بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر کود نیتروژن بر رشد رویشی ارقام سورگوم در مرحله رسیدگی آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه ولیعصر رفسنجان به صورت اسپیلت پلات در چارچوب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی نیتروژن در سطوح 100، 200، 400 کیلوگرم در هکتار و عامل فرعی ژنوتیپ - اسپیدفید، کیمیا، پگاه، سپیده - بود. نتایج نشان داد که در تمام صفات - ارتفاع ساقه، وزن ساقه، طول گلآذین، وزن گلآذین - با افزایش کود نیتروژن کاهش یافتند، در بین ژنوتیپها اسپیدفید در تمام صفات به جزء طول گل آذین در سطح کود 100 کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار داشت.
.1مقدمه
سورگوم زراعی با نام علمی - Sorghum bicolor Moench - از خانواده غلات گیاهی C4 گرمادوست میباشد. این گیاه از پتانسیل تولید بالایی برخوردار بوده و با شرایط آب و هوایی ایران به خصوص مناطق گرم و خشک و معتدل آن سازگاری خوبی دارد .
سورگوم به دلیل این که در شرایط خشکی یا گرمای شدید عملکرد خوبی دارد، از دیر باز به منظور تولید دانه و علوفه در کشورهای مختلف گرمسیری دنیا کشت میشده است .[2] سورگوم با دارا بودن ویژگیهایی از جمله عملکرد بالا در واحد سطح، قدرت پنجهزنی زیاد، رشد بسیار سریع و ارزش غذایی مناسب از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، توسعه کشت آن به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک میتواند در تأمین قسمتی از نیاز علوفهای کشور مؤثر باشد
نیتروژن به دلیل وظایف متعدد و با اهمیتی که در فرایندهای حیاتی انجام میدهد، عنصری است که کمبود آن بیش از سایر عناصر غذایی، تولید گیاهان زراعی را محدود میکند. از همینرو عملکرد سورگوم و ویژگیهای فیزیولوژیکی آن به نحو چشمگیری تحت تاثیر کود نیتروژن قرار میگیرد و بکارگیری کود نیتروژن منجر به افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه میشود
مقدار مصرف نیتروژن خصوصیات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و عملکرد کمی و کیفی گیاه را تحت تأثیر قرار میدهد و با افزایش مقدار نیتروژن عملکرد علوفه افزایش مییابد .[12] مقدار مصرف و کاربرد نیتروژن بر میزان فتوسنتز و بهره برداری کارآمد گیاه زراعی از تشعشع نور خورشید تأثیر قابل توجهی دارد. با توجه به باروری خاک از نظر میزان نیتروژن، در اقلیمهای مختلف، کشاورزان در زراعت سورگوم میزان 350-45 کیلوگرم در هکتار به کار میبرند نیتروژن از طریق افزایش تعدادگلآذین، تعداد دانه در گلآذین و وزن هزار دانه سبب افزایش عملکرد سورگوم میگردد .
این پژوهش در همین راستا و به منظور بررسی و تعیین مناسبترین ژنوتیپ سورگوم و نیز مناسب ترین توصیه کودی نیتروژن و مناسب ترین ژنوتیپ در جهت افزایش عملکرد وعلوفه در شرایط اقلیمی رفسنجان انجام شد.
.2 مواد و روشها
این آزمایش در سال 1392 در مزرعه پژوهشی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان به صورت کرتهای خرد شده در چارچوب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی نیتروژن در سه سطح شامل 100، 200 و 400 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره و عامل فرعی ژنوتیپ که شامل - اسپیدفید، کیمیا، پگاه، سپیده - بود. طول هر کرت فرعی دو متر و عرض آن نیم متر بود. هر کرت شامل سه تکرار از ارقام مورد نظر به ابعاد 2/5 متر طول پشته، 50 سانتیمتر فاصله پشتهها و 20 سانتیمتر فاصله روی ردیف بود.
