بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تاریخچه
خاکورزی عبارت است از عملیات مکانیکی که به منظور آماده سازی زمین برای زراعت روی خاک انجام می شود. هدف از خاکورزی مطلوب ایجاد محیط مناسب برای جوانه زنی بذر، رشد ریشه، کنترل گیاهان هرز، کنترل فرسایش خاک و کنترل رطوبت خاک است.
بشر طی هزاران سال برای افزایش میزان تولید مبادرت به خاکورزی کرده است. از ابزارهای ابتدایی خاکورزی می توان گاوآهنی سبک و چوبی را نام برد که 3000 سال قبل از میلاد مسیح در زمینهای ساحل رودخانهای فرات و نیل مورد استفاده قرار می گرفت. (منبع شماره 1)
اسلاید 2 :
هدفها و نتایج عملیات خاکورزی
هدفهای اصلی عملیات سالانه خاکورزی عبارتند از:
ایجاد شرایطی مطلوب و پایدار در خاک که ضمن ایجاد بستری مناسب برای بذر، زمینه مطلوبی برای تکامل ساقه و ریشه یا غده گیاه فراهم کند.
علاوه بر این، درانجام این عملیات اختلاط کامل بقایای گیاهی و کودهای مختلف با خاک، سهولت حرکت و کار ماشینهای کاشت و داشت، و نیز مبارزه با عوامل زیان آور برای گیاه مورد نظر است. به طور خلاصه می توان ایجاد و حفظ نرمی یا پوکی خاک را مهمترین هدف خاکورزی دانست. (منبع شماره 2)
اسلاید 3 :
معرفی دیسک
همانطور که گفته شد دیسک پس از گاوآهن برگردان دار از مهمترین ابزارهای خاکورزی است. عوامل خاکورز دیسک به شکل بشقابهای مقعر، مدور و گردان هستند که در چند گروه مجزا و با آرایشی خاص با قاب به نحوی ارتباط دارند که بشقابهای هر گروه پس از درگیر شدن با خاک با هم حول محور مشترکی گردش کنند.
نخستین مورد استفاده ار پره های بشقابی در عملیات خاکورزی به ژاپن نسبت داده شده است. در سال 1867 اختراع دیسک برای نخستین بار در ایالات متحده امریکا به ثبت رسید. (منبع شماره 1)
اسلاید 4 :
موارد کاربرد
در حال حاضر، خاکورزی ثانویه برای تهیه بستر بذر مهمترین کاربرد دیسکهاست. دیسک در زمین شخم خورده به کمک وزن و با لبه تیز پره ها کلوخها را برش می دهد و ضمن جابجایی خاک آنها را نرم می کند.
پره های دیسک در صورت داشتن وزن و استحکام کافی قادر به نفوذ در خاکهایی خواهند بود که دستگاههای دیگر در آن قادر به کار نیستند. از این رو، در مواردی که شخم در رطوبت مناسب (خاک گاورو) یا فصل معین انجام نشده است و به این دلیل کلوخها به سختی شکسته می شوند، استفاده از دیسک اجتناب ناپذیر است. معمولاٌ در چنین مواردی استفاده مکرر از دیسک ضرورت می یابد. با توجه به اینکه دیسک کار برش را انجام می دهد واحتمال شکستن خاکدانه ها بوسیله پره های دیسک وجود دارد، افراط در استفاده از آن خاک را پودر می کند و عوارض بعدیی چون سله بستن را به همراه خواهد داشت.
سایر موارد کاربرد دیسک عبارتند از شخم زمینهای آیش دادن مواد شیمیایی به خاک، کنترل گیاهان هرز، و زیر خاک کردن بذر. در ضمن چون پره های دیسک درهنگام دوران می تواند به راحتی از روی بیشتر موانع بگذرد (با غلتش) ، این وسیله خاکورز در زمینهای سنگلاخ یا کنده دار به خوبی عمل می کند. (منبع شماره 1)
اسلاید 5 :
ساختار دیسکها
هر دیسک شامل چند گروه (معمولاٌ دو یا چهار) است که با آرایش خاصی به قاب متصل می شوند. هرگروه دارای یک محورمرکزی (با مقطع مربع یا چند ضلعی) ، تعدادی پره بشقابی شکل( معمولاٌ از 3 تا 13عدد)، فاصله اندازه های قرقره مانند دربین پره ها، یاتاقانها (ازنوع مالشی یا ساچمه ای) ، دستکها (به تعداد یاتاقانها) ، گل پاک کنها (به تعداد واشرها) ، واشرها، مهره و قفل کن است.
