دانلود مقاله کمک های اولیه

بخشی از مقاله

کمک های اولیه

اقداماتی که هنگام وقوع حوادث برای جلوگیری از مرگ ، پیشگیری از صدمات و عوارض بعدی و کاهش درد پیش از رسیدن پزشک و یا انتقال وی به مرکز درمانی به عمل آید .
تعریف علایم حیاتی
علایمی هستند که میزان سلامتی و یا نشانه های حیات شخص را نشان می دهند و شامل نبض ، تنفس ، فشار خون ، هوشیاری ، واکنش مردمک و رنگ پوست است .
تعریف نبض
عبور خون از داخل سرخرگ ها باعث ضربه ای به دیواره سرخرگ می شود که به آن نبض گویند . با شمارش تعداد نبض می توان به تعداد ضربان قلب پی برد ، نبض در تمامی سرخرگ های بدن وجود دارد اما ما فقط قادر به لمس ضربان سرخرگ هایی که سطحی بوده و از روی استخوان و یا عضله رد می شوند می باشیم .
مهمترین نقاط گرفتن نبض
1- سرخرگ زند زبرین 2- سرخرگ گردنی 3- سرخرگ رانی
تعداد نبض با توجه به سن ، جنس و جثه افراد متغیر است . در افراد بالغ و سالم 60 تا 80 بار در دقیقه و در اطفال 80 تا 100 بار در دقیقه می باشد .
تنفس
تنفس باید منظم ، طبیعی و با تعداد معین باشد . تعداد طبیعی تنفس در بزرگسالان 12 تا 20 بار در دقیقه و در کودکان تا 30 بار در دقیقه متغیر است . تنفس سطحی و یا عمیق غیر عادی بوده و بایستی فرد را به مراکز درمانی رساند .
فشار خون
فشاری که هنگام عبور خون به سرخرگ وارد می کند و دارای یک میزان حداکثر و یک میزان حداقل است . فشار خون حداکثر باید در حدود 90 تا 140 میلیمتر جیوه و فشار خون حداقل 65 تا 85 میلیمتر جیوه باشد .

درجه ی حرارت بدن
درجه حرارت طبیعی بدن همواره در حد معینی بین 3/37 تا 8/36 است . کاهش درجه ی حرارت بدن در مواردی مثل سوتغذیه ،سرمازدگی و شوک به وجود می آید و افزایش آن نیز در مواردی مانند بیماری های عفونی و گرمازدگی دیده می شود .
درجه هوشیاری
1- هوشیاری کامل
2- حواس پرتی مختصر
3- خواب آلودگی
4- اغما ( بیهوشی )
معاینه مردمک ها
ارزیابی عصبی بوده که بنا به اندازه ، یکسان بودن و پاسخ به نور صحت آن مشخص می شود .
رنگ پوست
به مقدار خونی که از آن می گذرد و رنگ دانه هایی که در آن قرار دارند بستگی دارد . پوست سفید و یا رنگ پریده در جریان شوک ، غش ، حمله ی قلبی ، ترس و پوست کبود در موارد خفگی و یا بعضی از مسمومیت ها و کمبود اکسیژن دیده می شود .
نجات زندگی ( CPR )
اگر قلب مصدوم کار نکند ایست قلبی و اگر ریه های فرد کار نکرده و تنفس نداشته باشد ایست تنفسی اتفاق افتاده و زمان طلایی 5 دقیقه از لحظه ایست قلبی و یا تنفسی جهت عملیات احیای مصدوم بیشتر فرصت نخواهیم داشت . ایست قلبی و تنفسی بنا به علل مختلفی رخ می دهد که معمولا اگر زمان طلایی به پایان برسد احتمال فرصت نجات مصدوم به پایان می رسد .
تنفس مصنوعی
هدف از تنفس مصنوعی رساندن اکسیژن به مصدوم یا بیمار و به کار انداختن دستگاه تنفسی اوست .

علایم نشان دهنده بیمار یا مصدوم به تنفس مصنوعی :
1- هیچ حرکتی در قفسه سینه و شکم بیمار دیده نمی شود .
2- صدای حرکت هوا را از دهان و بینی او نمی توان شنید .
3- چنانچه تکه ای کاغذ و پنبه در برابر دهان و بینی بیمار گرفته شود اشیا مذبور تکان نمی خورد.
4- اگر آینه ای را جلوی بینی و دهان بیمار بگیریم اثری از بخار روی آن دیده نمی شود .
5- بیمار برای تنفس تلاش می کند و عضلات جلوی گردنش برجسته می شود اما صدای هوا را نمی توان شنید .
6- برخی از بافت های بدن دچار سیانوز می شوند .
7- مردمک چشمان مصدوم گشاد می شوند .
انواع تنفس مصنوعی
دهان به دهان : رایج ترین شیوه که در خفگی های پیشرفته مانند خفگی در آب و با گاز صورت می گیرد .


دهان به بینی : هنگام شکستگی فک یا جراحت دهان به کار می رود .

