بخشی از مقاله
کاربرد فناورینانو در تصفیه آب
نانولولههای کربنی میتوانند برای تشکیل غشاهایی با تخلخل نانومتری و دارای قابلیت جداسازی آلودگیها، به طور یکنواخت همراستا شوند. ● فناورینانولولههای کربنی
▪ غشاهای نانولولهای
نانولولههای کربنی میتوانند برای تشکیل غشاهایی با تخلخل نانومتری و دارای قابلیت جداسازی آلودگیها، به طور یکنواخت همراستا شوند. تخلخلهای نانومتری نانولولهها این فیلترها را از دیگر فناوریهای فیلتراسیون بسیار انتخابپذیرتر نموده است. همچنین نانولولههای کربنی دارای سطح ویژه بسیار بالا، نفوذپذیری زیاد و پایداری حرارتی و مکانیکی خوبی هستند. اگر چه چندین روش برای سنتز نانولولههای کربنی استفاده شده است،
غشاهای نانولولهای میتوانند به وسیله پوششدهی یک ویفر سیلیکونی با نانوذرات فلزی به عنوان کاتالیست، که موجب رشد عمودی و فشردگی بسیار زیاد نانولولههای کربنی میشود، سنتز شوند و پس از آن برای افزایش پایداری، فضای بین نانولولههای کربنی را با مواد سرامیکی پر نمود.
▪ حذف آلودگیها
مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهد که غشاهای نانولولهای میتوانند تقریباً همه انواع آلودگیهای آب را حذف کنند؛ این آلودگی شامل باکتری، ویروس، ترکیبات آلی و تیرگی است. همچنین این غشاها نویدی برای فرایند نمکزدایی و گزینهای برای غشاهای اسمز معکوس هستند.
▪ مقدار تصفیه آب
اگر چه تخلخل نانولولههای کربنی به طور قابل توجهی کوچک است، غشاهای نانولولهای نشان دادهاند که به خاطر سطح داخلی صاف نانولولهها، شدت جریان بیشتر یا یکسانی نسبت به تخلخلهای بسیار بزرگتر دارند.
▪ هزینه
با توسعه روشهای جدید و بسیار مؤثر برای تولید نانولولههای کربنی، هزینه تولید غشاهای نانولولهای به طور پیوسته کاهش مییابد. بر اساس پیشبینی برخی منابع، به دلیل کاهش قیمت نانولولههای کربنی، غشاهای نانولولهای بسیار ارزانتر از سایر غشاهای فیلتراسیون، غشاهای اسمز معکسوس، سرامیک و غشاهای پلیمری خواهد شد. از آن جا که نانولولههای کربنی شدت جریان بالایی را نشان میدهند،
فشار مورد نیاز برای انتقال آب نسبت به فرایند نمکزدایی با اسمز معکوس، کاهش مییابد و به دلیل این ذخیره انرژی، نمکزدایی با استفاده از فیلترهای نانولولهای بسیار ارزانتر از اسمز معکوس خواهد بود. انتظار میرود غشاهای نانولولهای بسیار بادوامتر از غشاهای متداول باشند و استفاده مجدد از آنها بازدهی فیلتراسیون را کاهش ندهد.
▪ روش مصرف
غشاهای نانولولهای میتوانند در گزینههای مشابهی به عنوان غشاهای میکروفیلتراسیون و اولترا فیلتراسیون استفاده شوند. مطالعات نشان میدهد که این مواد بادوام و در برابر گرما مقاومند و تمیز کردن و استفاده مجدد از آنها ساده است و با استفاده از فرایند اولتراسونیک و اتوکلاو درC ْ۱۲۱ در مدت ۳۰ دقیقه تمیز میشوند.
▪ توضیحات تکمیلی
انتظار میرود در پنج الی ده سال آینده، شاهد ورود غشاهای نانولولهای نمکزا به بازار باشیم. اخیراً محققان برای غلبه بر چالشهای مرتبط با افزایش مقیاس فناوری، فعالیتهای تازهای را مدنظر قرار دادهاند.
