بخشی از مقاله
مقدمه
امروزه با توسعه صنايع كوچك و بزرگ در كشور، فرصت هاي شغلي زيادي براي مهندسين برق فراهم شده است و اگر مي بينيم كه با اين وجود بعضي از فارغ التحصيلان اين رشته بيكار هستند، به دليل اين است كه اين افراد يا فقط در تهران دنبال كار مي گردند و يا در دوران تحصيل به جاي يادگيري عميق دروس و در نتيجه كسب توانايي هاي لازم، تنها واحدهاي درسي خود را گذرانده اند.
همچنين يك مهندس خوب بايد، كارآفرين باشد يعني به دنبال استخدام در موسسه يا وزارتخانه اي نباشد بلكه به ياري آگاهي هاي خود، نيازهاي فني و صنعتي كشور را يافته و با طراحي سيستم ها و مدارهاي خاصي اين نيازها را برطرف سازد. كاري كه بعضي از فارغ التحصيلان ما انجام داده و خوشبختانه موفق نيز بوده اند.”
دكتر كمره اي نيز در اين زمينه مي گويد:
“اگر يك فارغ التحصيل برق داراي توانايي هاي لازم باشد، با مشكل بيكاري روبرو نخواهد شد. در حقيقت امروزه مشكل اصلي اين است كه بيشتر فارغ التحصيلان توانمند و با استعداد اين رشته به خارج از كشور مهاجرت مي كنند و ما اكنون با كمبود نيروهاي كارآمد در اين رشته روبرو هستيم.”
يكي از اساتيد مهندسي برق دانشگاه علم و صنعت ايران نيز در مورد فرصت هاي شغلي فارغ التحصيلان اين رشته مي گويد:
“طبق نظر كارشناسان و متخصصان انرژي در كشور، با توجه به نياز فزاينده به انرژي در جهان كنوني و همچنين نرخ رشد انرژي الكتريكي در كشور، سالانه بايد حدود 1500 مگاوات به ظرفيت توليد كشور افزوده شود كه اين نياز به احداث نيروگاههاي جديد و همچنين فارغ التحصيلان متخصص برق و قدرت دارد.
صفحه يك
آشنايي با محل كار آموزي :
كارگاه (الكتريكي جواد) واقع در ابهر خيابان وليعصر كوچه يخچال ، كه اين كارگاه در زمينه تعمير دستگاههاي صوتي و تصويري از قبيل تلويزيون ، راديو و ضبط و غيره فعاليت دارد.
بررسی شانسی منبع تغذیه
شکل(1) زیر قطعات منبع تغذیه را روی شاسی تلویزیون نشان می دهد. طرح مدار چاپی منبع تغذیه مطابق شکل (2) است.
شکل (1) : قطعات منبع تغذیه
شکل (2) : طرح مدار چاپی منبع تغذیه
در شکل (3) نیز مدار کامل منبع تغذیه رسم شده است. برای بررسی، مدار منبع تغذیه را به دو بخش کلی به شرح زیر تقسیم بندی می کنیم.
الف- بخش شاسی غیر ایزوله که قبل از ترانسفورماتور را تشکیل می دهد.
ب- بخش شاسی ایزوله که از ثانویه ترانسفورماتور به بعد را تشکیل می دهد.
شکل (3) بخش شاسی غیر ایزوله که قبل از ترانسفورماتور را تشکیل می دهد.
شکل 4: بخش شاسی ایزوله که از ثانویه ترانسفورماتور به بعد را تشکیل می دهد.
شکل 5: قطعات مشکوک در صورت بروز عیب در شاسی
شکل 6: قطعات مشکوک به عیب ناشی از نویز
شاسی ایزوله بخشی از برد مدار چاپی است که بعد از ثانویه ترانسفورماتور تغذیه قرار دارد.
شاسی غیر ایزوله بخشی از شاسی است که برق 220 ولت به آن اتصال دارد. این بخش قبل از ترانسفورماتور تغذیه قرار دارد.
معایب مربوط به شاسی غیر ایروزله
* عدم وجود ولتاژ در خروجی منبع تغذیه
- سوختن فیوز SI601 : در صورتی که خروجی منبع تغذیه ، ولتاژ نداشته باشد ، ابتدا از وجود برق در پریز و سالم بودن سیم رابط اطمینان حاصل کنید . سپس فیوز SI601 را کنترل کنید . شکل 7 فیوز SI601 را در نقشه ی مدار منبع تغذیه نشان می دهد .
شکل 7
در صورت سوختن فیوز SI601 ممکن است پل دیود D621 یا خازن C601 یا خازن صافی C626 معیوب و اتصال کوتاه شده باشد.
شکل 8 محل دیود D621 و خازن های C601 و C626 را در نقشه مدار نشان می دهد.