دهان به دهان و بینی : در اطفال استفاده می شود .
ماساژ قلبی
هنگام بروز ایست قلبی می توان با ماساژ دادن قلب کار قلب را که دچار اختلال گردیده است مجددا به حالت عادی برگرداند تا خون در بدن به گردش درآید و اکسیژن و مواد غذایی به نقاط اصلی بدن رسیده و مصدوم نجات پیدا کند .ماساژ قلبی به دو طریق ماساژ داخلی که توسط جراح در بیمارستان و ماساژ خارجی توسط امدادگر انجام می شود .

دلایل ایست قلبی
1- خونریزی های بسیار شدید
2- تصلب شرایین
3- خفگی
4- ناسازگاری دارو ها
5- شوک
تعداد تنفس مصنوعی در بزرگسالان 12 تا 18 بار و در کودکان 18 تا 20 بار در دقیقه می باشد و تعداد ماساژ قلبی نیز بین 80 تا 100 بار در دقیقه است. در صورت بروز همزمان ایست تفسی و قلبی می بایستی نسبت ماساژ قلبی و تنفس مصنوعی 5 به 1 باشد .

خونریزی

انواع خونریزی ها به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می شوند.
خونریزی داخلی : این نوع خونریزی به واسطه وارد آمدن ضربه به بدن یا وجود بیماری پدید می آید خونریزی داخلی ممکن است قابل رویت یا غیر قابل رویت باشد، بهترین اقدام در مورد اشخاصی که دچار این نوع خونریزی شدند رساندن آن ها به مراکز درمانی است، فقط به این نکته توجه کرد که بیمار را راحت و بدون حرکت نگه داشت و اگر احساس سرما کرد او را گرم نگه دارید و از راه دهان چیزی به بیماری نخوراند.
خونریزی خارجی : خونریزی خارجی قابل رؤیت است.
درمان خونریزی
در مورد خونریزی های داخلی باید هر چه سریع تر مصدوم به مراکز درمانی رسانده شود. و از دادن آب و خوراک به او خودداری و بدن او را گرم نگهداشت. اما در خونریزی های خارجی می توان با کمک گاز استریل روی زخم را پوشانید. و چندین دقیقه گاز استریل را با فشار روی محل زخم نگه داشت. در صورت بند نیامدن خون ضمن جلوگیری از خونریزی توسط گاز استریل مصدوم را سریع تر به مراکز درمانی انتقال داد.

سوختگی

1- سوختگی درجه یک
در این نوع سوختگی فقط پوست سوخته و قرمز می شود. و سوزش ان بیشتر از سوختگی عمیق با وسعت کم می باشد.
2- سوختگی درجه دو
در این نوع سوختگی ، علاوه بر سوختگی پوست تاولهایی نیز پیدا می شود، که ممکن است از آن راه میکروب وارد بدن گردیده تولید عفونت کرده و در نتیجه درمان را طولانی نماید.
3- سوختگی درجه سه
در این نوعه سوختگی علاوه بر پوست ماهیچه نیز سوخته و گاهی سوختگی به استخوان می رسد در این نوع سوختگی درمان طولانی تر بوده و به طور معمول عفونی می گردد.

درمان سوختگی
در سوختگی های سطحی عضو سوخته را در زیر اب سرد قرار داده و پس از آن محل سوختگی را با مواد ضد عفونی کننده تمیز نموده و سپس آن را پانسمان کرد. در سوختگی های شدید نیز باید مصدوم را به مراکز درمانی رساند و از به کار بردن پماد به روی سوختگی خودداری کرد. سوختگی های شدید نیز باید مصدوم را به مراکز درمانی رساند و از بهکار بردن پماد به روی سوختگی خودداری کرد. در صورت امکان راه رسانده وی به بیمارستان به او آب خنک یا شربت قند خورانید.

شکستگی ها

«شکستگی » عبارت است از به وجود آمدن شکست در استخوان . شکستگی به هر علتی که باشد در افراد مسن خطرناک است.
شکستگی ها با علائمی مانند: درد شدید، تغییر شکل عضو، تورم و عدم حرکت عضو همراه می باشد.
درمان شکستگی
عضو شکسته را به هیچ عنوان نباید حرکت دارد و در صورت امکان آن را آتل بندی نمود. سپس مصدوم را با دقت زیاد به مراکز درمانی انتقال داد.

شوک

کم شدن فعالیت های حیاتی بدن را در اثر عوامل و حوادث گوناگون شوک می نامند. شوک ممکن است بعد از هر گونه آسیب بدنی، خونریزی زیاد، کم شدن آب بدن، حمله ی قلبی، مسمومیت و یا شنیدن خبرهای ناگهانی به وجود می آید.
شدت شوک به وسعت آسیب وارده و نوع عامل بستگی دارد ممکن است به رگ منجر شود. سشوک ممکن است بلافاصه بعد از آسیب دیدگی یا پس از مدتی تأخیر ظاهر شود.