● نانوغربالها
آزمایشگاههای سلدن (Seldon)، چندین طرح مبتنی بر فیلترهای نانوغربال را توسعه دادهاند. نانوغربال از نانولولههای کربنی جفت شده با یکدیگر تشکیل میشود که روی یک زیرلایه متخلخل و منعطف قرار گرفتهاند. و میتوان برای تشکیل فیلترهای شبهکاغذی، آنها را روی یک زیرلایه صاف و یا لولهای قرار داد، با این کار توانایی پیچیده شده شدن به اطراف هر ساختار استوانهای متداول و یا هر ساختار دیگری را به دست میآورند،
همچنین برای افزایش سطح فیلتر میتوان نانوغربالهای مسطح را تا زد. اخیراً در آزمایشگاههای مذکور چندین نمونه فیلتر قابل حمل مبتنی بر این فناوری، برای خالصسازی آب ساخته شدهاند؛ این فیلترها در اندازه قلم بوده و تحت عنوان ابزارهای فیلتراسیون نیمانند به نام water stick معروف هستند.
▪ حذف آلودگیها
از نانوغربالها میتوان در حذف گستره وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی و یا مواد زیستی استفاده کرد. این فیلتر میتواند از چندین لایه نانولوله کربنی ساخته شود که هر لایه قابلیت حذف نوع متفاوتی از ترکیبات را دارد. نانوغربالهای مورد استفاده در Water stick توانایی حذف بیش از ۹۹/۹۹ درصد از باکتریها، ویروسها، کیستها، میکروبها، کپکها، انگلها، و همچنین کاهش قابل توجه آرسنیک و سرب را دارند.
نانوغربالهای چند عملکردی نیز مانند ترکیبات معدنی اعم از فلزات سنگین، کودها، فاضلابهای صنعتی و دیگر مواد میتوانند ترکیبات آلی از قبیل Pesticideها و herbicideها را حذف نمایند. همچنین میتوان فیلتر را با یک لایه ضدباکتری برای جلوگیری از تشکیل فیلم بیولوژیکی پوشاند. در حال حاضر آزمایشگاههای سلدن مشغول ارتقای این فناوری برای استفاده از آن در نمکزدایی از آب دریا هستند.
▪ مقدار تصفیه آب
نانوغربالها در مقایسه با دیگر ابزارهای فیلتراسیون که دارای همان اندازه تخلخل هستند، به دلیل خواص انتقال جرم سریع نانولولهها، بدون استفاده از فشار، شدت جریان مناسبی را تأمین میکنند. در یک فیلتر نمونه با قطر پنج سانتیمتر شدت جریان شش لیتر بر ساعت مشاهده شده است. همچنین water stick برای تصفیه یک لیتر آب آلوده در ۹۰ ثانیه طراحی شده است. این فیلتر، در طول عمر مفیدش ۲۰۰ تا۳۰۰ لیتر آب تولید میکند؛ اگر چه این مقدار میتواند با تغییرات پیش از فیلتراسیون افزایش داده شود.
▪ هزینه
آزمایشگاه سازنده برای قیمتگذاری water stick یک طرح رقابتی را با دیگر فناوریهای مشابه در نظر دارد، تا این فناوری برای مردم کشورهای در حال توسعه قابل استفاده باشد.
▪ روش مصرف
Water stick که شبیه نی نوشیدنی طراحی شده آب تمیز آشامیدنی تولید میکند. اخیراً نمونهای از Water stick به گونهای طراحی شده است که میتوان وسیلهای با فیلتر قابل تعویض را طراحی کرد. علاوه بر این هنگامی که عمر مفید این فیلتر به پایان میرسد، به طور اتوماتیک جریان را متوقف میکند. نانوغربالها توان ترکیب با دیگر ابزارهای فیلتراسیون را دارند.
▪ توضیحات تکمیلی
آزمایشگاههای سلدن، سیستم تولیدی را برای تولید نانوغربالها توسعه دادهاند؛ این سیستم دارای صرفه اقتصادی، ظرفیت تولید ۲۷۶ متر مربع بر ماه است که هر متر مربع برای ۳۹۶ فیلتر کافی است. در حال حاضر پزشکان آفریقایی نمونهای از water stick را مورد استفاده قرار دادهاند.
