بخشی از مقاله
مقدمه
ناحیه تکمه داش بخشی از گستره زمین شناسی سنوزوئیک در چهار گوشه میانه است که مشـخص بـه حضور واحد هاي ریولیتی – آپلیتی ، گرانیت هـاي آلکـالن و پیروکلاسـتیک هـاي حدواسـط بـا سـن ترشیري است (شکل .(1 از نظر الگوهاي ساختمانی ، اغلب مخروط هاي آتشفشانی متعلـق بـه نـواحی فروافتاده (گرابن) هستند که نحوه شکل گیـري آنهـا در رابطـه بـا حرکـات ریفتـی سـنوزوئیک اسـت
(لسکویه ؛ . (1979 با توجه به تنوع رخسـاره هـاي دگرسـانی ، سـه نـوع تـوالی زایشـی بـه صـورت پروپیلیتیک ، سریسیتی و رگچه هاي سیلیسی (حاوي پیریت و آرسـنوپیریت) در اطـراف مخـروط هـا مشاهده میگردند که براي نمونه برداري و اعمال روش هاي تجزیه اي حـائز اهمیـت بـوده انـد. نتـایج آنالیزهاي دستگاهی و بررسی هاي میکروسکوپی بر روي نمونه هاي سـولفیدي ایـن ناحیـه دلالـت بـر حضورطلا با مقادیر 0/5 – 2/5 گرم در تن دارد. لذا با اسـتناد بـر معیارهـاي زمـین شـناختی، امکان شناسائی سازوکارهاي محتمل بر نواحی مستعد تکمه داش تا حد ممکن فراهم میشود.
بحث :
با توجه به سابقه پی جوئی طلا در ناحیه تکمه داش1، مطالعات مورد نظر با جمـع آوري نمونـه هـاي کانه داراز مناطق دگرسانی (مجاور با سنگ هاي آلکالن منطقه) آغاز گردیده ودراین میان توجه بیشـتري به توالی رخساره هاي سنگی- دگرسانی مشتمل بر مخروط هاي ریولیتی ، تـوف هـاي پیروکلاسـتیکی
(حدواسط) و واحد هاي سیلیسی – مینرالیزه معطوف گردیده اسـت. درشـکل هـاي 1 و 2 بـه ترتیـب وضعیت واحد هاي زمین شناسی و دگرسانی را در محدوده تکمه داش ملاحظه می نمائید . نمونه هاي
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
منتخب از حیث مکانی متعلق به نواحی دگرسانی در زون هاي خرد شـده هسـتند کـه دراغلـب آنهـا ، تعامل شاخص ساختمان هاي گسلی در مکان هندسی واقع بـر نقـاط تلاقـی گسـلها مشـاهده میگـردد
(شکل .(1 در جدول1 مشخصات عمومی نمونه ها به همراه ترکیب کانی شناسی وسایر خصوصـیات متناسب با اهداف این نگارش درج گردیده است . با توجه به جدول مذکور، نحوه مطالعات ایزوتوپی و چگونگی بررسی هاي میکروترمومتري به شرح ذیل می باشد:
-1 میکروترمومتري سیالات درگیر :
مطابق جدول1 تعداد سه نمونه از رگههاي سیلیسی - پیریت دار ناحیه تکمه داش جهت مطالعـات میکروترمومتري انتخاب گردیدند. در ادامه با استفاده از روش هاي متداول آماده سازي (صـفحات چرمی ، پودرآلومینو سیلیکاتی و ...) عملیات ساب بر روي نمونه ها صورت گرفته است.
پس از مطالعه مقاطع نازك و مشاهده دقیق انواع سیالات درگیر ، هر سه نمونه به منظـور بررسـیهـاي میکروترمومتري انتخاب گردیدند. مطالعات همگون سازي با استفاده از سـامانه گرمایشـی، سرمایشـی لینکام (مدل جی (600 انجام شده و سازوکارسرمایشی موثر بر آن طی فرآیند برودت زائی با ازت مـایع ایجاد گردیده است.
مشخصات میکروسکوپی سیالات درگیر:
مطابق شکل هاي 1-3 الی 3-3 ، سیالات درگیر داراي ابعاد متوسط حداکثر 36 میکرون بـوده 1و
به صورت چهار وجهی تا بیضوي نیمه شکل دار مشاهده میگردند. براساس مندرجات جـدول 1 ،
تعداد 62 سیال اولیه مشاهده گردیده و تمامی آنها براي بررسـی هـاي میکروترمـومتري انتخـاب گردیدند .
در نمونه اول ، حجم فاز مایع به مراتب بیشتر از فاز گازي است به طوري که بیش از % 75 حجم کل سیالات درگیر از فاز مایع تشکیل شده است. متوسط ابعاد سیالات حدود 36 میکرون بوده و از 22
سیال مطالعه شده در این نمونه تنها 4 سیال از نوع ثانویه بوده و بقیه به صورت اولیه شکل گرفته اند.
در نمونه دوم نیز حجم فاز مایع به مراتب بیشتر از فاز گازي است به طوري که بخش گازي درگیر حدود 30 درصداز حجم کل سیال را اشغال نموده است.از بین 18 سیال درگیر در این نمونه ، تعداد 11 سیال از نوع اولیه و بقیه از نوع ثانویه هستند.