برحسب سوار یا کشیدنی بودن دیسک، قاب بدون چرخ یا دارای چرخهای حامل است که به کمک جک (مکانیکی یا هیدرولیک) تغییر وضعیت می دهد. وزن قاب در انواع کشیدنی بیشتر ودر انواع سوار بنا به ضرورت سبکتراست و در عوض روی آن محلهای مخصوص افزودن وزنه پیش بینی شده است تا در ضمن کار وزنه لازم برای نفوذ کافی بشقابها تأمین شود.
پره ها عبارتند از صفحه های فولادی مدور و مقعری که قطر دایره آنها معمولاٌ حدود 40 تا 71.5 سانتیمتر است. در دیسکهای مخصوص شخم این قطر به حدود 81.5 سانتیمتر نیز می رسد.
اندازه های متداول از حدود 45 تا 61 سانتیمتر متغییر است. پره های کوچک به دلیل سطح تماس کمتر با خاک بهتر از انواع بزرگ در زمینهای سخت نفوذ می کنند؛ در حالی که پره های بزرگتر بقایای سطحی را بهتر برش می دهند. ضخامت پره ها از حدود 3.2 تا 9.5 میلیمتر متغییر است. در بعضی از دیسکها، پره ها روی گروههای جلوی ضخیمتر انتخاب می شوند تا از فرسایش سریع آنها جلوگیری شود. به طور کلی انتخاب ضخامت و قطر پره های دیسک به نوع، وزن و اندازه دستگاه و مورد کاربرد آن، و وضعیت، نوع و رطوبت خاک، عمق کار مورد نظر، میزان و نوع بقایای گیاهی سطحی و میزان قلوه سنگ، کنده و سایر موانع موجود در زمین بستگی دارد. (منبع شماره 3)
اسلاید 6 :
اصول کار دیسکها
با اتصال دیسک به تراکتور و کشیدن آن در سطح مزرعه، پره های مستقردرمحور گروه با درگیری با خاک حول این محور به گردش درمی آیند. اگر جهت استقرار گروه عمود بر جهت حرکت باشد، پره ها مانند چرخهای روی زمین می غلتند و عرض برش کوچکی خواهند داشت (به اندازه گودی بشقاب) ، با افزایش زاویه گروهها نسبت به خط عمود، برجهت حرکت، دوران کاهش و در وزن معینی از دستگاه، نفوذ افزایش می یابد. در این حالت تیغه ها ضمن گردش خاک را از جا می کنند و می غلتانند. با افزایش این زاویه، گردش خاک، پوشش بقایای گیاهان سطحی با خاک و شدت پودر شدن خاک افزایش می یابد.
زاویه برش گروه یا زاویه محور گروه با خط عمود بر جهت حرکت در دیسکهای یک راهه و دو زانویی از 10 تا 25 متقییر است؛ اما در بعضی از دیسکهای یک زانویی ممکن است به 50 نیز برسد . افزایش زاویه برش سبب نفوذ بهتر پره، پوشش بیشتر بقایای گیاهان سطحی و نیز افزایش قدرت مورد نیاز می شود. با توجه به اینکه گروههای عقبی دیسکهای یک و دو زانویی روی خاکی حرکت که تحت تأثیر گروههای جلویی قرار گرفته است.زاویه برش گروههای جلویی اغلب بیشتر انتخاب می شود تا شرایط کاری سخت تر آنها جبران شود. (منبع شماره 1)
اسلاید 7 :
عواملی که در انتخاب زاویه برش مؤثرند
1- نتایج حاصل از کاربرد دیسک به عنوان تهیه کننده بستر بذر، خردکننده بقایای گیاهی سطحی یاانجام دهنده خاکورزی اولیه.
2- سختی خاک. حداقل زاویه برای انجام ثانوی خاکورزی روی زمین شخم خورده؛ هرچه زاویه بیشتر شود دستگاه در خاک سخت بهتر نفوذ می کند.
3- رطوبت خاک. در خاکهای مرطوب برای جلوگیری از مسدود بین پره ها باید زاویه برش را کم کرد و برعکس.
4- عمق مطلوب کار. حداکثر زاویه باعث حداکث عمق کار می شود.