● روشهای دیگر نانوفیلتراسیون
▪ فیلتر آلومینای نانولیفی
شرکت Argonide فناوری جاذبهای نانولیفی را به صورت کارتریج فیلترهای نانوسرام عرضه کرده است. این جاذبها از نانوالیاف آلومینا با بار مثبت روی زیرلایه شیشهای تشکیل شدهاند. نانوالیاف آلومینا سطح بیشتری نسبت به الیاف متداول داشته و بار مثبت بالایی دارند که باعث جذب سریعتر آلودگیهای باردار منفی از قبیل ویروسها، باکتریها و کلوئیدهای آلی و غیرآلی میشود.
▪ حذف آلودگیها
فیلترهای نانوسرام بیش از ۹۹/۹۹ درصد ویروسها، باکتریها، انگلها، ترکیبات آلی طبیعی، DNA و کدری را حذف میکند، همچنین دارای قابلیت جذب ۹/۹۹ درصد از نمکها، مواد رادیواکتیو و فلزات سنگین از قبیل کروم، آرسنیک و سرب را هستند، حتی اگر ذرات، نانومقیاس و یا حل شده باشند. فیلترهای نانوسرام در PH بین پنج تا ۹ بهتر عمل میکنند.
▪ مقدار تصفیه آب
شدت جریان فیلترهای نانوسرام بدون استفاده از فشار حدود یک تا ۵/۱ لیتر بر ساعت، به ازای هر سانتیمتر مربع از فیلتر است. حداکثر فشار چهار bar میتواند به فیلتر اعمال شود که منجر به شدت جریان ۹ تا ده لیتر بر ساعت به ازای هر سانتیمتر مربع از فیلتر خواهد شد. کارتریج فیلترهای نانوسرام دارای یک طراحی تاخورده است که سطح آنها را افزایش میدهد. همچنین طبق گزارش فیلتر به طور متوسط مقاومت عملکردی بالایی نسبت به غشاهای بسیار متخلخل دارد.
▪ روش مصرف
طراحی فیلترهای سطح فعال به گونهای است که بدون استفاده از تجهیزات وسیع، یا نگهدارنده بهآسانی قابل استفاده باشند.
● پلیمر حفرهای سیکلودکسترین
سیلکودکسترین یک ترکیب پلیمری است که از ذراتی با حفرههای استوانهای تشکیل شده است؛ این ذرات میتوانند آلودگیهای آلی را جدا کنند.
پلیمر سیکلودکسترین را میتوان به صورت پودر، دانهای و یا لایه نازک برای استفاده در ابزارها و کاربردهای متفاوت تولید کرد. به هر حال پلیمر سیکلودکسترین برای تصفیه آب مصرفی استفاده شده و همچنین میتواند برای تصفیه در جای آبهای زیرزمینی یا پاکسازی فاضلابهای شیمیایی آلی و نفتی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
▪ حذف آلودگیها
سیکلودکسترین گستره وسیعی از آلودگیهای آلی شامل بنزن، هیدروکربنهای پلیآروماتیک، فلورینها، و آلودگیهای حاوی نیتروژن، استن، کودها، Pesticidها و بسیاری دیگر را حذف میکند. آزمایشها نشان میدهند که پلیمرسیکلودکسترین این آلودگیها را تا حد ppt کاهش میدهد، در حالی که کربن فعال و زئولیت این آلودگیها را تا حد ppm کاهش میدهد.
همچنین پلیمر صدهزار مرتبه بیشتر از کربن فعال، ترکیبات آلی پیوند میدهد و بازدهی حذف یکسانی برای آب با غلظت آلودگی پایین را نشان داده است. پلیمرسیکلودکسترین تحت تأثیر رطوبت هوا قرار نگرفته، میتواند در نواحی مرطوب بدون اشباع یا غیرفعال شدن، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین آلودگیهای جذب شده را از خود عبور نمیدهد.
▪ مقدار تصفیه آب
پلیمرسیکلودکسترین ظرفیت بارگذاری ۲۲ میلیگرم از آلودگیهای آلی به ازای هر گرم از پلیمر را دارد، که با ۵۸ میلیگرم به ازاری هر گرم کربن فعال قابل مقایسه است. این پلیمر برای تماس با آب آلوده حدوداً به پنج ثانیه زمان نیاز دارد. و در حین احیا ظرفیت خود را از دست نداده، میتواند به طور نامحدودی استفاده شود.