علائم شوک: شامل رنگ پریدگی، اضطراب ، سردی بدن و تشنگی است.
درمان شوک
ضمن از بین بردن عامل بروز شوک بیمار را آرام به پشت خوابانیده و پاهایش را بالا می گیریم. در این حالت باید دقت نمود مجاری تنفسی بیمار باز باشد. و یقه ی لباس و کمربند را آزاد کنید بدن مصدوم می بایست گرم نگه داشته و او را سریع به مراکز درمانی رسانید.

برق گرفتگی

اگر جریان برق از بدن شخص عبور کند، برق گرفتگی ایجاد می شود علایم برق گرفتگی شامل موارد زیر است:
عوارض برق گرفتگی بسته به شدت جریان و ولتاژ برق دارد که اگر زیاد باشد باعث اختلالات دایمی در مغز، درد عمومی، آب مروارید و مرگ می شود، ولتاژ پایین خطر کمتری دارد و باعث ارتعاش قلب و بیهوشی می شود.

کمک های اولیه به شخص برق گرفته:
باید بسرعت جریان برق را قطع کرد. نباید به برق گرفته و حتی لباس او دست زد زیرا ممکن است لباس وی خیس باشد و فرد کمک کننده نیز دچار برق گرفتگی شود. با استفاده از پارچه خشک، چرم یا پلاستیک باید فرد را از سیم برق یا وسیله برقی جدا کرده و فوراً به علایم حیاتی مصدوم توجه نمود. اگر تنفس نمی کند و یا ضربان قلبش قطع شده باید بسرعت با انجام تنفس مصنوعی و یا فشارهای آرام لحظه ای به قلب آن را احیاء نمود و اگر سوختگی ایجاد شده است آن را پانسمان نموده و فرد را به پزشک رسانید.

مسمومیت با گاز کربنیک(co2)
گاز کربنیک خاصیت سمی ندارد ولی چون جای اکسیژن را در خون می گیرد، ایجاد خفگی می نماید .

کمک های اولیه به شخص مصدوم:
ابتدا باید فرد را در معرض هوای آزاد قرار داده و او را بخوابانیم.
در صورت لزوم به مصدوم تنفس مصنوعی بدهیم .
وی را به سرعت به بیمارستان و یا مراکز درمانی انتقال دهیم.

سرمازدگی

علایم سرمازدگی شامل کبودی پوست بویژه در نوک انگشتان، کاهش حساسیت، بی حال و ضعف، کاهش نبض و میل شدید به خواب می باشد.

کمک های اولیه به شخص سرمازده:
پوشاندن لباس و دستکش پشمی گشاد، عرق نکردن و خشک نمودن بیمار و قرار دادن وی در اتاق گرم، تنفس مصنوعی، گرما سازی تدریجی اعضای بدن، استفاده از کیسه آب گرم، آشامیدنی گرم مثل قهوه و چای و در موارد شدید، رساندن به بیمارستان از کمک های اولیه ای است که در مورد شخص سرمازده انجام می شود .

گرما زدگی
بدن انسان بطور عمده توسط منبسط ساختن عروق سطحی پوست و تعریق دمای افزایش یافته بدن را كاسته و سبب تنظیم و كنترل گرمای بدن می گــردد. اما در آب و هوای مرطوب عملكرد تعریق مختل و كند شده و بدن دیگر قادر به خنك ساختن خود نمیباشد. دو عـامل فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم مسبب بیماریهای مربوط به گرما هستند. همچنین زمانی كه فرد دچار كم آبی در بدن خود میگردد در معرض عوارض گرمای زیاد قرار خواهد داشت زیرا در این حالت غلظت خون بدن افزایش یافته و جریان خون كند میگردد كه سبب اختلال در عملكرد ارگانهای بدن می شود.

