بخشی از مقاله
- مقدمه
يکي از ويژگيهاي ساختمانهاي بتني ، پيچيدگي، حساسيت و تخصصي بودن اجراي آن ميباشد که نقش بسزاي در عملکرد آتي سازه بازي ميکند ، بنابراين لزوم پرداختن به تحقيق و مطالعه و آزمايش در مورد روشها و سبکهاي اجرايي در اينگونه سازه ها و يافتن تکنيکهاي عملي و همچنين اقتصادي مناسب در اين مورد ، بيش از هر چيز بايسته به نظر ميرسد .
با مد نظر قرار دادن اين هدف ، وظيفه خود دانستم که موضوع گزارش کار آموزي را به بيان اين امر اختصاص دهم و با نگارش آن گام کوچکي در اعتلاي اين صنعت مهم بردارم.
در اين مجموعه سعي شده با در نظر گرفتن ريزه کاريهاي فني و تکميل آنها با تصاوير گرفته شده از مراحل مختلف کار ، حتي المقدور شمه اي از کار بتني در نظر خواننده پديد آيد.
لازم به توضيح است که سبکها و روشهاي اجرايي در کار بتني بسيار گسترده و گوناگون ميباشدو مطالب گردآوري شده فقط گوشه اي از اين وسعت بي پهنا را بيان خواهند کرد .
به اميد شکوفايي روز افزون صنعت ساخت و ساز و رفع موانع موجود در اين امر خطير در ميهن عزيزمان ايران .
جابر کاشاني
بهار 85
2- مراحل عمليات بتني
از آنجا که مبحث فونداسيون ، مبحث مشترک در کليه ساختمانها ميباشد و بحث ما خاص روي سازه هاي بتني است ، از آوردن آن در مجموعه خودداري مينماييم . اما باقي مباحث را به ترتيب اجرا ، طي موارد زير شرح ميدهيم :
2-1- اجراي ستون بتني
در اجراي ستون ها مراحل زير بترتيب انجام مي گيرد :
2-1-1- آرماتور بندي :
براي ساخت قفسه آرماتور براي ستونها ابتدا ميلگردهاي طولي ستون را با توجه به تعداد و ابعاد ذکر شده در نقشه مي برند و به نزديکي مکان نصب ،يعني ميلگردهاي انتظار انتقال ميدهند.آنها را روي دو عدد پايه بصورت افقي گذاشته و سپس خاموتها را به آنها حلقاويز نموده ،سپس از روي ميلگردي که قبلا طبق مشخصات نقشه مدرج گرديده ، آنها را در جاي معين خود قرار ميدهدند(البته بجز حدود يک متر پايين قفسه ،چون بايد ميلگردهاي انتظار را نيزدر بر بگيرند ) سپس قلابهاي در نظر گرفته شده را ميان ميلگردها قرار ميدهند .بعد محلهاي تقاطع را با مفتول ميبندند تا در سر جاي خود محکم شوند .سپس چند کارگر قفسه را بلند کرده و به صورت عمودي ،در راستاي ميلگردهاي انتظار (ريشه)قرار ميدهند و حدودا تراز کرده بعد خاموتها و قلابها ي مربوط به پايين قفسه را به پايين سر ميدند و در جاي معين آن با مفتول ميبندند تا ديگر تکان نخورد .
در اين ميان نصب قطعات مخصوص تکيه گاهي راه پله ها،که از قبل درست شده اند ، نبايد فراموش شود .اين قطعات شامل يک صفحه فولادي وچند ميلگرد خم شده است که توسط جوش متصل شده اند.چون پله هاي بکاررفته در اين پروژه فلزي است (تيرآهن وطاق ضربي)از اين قطعات براي اتصال تيرآهن ها به اسکلت اصلي ساختمان استفاده مي شود.
2-1-2- قالب بندي ستون
بمنظور قالب بندي ستونها بدين ترتيب عمل ميشود :
قالبهاي فلزي با مقطع مربع شکل که از چهار وجه مجزا تشکيل ميشوند ،در هنگام اجرا ابتدا دو به دو آنها را به هم متصل نموده و از اين پس با اين دو قطعه نبشي شکل کار ميکنند به اين ترتيب که آنهارا بلند کرده در جاي مخصوصي که با خط کشي و اندازه گيري و با رنگ مشخص گرديده
(چاک لاين )،قرار ميدهند .لازم به ذکر است که قالبها را بايد قبل از جايگذاري ،با مواد روغني يا نفتي رها ساز ،چرب نمود تا در هنگام جدا نمودن قالبها ايجاد مشکل ننمايد.