▪ هزینه
تولید پلیمرسیکلودکسترین، ارزان بوده است و میتوان آن را مستقیماً از نشاسته، با تبدیل ۱۰۰ درصد تولید شود. انتظار میرود که تولید انبوه، هزینه آن را پایینتر از قیمت کربن فعال و زئولیت آورد. شرکت پژوهشی محصولات پلیمری اشاره میکند که روشی را جهت افزایش مقیاس این فرایند برای تولید مواد توسعه داده است. اخیراً شرکت پژوهشی Manhattan یک فناوری را برای کاربردهای مصرفی توسعه داده و اظهار میدارد که تولید انبوه موجب ارزانتر شدن پلیمر نسبت به سایر روشهای حذف آلودگیهای آلی خواهد شد.
▪ روش مصرف
پودر سیکلودکسترین میتواند در ستون، کارتریج و یا فیلترهای بستری به گونهای متراک شود که آب از آن بگذرد. سیکلودکسترین دانهای میتواند مستقیماً در منبع یا لولههای آب بهکار رود و لایه نازک آن میتواند روی زیرلایهای از شیشه برای تشکیل غشاء قرار گیرد.
از همه اشکال متفاوت سیکلودکسترین میتوان در ابزارهای طراحی شده برای فیلترها، غشاها و یا جاذبها استفاده کرد.
پلیمرسیلکودکسترین هم آبدوست و هم آبگریز است؛ لذا میتواند بدون استفاده از فشار برای جذب آب از میان تخلخلها مورد استفاده قرار گیرد. پلیمر گاهی اوقات به احیا با استفاده از یک الکل ساده از قبیل اتانول یا متانول نیاز خواهد داشت و ممکن است به خاطر به ظرفیت بارگذاری پائین آن نسبت به کربن فعال و جاذبهای دیگر به عملیات بیشتری نیاز داشته باشد.
▪ توضیحات تکمیلی
آلودگیهایی که پلیمر سلیکودکسترین جذب میکند، میتواند بعد از احیا، برای کودها، Pesticideها و محصولات صنعتی دیگر بازیافت شود.
● نانوکامپوزیتهای پلیپیرون- نانولولهکربنی
آزمایشگاه ملی پاسیفیک نورث وست یک غشای نانوکامپوزیتی شامل لایه نازکی از یک پلیمر جاذب موسوم به پلیپیرون را روی ماتریسی از نانولولههای کربنی که سطح مخصوص و پایداری غشا را افزایش میدهند، توسعه داده است. برخلاف جاذبهای دیگر که به احیای شیمیایی نیاز دارند این غشاها میتوانند به طور الکتریکی احیا میشوند.
▪ حذف آلودگیها
غشاهای پلیپیرون دارای نانولوله کربنی با بار مثبت است و میتوان پرکلراتها، سزیم، کروم و دیگر آلودگیهای باردار منفی را حذف کند. همچنین غشاهای نانوکامپوزیتی میتوانند برای حذف نمک طراحی شوند. از آنجا که پلیپیرون میتواند به طور منفی باردار شود، بنابراین این غشاء ذرات باردار مثبت از قبیل کلسیم و منیزیم را حذف میکند.
▪ مقدار تصفیه آب
غشاهای نانوکامپوزیتی پلیپیرون- نانولولهکربنی قابل استفاهه مجدد هستند آزمایشها نشان میدهد که این غشاها بعد از صد دوره استفاده بسیار کم بازدهی خود را از دست میدهند. همچنین به خاطر خواص انتقال جرم سریع نانولولههای کربنی شدت جریان بالایی دارند.
▪ هزینه
انتظار میرود که غشاهای پلیپیرون- نانولوله کربنی در استفاده طولانی مدت، نسبتاً کم هزینه باشند؛ چرا که آنها میتوانند بدون از دست دادن قابل توجه ظرفیت جذب، احیا شده، استفاده شوند. این غشاها هزینههای مرتبط با خرید و ذخیرهسازی مواد شیمیایی احیاکننده و تعلیم کاربران را ندارند. علاوه بر این، انتظار میرود که هزینه نانولولههای کربنی در پنج سال آینده بین ده تا صد برابر کاهش یابد.
