوئن را نشان می دهد.
و1000 هرتز خرگوش می گردد به طوري که در شدت بالا در
روش پاسخ شنیداري ساقه مغز((ABR با محرك تون برست 6
(Tone Burst) در فرکانسهاي 250-1000 هرتز ، موج پنج 4 زمان ت اخیر تش کیل
محو وغیر قابل تشخیص می گردد. میانگین زمان تاخیر تشکیل 2 موج v (میلی ثانیه)
0
موج پنج در گروه کنترل4/84-0/07،در گروه مواجهه با تولوئن
Click 8000 4000 2000 1000 500 250
5/18-0/07، در گروه مواجهه با صدا ي4000 هرتز 5/5-0/07، فرکانس((Hz
بعد از مواجهه صدا(4 000Hz، ( 100dB قبل از مواجهه
174
نمودار :1 مقایسه متوسط زمان تأخیر تشکیل موج پنج گروههاي خرگوش در
تماس با صدا در فرکانس 4000Hz قبل و بعد از مواجهه
6
5
4
3 زمان ت اخیر تش کیل
موج v (میل ی ثانی ه)
2
1
0
Click 8000 4000 2000 1000 500 250
فرکانس((Hz
بعد ازمواجهه توام تولوئن وصدا 4 000Hz)، ( 100dB قبل از مواجهه
نمودار 2 مقایسه متوسط زمان تأخیر تشکیل موج پنج گروههاي خرگوش در تماس باتوام تولوئن و صدا در فرکانس 4000Hz قبل و بعد از مواجهه
Noise4000 Tuloen Contorol
TN8000Hz Noise8000 TN4000Hz 5.9
5.7
5.5
5.3
5.1
4.9
4.7
Clic 8000 4000 2000 1000 500 4.5 250
sec)(metimlatency
Frequency(Hz)
نمودار : 3 مقایسه متوسط زمان تأخیر تشکیل موج پنج گروههاي خرگوش در تماس با صدا در فرکانس 4000 ،8000 هرتز، تراز فشار dBA
100وتولوئن1000ppm بر انگیخته با محرك تون برست وکلیک در شدت 110دسی بل(=TNمواجهه با صد1 وتولوئن)
صداي 4000 هرتز با شدت 100 دسی بل بر تمامی فرکانسهاي سیستم شنوایی خرگوش اثر گذاشته و باعث گردیده بود که میانگین زمان تاخیر موج پنج در قبل وبعد از مواجهه با استفاده از Paired t-test در تمامی شدتها اختلاف معنی داري
(P<0/05) داشته باشد. توام بودن تولوئن با صدا 4000هرتز علاوه بر اینکه باعث محو و غیر قابل تشخیص شدن موج پنج شد براي محرك تون برست و محرك کلیک با حدود اطمینان
95 درصد نیز اختلاف معنی دار((P<0/05 مشاهده گردید.
صداي 8000 هرتز باعث شد که با استفاده از محرك تون برست و کلیک در شدتهاي مختلف اختلاف معنی داري
(P<0/05) بین میانگین زمان تاخیر موج پنج قبل وبعد از مواجهه با استفاده از Paired t-test مشاهده گردد. همچنین در اثر مواجهه خرگوش ها با تولوئن همراه با صداي 8000 هرتز در فرکانسهاي 250-1000 هرتز هیچ گونه موجی مشاهده نشد. با حدود اطمینان 95 درصد براي محرك تون برست و کلیک در شدتهاي مختلف با استفاده از Paired t-test اختلاف معنی دار
175
گردید.((P<0/05 نظر باینکه تشکیل موج پنج در فرکانسهاي بم