به منظور کاشت بذور سورگوم، کپههای به عمق 2 تا 3 سانتیمتردر محل داغاب تعبیه شده و تعداد 3 تا 4 بذر در داخل هر کپه و در فواصل 20 سانتیمتر روی ردیف کشت شد. سپس سوراخها با خاک نرم پر شدند. در مرحله پنج برگی بوتههای اضافی تنک شدند و در هر کپه یک بوته سالم باقی ماند. کود سوپر فسفات تریپل پیش از کاشت به میزان 150 کیلوگرم در هکتار مصرف شد.
کود نیتروژن به روش تقسیط و در سه مرحله پیش از کاشت، پس از سبز شدن و پس از استقرار گیاهچه در زمین پخش شد. و آبیاری نیز بر اساس دمای هوا و نیاز گیاه بود. برداشت از قسمت میانی هر کرت در مرحله رسیدگی انجام شد. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و تفکیک نمونهها به برگ و ساقه، پنجه و طول ساقه و پنجه و طول گلآذین با خطکش اندازه گیری شد.
به منظور تعیین وزن خشک گیاهان، پاکتهای حاوی نمونه به مدت 48 ساعت در دمای70 درجه سانتیگراد در آون قرار گرفتند، سپس با ترازو بر اساس واحد گرم اندازهگیری شدند. تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین تیمارها توسط آزمون چند دامنهای دانکن در سطح پنج درصد انجام شد
.3 نتیجه و بحث
طول ساقه
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ و نیتروژن بر طول ساقه معنیدار بود ولی برهمکنش ژنوتیپ در نیتروژن در مرحله رسیدگی بر طول ساقه معنیدار نبود
جدول-1 خلاصه نتایج تجزیه واریانس تاثیر کود نیتروژن بر طول ساقه، وزن ساقه، وزن گلآذین و طول گلآذین در
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که در همه ژنوتیپها با افزایش کود نیتروژن طول ساقه کاهش یافت - جدول . - 2 پس نتیجه میگیریم که افزایش کود نیتروژن تاثیری بر منفی طول ساقه در تمام ژنوتیپها داشته است. افزایش ارتفاع گیاه سورگوم در اثر نیتروژن به دو دلیل عمده افزایش در تعدادگرهها و یا افزایش فاصله میانگرهها میباشد. طول ساقه سورگوم تحت تاثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن قرار میگیرد
مقادیر مختلف کود نیتروژن باعث ایجاد اختلاف معنیداری در ارتفاع سورگوم میشود . تعدادچین هم بر روی طول ساقه و عملکرد علوفه خشک تاثیر می گذارد که با افزایش تعداد چین ارتفاع کاهش مییابد
جدول-2 نتایج مقایسه میانگین تاثیر کود نیتروژن بر طول ساقه، وزن ساقه، وزن گلآذین و طول
حروف مشابه بیانگر عدم تفاوت معنیدار بر اساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال 0/05 میباشد. حروف مقایسه میانگین برای سطوح کود نیتروژن بصورت جداگانه میباشد.
وزن ساقه
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که که اثر ژنوتیپ و نیتروژن و برهمکنش ژنوتیپ در نیتروژن بر وزن خشک ساقه معنیدار بود - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین نشان داد که در تمام ژنوتیپها با افزایش کود نیتروژن وزن خشک ساقه نسبتا کاهش یافت - جدول . - 2 بیشترین مقدار وزن ساقه در ژنوتیپ پگاه و سطح کود 100 کیلوگرم در هکتار بود. در پژوهشی که در سطح کود 200 - ، - 300 کیلوگرم در هکتار بر روی سورگوم انجام شد نتیجه گرفته شد که مقدار کود بر وزن خشک ساقه به طور معنیداری تأثیر داشته است و بیشترین وزن خشک ساقه در سطح کود 300 کیلوگرم در هکتار بود
وزن گلآذین
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ و نیتروژن و برهمکنش ژنوتیپ در نیتروژن بر وزن گلآذین اثر معنیداری داشت