در گوشه هاي قالب در مواردي که گوشه ستون آشکار است و درون کار قرار نميگيرد ،قطعاتي قرار ميگيرد که باعث ايجاد پخ در آن ميشود تا از پريدن گوشه ها جلوگيري شود .
چفت و بست قالبها نيز توسط گيره ها ولبه هاي سوراخدار قالب انجام ميشود ،با اين توضيح که با قرار گرفتن نوک گيره ها درون سوراخهاي مذکور و ضربه زدن به قسمت منحني آن که بصورت فنري عمل ميکنند ،دو لبه ناري دو قالب مجاور را به هم ميچسبانند.
بعد از اين مرحله بمنظور ايمني بيشتر در مقابل نيروهاي جانبي مانند باد و ... قالبها را از بالا توسط ميله هاي مهار و مفتول به حلقه هاي از پيش کار گذاشته شده در کف ،متصل ميکنند .اينکار بيشتر در لبه هاي کناري ساختمان انجام ميشود ،اگر از يک طرف در کنار ساختمان باشد با يک ميله مهار در سوي مخالف و اگر از دو جانب به کنار ساختمان منتهي شود مثل گوشه هاي ساختمان ، بايد دو ميله مهار در دو سمت ديگر ستون بسته شود.
مرحله بعد آب بندي کردن ته قالبها بوسيله ملات گچ است تا در هنگام بتن ريزي از در رفتن آب يا شيره بتن جلوگيري شود .
تا بدين جا مرحله قالب بندي ستون به اتمام ميرسد .
2-1-3- بتن ريزي ستونها
بتن ستونها در کارگاه ساخته به شرح ذيل ساخته ميشود :
ابتدا مواد اولبه ساخت بتن ( شن و ماسه و آّب و سيمان )را در نزديکي محلي که قرار است بتن ساخته شود (اين مکان بايد حتي الامکان درجايي در نظر گرفته شود که کمترين ميزان حمل و نقل بتن از محل توليد تا مصرف،صورت گيرد )و دستگاه ميکسر يا بتونير قرار دارد ، انبار ميکنند.
ساخت بتن توسط دو کارگر انجام ميگيرد که يک نفر وظيفه پيمانه کردن مصالح شن و ماسه با فرغان و ريتخن آنها بدرون جام متحرک بتونير را بر عهده داشته و فرد ديگر با ريختن کيسه سيمان و بعد بالا بردن جام توسط اهرم تعبيه شده روي دستگاه ،محتويات درون جام را درون ديگ گردان ريخته ،سپس با کم کم اضافه نمودن آب به آن و گذشتن حدود دو دقيقه ،مخلوط بتن داخل ديگ را درون ظرف بالا برنده ميريزد و بعد با اهرمي ديگر ظرف مذکور را که توسط کابل کشيده ميشود ،به بلا انتقال ميدهد.
اين ظرف در ارتفاع مورد نظر ثابت شده و بعد توسط کارگري در بالا ،واژگون شده و بتن آن بدرون چرخدستي حمل بتن ميريزد و تا پاي ستون مورد نظر حمل ميگردد.
بتن را روي کف (که البته بايد تميز و عاري از هر گونه شِِْيء خارجي باشد) خالي کرده و بعد يک کارگر با بيل مقداري از آنرا داخل استانبولي روي چهارپايه اول (کوتاه) ريخته سپس کارگر ديگري آنرا بروي چهارپايه دوم ( بلندتر ) انتقال داده تا کارگر سوم استانبولي را داخل قالب ستون بريزد.
بعد از ريختن هر5 يا 6 استانبولي بتن داخل قالب، ويبره را بکار انداخته ، شيلنگ آنرا داخل قالب ميبرند تا هواي زايد بتن را که باعث کرمو شدن بتن ميگردد ،خارج شود و بتن متراکمي ايجاد شود.اينکار را ادامه ميدهند تا سطح بتن ريخته شده به ارتفاع مورد نظر برسد ، در اين مرحله کار بتن ريزي اين ستون به اتمام رسيده و کارگران وسايل و ابزار را به پاي ستون بعدي انتقال داده و مشغول بتن ريزي آن ميشوند .