عوارض ناشی از گرما به قرار زیر است:
1-گرمازدگی خفیف : در این حالت بدن بشدت عرق كرده و حجم خون كاهش می یابد.
علایم: تعریق شدید-ضعف-سرگیجه-سردرد-حالت تهوع-استفراغ-افزایش ضربان قلب-كاهش فشار خون-پوست مرطوب،سرد و رنگ پریده-افزایش درجه حرات مركزی بدن تا 39-38 درجه سلسیوس.
درمان: انتقال بیمار به یك مكان خنك و سایه-دادن مایعات به بیمار برای جبران كم آبی بدن. برای جبران نمك بدن نیز باید اندكی نمك (به نسبت یك قاشق چای خوری نمك در یك لیتر آب) به آب اضافه كرد- لباسهای فرد گرمازده را در آورده و یك ملحفه مرطوب دور بدن وی بپیچید و یا توسط باد بزن مصدوم را باد بزنید.
2-گرمازدگی شدید : این حالت بسیار خطرناك بوده و خطر مرگ را نیز میتواند در پی داشته باشد. در این حالت حرارت مركزی بدن از 40/5 درجه سلسیوس فراتر میرود. در این وضعیت اغلب ارگانهای بدن در معرض آسیب بافتی قرار میگیرند. گرمازدگی شدید یك وضعیت اورژانس بوده و دمای بدن فرد گرمازده باید سریعا كاهش یابد. عدم درمان گرمازدگی شدید به تشنج، كما و مرگ منجر خواهد شد. گرمازدگی شدید علاوه بر اثرات سوء آن بروی سیستم عصبی همچنین كبد، كلیه ها، قلب و عضلات را نیز در معرض آسیب قرار میدهد.
علایم: پوست قرمز رنگ، داغ، رنگ پریده و خشك-ضربان تند و قوی-سردرد ضربانی-پریشانی و سرگیجه-تنفس كم عمق-مردمك چشم ممكن است متسع شده و به نور واكنش نشان ندهد.
عوامل ایجاد كننده: قرار گرفتن در زیر آفتاب به مدت طولانی-فعالیت شدید بدن-كم آب شدن بدن.
درمان: تلاش برای كاهش حرارت بدن باید بسرعت انجام گیرد: بیمار را به مكان خنك و سایه انتقال داده و لباسهایش را از تن جدا كنید. روی دستها و پاها آب خنك ریخته و یا یك ملحفه خیس را دور بدن مصدوم بپیچید- بیمار را در معرض باد قرار داده و یا توسط پنكه و یا باد بزن اقدام به خنك كردن وی كنید. هنگامی كه روی دستها و پاها آب میریزید حتما دستها و پاها را شدیدا ماساژ دهید تا خون خنك شده به سمت نواحی مركزی بدن رانده گردد.
3-گرفتگی عضلات : همان گرفتگی عضلات میباشد كه عامل آن گرما میباشد. این حالت پس از فعالیت شدید بدنی ایجاد میگردد. درمان آن خوراندن مایعات كافی همراه با اندكی نمك (به نسبت 4/1 قاشق چایخوری نمك در یك لیوان آب) به مصدوم و انجام حركات كششی پس از آن میباشد.
4-سنكوب گرما : این حالت نوعی غش خفیف میباشد كه به علت فعالیت شدید در آب و هوای گرم ایجاد میگردد. بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما از بدن اقدام به منبسط ساختن عروق سطحی پوست میكند اما هنگامی كه این مكانیسم بسرعت انجام میگیرد سبب كاهش جریان خون به مغز گشته و حالت غش را ایجاد میكند.
علایم: سرگیجه- سردرد- افزایش ضربان قلب- حالت تهوع- استفراغ- غش و بی هوشی.
درمان آن مانند درمان گرمازدگی خفیف میباشد.
5-عرق سوز : در این حالت نواحی خاصی در بدن (معمولا نواحی پوشیده شده توسط لباس) دچار خارش و سوزش شدید میگردد. این حالت بیشتر در آب و هوای گرم و مرطوب و در افراد خردسال، دارای فعالیت شدید، بیماران بستری و تب دار مشاهده میگردد. این عارضه معمولا پس از چند روز بخودی خود بر طرف میگردد. هنگامی كه تعریق بدن افزایش می یابد عرق به سلولهای سطح پوست آسیب وارد ساخته و یك سد در مقابل خروج عرق ایجاد میكند. بنابراین عرق در زیر پوست به دام افتاده و تجمع می یابد. در این حالت برآمدگیهای ریزی روی پوست ایجاد میگردد. هنگامی كه این برآمدگیهای جوش مانند ریز میتركند محتویات عرق تخلیه گشته و فرد احساس سوزش میكند.
درمان: هیچگاه از مواد كاهش دهنده تعریق و یا پودر بچه استفاده نكنید این عمل تنها علایم را تشدید میكند. تنها از لوسیون كالامین (CALAMIN) و یا كرم هیدروكورتیزون (HYDROCORTISON 1%) استفاده كنید.

