بخشی از مقاله
مقدمه
فسفر یکی از مهمترین عناصر ضروري مورد نیاز گیاه بوده و علی رغم وجود مقدار قابل توجه آن در مواد مادري خاك بخش کوچکی از آن قابل استفاده می باشد . معمولا مقدار فسفر قابل جذب جوابگوي نیاز گیاهان زراعی و باغی نمی باشد.اگاهی از توزیع و شکل هاي مختلف می تواند در ارزیابی ودرك فرایند هاي پدوژنیک و بررسی توسعه خاك مهم باشد . دو فرایند ژئوشیمیایی و بیولوژیکی به ترتیب توزیع و تغییرات دراز مدت و کوتاه مدت فسفر را در خاك کنترل می کنند،که فرایند بیولوژیکی بیشتر تحت تاثیر مواد آلی می باشد
در اثر تجزیه ماده آلی مقدار قابل توجهی فسفر آزاد شده و در اختیار گیاه قرار می گیرد
بررسی دینامیک فسفر در خاك نه تنها به لحاظ کشاورزي و تولید محصول بلکه به لحاظ زیست محیطی نیز حائز اهمیت است
هدف از این پژوهش تاثیر افزودن مواد آلی - بقایاي یونجه - برفسفر آلی غیر مقاوم وفسفر قابل استفاده براي گیاه، در سه نوع خاك با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متفاوت می باشد .
مواد وروش ها
این تحقیق در گلخانه و با استفاده از گلدان و به صورت فاکتوریل ودر قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار دردانشکده کشاورزي دانشگاه زنجان صورت گرفت.براي این منظور از شش نمونه خاك ،که یک خاك سدیمی از همدان،یک خاك اسیدي از لاهیجان ،سه خاك آهکی از خدابنده زنجان و یک خاك خنثی از صفرابسته شمال گردآوري شده بود استفاده گردید.
در این آزمایش چهارکیلو گرم از خاك هاي مختلف با سه سطح ماده آلی - صفر،2/5و5 درصد - تیمار و به مدت دو ماه خوابانیده شدند.سپس از آنها نمونه هاي الک شده فرعی جهت اندازه گیري پارامتر هاي مختلف وبویژه فسفر به آزمایشگاه منتقل شد.براي تعیین اجزاي فسفر معدنی در هریک از تیمار ها از روش سویی و تامپسون - 2000 - استفاده گردید
اندازهگیري کربن آلی به روش والکلی و بلک صورت پذیرفت.همچنین براي تعیین بافت خاك از روش هیدرومتر،سدیم موجود در عصاره اشباع خاك با استفاده از دستگاه فلیم فتومترو کلسیم و منیزیم محلول نیز به کمک دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. نسبت جذب سدیم محلول از رابطه زیر محاسبه و گزارش گردید:
جدول :1برخی از ویژگی هاي فیزیکی و شیمیایی خاك هاي مورد استفاده در آزمایش
نتایج وبحث
تاثیرنوع خاك و سطوح ماده آلی بر مقدار بخشNaHCO3-Pi
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که نوع خاك وسطوح ماده آلی وهمچنین اثر متقابل آنهادر سطح یک درصد اثر معنی داري بر مقدار فسفر قابل جذب خاك - - NaHCO3-Pi داشت.بالا ترین میزان فسفر قابل جذباز سطح 5 درصد ماده آلی اندازه گیري شد. ماده آلی باعث کند شدن واکنش هاي تثبیت فسفر شده ولذا فسفر مدت بیشتري به صورت فراهم وقابل جذب باقی می ماند.این اثر را می توان به تولید اسید هاي آلی متعدد،که مانع از تثبیت فسفر می شوند وقادر به جایگزینی با فسفر پیوند یافته با سطوح تثبیت کننده هستند، نسبت داد
با افزودن ماده آلی به خاك جمعیت میکرو ارگانیسم ها زیاد می شود ودر نتیجه گردش عناصر غذایی سریع تر وقابلیت جذب عناصر به خصوص فسفر ،افزایش می یابد
استانسون ولپرینس - 1996 - بیان کردند که اسید هاي آلی در بقایاي گیاهی سبب کاهش جذب سطحی فسفر شده که نتیجه آن افزایش فراهمی آن می شود. خادم و همکاران - 1386 - گزارش کردند که ماده آلی باعث افزایش فراهمی فسفرقابل دسترس در خاك هاي آهکی ، آهکی-گچی واسیدي شد. مطالعات گوناگون نشان داده است که افزودنی هاي آلی با کیفیت بالا در مقایسه با کودهاي معدنی فسفر ،تاثیر بیشتري بر فسفر قابل استفاده گیاه داشت
افزودن ماده آلی به طور میانگین باعث کاهش میزان واکنش خاك در خاك 4وافزایش واکنش خاك در خاك 6 شد ،بر این اساس بیشترین درصد افزایش فسفر قابل جذب در خاك 4 و کمترین افزایش درصد فسفر قابل جذب در خاك 6 مشاهده شد.به طور کلی بالا ترین مقدار NaHCO3-Piبه میزان151.1میلی گرم در کیلوگرم در خاك 6 و از سطح 5در صد ماده الی وکمترین مقدار این نوع فسفر در خاك 4وسطح صفر درصد ماده آلی اندازه گیري شد،که علت آن بالا بودن میزان آهک ،واکنش خاك ومیزان رس در این خاك می باشد.
جدول :2اثر متقابل نوع خاك وسطوح ماده آلی مصرفی بر بخش NaHCO3-Pi
اثر نوع خاك و سطوح ماده آلی مصرفی بر مقدار بخش NaHCO3-PO :
به طورکلی بیشترین مقدار فسفر آلی غیر مقاوم - فسفري که به راحتی قابلیت معدنی شدن را دارد - یاNaHCO3-POدر خاك38/39 - 6میلی گرم در کیلوگرم - وکمترین مقدارآن در خاك15/76 - 4میلی گرم در کیلوگرم - مشاهده شد.صرف نظر از نوع خاك ،سطوح ماده آلی باعث کاهش مقدارNaHCO3-POدر این پژوهش گردید.این کاهش در اثر بالا رفتن فعالیت میکرو ارگانیسم ها در اثر افزودن ماده آلی می باشد ، که می تواند باعث افزایش معدنی شدن مواد آلی و فسفر آلی باشد
ژانگ و همکاران - 1994 - با مطالعاتی که بر روي اشکال فسفر در خاك هاي آلتی سول وانتی سول داشتند،گزارش کردند که کود حیوانی باعث افزایش NaHCO3-POشد،که می تواند به دلیل تغییر اشکال نسبتا مقاوم فسفر آلی به فرم هاي ناپایدار فسفر آلی باشد.اثر متقابل نوع خاك وسطوح ماده آلی بر این شکل فسفر معنی دار بود،به طوري که بالا ترین مقدار NaHCO3-PO،به میزان 54/89میلی گرم در کیلوگرم در خاك 6 وسطح صفر درصد ماده آلی مشاهده شد
نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که همگام با کاهش مقدار NaHCO3-PO،مقدارNaHCO3-Piافزایش یافت.ریدي وهمکاران - 2001 - گزارش کردند که کاربرد کود دامی وکود معدنی فسفر می تواند به طور معنی داري مقدار این دو نوع فسفر را افزایش دهد.
جدول :3اثر متقابل نوع خاك وسطوح ماده آلی مصرفی بر بخش NaHCO3-Po