5- میزان بقایای گیاهی سطحی موجود. اگر پوشش حداکثر بقایای گیاهی سطحی مورد نظر باشد، باید حداکثر زاویه برش را انتخاب کرد. (منبع شماره 1)
اسلاید 8 :
تنظیمهای دیسکها
نفوذ یکنواخت و تراز بود ن از مهمترین عوامل مؤثر در کارکرد دیسکها است. عوامل مؤثر در نفوذ که به طراحی دیسک مربوط می شوند عبارتند از:
1- زاویه گروهها. افزایش زاویه، نفوذ را کاهش می دهد.
2- وزن کل دیسک و وزن به ازای هر پره. افزایش وزن قدرت نفوذ را بیشتر و افزایش فاصله بین پره ها وزن بیشتری را روی هر پره متمرکز می کند.
3- قطر پره. پره های کوچکتر بهتر نفوذ می کنند؛ در حالی که نفوذ پره های بزرگتر در خاکهای سست بیشتر است.
4- تیزی پره. پره های تیز خاک و بقایای گیاهی را بهتر می برند. پره هایی که لبه آنها از داخل تیز شده است در خاک سخت بهتر نفوذ می کنند.
5- زاویه اتصال. با بالا بردن نقطه اتصال، قدرت نفوذ کاهش می یابد و برعکس. به هر حال بهترین وضعیت، افقی قرار گرفتن اتصال مالبندی است.
عواملی مانندنوع خاک (شنی، لومی، رسی و غیره) ، رطوبت خاک (مرطوب، نیمه مرطوب، خشک و آفتاب خورده)، استقامت خاک (سست، پیوسته، سخت، شخم خورده و شخم نخورده) ومیزان وبقایای گیاهی نیز در قدرت نفوذ دیسکها مؤثرند. (منبع شماره 1)
اسلاید 9 :
قدرت نفوذ یکنواخت وکارکرد مطلوب دیسک با تراز کردن آن درجهت طولی وعرضی تأمین می شود. تراز طولی با تغییر طول بازوی میانی هیدرولیک تراکتور (در انواع سوار) و یا تنظیم وضعیت مالبند یا چرخهای حامل برای انطباق آن با ارتفاع مالبند تراکتور (در انواع کشیدنی) انجام می گیرد. اگر دیسک تراز طولی نداشته باشد، عمق نفوذ گروههای جلویی و عقبی یکسان نخواهد بود.
روش کار در مزرعه
دردیسک زدن مزارع چندین الگو مورد استفاده قرار می گیرد. اگربرش کلش باقیمانده ازکشتهای ردیفی مورد نظر باشد، حداقل در نخستین راه کار باید نسبت به ردیفهای قبل مورب حرکت کرد تا با ریشه کن کردن بقایای گیاهی، پشته ها نیزگسترده ومسطح شود. روش دیگر کار، حرکات پیش وپس دستگاه است، یعنی روشی که برای کار با گاوآهنهای دوطرفه استفاده می شود. روش قطعه بندی بخصوص در کار با دیسکهای یک زانویی اجرا می شود؛ زیرا شیار به جا مانده از یک راه کار باید در راه بعدی پر و در نتیجه سطح کاری یکنواخت آماده شود. اگر دیسک زنی بار دوم ضروری باشد، جهت کار باید نسبت به نوبت اول عمود یا مورب باشد.
پس از انتخاب الگوی مناسب و قبل از شروع به کار زاویه برش را متناسب با هدف خاکورزی، سستی خاک، میزان بقایای گیاهی و عمق مورد نظر انتخاب کرد و تنظیمهای ابتدایی را روی دستگاه انجام داد. تنظیمهای نهایی درمزرعه انجام خواهند شد. در عملیات توأم برش بقایای سطحی و تهیه بستر بذر، کمتر گرفتن زاویه برش برای گروههای عقبی توصیه می شود. (منبع شماره 1)
اسلاید 10 :
عمق کار را نیز به تناسب نوع دیسک باید با یکی از روشهای زیر کنترل کرد:
1- مکانیسم کنترل بارو عمق در دیسکهای سوار.
2- تنظیم محدود عملکرد جکها در دیسکهای چرخدار به منظور کنترل وضعیت عمودی چرخها و نیز تغییر زاویه برش.
3- تنظیم زاویه برش در دیسکهای کشیدنی بدون چرخ. (منبع شماره 3)