مار گزیدگی
مارهاي سمي به گروه بزرگ تقسيم مي شوند :
1- خانواده ي مارهاي مرجاني شامل مار مرجاني , كبري , ماهبا و غيره
2- خانواده ي افعي ها از جمله افعي , مارزنگي و غيره
نكته : هرگونه مارگزيدگي را بايد سمي تلقي كرد مگر خلاف آن ثابت شود .
بنابراين لازم است مصدوم را حتماً و در اسرع وقت به مراكز درماني منتقل كنيم تا تحت مراقبت هاي لازم قرار گيرد .
همانطور كه ميدانيد كليه مارها سمي نبوده ودر واقع به دو دسته سمي و غير سمي تقسيم مي شوند . مارهاي سمي خود از نظر ميزان سمي بودن يكسان نبوده و با هم فرق دارند . همچنين از نظر شكل ظاهر نيز مارهاي سمي و غير سمي تفاوتهاي آشكاري دارند كه برخي از آنها در جدول آورده شده اند .
مارهاي سمي و غير سمي تفاوتهايي دارند كه از جمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد :
1- مردمك چشم مارهاي سمي به صورت بيضي ( خطي ) و شبيه مردمك چشم گربه است . ولي مردمك چشم مارهاي غير سمي گرد و مدور است . نكته : مار مرجاني كه از خطرناك ترين مارهاي سمي است مردمك مدور دارد .
2- سرمارهاي سمي مثلثي شكل است و با بدن ما زاويه دارد , ولي سر مارهاي غير سمي به صورت نيمه بيضي است و در واقع بدن مارهاي غير سمي شبيه كرم خاكي است . نكته : سر مارمرجاني مثلثي نبوده ولي اين مار از انواع سمي است .
3- مارهاي سمي براي نيش زدن از دو دندان نيش استفاده مي كنند و محل گزش معمولاً با يك يا دو سوراخ ( يا زخم ) مشخص مي شود . اما در مارهاي غير سمي دندان ها متعدد هستند و در دو رديف هلالي قرار مي گيرند .
4- حلقه هاي دْم مارها در انواع سمي منفرد است , ولي در مارهاي غير سمي به صورت يك رديف دوتايي در كنار هم ديده مي شود .
5- در پايين چشم مارهاي سمي , يك حفره ي كوچك وجود دارد كه درمارهاي غير سمي ديده نمي شود .

مشخصه مارهاي سمي مارهاي غير سمي
حفره بين چشم و بيني دارند ندارند
مردمك چشم بيضوي شكل گرد
شكل سر مثلثي شكل و پوشيده از پولكهاي ريز ــــــــ
طول مار كوتاهتر طويل تر
دندان نيش و پيش بلند كوتاه
علي رغم وجود اين تفاوتها تشخيص گزش سمي از غير سمي به سرعت و آساني ممكن نيست و همان طور كه گفته شد هر مارگزيدگي را بايد خطرناك تلقي كرد , مگر خلاف آن ثابت شود .
علائم و نشانه ها و بررسي بيمار :
• مشاهده مار
• مشاهده ي سوراخ يا زخم در محل نيش زدگي .
• درد در محل گزيدگي , درد و سوزش شديد است .
• تورم , با گذشت زمان , تورم به سمت قسمت مركزي اندام و به طرف تنه ي فرد پيشرفت مي كند .
• قرمزي پوست و بروز تاول
• قرمزي و تورم عروق لنفاوي در عضو گزيده شده و پيشرفت اين قرمزي و تورم به سمت قسمت هاي مركزي بدن . لبه هاي اين ناحيه بسيار دردناك و نسبت به لمس حساس مي باشند .
• تهوع , استفراغ , سرگيجه و احساس ضعف
• كاهش فشار خون
• تب , لرز و تعريق
• سوزن سوزن يا كرخت شدن نوك انگشتان و اطراف لب و دهان
• خونريزي از بيني , وجود خون در ادرار يا مدفوع
• تند شدن تنفس يا تنگي نفس
• افزايش نبض
• مشكل بينايي
هنگامي كه كسي توسط مارسمي مورد گزش قرار مي گيرد، علائمي در او ظاهر مي شود كه بسته به نوع سم و ميزان ورود آن به بدن به دو گروه خفيف و شديد تقسيم مي شود :

نوع علائم
خفيف تورم، تغيير رنگ، درد كم، احساس قلقلك، ضربان سريع، ضعف عمومي ، تهوع، استفراغ، اختلال ديد
شديد تورم سريع و كرختي بدن، درد، مردمك سنجاقي، به خود پيچيدن، هذيان، شوك، تشنج، فلج، عدم وجود نبض

علائم و نشانه هاي زهرآگين شدن و سرعت تظاهر به آنها به عوامل زير بستگي دارد :

1- اندازه مار
2- محل , تعداد و عمق گزيدگي
3- مقدار زهر تزريق شده
4- حساسيت فردي نسبت به زهر
5- سن و وزن مصدوم
6- سلامتي عمومي عضو
7- نوع و تعداد ميكروارگانيسم موجود در حفره دهاني مار
در بررسي بيمار , ابتدا به دنبال اثرات دو دندان روي پوست مصدوم بگرديد . البته ممكن است فقط يكي از دندان ها در پوست فرو رفته باشد .گاه نيز يكي از دندان هاي مار در حمله به هدف قبلي شكسته است . اين نيز ممكن است كه مار در مرحله پوست اندازي بوده , وبيشتر از دو دندان داشته باشد .
كمكهاي اوليه
در ابتدا پس از ارزيابي محل حادثه و استفاده از لباس و كفش مناسب جهت جلوگيري از مارگزيدگي , مصدوم را از محل حادثه دور كنيد . ( البته در صورت عدم وجود خطر , بي حركت نگه داشتن مصدوم در اوليت قرار دارد ) .
اكثر گزيدگي ها در ناحيه دست و پاها اتفاق مي افتد . بنابراين توصيه مي شود ( در مورد مارهايي كه سم آنها از طريق اختلال در عملكرد دستگاه عصبي عمل مي كند , مانند مار كبري و مار مرجاني ) با استفاده از پارچه يا باندي كه حدود 4 تا 5 سانتي متر عرض داشته باشد , بالا و پايين محل گزيدگي را ببنديد , كه البته اين كار بايد با رعايت اصول انجام شود . باند يا پارچه را طوري ببنديد كه يك انگشت براحتي از زير آن عبور كند و مانع مصدود شدن خون سرخرگي نشود .
توجه : در صورتي كه محل گزش در نزديكي مفاصل است , از قرار دادن نوار در دو سمت مفصل خودداري كنيد و نوار مورد نظر را فقط در بالاي زخم ( سمتي كه به تنه مصدوم نزديك تر است ) ببنديد .
انتهاي زخمي را پايين تر يا هم سطح قلب قرار دهيد . زيور آلات , ساعت يا لباس هاي تنگ را از اندام گزيده شده خارج كنيد .