شکل 8
اتصال کوتاه شدن این قطعات باعث عبور جریان زیاد از مدار می شود و فیوز را می سوزاند.
- سوختن فیوز SI624 : اگر این فیوز سوخته باشد ممکن است یکی از المان های موجود در مدار بعد از فیوز معیوب اتصال کوتاه شده باشد. این عیب سبب عبور جریان زیاد از فیوز می شود و آن را می سوزاند.
شکل 9 محل این فیوز را در نقشه مدار نشان می دهد.
شکل 9
قطعات معیوب احتمالی در این حالت عبارتند از:
- سوختن ترانزیستور سوئیچ : اگر این ترانزیستور بسوزد معمولاً درین – سورس آن اتصال کوتاه می شود . در این حالت ممکن است خازن C646 اتصال کوتاه شده باشد . همچنین امکان دارد یکی از قطعات D647 و C648 , C647 , R646 که در هنگام قطع ترانزیستور T644 عمل می کنند معیوب شده باشد . شکل 10 جای این قطعات را در نقشه مدار منبع تغذیه نشان می دهد .
شکل 10
اتصال کوتاه شدن دیود D682 در بخش ثانویه ترانسفورماتور نیز می تواند سبب جریان کشیدن و سوختن ترانزیستور T644 شود . شکل 11 دیود D682 را در نقشه نشان می دهد .
شکل 11
فیوزها سالم هستند و ولتاژ تغذیه وجود ندارد
- اگر فیوز ها سالم باشند باید به بررسی ولتاژ راه انداز تراشه 631 یا ولتاژ پایه 6 تراشه بپردازید.
شکل 12 مسیر تهیه ولتاژ راه انداز را نشان می دهد.
شکل 12
ممکن است ولتاژ راه انداز کمتر از 9 ولتا باشد ، در این صورت مدار منبع تغذیه راه اندازی نمی شود . علت کم بودن ولتاژ راه انداز تغذیه ، معیوب بودن مقاومت R633 یا خازن C633 است . شکل 13 محل مقاومت R633 و خازن C633 را نشان می دهد . افزایش مقاومت R633 سبب افزایش افت ولتاژ در دو سر آن می شود و ولتاژ راه انداز را کاهش می دهد .
شکل 13
- اگر ولتاژ راه انداز روی پایه 6 تراشه 631 تقریباً برابر 9 ولت باشد ، باید مسیر تهیه ولتاژ تغذیه دائم تراشه بررسی شود . در این حالت لازم است دیود D653 ، سیم پیچ L653 یا ترانزیستور سویئچ T644 مورد آزمایش قرار گیرد.زیرا اگر ترانزیستور T644 یا دیود D653 قطع باشد ، تغذیه دائم تراشه برقرا نمی شود و مدار منبع تغذیه کار نمی کند. شکل 14 مسیر تهیه ولتاژ تغذیه دائم تراشه را نشان می دهد .
شکل 14
- اگر ولتاژ راه انداز روی پایه 6 تراشه از 12+ ولت بیشتر باشد و در محدوده بالای 12 ولت تغییر کند ، لازم است دیود D661 و مقاومت R652 , 664 و پتانسیومتر R654 و مقاومت R651 و خازن های C652, C661 , C664 آزمایش شوند . شکل 15 قطعاتی را که باید مورد آزمایش قرار گیرند نشان می دهد.
شکل 15
- اگر ولتاژ راه انداز روی پایه 6 تراشه بین 5 تا 10 ولت تغییر کند باید قطعاتی که در مسیر تغذیه پایه های 7 و 11 ترانسفورماتور قرار دارند بررسی شوند. در این حالت لازم است صحت کار دیودهای D691 , D671 , D682 و خازن C632 و مقاومت های R632 , R634 آزمایش شوند . شکل 16 این قطعات را در نقشه مدار تلوزیون نشان می دهد.
شکل 16
معیوب بودن تراشه 631:
اگر تراشه 631 معیوب باشد در پایه شماره 5 پالسی وجود ندارد . برای اطمینان از سالم یا معیوب بودن تراشه پس از اطمینان از سالم بودن ترانزیستور T644 و سایر قطعات در مسیر تغذیه تراشه ، یا اتصال اسیلوسکوپ به پایه شماره 5 تراشه موج پایه ی 5 را بررسی می کنیم. در صورت موجود بودن پالس ، تراشه 631 سالم است . نبود پالس دلیل بر معیوب بودن تراشه است. شکل 17 اتصال اسکوپ به پایه 5 تراشه را نشان می دهد .
شکل 17
مراحل عیب یابی
اکنون می توانیم با استفاده از مطالب بیان شده در ارتباط با عیب یابی منبع تغذیه مراحل عیب یابی را بیان کنیم . در شکل 18 فلوچارت مورد نظر آمده است.