▪ روش مصرف
این غشاها آلودگیهای ثانویه خطرناک تولید نمیکنند. با بکارگیری جریان الکتریکی، بار پلیمر خنثی شده و آلودگیهای جذب شده، از غشا آزاد میشوند. با حذف آلودگیها، پلیمر میتواند دوباره باردار شده و مجدداً استفاده شود.
● زئولیت
▪ زئولیتهای طبیعی، مصنوعی، زغالسنگ و ترکیبی
زئولیتها مواد جاذب با ساختار شبکهای جهت تشکیل تخلخلها هستند. آنها میتوانند از منابع طبیعی به دست آمده و یا سنتز شوند. زئولیتهای مصنوعی معمولاً از محلولهای سیلیکون-آلومینیوم یا زغالسنگ ساخته شده و به عنوان جاذب یا ابزار تعویض یونی در کارتریج یا فیلترهای ستونی بهکار میروند. شرکت فناوریهای AgION ترکیبی از زئولیتها و یونهای نقره طبیعی با خواص ضدباکتری تولید میکند.
▪ حذف آلودگیها
زئولیتها به طور متداول برای حذف آلودگیهای فلزی بهکار میروند. زئولیتهای طبیعی مکزیک و مجارستان، آرسنیک را از منابع آب آشامیدنی تا حد مورد پذیرش سازمان بهداشت جهانی کاهش میدهند. زئولیتهای ساخته شده از زغالسنگ میتوانند گسترهای از فلزات سنگین شامل سرب، مس، روی، کادمیم، نیکل و نقره را از آب آلوده جذب کنند. همچنین میتوانند تحت شرایط خاصی کروم، آرسنیک و جیوه را جذب کنند.
ظرفیت جذب زئولیتها متأثیر از چند عامل؛ ترکیبشان، PH آب و غلظت انواع آلودگیهاست. به عنوان مثال تأثیرات PH آب بر روی سطح باردار شده منفی و یا مثبت زئولیت قابل ذکر است. همچنین با توجه جذب آسان سرب و مس در زغالسنگ، غلظت بالای این مواد، مقدار کادمیم و نیکل حذف شده را کاهش میدهد. ترکیبات زئولیت- نقره AgIoN،
بازدهی را در مقابل میکروارگانیسمها که شامل باکتریها و کپکهاست، ارتقا میدهند. زئولیت نمیتواند آلودگیهای آلی را به قدر کافی حذف کند، همچنین رطوبت هوا در اشباع زئولیتها دخالت داشته، موجب کاهش بازدهی آنها میشود.
▪ مقدار تصفیه آب
مقدار آبی که زئولیتها میتوانند تصفیه کنند، وابسته به منبع زئولیت و ابزاری است که آنها استفاده میکنند. در مورد زئولیتهای زغالسنگ، محتوای کربن این ماده به طور قابل توجهی سطح مخصوص و در نتیجه ظرفیت جذب زئولیت را تحت تأثیر قرار میدهند.
▪ هزینه
زئولیتها را میتوان به طور ارزان تولید کرد زیرا منبع آنها به طور طبیعی و فراوان در دسترس است. در امریکا زئولیتهای دانهای برای کاربردهای صنعتی و کشاورزی بین ۳۰ تا ۷۰ دلار به ازاری هر تن و برای محصولات مصرفی بین ۵/۰ تا ۵/۴ دلار به ازای هر کیلوگرم هزینه دارند.
▪ روش مصرف
چگونگی مصرف زئولیتها بسیار وابسته به نوع ابزاری است که در آن استفاده میشوند. این ابزار میتواند شامل رزینهای تعویض یونی، کارتریج و ابزارهای ستونی و غیره باشند. علاوه بر این زئولیتها گاهی اوقات به احیا با یک محلول اسیدی نیاز دارند. مصرف زئولیتهای زغالسنگ ممکن است مشکلساز باشد،
چرا که مطالعات نشان میدهند مقادیری از آلودگیهای سرب، کادمیم، کروم، مس، جیوه، روی و دیگر آلودگیها میتوانند از زغالسنگ گذشته و موجب آلودگی خاک، آبهای زیرزمینی و آب شوند. همچنین مشخص شده است که مقادیر آرسنیک و منیزیم عبور کرده از Fly ash بسیار بیشتر از مقادیر توصیه شده سازمان بهداشت جهانی است.