استفاده از دستگاه پمپ مكنده ي مخصوص در 30 دقيقه اول مارگزيدگي توصيه مي شود . در صورتي كه پس از 5 تا 10 دقيقه بعد از گزيدگي به بيمار رسيديد , توسط ساكشن كردن مي توانيد 25-50% زهر را خارج كنيد . در صورت در اختيار داشتن محلول آنتي سپتيك يا صابون سطح زخم را با آن شستشو دهيد .

شكل بالا : دستگاه پمپ مكنده مخصوص
در نقطه گزيدگي و درست با همان عمقي كه نيش مار فرو رفته است ( معمولاً خيلي سطحي و حدود 4 ميلي متر ) يك برش خطي بدهيد . هيچ گاه روي ناحيه را برش ضربدري ندهيد زيرا اين كار ريسك بريده شدن اعصاب و عروق خوني را افزايش مي دهد .
زخم بايد حدود 20 دقيقه ساكشن شود . در صورتي كه نجات دهنده خود زخم بازي در دهان يا اطراف دهان داشته باشد , بايد از اين كار اجتناب نمايد . مايع زخم كه توسط ساكشن دهاني خارج مي گردد , بايد مرتباً دور ريخته شود . با اين حال اگر احتملاً بلعيده شد , جاي نگراني نيست , زيرا زهر در معده بي اثر مي شود .
در صورت امكان اطلاعات صحيحي در مورد شكل مار به دست آوريد . هرگز به بيمار اجازه ندهيد كه راه برود . مصدوم را سريعاً به مراكز درماني منتقل كنيد .
نكته : استفاده از كمپرس سرد در مار گزيدگي ممنوع است .
نكته : سم بعضي از مارها ( مثل ماركبرا و مار مرجاني ) بر روي سيستم عصبي اثر مي گذارد و با فلج كردن عضلات تنفسي باعث خفگي و مرگ فرد مي گردد . ارايه ي كمك هاي اوليه مناسب , به ويژه انجام تنفس مصنوعي ( احياي قلبي – ريوي ) در نجات زندگي اين افراد از اهميت خاصي برخوردار است .
توجه : چون مارگزيدگي در هر كشور و ناحيه با مارهاي خاص آن منطقه جغرافيايي اتفاق مي افتد , براي اطلاع صحيح از انواع مارهاي موجود در منطقه و نحوه ارايه ي كمك هاي اوليه بهتر است با مسئولين مربوطه مثل مقامات سازمانهاي بهداشتي , سازمان دامپزشكي , سازمان مراتع و جنگلباني و ... تماس بگيريد و اطلاعات لازم را از آنها جويا شويد .