ستون قبلي با ريختن بتن به احتمال زياد از شاقولي بودن خارج شده است ، بنابراين تا قبل از گرفتن بتن و سخت شدن آن بايد نسبت به تراز کردن قالب اقدام نمود.
2-1-4- تراز کردن قالب
تراز کردن قالب توسط ابزاري بنام شاقول ترکي انجام ميشود .شاقول ترکي از يک دسته عصا مانند و يک وزنه و ريسمان تشکيل شده که سر بالايي ريسمان تانوک دسته 20 سانتي متر فاصله دارد ، بنا براين با تکيه دادن نوک دسته به بالاي قالب ، بايد پايين قالب نيز از ريسمان 20 سانتي متر فا صله داشته باشد تا بتوان گفت که قالب تراز است،اگر اين فاصله بيشتر يا کمتر باشد بايد با جابجايي قالب آنرا تراز نمود اما چون قالب پراز بتن شده و بسيار سنگين و غير قابل حرکت است بايد با شگردي خاص اينکار را انجام داد . بدين منظور لوله هاي فلزي مقاوم را بطور مايل بين لبه بالاي قالب و کف قرار داده سپس قسمت پايين آنرا با اهرمي نوک تيز که در فاصله کم سطح کف و انتهاي لوله قرار ميگيرد ،به جلومي رانند يا باضربه زدن به عقب حرکت ميدهند تا قالب تراز شود.
2-1-5- قالب برداري
بعد از اجراي بتن ريزي ستونها و گذشت زمان لازم براي گيرش بتن تا حدي که بتواند شکل خود را حفظ نمايد ،اقدام به قالب برداري از ستون ميشود . هر چقدر قالب بيشتر در کار باقي بماند براي کيفيت و مقاومت بتن بهتر است اما در کارگاه چون معمولا با محدوديت تعداد قالب و زمان روبروييم و همچنين با در نظر گرفتن صرفه اقتصادي ،بايد زودتر اقدام هب قالب برداري نمود .
معمولا زمان مناسب براي باقي ماندن قالب در بتن را 2 روز در نظر ميگيرند تا در موقع قالب برداري به گوشه هاي ستون آسيب وارد نشود .
براي اينکار ابتدا با چکش به گيره ها ضربه ميزنند تا آزاد شوند سپس آنها را از سوراخ خارج ميکنند ، قسمت بالاي قالب را با ضربه چکش کمي رها کرده تا فاصله اي ايجاد شود سپس با انداختن قطعه چوبي بين قالب و سطح بتني ستون در کمر آن و فشار دادن بالاي فالب به سمت ستون ، قسمت پايين آنرا نيز جدا ميکنند .
در قالب برداري ستون هاي کنار ساختمان بايد دقت و احتياط کافي را مبذول داشت تا از سقوط احتمالي قالب هاي فلزي سنگين جلوگيري شود.
2-2- اجراي تيرهاي بتني
2-2-1- داربست
اولين مرحله از کار اجراي تير هاي بتني ،اجراي داربست بين ستونها است کار اين داربست ها انتقال بار ناشي از وزن قالب هاي کف ، آرماتورها ،کارگران در حال کار و ... به شمع هاي زير آن و در نتيجه به زمين يا کف تمام شده است .
از آنجا که داربست پايه و اساس کار اجراي تيرها و بعد هم سقف ميباشد لذا ميبايست ارتفاع طبقه مورد نظر را وري آن لحاظ کرد و کل داربست را در يک ارتفاع نسبت به کف تمام شده قرار داد.
بدين منظور ارتفاع مورد نظر را روي يک ستون مبنا علامت زده سپس کار انتقال ارتفاع به ديگر ستونها را توسط شيلنگ تراز انجام ميدهند .