ترکیبات زئولیت نقره AgION نیاز به پاکسازی مکرر دارند، زیرا پوشش ضدباکتری نقره از تشکیل آلودگیهای بیولوژیکی روی فیلتر جلوگیری میکند و در این صورت نیاز به ذخیرهسازی و مصرف احیاءکنندههای شیمیایی مرتفع میشود.
● فناوریهای مبتنی بر نانوکاتالیستها
▪ نانوذرات آهن خنثی
نانوذرات آهن خنثی (NZVI) برای تصفیه درجا و غیردرجای آبهای زیرزمینی استفاده میشوند. این ماده همزمان یک جاذب و یک عامل احیاکننده است، همچنین موجب میشود که آلودگیهای آلی به ترکیبات کربنی با درجه سمیت کمتری شکسته شوند و فلزات سنگین کلوخه شده، به سطح خاک بچسبند.
NZVI را میتوان برای تصفیه درحا مستقیماً به منابع آبهای زیرزمینی تزریق کرد، یا میتوان از آن در غشاها برای کاربردهای خارجی استفاده کرد. همچنین NZVI دو فلزی که در آن نانوذرات آهن با یک فلز ثانویه از قبیل پالادیم برای افزایش فعالیت آهن پوشیده میشوند، موجود است. NZVI بسیار فعال بوده و سطح مخصوص بالایی نسبت به ZVI دانهای دارد.
▪ حذف آلودگیها
NZVI میتواند برای فرآوری گستره وسیعی از آلودگیهای متداول زیستمحیطی، مثل متان کلردار، بنزن کلردار، Pesticideها، رنگهای آلی، تریهالومتانها، PCBها، آرسنیک، نیترات و فلزات سنگین از قبیل جیوه، نیکل و نقره استفاده شود. همچنین ممکن است توانایی کاهش پرتوهای رادیویی را داشته باشد. پالادیم پوشیدهشده با NZVI نشان داده است
که همه ترکیبات کلردار را در مدت هشت ساعت تا زیر مقادیر قابل رؤیت کاهش میدهد. این در حالی است که NZVI معمولی برای حذف بیش از ۹۹ درصد از این ترکیبات به ۲۴ ساعت نیاز دارد. نانوذرات نسبت به آلودگیها، برای یک دوره شش الی هشت هفتهای، فعال باقی میمانند. NZVI نشان داده است که در گستره وسیعی از PHها و دماهای خاک و مقادیر Nutrient مؤثر است.
▪ مقدار تصفیه آب
مقدار آب زیرزمینی که NZVI میتواند فرآوری کند، وابسته به کیفیت آهن، شامل تعداد دفعاتی که استفاده مجدد شده است؛ نوع زیرلایه مورد استفاده، کیفیت آب معدنی برای تولید محلول قابل تزریق، شامل مقدار اکسیژن، مقدار و نوع ذرات ریز در محلول، است. دریک مطالعه موردی، سطحی با مساحت صد مترمربع را ۰۵۷/۶ لیتراز محلول شامل kg ۲/۱۱ از NZVI تحت تأثیر قرار میدهد.
مطالعه دیگری نشان میدهد که در یک منطقه، مقدار ۱۳۶ کیلوگرم NZVI برای فراوردی ۶/۱۱میلیون کیلوگرم از خاک کافی است؛ اما در منطقه دیگر همین مقدار از NZVI تنها برای فرآوری ۱۰۲ میلیون کیلوگرم از خاک بهکار میرود. دلایل ذکر شده برای این مطابقت نداشتن شامل حجم متفاوت آب مصرف شده در تهیه محلول، مقادیر متفاوت کنشپذیری آهن بهدلیل تفاوت در مقدار اکسیژن آب و مقدار متفاوت فشار کاربردی در حین تزریق است.