عقرب گزيدگي
عقرب ها (Scorpion) وابسته به عنكبوتيان هستند . در دنيا گونه هاي متعددي عقرب وجود دارد كه تنها تعدادي محدود براي انسان خطر ناك هستند .عقرب بيشتر در آب هواي گرم و شب ها فعال هستند و به اين علت رعايت نكات ايمني در مورد جلوگيري ار عقرب گزيدگي به خصوص در مناطق گرمسيري و به هنگام تاريكي هوا اهميت دارد . (مثل پوشيدن جوراب ، شلوار و كفش مناسب ، تكان دادن كفش و لباس قبل از پوشيدن و غيره ) سم يكنوع عقرب به نام سنتروروئيد اسكالپچراتوس (Centruroides Sculpturatus) شديداً كشنده است (عقزب كوچك و زرد رنگ با يك توبركول كوچك روي پشت , و به طول 2.5 تا 7.5سانتي متر , كه به آن عقرب جرار نيز گفته مي شود ) .
نكته : خطرناك ترين عقرب در ايران عقربي است به نام گارديم كه محل زيست آن خوزستان است
علايم و نشانه ها
پس از چند دقيقه از گزش عقرب كه عموماً در اندام ( دست و پا ) اتفاق مي افتد علايم زير مشاهده مي شود:
• درد , تاول , قرمزي , تورم
با گذشت چند ساعت از گزش ، ممكن است علايم زير در فرد مشاهده شود :
• تند شدن نبض
• بالا رفتن فشار خون
• سرگيجه ، حالت تهوع و استفراغ
• بي اختياري ادرار و مدفوع
• تنگي نفس
• تشنج
• افزايش ترشح بزاق
عقرب گزيدگي اغلب خطر ناك نيست و تنها باعث بروز علايم و نشانه ها موضعي در محل گزش مي گردد. با اين وجود بايد كمك هاي اوليه ضروري را براي مصدومين انجام داد و خطر ناك بودن يا نبودن عقرب و شدت مسموميت را به كادر درماني و پزشك واگذار كرد .
كمك هاي اوليه
• ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر ، در خواست كمك در صورت لزوم
• ارزيابي اوليه مصدوم و انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم
• بي حركت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزيده شده
• كمپرس سرد ( نكته از گذاشتن يخ به صورت مستقيم بر روي اندام خود داري كنيد . )
• استفاده از دستگاه مكنده مخصوص جهت خارج كردن سم ( در صورت عدم وجود دستگاه مكنده مخصوص , استفاده از ساكشن و يا مكيدن محل گزش توسط دهان مي باشد ).
• انتقال سريع به مركز درماني
در برخي موارد و در صورت شديد بودن مسموميت در مراكز درماني از پادزهر سم عقرب براي خنثي سازي سم و درمان فرد استفاده مي شود .البته اين كار بايد با دستور پزشك و تحت نظارت مستقيم او انجام شود .
در مورد بريدن و مكيدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضي صاحب نظران با اين كار مخالف هستند و عده اي استفاده از اين روش را مجاز مي دانند .
در برخي از كتب بستن بالاي محل گزش با هدف تاخير در جذب سم توصيه شده است . براي اين كار بايد :
1- از پارچه , باند يا يك وسيله ي مناسب ديگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتي متر استفاده كنيد .
2- پارچه , باند يا وسيله مورد نظر را حدود پنج سانتي متر بالاتر از محل گزش ( يعني قسمتي از اندام كه به تنه مصدوم نزديك تر است ) ببنديد .
3- پارچه يا باند بايد به حدي محكم بسته شود كه تنها باعث كندشدن جريان لنف و خون سياهرگي در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشيد كه اين كار به هيچ وجه نبايد باعث اخلال در جريان خون سرخرگي اندام مبتلا گردد . به اين منظور , پارچه يا باند بايد به صورتي بسته شود كه يك انگشت به راحتي از زير آن عبور كند و همچنين باعث قطع نبض در نقاط انتهايي اندام مبتلا نگردد.
گزيدگي عقرب در افراد پير , كودكان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناك تر است . همچنين اگر گزش متعدد يا نزديك سر و صورت يا گردن مصدوم باشد , خطزناك تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود . به ياد داشته باشيد كه علايم گزيدگي با عقرب " گارديم " در ابتدا بسيار خفيف و ناچيز است و همين مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراكز درماني مي گردد . اما مراجعه به مراكز درماني لازم و ضروري است و تاخير مي تواند منجر به بروز علايم مختلف مسموميت , از بين رفتن بافت هاي بدن در محل گزش يا حتي در موارد شديد منجر به مرگ فرد گردد .
جسم خارجی در چشم

اشیاء خارجی ممکن است در روی کره چشم یا قرنیه بمانند و یا آن را سوراخ کرده و درون کره چشم وارد شوند. اگر جسم داخل کره چشم شد باید روی چشم را یک گاز استریل قرار داده و خیلی شل بانداژ کرد (اگر با این کار احتمال فر رفتن بیشتر جسم در کره چشم می شودف باید از این کار خوددای نمود) و مصدوم را به پزشک رسانید در مورد اشیایی که روی کره چشم قرار دارند، می توان آنها را با دقت خارج نمود. برای این کار باید بیمار از مالیدن چشم خودداری کند. اگر جسم خارجی در پلک پائین باشد آن را با گوشه دستمال یا قطعه پنبه مرطوب می توان خارج کرد. اگر جسم خارجی در قسمت داخلی پلک بالا باشد در حالی که بیمار به پایین نگاه می کند، پلک بالا را به طر ف بالا برگردانده و یا در حالی که مریض به بالا نگاه می کند پلک را به طرف پایین بکشید تا شیء خارجی به وسیله اشک خارج شود (تصویر شماره 34) . اگر این کار عملی نشد با یک لیوان آب تمیز، چشم را از طرف گوشه داخلی چشم بشویید تا فشار آب، شیء را بیرون بیاورد. اگر باز هم جسم خارج نشد باید به پزشک مراجعه کرد. هنگامی که مواد اسیدی یا قلیایی وارد چشم گردید، باید با سرعت چشم را شسته و مصدوم را سریع به چشم پزشک رسانید.
جسم خارجی در گوش