شيلنگ تراز شيلنگ طويل و نازک با جنس شفاف است که آب درون آن قابل مشاهده بوده زماني که درون آن فقط آب ( بدون هيچ حباب هوايي )باشد در دو سر آن ، ْآب در يک سطح قرار ميگيرد . بنابراين با گرفتن سر شيلنگ روي خط ارتفاع ستون مبنا و گرفتن انتهاي شيلنگ روي ستون مورد نظر و کم کم بالا و پايين بردن آن تا ثابت شدن سطح آب بر روي خط ارتفاع ،ميتوان خط ارتفاع را رو ي ستون مورد نظر مشخص کرد . اينکار را براي تمامي ستونها يک به يک انجام ميدهند .
مرحله بعدي کار انتقال لوله ها ي داربست به محل اجرا ، با توجه به طول آنها و فاصله ستون تا ستون است. سپس دو کارگر در کنار دو ستون با بالا بردن لوله ، آنرا توسط مفتول آرماتور بندي به ميلگرد هاي انتظار هر ستون متصل کرده و ارتفاع آنرا با خط ارتفاع هر ستون تنظيم ميکنند .اينکار را در تمامي جهات X,Y بين ستونها اجرا ميکنند.
در مواقعي که در نقشه ساختمان ، کنسول پيش بيني شده ،طول لوله منتهي به ستون مجاور کنسول ، بايد بلندتر بوده تا کنسول را نيز تحت پوشش قرار دهد.
2-2-2- شمع بندي
مرحله بعد قرار دادن شمع هاي بازو ( دستک ) دار زير داربست ها است ، بطوريکه در فاصله تقريبي هر يک متر طول ، يک شمع زير آن قرار داده بطوريکه اندکي از کف تمام شده بالا تر قرار گيرد ( به منظور قرار دادن گوه زير آن ) سپس با مفتول آرماتور بندي به داربستها متصل مي کنند تا از جابجايي آن جلو گيري شود .
2-2-3- کف بندي
مرحله بعد قرار دادن قالب هاي کف تير روي داربستها است .البته قبل از اينکار بايد گوه ها را زير شمع ها قرار دهيم تا بار ناشي از قالب ها و کارگران در حال کار براي نصب آنها را به کف منتقل شود و داربستها که تا کنون فقط توسط چند رشته مفتول به ميلگرد هاي انتظار متصل بودند صدمه نبينند.
قالب هاي کف که معمولا چوبي هستند از چند تخته الوار طولي که به عرض در کنار هم قرار گرفته اند ( با توجه به عرض تير مورد نظر ) تشکيل شده اند که از زير با قطعه چوبي مقاوم با طولي بيشتر از عرض قالب در جهت عمود بر آن به هم متصل و ثابت گشته اند در واقع اين قطعه چوب است که بار رو ي قالب کف را بروي داربست منتقل مي کند .
قالب هاي کف که به عنوان نگهدارنده و شکل دهنده بتن مورد استفاده قرار مي گيرد بايد تمامي سطح زير بتن تير را پوشش دهند ، بنابر اين با توجه به دهانه تير ( فاصله ستون تا ستون ) بايد طول قالب را تنظيم کرد .مثلا در صورت زياد بودن طول بايد با اره نجاري قسمت اضافي بريده شود .
در اين مرحله سطح کافي و مطميني براي عبور و مرور کارگران براي ادامه کار يعني آرماتور بندي فراهم ميشود .
2-2-4- آرماتور بندي
بعد از مرحله کف بندي نوبت به آرماتور بندي ميشود ، براي اجراي آرماتور بندي شناژهاي تير هاي سقف ابتدا بايد آرماتورها از نظر طول و قطر و تعداد و … طبق مشخصات نقشه هاي اجرايي بريده و خم گردند.
ميلگرد هاي طولي اصلي بايد در دو انتهاي خود بصورت 90 درجه خم گردند. در مواقعي که طول ميلگرد مورد نياز براي يک تير سراسري زياد است ( بيشتر از 12 متر که طول يک شاخه است ) ،
يا موقعي که بخواهيم ميلگرد هايي با طول کم ا زقبل بريده شده و بدون استفاده را مصرف کنيم ، ميبايست دو شاخه ميلگرد ، براي اتصال مناسب و فايق آمدن بر نيروهاي کششي در بتن به ميزان معيني ، روي هم قرار گرفته و با مفتول آرماتور بندي بسته شوند. طول همپوشاني ازراه محاسبات خاص تعيين ميشود ولي معمولا حدود 1 متر در نظر گرفته ميشود.