در نمونه سوم همانند نمونههاي اول و دوم ، فاز مایع بیشتر از فاز گازي سیالات است (حدود 60
درصد حجم سیال را اشغال می نماید). 22 سیال در نمونه سوم مطالعه گردیدهاند که از میان آنها تنها 3 مورد به صورت ثانویه بوده و مابقی از انواع سیالات درگیر اولیه میباشند.
خصوصیاتمیکروترمومتري سیالات درگیر (با توجه به مندرجات جدول : ( 1
الف) تغییرات دما : در هر سه نمونه حداقل دما در سیالات درگیر ثانویه و حداکثر آن در انواع اولیه ثبت شده است. دماي همگون سازي در سیالات درگیر ثانویه بین 200 -300ºC متغیر است. درحالی که دماي همگون سازي در انواع اولیه بین 300 -400 ºC میباشد. وجود اختلاف دماي مشخص بین دو نسل سیالات (نوع اول و ثانویه) حاکی از دو فاز مستقل دمایی در پیدایش آنها بوده و گویاي افت شدید حرارتی در اثر اختلاط آبهاي جوي (یا دیگر عوامل کاهنده دما) با آبهاي ماگمایی میباشد.
387
یافته هاي ایزوتوپی و بررسی هاي میکروترمومتري سیالات درگیر در نمونه هاي بدست آمده از ...
ب)تغییرات درجه شوري : بر اساس مندرجات جدول 1 ، در نمونه اول میزان شوري نسبتا" پایین بوده و از یکنواختی خاصی برخوردار است. اعداد اندازهگیري شده در این نمونه گویاي آن است که سیال در اثر افت دما و اختلاط با دیگر سیالات داراي افت شوري چشمگیري شده به طوري که درجه شوري سیالات اولیه از 9 درصد معادل نمک طعام به 4 درصد تقلیل می یابد. در نمونه دوم ، تغییرات محسوسی در فرآیند رقیق شدگی ملاحظه نمیگردد ؛ اما در نمونه سوم این فرایند مجددا تشدید شده است ؛ بطوریکه می توان دامنه تغییرات 3 درصد را براي آن در نظر گرفت(گرچه در مقایسه با نمونه شماره1 از دامنه کمتري برخوردار است). نکته قابل توجه در هر سه نمونه ، ثابت بودن متوسط درجه شوري است که تقریباً 7 درصد معادل نمک طعام می باشد. بدین ترتیب متوسط ملحیت سیالات نسبتاً ثابت بوده و به ندرت با تغییرات درجه شوري افزایش یا کاهش می یابد (به ویژه درنمونه شماره 1 و . (3
-2 مطالعات ایزوتوپی در رگچه هاي سیلیسی – پیریت دار ناحیه تکمه داش :
بمنظور شناسایی منشاء زایشی رگچه هاي حاوي طلا در ناحیه تکمه داش ، بویژه براي تعیین نوع سیالات کانه دار و بررسی احتمال آمیختگی آبهاي جوي با آبهاي ماگمائی ، علاوه بر مطالعات
میکروترمومتري ، توجه خاصی به رفتار ایزوتوپ هاي پایدار اکسیژن در نمونه هاي بدست آمده از
مناطق امید بخش شده است. دراین راستا تغییرات ایزوتوپی اکسیژن درانواع کانیهاي کربناتی ( کلسیت
) و سیلیس ( کوارتز ) مطالعه گردیده است.. نقش مطالعات ایزوتوپی علاوه بر تعیین الگوي زایشی
رگه هاي مینرالیزه با شناخت منشأ سیالات کانه دار و تشخیص فازهاي حرارتی مشابه ( در توالی کانی شناسی نمونه ها ) همراه بوده که براساس نسبت تغییرات ایزوتوپی اکسیژن ، نکاتی به شرح ذیل قابل
بررسی می باشند :
پس از برداشت نمونه هاي متعلق به شبکه مطالعاتی ناحیه تکمه داش ، تعداد 3 نمونه با مشخصات
مندرج در جدول1 ، جهت انجام آزمایشات ایزوتوپی انتخاب گردیدند تا تغییرات اکسیژن در دو کانی
کلسیت و کوارتز به دقت ارزیابی گردد (لازم به ذکر است که این مطالعات با استفاده از
روش اسپکترومتري جرمی در سامانه Europa – 20 - 20 مطابق استاندارد SMOW انجام شده است).
بدین ترتیب سنجش دقیقی از نسبت تغییرات ایزوتوپ اکسیژن دردو کانی کلسیت و کوارتز بعمل آمده
و جزء ایزوتوپی سنگین تر( (δ18O ، بر حسب یکاي “ درمیلیون (0/00) “ طبق رابطه زیر محاسبه شده
است: Ο − 18 Ο/16 16 Ο 18Ο/ − R R
3 sample 18
×10 smow sample s tan dard Ο δ
×1000
Οsmow 16 Ο/ 18 ) Rs tan dard
18 Ο
16 Ο
×103 1 − sample δ 18Ο
18 Ο
16
Ο
smow
معمولاً نسبت تغییرات فوق بسیار جزئی و کم اهمیت است امـا احتمـال افـزایش جزئـی ایزوتـوپ
سنگین در کانی هائی که با سامانه هاي ماگمائی (نواحی عمیق ، هیپوژن) در ارتبـاط بـوده انـد وجـود
388
