بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به گستردگی تغییر کاربری در استان مازندران، این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک در مراتع کجور انجام شد. خصوصیاتی مانند جرم مخصوص ظاهری، درصد رس، سیلت و شن اندازه گیری و بافت خاک در سه کاربری دیم زار، مرتع قرق و مرتع تحت کشت Secale montanum بررسی شدند. نتایج نشان داد که چگالی ظاهری در دیم زار بیشترین و در مرتع قرق کمترین مقدار را دارا می باشد. میزان رس، سیلت و شن 26/66، 35/63 و 27/9 درصد به دست آمد. بافت خاک در کاربری های قرق و تحت کشت Secale montanum، از Clay Loam به Silty Clay Loam در دیم زار تغییر نمود.
مقدمه
تغییر کاربری مهم ترین عاملی است که حفاظت از اکوسیستم های طبیعی را تحت تأثیر قرار می دهد .[17 ] تغییر کاربری در طی تاریخ در به علت رشد جمعیت، پیشرفت فن آوری و فرصت های اقتصادی صورت گرفته و دخالت انسان به طور مشخصی تعداد زیادی از اکوسیستم ها را تغییر داده است. تخریب خاک به دلیل کاربری ناپایدار یک مشکل جهانی می باشد .[13] پژوهش های متعدد در نقاط مختلف جهان نشان داده که بین تغییر کاربری اراضی و خصوصیات خاک رابطه معنی داری وجود دارد .[19] تغییر کاربری اراضی دومین و مهمترین عامل انتشار کربن بعد از مصرف سوخت در نظر گرفته شده است [2].[18] نشان دادند که تبدیل جنگل به زمین کشاورزی در یک دوره 20 ساله، چگالی ظاهری خاک را 20 درصد افزایش می دهد. [15] گزارش دادند که تغییر کاربری اراضی و انجام فعالیت های کشاورزی می تواند سبب افزایش جرم مخصوص ظاهری خاک شود. [3 ] قرق در مراتع کیاسر مازندران سبب کاهش جرم مخصوص ظاهری شده است. [1] نشان دادند که قرق بر بافت خاک اثری نداشته اما بر میزان وزن مخصوص ظاهری اثر معنی داری گذاشته است. در این پژوهش این فرض در نظر گرفته می شود که میزان جرم مخصوص ظاهری کاربری قرق نسبت به دیم زار بیشتر است. همچنین این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک و مقایسه آن ها بین کاربری های مرتع قرق شده، مرتع تحت کشت Secale montanum و دیم زار صورت گرفته است.
پیشینه تحقیق
[6 ] بیان کردند که در اثر تبدیل جنگل به اراضی زیر کشت، مقادیر شن و رس به ترتیب 19/92 و 3/01 درصد کاهش و سیلت 4/88 درصد افزایش پیدا می کند. نتایج پژوهش [12 ] نشان داد که در اثر تبدیل مرتع به زمین زراعی در ترکیه، جرم مخصوص ظاهری خاک به میزان 7/87 درصد افزایش یافته است. [11 ] بیان نمودند که در اثر تغییر کاربری زمین، جرم مخصوص ظاهری خاک در عمق 0 -20 سانتی متری، از 1/15 در کاربری جنگل به 1/52 گرم بر سانتی متر مکعب در اراضی زیر کشت افزایش معنی داری پیدا کرده اما در عمق 20 - 40 سانتی متری خاک اختلاف معنی داری بین دو کاربری مشاهده نشده است. [16] بیان کردند که با تغییر کاربری اراضی زیر کشت زیتون، میزان رس و سیلت کاهش و شن افزایش یافت. [4 ] طی بررسی که داشتند به این نتیجه رسیدند که چگالی ظاهری و میزان درصد شن خاک طی تغییر کاربری جنگل به مرتع و زراعت افزایش یافته و میزان درصد سیلت و رس خاک کاهش یافته است. [8 ] در مطالعه اثر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات خاک در استان گلستان نشان دادند که در اثر تغییر کاربری اراضی، بافت خاک از شنی- رسی-لومی به شنی- لومی و طبقه خاک از گروه رسی با خاصیت خمیری بالا به گروه رسی با خاصیت خمیری پایین تبدیل شده و خاک زراعی در مقایسه با خاک های جنگلی و مرتعی دارای تخلخل کمتر و جرم مخصوص بیشتری می باشد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه کجور از نظر موقعیت جغرافیایی حد فاصل 40 /77"َ23ْ36 تا 05 /77"َ24ْ36 عرض شمالی و 01/57"َ38ْ51 تا 41 /80"َ38ْ51 طول شرقی و در ارتفاع1650 متری از سطح دریا قرار داشته و میزان بارندگی متوسط سالانه آن400 میلی متر میباشد. این منطقه دارای زمستان های سرد و خشک توأم با یخبندان و تابستان های خشک و ملایم بوده که به ندرت میانگین دمای هوا به +25 سانتی گراد می رسد. روش نمونه برداری به صورت تصادفی- سیستماتیک می باشد. نمونه برداری خاک از عمق 0 -20 سانتی متر انجام گرفته وجمعاً به تعداد 27 نمونه خاک جمع آوری شد. در ابتدا نمونه های خاک در فضای تعبیه شده آزمایشگاه خشک شده و پس از کوبیدن از الک 2 میلی متری عبور داده شدند. موقعیت نقاط توسط دستگاه GPS ثبت گردید. در آزمایشگاه، چگالی ظاهری خاک از روش کلوخه و بافت خاک به روش هیدرومتری [5] اندازه گیری شد. پس از جمع آوری داده ها، آن ها را در نرم افزار Excel به عنوان بانک اطلاعاتی ذخیره نموده، برای آنالیز آماری از نرم افزارSPSS24 استفاده شد. در اولین مرحله نرمال بودن داده ها با آزمون کولموگروف-اسمیرنوف انجام گرفت. آنالیز واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین ها بر اساس آزمون دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت.
نتایج و بحث
در جدول 1 مقایسه میانگین برخی از خصوصیات خاک در سه کاربری مورد مطالعه آمده است.
جدول -1 مقای سه م یانگین بر خی از خصو صیات فیزی کی خاک در سه منطقه قرق