همچنين ميلگرد هاي تقويتي که در دو سر تير بتني قرار ميگيرند در طرف بيروني ( انتهايي ) تير ، خم90 درجه شده و ميلگرد هاي تقويتي در وسط تيرها احتياج به خم کردن ندارند .
ميلگرد هاي عرضي يا خاموتها نيز بايد در دو انتهاي حلقه ، به خم بيشتر از 90 درجه ( 120 ) خم شوند. چون تعداد خاموت ها معمولا زياد است در کارگاه خاموتها توسط يک کارگاه بطور مداوم ساخته و خم مي گردند و انبار ميشوند تا در روز آرماتور بندي سريعا مورد استفاده قرار گيرند.
در مرحله بعد کليه ميلگرد ها را بوسيله بالا بر ،دسته دسته با توجه به وزن آن، بالا برده و روي کف قرار ميدهند سپس بروي کف بندي انتقال ميدهند.در انتقال آرماتورها و جايگذاري موقت آنها در کنار هر قالب کف ، سعي ميشود از دورترين نقطه به محل بالابر يا محل حمل و نقل ، شروع به چيدن آنها شود تا جلوي دست و پا نباشند .
در اين هنگام از ميلگرد هاي نگهدارنده استفاده ميکنند ، يعني ميلگرد هايي بطول 50-60 سانتي متر را در يک جانب همه ستونها حدود 0.5 متر بالا تر از کفبندي به ميلگرد هاي انتظار ، با مفتول ، محکم ميبندند و در مرحله بعد ميلگرد هاي اصلي بالاي شناژ را که در جهت خلاف اين ميلگرد نگهدارنده هستند ، طبق نقشه روي آن گذاشته ، بعد ميلگرد هاي اصلي بالا که همجهت با ميلگرد نگهدارنده اند را در سر جاي خود قرار ميدهند .
بدين ترتيب ارتفاعي مناسب براي کار آرماتور بندها فراهم ميشود تا کار با سرعت پيش رود .سپس ميلگرد هاي عرضي ( خاموت ها ) را به ميلگرد هاي طولي بالا حلقاويز ميکنند و بعد
ميلگردهاي طولي پايين شناژ را در درون خاموتها ميگذارند . در اين حين توسط يک ميلگرد مدرج شده طبق مشخصات فني نقشه ، فاصله خاموت ها از يکديگر را با گچ روي يکي از ميلگرد هاي طولي علامت ميزنند. سپس خاموتها را طبق آن در سراسر ميلگرد طولي پخش ميکنند.
مرحله بعد بستن آرماتورهاي طولي و عرضي در محل تقاطع ، بوسيله مفتول به يکديگر است تا در جاي خود ثابت شوند .
اکنون که قفسه آرماتورها کامل شده اند ، ميلگرد هاي نگهدارنده را از ميلگرد هاي انتظار جدا
نموده و قفسه را بر روي کفبندي پايين مي آورند البته در اين هنگام با استفاده از لاشه سنگ فاصله اي حدود 3- 4 سانتي متر بين قالب کف و آرماتور ها ايجاد ميکنند . اين کار بدان جهت است که آرماتورها کاملا در بتن غرق شوند .
2-2-5- کارهاي جانبي کفبندي
بعد از اين مرحله اقدام به نصب قالب هاي ناوداني شکل در دو طرف هر قالب کف تير مي کنند . اين قطعات ضمن ايجاد پايه اي براي قرار گرفتن تيرچه ها روي آن ، اختلاف ارتفاع بين کف تير و سطح زيرين سقف تيرچه بلوک ، مي کنند .
بنابراين ابتدا آنهارا روغن کاري نموده سپس به بالا انتقال داده و با توجه به دهانه تير و اندازه آنها ، جايگذاري کرده و مقدار جزيي اختلاف طول را با تخته چوبهايي که درون آن قرار ميگيرد، جبران کرده تا کاملا چهارچوب ايجاد شده بدون درز باشد .
در اين حين با گذاشتن لاشه سنگي بين قوطي و قفسه شناژ فاصله را تا آن تنظيم کرده و با مفتول آنرا به قفسه ميبندند . ممکن است ميخهايي نيز در پشت اين قالب ها ، به قالب کف بکوبند تا از حرکت احتمالي آنها جلوگيري شود .