اگر اشیایی مانند چوب کبریت، دانه نخود، عدس، لپه و امثال آن داخل گوش شود به علت محیط مرطوب، اشیاء فوق متورم شده و بزرگتر می شوند. لذا باید در صدد بیرون آوردن آن توسط پزشک برآمد. اگر حشره زنده وارد گوش شود برای جلوگیری از صدمه و صدای حشره، چراغ قوه ای در جلوی سوراخ مجرای گوش خارجی قرار داده تا با این عمل ساده حشره به طرف روشنایی خزیده و خارج گردد. اگر به این طریق خارج نشد برای جلوگیری از سروصدا روغن زیتون، روغن بادام و یا پارافین در گوش ریخته و پس از چند دقیقه سر را به سوی دیگر برگردانید به طوری که گوش به طرف پایین قرار گیرد. به این ترتیب حشره همراه روغن خارج می شود. اگر به این ترتیب خارج نگردید باید به پزشک مراجعه شود .

جسم خارجی در حلق

گاهی لقمه غذا، قطرات آب، سکه، حلقه و انگشتر و یا امثال آن در گلو گیر کرده و بیمار دچار حالت خفگی یعنی کبودی رنگ، تنگی نفس و سرفه می شود در این حالت با ایجاد سرفه و یا زدن به پشت بیمار بین دو شانه در حالی که سر فرد پایین قرار گرفته، ممکن است این اشیاء به بیرون پرتاب گردد. اگر جسم خارجی بدین طریق از گلو خارج نشود و بیمار نیز کودک باشد مچ پای او را گرفته و بالا نگه می داریم و با دست به پشت او ضربه زده می شود.

هیچ گاه نباید با انگشت، سعی در خارج کرده جسم خارجی نمود.
در بزرگسالان در حالی که بیمار دهانش باز و زبانش پایین است، در پشت او قرار گرفته و دو دست خود را دور کمرش حلقه می کنیم این عمل باعث بالا رفتن پرده دیافراگم شده و فشار قابل توجهی ایجاد می کند که باعث خارج شدن هوای داخل ریه شده و این عمل باعث خارج شدن جسم خارجی می شود.

آتش نشانی ( عملیات اطفا حریق )

اکسیژن

گرما مواد سوختنی
مثلث آتش : گرما ، اکسیژن ،مواد سوختنی
همیشه سه عامل بالا در کنار یکدیگر موجب آتش سوزی می شوند .

برای خاموش کردن آتش باید یک یا دو عامل را از بین ببرید .
از بین بردن گرما = سرد کردن
از بین بردن اکسیژن = خفه کردن
از بین بردن مواد سوختنی = جداسازی ، قطع کردن یا آتش بر

جدول ششگانه آتش سوزی ها
گروه نوع آتش مثال بهترین راه خاموش کردن بهترین خاموش کننده
A جامدات
چوب ، لاستیک ، پارچه سرد کردن آب
B مایعات هیدرات های کربن ( بنزین ، نفت و گازوییل ) خفه کردن پتوی خیس ، شن و ماسه و کپسول های پودری
C گازها متان ، بوتان ، پروپان جداسازی کپسول های گازکربنیک
D فلزات قابل اشتعال سدیم ، پتاسیم ، منیزیم خفه کردن کپسول های پودری
E الکتریسیته ترانس برق ، کامپیوتر جداسازی کپسول های گازکربنیک
F مواد منفجره
تی ان تی ، سی 4 ، باروت سرد کردن آب
وسایل مقابله با آتش سوزی

1- جعبه های آتش ( محتوی شیر و شیلنگ های آتش نشانی ) .
2- کپسول های آتش نشانی ( محتوی آب ، کف دی اکسید کربن ، پودر خشک شیمیایی ، گاز کربنیک و یا مواد هالوژنه).
3- سطل های آتش نشانی ( محتوی شن و ماسه خشک ) .
4- سیستم های خودکار اعلام و اطفا حریق .

خروج از ساختمان های در حال سوختن

شعله و دود مهمترین معضل برای خروج است ، حتی الامکان از پله های اضطراری استفاده و به هیچ عنوان وارد آسانسور نشد . مسیر خروجی باید عاری از آتش باشد و اگر این امکان وجود دارد کلیه لباس ها و بدن را خیس کرد . در صورت مواجه شدن با دود پارچه ای را جلوی دهان گرفت و با دست زدن به دیوارها و دنبال کردن آن راه خروج را یافت .

روش نجات فرد در حال سوختن

فردی که آتش گرفته می بایست سریع دراز کشیده و غلت بزند ، در غیر اینصورت احتمال کور شدن و آسیب جدی او زیاد است . اگر پارچه یا پتوی غیر پلاستیکی در اختیار باشد او را سریع در آن پیچید و خاموش کرد . برای رسیدن به استخر ، آب و هر خاموش کننده ای نباید دوید و بایستی به حالت غلت زدن خود را به آن رسانید .