شکل 18
معیوب بودن قطعات در بخش ثانویه ترانسفورماتور تغذیه
ولتاژهای دریافتی از ثانویه ی ترانسفورماتور شامل ولتاژهای +H=5v , +E=8.5v , B',B''=12v , +M=16.5v , +A=124v است شکل 19 ثانویه ترانسفورماتور و ولتاژ های دریافت شده از آن را نشان می دهد.
شکل 19
نبود هر یک از این ولتاژها به علت وجود معایبی در قطعه یا قطعات مشخصی است در اینجا به بررسی رابطه بین هر عیب با قطعه مورد نظر می پردازیم.
عدم وجود ولتاژ +A :
عدم وجود ولتاژ +A می تواند ناشی از معیوب بودن L682 یا D682 باشد شکل 20 این قطعات را نشان می دهد .
قطع شدن ولتاژ +A موجب از کار افتادن تقویت کننده خروجی افقی می شود و چون تغذیه بخش خروجی عمودی از افقی تهیه می شود لذا بخش عمودی هم از کار می افتد . در این صورت نور و تصویر نداریم ولی صدا سالم است.
شکل 20
عدم وجود ولتاژ +M :
در صورت معیوب بودن دیود D671 ، ولتاژ +M قطع می شود . عدم وجود ولتاژ +M سبب می شود که ولتاژی B'',B' نیز وجود نداشته باشد. در این حالت میکروکنترلر کار نمی کند و صدا و تصویر به وجود نمی آید . شکل 21 دیود D671 و مدار تهیه ولتاژ B'' , B' را نشان می دهد.
شکل 21
عدم وجود ولتاژ +E
در صورت معیوب شدن دیود D691 ولتاژ +E وجود نخواهد داشت . با قطع ولتاژ +E ولتاژ +H نیز ساخته نمی شود . در این حالت میکروکنترلر و بخش افقی و عمودی از کار می افتند و تصویر و نور به وجود نمی آید. شکل 22 دیود D691 و مدار تهیه ولتاژ +E و +H را نشان می دهد .
شکل 22
معیوب بودن تراشه 676:
اگر تراشه 676 معیوب باشد ولتاژ B'' , B' تهیه نمی شود و تلوزیون در حالت آماده به کار قرار می گیرد. شکل 23 نقشه مدار تراشه 676 را نشان می دهد .
شکل 23
معیوب بودن تراشه 686: اگر تراشه 686 معیوب باشد ولتاژ +H تهیه نمی شود . در این حالت میکرو کنترلر از کار می افتد و تلوزیون هیچ دستوری را نمی پذیرد . شکل 24 نقشه مدار تراشه 686 را نشان می دهد.
شکل 24
معایب بخش عمودی
بخش عمودی سبب می شود شعاع الکترونی روی صفحه تصویر در جهت عمودی طوری حرکت کند که تصویر در جهت عمودی باز شود . معایب بخش عمودی به شرح زیر است:
معیوب بودن نوسان ساز عمودی:
در صورتی که مدار اسیلاتور عمودی در تراشه 2260 معیوب باشد ، پالس عمودی در خروجی نوسان ساز بوجود نمی آید در این حالت طبقه ی تقویت کننده خروجی عمودی از کار می افتد و تصویر به صورت یک خط افقی در می آید . شکل 25 نقشه مدار تراشه 2260 را نشان می دهد.
شکل 25
در شکل 26 عیب ظار شده روی صفحه تصویر تلوزیون را که در اثر کار نکردن اسیلاتور عمودی ایجاد می شود ، مشاهده می کنید.
شکل 26
معیوب شدن تقویت کننده خروجی عمودی
چنانچه تراشه 411 معیوب شود جریان مصرفی عمودی قطع می شود و ولتاژ +D بالا می رود . در این حالت مدار محافظ لامپ تصویر عمل می کند و تلوزیون را به حالت Stand by می برد . شکل 27 مدار تراشه 411 را نشان می دهد.
شکل 27
اتصال کوتاه شدن خازن C433 شکل 28 خازن C433 را در نقشه مدار نشان می دهد. اگر خازن اتصال کوتاه شود ، جریان غیر مجاز از سیم پیچ های بلوک عمودی عبور می کند در این حالت افت ولتاژ در دو سر مقاومت R432 بالا می رود و ترانزیستور T551 که مربوط به مدار محافظ است عمل می کند. هادی شدن این ترانزیستور تلوزیون را به حالت Stand by می برد
شکل 28
شکل 29 مقاومت R432 و مدار محافظ را در نقشه ی مدار نشان می دهد . در صورت عمل نکردن مدار محافظ ، حوزه ی مغناطیسی شدیدی درگردن لامپ تصویر ایجاد می شود . اگر مدت اتصال کوتاه طولانی شود این میدان مغناطیسی شدید می تواند
